Hasoru susar maibé iha esperansa

“Iha loron ikus sira, susar barak sei mosu mai.”—2 TIMOTEO 3:1.

KARIK Ita rasik haree no rona ka lae kona-ba situasaun susar hanesan tuirmai neʼe?

● Moras aat ruma halo ema barak lakon sira-nia moris.

● Hamlaha boot halo ema atus ba atus mate.

● Rai-nakdoko halo ema rihun ba rihun mate no ema barak lakon sira-nia uma.

Iha pájina sira tuirmai, Ita sei haree informasaun neʼebé halo Ita hanoin kleʼan kona-ba situasaun sira-neʼebé akontese iha mundu neʼe. Ita mós sei haree katak Bíblia fó-hatene nanis kona-ba situasaun sira-neʼe, no sei akontese iha tempu neʼebé Bíblia bolu nuʼudar “loron ikus sira”.a

Maibé, informasaun sira-neʼe laʼós atu hatudu deʼit katak mundu neʼe iha susar barak. Karik Ita hatene ona kona-ba neʼe tanba Ita hasoru duni susar sira. Maibé informasaun sira-neʼe atu fó ksolok no esperansa ba Ita. Kuandu ita haree akontesimentu neen neʼebé Bíblia fó-hatene nanis sai loos, neʼe katak “loron ikus sira” besik ona atu ramata. Informasaun sira-neʼe mós sei hatudu katak ema balu iha hanoin neʼebé la hanesan kona-ba buat neʼebé Bíblia fó-hatene nanis, maibé ita iha razaun barak atu fiar katak buat neʼebé diʼak liután besik ona atu mai.

[Nota–rodapé]

Sinál 1. Rai-nakdoko

“Rai sei nakdoko makaʼas.”—LUCAS 21:11.

● Iha rai-Haití, ema salva bebé neʼebé tinan ida ho balu, naran Winnie, husi uma neʼebé naksobu tanba rai-nakdoko. Jornalista sira-neʼebé halo grava kona-ba dezastre neʼe rona bebé neʼe nia lian halerik. Sira salva bebé neʼe nia moris, maibé ninia inan-aman mate.

REALIDADE HATUDU SAIDA? Kuandu rai-nakdoko (ho forsa 7,0 iha eskala Richter) akontese iha rai-Haití iha fulan-Janeiru 2010, maizumenus ema naʼin-300.000 liu mate. No mós ema naʼin-1,300,000 lakon sira-nia uma derrepente deʼit. Maski rai-nakdoko neʼe makaʼas tebetebes, maibé ida-neʼe la akontese deʼit iha rai-Haití. Husi fulan-Abríl 2009 toʼo fulan-Abríl 2010 rai-nakdoko boot akontese maizumenus dala 18 iha mundu tomak.

EMA BALU NIA HANOIN SAIDA? Rai-nakdoko la aumenta beibeik; maibé tanba ohin loron iha teknolojia modernu nian, ita bele hatene barak liu kona-ba neʼe duké ema sira iha tempu uluk.

HANOIN NEʼE LOOS KA LAE? Hanoin toʼok ida-neʼe: Bíblia la fó-hatene kona-ba rai-nakdoko hira mak sei mosu iha loron ikus sira. Maibé, Bíblia hatete katak “rai sei nakdoko makaʼas” no akontese “iha fatin oioin”. Ida-neʼe sai sinál boot ida neʼebé hatudu katak ita moris iha tempu neʼebé importante liu iha ema nia istória.—Marcos 13:8; Lucas 21:11.

SAIDA MAK ITA-NIA HANOIN? Rai-nakdoko makaʼas akontese duni hanesan Bíblia fó-hatene nanis ona ka lae?

Laʼós rai-nakdoko deʼit mak hatudu katak ita moris iha loron ikus sira. Maibé ida-neʼe mak parte ida deʼit neʼebé sai loos tuir buat neʼebé Bíblia fó-hatene nanis ona. Hanoin tan kona-ba sinál segundu.

[Liafuan ne’ebé foti husi pájina 4]

“Ami [matenek-naʼin neʼebé estuda kona-ba rai-nakdoko] bolu neʼe rai-nakdoko boot, ema seluk hanoin liu kona-ba terus neʼebé mosu.”—KEN HUDNUT, U.S. GEOLOGICAL SURVEY.

[Dezeñu iha pájina 4]

© William Daniels/Panos Pictures

Sinál 2. Hamlaha boot

“Iha fatin oioin ema sei hamlaha.”—LUCAS 21:11.

● Iha rai-Nijer, mane ida halai ba suku kiʼik naran Quaratadji, atu hetan ai-han. Nia família sira mós halai ba fatin neʼe atu sees husi hamlaha boot neʼebé akontese iha sira-nia rai. Maibé, iha fatin neʼe, mane neʼe hela mesak no ketak husi ninia família. Tanbasá? Xefe suku naran Sidi hatete: “Nia sente moe boot tanba nia la bele fó ai-han ba ninia família.”

REALIDADE HATUDU SAIDA? Iha mundu tomak, loron-loron husi ema naʼin-hitu, ema ida la hetan ai-han neʼebé nia presiza. Maibé buat neʼebé aat liután mak situasaun iha rai-Áfrika, iha rai-maran Sahara. Ema barak toba deʼit ho kabun mamuk. Porezemplu, hanoin toʼok família ida ho aman, inan no oan ida. Se sira iha ai-han neʼebé natoon deʼit ba ema naʼin-rua, aman no inan sei husik sira-nia oan atu han toʼo bosu. Nuneʼe, sé mak hamlaha? Karik aman? Karik inan? Loron-loron família barak tenke halo desizaun neʼebé susar hanesan neʼe.

EMA BALU NIA HANOIN SAIDA? Se ema tau matan didiʼak ba rai neʼe, ita-nia rai bele fó ai-han neʼebé liu buat neʼebé ema presiza.

HANOIN NEʼE LOOS KA LAE? Loos duni katak toʼos-naʼin sira bele kuda no faʼan ai-han barak liu duké tempu uluk. Tuir loloos, se governu sira rai no haloot ai-han iha dalan neʼebé diʼak, sira bele rezolve problema kona-ba hamlaha. Maibé, maski sira hakaʼas an ba tinan barak ona atu halo nuneʼe, sira la konsege.

SAIDA MAK ITA-NIA HANOIN? Liafuan iha Lucas 21:11 sai loos ka lae? Maski ohin loron ema iha matenek oioin kona-ba kuda ai-han, maibé iha rai barak ema sei hamlaha nafatin, loos ka lae?

Baibain kuandu rai-nakdoko no rai-hamlaha akontese, iha problema seluk tan neʼebé mosu. Ida-neʼe mós parte ida husi sinál kona-ba loron ikus sira.

[Liafuan ne’ebé foti husi pájina 5]

“Husi labarik sira hotu neʼebé mate, porsentu 33 liu mate tanba kona moras aten-book, tee-been no moras sira seluk. Se sira hetan hahán neʼebé diʼak karik, sira la mate.”—ANN M. VENEMAN, EIS DIRETÓR BOOT HUSI UN NIA FUNDUS BA LABARIK SIRA.

[Dezeñu iha pájina 5]

© Paul Lowe/Panos Pictures

Sinál 3. Moras

“Moras-peste sei mosu.”—LUCAS 21:11.

● Bonzali mak funsionáriu ida neʼebé serbisu ho departamentu saúde nian iha nasaun ida iha rai-Áfrika, neʼebé hetan susar tanba funu. Nia hakaʼas an atu halo tratamentu ba serbisu-naʼin sira-neʼebé kona moras Marburg, moras neʼebé oho ema hotu neʼebé hetan moras neʼe.a Maski Bonzali husu beibeik ajuda husi funsionáriu seluk iha sidade boot, maibé nia la hetan ajuda. Fulan haat liutiha, ikusmai ajuda mai duni, maibé tarde liu tanba Bonzali mate tiha ona. Nia kona virus Marburg husi serbisu-naʼin sira-neʼebé nia koko ajuda.

REALIDADE HATUDU SAIDA? Moras sira-neʼebé oho ema barak tebes mak moras aten-book, tee-been, HIV/AIDS, tuberkuloze, no malária. Iha tinan 2004 nia laran deʼit, moras sira-neʼe oho ema maizumenus naʼin-10.700.000. Ita bele dehan katak moras sira-neʼe oho ema naʼin-20 iha minutu ida nia laran.

EMA BALU NIA HANOIN SAIDA? Ema iha mundu aumenta ba beibeik, moras mós aumenta. Tan neʼe moras bele kona ema barak liu.

HANOIN NEʼE LOOS KA LAE? Loos duni katak ema iha mundu aumenta ba beibeik. Maibé ema nia matenek no kapasidade atu buka-hatene, kontrola no kura moras mós aumenta. Entaun, neʼe katak moras sei sai menus, loos ka lae? Maibé, iha realidade hatudu katak moras aumenta ba beibeik.

SAIDA MAK ITA-NIA HANOIN? Buat neʼebé Bíblia fó-hatene nanis kona-ba moras sai loos ka lae?

Rai-nakdoko, hamlaha boot, no moras mak buat neʼebé haterus ema rihun ba rihun. Maibé ema rihun ba rihun liután hetan terus tanba ema nia hahalok aat. Dala ruma ema barak sai vítima husi ema neʼebé sira tau fiar ba. Haree toʼok buat ida tan neʼebé Bíblia fó-hatene nanis.

[Nota–rodapé]

[Liafuan ne’ebé foti husi pájina 6]

“Aat loos se animál fuik hanesan leaun han ita husi liʼur toʼo laran, maibé buat neʼebé aat mós mak moras aat ida han ita husi laran toʼo liʼur, neʼe triste tebes atu haree ida-neʼe akontese haleʼu ita.”—EPIDEMIOLOGISTA MICHAEL OSTERHOLM.

[Dezeñu iha pájina 6]

© William Daniels/Panos Pictures

Sinál 4. La iha domin

“Ema sei . . . la iha domin iha família laran.”—2 TIMOTEO 3:1-3, Tradusaun husi Godʼs Word.

● Feto ida husi Gales iha rai-Inglaterra, naran Chris, neʼebé halo serbisu atu ajuda ema neʼebé hetan problema kona-ba violénsia doméstika hatete: “Haʼu hanoin-hetan feto ida neʼebé haʼu koñese tama iha haʼu-nia serbisu-fatin, ema baku nia toʼo nia oin bubu hotu, no haʼu la bele rekoñese nia.” Chris hatutan tan: “Feto seluk mós taʼuk no sente la iha folin toʼo sira la brani atu hateke ba ema nia oin.”

REALIDADE HATUDU SAIDA? Tuir relatóriu husi rai ida iha Áfrika, hatudu katak husi feto maizumenus naʼin-tolu, iha ida neʼebé hetan abuza seksuál kuandu sei labarik. Relatóriu ida tan husi rai ida-neʼe mós dehan kona-ba mane sira, katak porsentu 30 liu sente la sala atu baku sira-nia feen. Maibé, laʼós feto sira deʼit mak sai vítima ba violénsia doméstika. Porezemplu, iha rai-Kanadá husi mane naʼin-sanulu, maizumenus naʼin-tolu hetan violénsia husi sira-nia kaben hanesan baku ka abuza iha dalan oioin.

EMA BALU NIA HANOIN SAIDA? Violénsia doméstika sempre iha husi uluk kedas toʼo agora. Maibé tanba ohin loron ita rona informasaun beibeik, ita hatene kona-ba problema neʼe.

HANOIN NEʼE LOOS KA LAE? Ohin loron ema barak liu hatene kona-ba violénsia doméstika. Maski nuneʼe problema neʼe sai menus ka lae? Lae, sai boot liu fali. Ema neʼebé la hatudu domin mak barak liu fali tempu uluk.

SAIDA MAK ITA-NIA HANOIN? Liafuan iha 2 Timoteo 3:1-3 sai loos ohin loron ka lae? Tuir loloos domin tenke hahú iha família laran, maibé ohin loron família barak hatudu domin ba malu ka lae?

Buat neʼebé tuirmai mak Bíblia fó-hatene nanis kona-ba ita-nia rai, ka mundu neʼe. No ida-neʼe sai loos daudauk. Haree toʼok saida mak Bíblia hatete kona-ba neʼe.

[Liafuan ne’ebé foti husi pájina 7]

“Violénsia doméstika mak krime ida neʼebé ema taʼuk liu atu fó sai ba polísia. Relatóriu hatudu katak feen hetan violénsia husi sira-nia laʼen maizumenus dala 35 antes feen fó-hatene ba polísia tanba taʼuk.”—FETO IDA NEʼEBÉ REPREZENTA WALES DOMESTIC ABUSE HELPLINE (ORGANIZASAUN NEʼEBÉ AJUDA VÍTIMA BA VIOLÉNSIA DOMÉSTIKA NIAN).

Sinál 5. Ema halo aat ba rai

“[Maromak sei] halo aat sira hotu neʼebé halo aat raiklaran neʼe.”—APOKALIPSE 11:18.

● Señór Pirri neʼebé hela iha rai-Nijéria iha suku naran Kpor halo serbisu hodi halibur tua-mutin. Tanba mina barak fakar iha tasi no hafoʼer fatin naran Nijer Delta, ida-neʼe halo susar ba nia atu halo ninia serbisu. Kona-ba mina foʼer neʼe, nia hatete: “Ida-neʼe hakanek ami-nia isin, oho ami-nia ikan, no hafoʼer ami-nia mota sira.” Nia hatutan: “Haʼu la iha tan dalan seluk atu buka moris.”

REALIDADE HATUDU SAIDA? Tuir matenek-naʼin sira-nia hanoin, iha mundu tomak foʼer hamutuk tonelada 6.500.000 tama ba tasi laran tinan-tinan. Maizumenus porsentu 50 husi foʼer sira-neʼe mak hanesan plástiku neʼebé bele namlele iha tasi tinan atus ba atus mak foin bele lahuk. Liután neʼe, ema mós hasai arbiru no gasta lalais liu rai nia rikusoin hanesan mina-rai, osan-mean, osan-mutin, no buat seluk tan. Relatóriu ida hatudu katak rai neʼe presiza tinan ida no fulan lima atu hadiʼa fali buat neʼebé ema estraga iha tinan ida deʼit. Jornál ida husi rai-Austrália ho naran Sydney Morning Herald hatete: “Se ema kontinua atu aumenta ba beibeik no aumenta nafatin buat neʼebé sira foti husi rai neʼe, karik lakleur tan iha tinan 2035 ita sei presiza rai ida tan.”

EMA BALU NIA HANOIN SAIDA? Ema iha matenek duni atu buka dalan neʼebé diʼak hodi hadiʼa fali problema hotu no salva mundu neʼe.

HANOIN NEʼE LOOS KA LAE? Loos duni katak iha ema no organizasaun sira-neʼebé hakaʼas an atu halo ema komprende kona-ba problema ambiente nian. Maibé, ema kontinua estraga no hafoʼer mundu neʼe.

SAIDA MAK ITA-NIA HANOIN? Ema presiza Maromak atu hapara sira neʼebé kontinua estraga rai neʼe, hodi tuir buat neʼebé nia promete atu halo ka lae?

Bíblia la fó-hatene nanis deʼit kona-ba buat lima neʼebé ita koʼalia tiha ona. Maibé, Bíblia mós fó sai buat diʼak sira-neʼebé akontese iha loron ikus sira. Haree toʼok ezemplu ida kona-ba buat neʼebé Bíblia fó-hatene nanis.

[Liafuan ne’ebé foti husi pájina 8]

“Haʼu sente katak uluk haʼu-nia hela-fatin mak fatin neʼebé furak liu, maibé agora sai fali fatin ida neʼebé nakonu ho foʼer, neʼebé bele halo mate ema.”—ERIN TAMBER, HELA BESIK COSTA DE GOLFO, IHA ESTADUS UNIDUS, KONA-BA PROBLEMA NEʼEBÉ MOSU TANBA MINA NEʼEBÉ FAKAR IHA GOLFO DO MÉXICO IHA TINAN 2010.

[Kaixa iha pájina 8]

Maromak mak hamosu susar sira ka lae?

Tanba Bíblia fó-hatene nanis kona-ba susar sira-neʼebé ita hasoru ohin loron, neʼe katak Maromak mak hamosu susar sira-neʼe ka lae? Nia mak halo ita terus ka lae? Ita bele hetan resposta ba pergunta sira-neʼe iha kapítulu 11 husi livru Tuir Loloos, Saida mak Bíblia Hanorin? Livru neʼe husi Testemuña ba Jeová.

[Dezeñu iha pájina 8]

Foto husi U.S. Coast Guard

Sinál 6. Haklaken iha mundu tomak

“Lia-foun reinu nian neʼe, ema sei haklaken iha mundu tomak.”—MATEUS 24:14.

● Feto ida naran Vaiatea, hela iha área Tuamotu iha illa Pasífiku. Área Tuamotu iha rai kiʼik neʼebé ketaketak sura hamutuk 80. Área neʼe nia luan hanesan rai-Java nia luan ba dala neen, maibé ema naʼin-16.000 deʼit hela iha rai kiʼik sira-neʼe. Maski nuneʼe, Vaiatea no ema hamutuk naʼin-121 neʼebé hela iha rai kiʼik ida hetan ona haklaken husi Testemuña ba Jeová. Tanbasá? Tanba Testemuña sira hakarak fahe ba ema hotu-hotu lia-foun diʼak kona-ba Maromak nia Reinu, ka Ukun, maski sira hela iha fatin neʼebé deʼit.

REALIDADE HATUDU SAIDA? Mensajen kona-ba Maromak nia Ukun haklaken ona iha fatin hotu-hotu iha mundu tomak. Iha tinan 2010 deʼit, Testemuña ba Jeová uza oras hamutuk 1.600.000.- 000 liu hodi haklaken lia-foun diʼak iha rai 236. Neʼe katak loron-loron Testemuña ida-idak uza minutu 30 atu haklaken kona-ba Bíblia. Husi tinan 2000 toʼo 2010, sira halo no fahe livru sira-neʼebé hanorin kona-ba Bíblia hamutuk 20.000.000.000 liu.

EMA BALU NIA HANOIN SAIDA? Ema haklaken tiha mensajen husi Bíblia durante tinan rihun ba rihun ona.

HANOIN NEʼE LOOS KA LAE? Loos duni katak ema barak haklaken ona kona-ba mensajen husi Bíblia. Maski nuneʼe, sira halo ba tempu uitoan deʼit no iha fatin balu deʼit. Maibé, Testemuña ba Jeová organiza didiʼak serbisu haklaken hodi sira bele habelar Maromak nia liafuan toʼo ema rihun ba rihun iha mundu tomak. Sira haklaken nafatin maski hasoru terus no susar oioin husi organizasaun sira-neʼebé iha kbiit boot no hanehan ema.a (Lucas 21:17) Liután neʼe, Testemuña ba Jeová sira la manán osan hodi halo serbisu neʼe. Maibé, sira rasik hakarak fó sira-nia tempu atu haklaken, no mós sira fahe livru hodi la husu osan. Sira-nia serbisu hetan apoiu husi kontribuisaun voluntáriu.

SAIDA MAK ITA-NIA HANOIN? Ema haklaken daudauk lia-foun diʼak kona-ba Maromak nia Ukun iha mundu tomak ka lae? Kuandu haree katak Bíblia nia liafuan kona-ba neʼe sai loos, ita bele fiar ka lae katak buat neʼebé diʼak liután besik ona atu mai?

[Nota–rodapé]

[Liafuan ne’ebé foti husi pájina 9]

“Se Maromak Jeová hakarak, ami sei kontinua haklaken lia-foun diʼak kona-ba Maromak nia Ukun ho laran-manas hodi uza dalan oioin atu mensajen neʼe bele toʼo ba ema hotu.”—2010 BUKU TAHUNAN SAKSI-SAKSI YEHUWA.

Tempu neʼebé diʼak liután besik ona!

“Tempu uitoan tan, ema laran-aat sira sei la iha . . . Maibé ema laran-maus sei simu rai, no sira sei haksolok tebes ho dame neʼebé la iha rohan.”—SALMO (MAZMUR) 37:10, 11.

ITA hakarak atu haree liafuan neʼebé temi iha leten sai loos ka lae? Sin, hakarak duni. Ita iha duni razaun neʼebé diʼak atu bele fiar katak lakleur tan ida-neʼe sei mosu mai.

Informasaun sira-neʼebé ita lee ona mak buat balu deʼit neʼebé Bíblia hatete sei akontese. Neʼe hatudu ho klaru katak ita moris iha “loron ikus sira”. (2 Timoteo 3:1-5) Maromak book ema atu hakerek liafuan neʼebé fó sai nanis kona-ba sinál sira-neʼe hodi fó esperansa mai ita. (Roma 15:4) Hodi haree katak buat sira-neʼe sai loos ona, ida-neʼe hatudu katak lakleur tan susar sira-neʼebé ita hasoru daudauk sei la iha tan.

Kuandu loron ikus liutiha, saida mak sei mosu mai? Maromak sei ukun ema hotu liuhusi ninia governu. (Mateus 6:9) Hanoin toʼok buat neʼebé Bíblia hatete kona-ba situasaun foun iha mundu iha tempu neʼebá:

● Hamlaha sei la iha tan. “Sei iha hahán barak iha rai; iha foho-tutun, sei iha barak liután.”—Salmo 72:16.

● Moras sei la iha tan. “La iha ema neʼebé hela iha rai sei dehan: ‘Haʼu moras.’”—Isaías (Yesaya) 33:24.

● Maromak sei hadiʼa fali rai. “Rai-fuik no rai-maran sei haksolok, no rai-tetuk neʼebé maran sei kontente no fó funan neʼebé furak.”—Isaías 35:1.

Buat diʼak sira-neʼe mak buat balu deʼit neʼebé Bíblia fó-hatene nanis no lakleur tan sei sai loos. Diʼak se Ita husu ema Testemuña ba Jeová atu sira hatudu ba Ita tansá mak sira fiar-metin katak tempu neʼebé diʼak liután besik ona atu mai.