Watchtower BIBLIOTEKA ONLINE
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Tetun Dili
Á
  • Á
  • á
  • É
  • é
  • Í
  • í
  • Ó
  • ó
  • Ú
  • ú
  • Ã
  • ã
  • Ç
  • ç
  • Ñ
  • ñ
  • ʼ
  • BÍBLIA
  • LIVRU SIRA
  • REUNIAUN SIRA
  • mwbr20 Agostu p. 1-8
  • Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken

La iha video neʼebé bele loke.

Deskulpa, la bele loke vídeo.

  • Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken
  • Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken—2020
  • Subtítulu
  • 3-9 AGOSTU
  • 10-16 AGOSTU
  • 17-23 AGOSTU
  • 24-30 AGOSTU
  • 31 AGOSTU–6 SETEMBRU
  • TREINU KONA-BA HAKLAKEN
Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken—2020
mwbr20 Agostu p. 1-8

Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken

3-9 AGOSTU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | ÉXODO 13-14

“Hamriik metin, no haree oinsá Jeová sei salva imi”

(Éxodo 14:13, 14)

w13-E 2/1 p. 4

Moisés mak mane neʼebé iha fiar metin

Moisés karik la hatene katak Maromak sei fahe Tasi Mean atu nasaun Izraél bele liu. Maski nuneʼe, Moisés fiar Maromak sei halo buat ruma atu proteje Ninia povu. No Moisés hakarak ema Izraél sira mós iha fiar neʼebé metin. “Moisés dehan ba povu neʼe: ‘Keta taʼuk. Hamriik metin, no haree oinsá Jeová sei salva imi ohin.’” (Éx 14:13) Moisés ho susesu hametin duni nasaun neʼe nia fiar ka lae? Sin, Bíblia hatete kona-ba povu hotu neʼe: “Liuhusi fiar mak sira hakur Tasi Mean hanesan laʼo iha rai maran.” (Ebr 11:29) Moisés nia fiar laʼós deʼit lori diʼak ba ninia an maibé mós ba ema Izraél.

(Éxodo 14:21, 22)

w18.09 p. 26 par. 13

Maromak neʼebé kbiit boot liu hotu hanoin ema

13 Imajina katak Ita mós iha Tasi Mean nia oin no tropa husi rai-Ejitu duni tuir husi kotuk. (Éx 14:19-22) Tuirmai, Maromak halo buat ruma. Kalohan neʼebé iha Ita-nia oin muda fali ba kotuk hodi satan ema Ejitu no sira haree nakukun deʼit. Maibé iha Ita-nia leet iha naroman. Tuirmai, Ita haree Moisés lolo ninia liman ba tasi leten no anin husi parte leste huu makaʼas hodi fahe tasi ba rua atu loke dalan ba Ita. Ita hamutuk ho Ita-nia família no animál sira, no mós ema seluk hahú laʼo ba tasi sorin iha dalan neʼebé organiza tebes. Maibé Ita haree buat balu la hanesan baibain. Iha tasi-kidun la iha tahu no la namdoras, tasi-kidun maran, tan neʼe fasil atu hakur ba tasi sorin. Maski iha ema neʼebé laʼo neineik, maibé sira mós bele laʼo ho diʼak ba tasi sorin.

(Éxodo 14:26-28)

w09-E 3/15 p. 7 par. 2-3

Imi labele haluha Jeová

Kuandu ema Ejitu sira halai ho sira-nia kuda-karreta neʼebé aat, ema Izraél hotu toʼo tiha ona iha tasi-ibun iha parte leste. No agora Moisés lolo nia liman ba Tasi Mean. Depois, Jeová halo monu bee neʼebé hanesan moru. Bee barak kona Faraó no ninia tropa sira no halo mout sira. Inimigu ida mós la moris. Izraél sai livre!—Éx 14:26-28; Sal 136:13-15.

Istória kona-ba akontesimentu neʼe halo nasaun sira neʼebé besik sente taʼuk ba tempu neʼebé kleur. (Éx 15:14-16) Depois tinan 40 liutiha, Raab husi Jerikó fó-hatene ba mane Izraél naʼin-rua: “Ami hotu sai taʼuk tebes ba imi, . . . tanba ami rona ona oinsá Jeová halo maran Tasi Mean iha imi-nia oin bainhira imi sai husi rai-Ejitu.” (Jos 2:9, 10) Nasaun jentiu sira-neʼe la haluha oinsá Jeová salva ninia povu. Klaru katak Izraél mós iha razaun barak atu hanoin kona-ba nia.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Éxodo 13:17)

it-1-E p. 1117

Dalan, Estrada neʼebé liga sidade sira

Iha tempu uluk, sidade sira iha rai-Palestina iha estrada no dalan kiʼik sira neʼebé liga entre sidade sira-neʼe, no estrada sira-neʼe mak importante tanba ema uza hodi halaʼo negósiu. (Núm 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Jos 2:22; Juí 21:19; 1Sa 6:9, 12; 13:17, 18) Estrada neʼebé boot liu iha tempu neʼebá mak estrada husi Ejitu atu bá sidade Gaza no Askelon iha Filístia, no depois iha kurva uitoan bá parte leste ba Megido, no tuirmai bá Hazor iha Tasi Galileia nia parte norte, no bá fali Damasku. Husi Ejitu atu bá rai neʼebé Maromak promete, dalan liuhusi Filístia neʼe mak dalan neʼebé badak liu. Maski nuneʼe, ho laran-diʼak Maromak dirije povu Izraél atu liu husi dalan seluk, atu sira la hetan ataka husi ema Filístia no lakon sira-nia aten-brani.—Éx 13:17.

(Éxodo 14:2)

it-1-E p. 782 par. 2-3

Sai husi Ejitu

Ema Izraél hakur Tasi Mean nia parte ida neʼebé?

Bainhira ema Izraél toʼo ona parte segundu husi sira-nia viajen, neʼe mak iha Etam neʼebé ‘iha rai-fuik nia ninin’, Maromak haruka Moisés atu “fila fali no hela iha Pihairot nia oin . . . besik tasi.” Neʼe sei halo Faraó hanoin katak sira “laʼo bilán deʼit”. (Éx 13:20; 14:1-3) Matenek-naʼin sira neʼebé dehan katak dalan el Haj nian mak dalan neʼebé ema Izraél tuir bainhira sai husi Ejitu, hatete katak liafuan Ebraiku neʼebé tradús “fila fali” mak laʼós deʼit atu “sees” maibé signifika katak hakiduk no fila fali duni. Sira dehan katak, bainhira ema Izraél toʼo ona tasi-sikun Suez nia parte norte, ema Izraél hakiduk no laʼo ba foho sira naran Jebel ʽAtaqah nia parte leste. Foho sira-neʼe iha tasi-sikun Suez nia sorin oeste. Se inimigu duni sira husi norte, susar ba ema Izraél neʼebé lubun boot tebes atu sai lalais, tanba tasi mak hanetik sira.

Matenek-naʼin barak iha hanoin neʼebé la hanesan ho ida-neʼe. Maibé ema Judeu nia tradisaun husi apóstolu sira-nia tempu konkorda ho situasaun neʼebé ita foin esplika iha leten. No importante liu mak istória iha Bíblia mós apoia. (Éx 14:9-16) Ita bele fiar katak fatin neʼebé ema Izraél hakur tasi mak la besik liu ba tasi-sikun nia ulun (ka Tasi Mean nia parte oeste). Tanba se nuneʼe, neʼe katak fasil ba Faraó nia tropa sira atu haleʼu deʼit tasi-sikun nia ulun no hasoru ema Izraél sira iha sorin. Maibé sira la halo nuneʼe.—Éx 14:22, 23.

TREINU KONA-BA HAKLAKEN

w07-E 12/15 p. 18-20 par. 13-16

“Hamriik metin, no haree oinsá Jeová sei salva imi”

13 Saida mak povu Izraél halo bainhira sira hetan salvasaun liuhusi milagre neʼe? Moisés no mane Izraél sira kanta kedas hodi fó hahiʼi ba Jeová! Sira kanta: “Haʼu sei kanta ba Jeová, tanba ninia glória mak boot tebes. . . . Jeová sei ukun nuʼudar liurai tinan ba tinan ba nafatin.” (Éx 15:1, 18) Sin, sira hakarak atu fó hahiʼi kedas ba Maromak. Jeová hatudu sai nia direitu atu ukun liuhusi akontesimentu neʼe.

14 Oinsá mak akontesimentu neʼe bele fó kmaan, esperansa no lisaun mai ita? Ita bele haree duni katak Jeová bele rezolve situasaun naran deʼit neʼebé koko ninia povu sira. Nia bele deʼit ajuda sira atu laʼo liu situasaun susar neʼebé bele hanetik sira. Tasi Mean mós labele hanetik povu Izraél kuandu Jeová halo anin huu makaʼas. No nia mós bele halo Tasi Mean sai fali rate ba Faraó no ninia tropa sira. Hodi hanoin kleʼan kona-ba buat sira-neʼe, ita mós bele fó sai liafuan hanesan buat neʼebé hakerek-naʼin salmo ida hatete: “Jeová iha haʼu-nia sorin; haʼu sei nunka taʼuk. Saida mak ema bele halo ba haʼu.” (Sal 118:6) Ita mós bele hetan kmaan husi Paulo nia liafuan neʼebé temi iha Roma 8:31: “Se Maromak hamutuk ho ita, sé mak bele kontra ita?” Liafuan sira-neʼe fó fiar duni mai ita, halakon ita-nia taʼuk no duvida, no fó ita esperansa! Tan neʼe, Eskritura tinan nian ba tinan 2008 mak diʼak tebes: “Hamriik metin, no haree oinsá Jeová sei salva imi”!—Éx 14:13.

15 Saida tan mak ita aprende husi tempu neʼebé Izraél sai husi Ejitu? Ita tenke halo tuir buat hotu neʼebé Jeová husu ita. Povu Izraél halo tuir ho didiʼak kona-ba preparasaun ba Páskua. Sira halo tuir Maromak hodi la sai husi uma-laran iha kalan 14 Nisan. Kuandu sira ikusmai sai husi Ejitu, sira sai “hanesan tropa”. (Éx 13:18) Ohin loron, importante tebes atu halo tuir matadalan neʼebé ita simu husi “atan laran-metin no matenek”! (Mt 24:45) Ita tenke rona didiʼak ba Maromak nia liafuan, neʼebé dehan: “Se imi laʼo sala dalan ba sorin loos ka ba sorin karuk, imi-nia tilun rasik sei rona lian ida husi imi-nia kotuk dehan: ‘Dalan mak neʼe. Laʼo tuir ida-neʼe bá.’” (Isa 30:21) Nuʼudar ita besik daudaun ba terus boot, karik ita sei simu informasaun liután. Ita bele liu loron susar sira-neʼe kuandu ita kontinua halo tuir ezemplu husi Jeová nia povu sira neʼebé laran-metin.

16 Hanoin-hetan mós katak Jeová lori povu Izraél tama ba iha situasaun neʼebé halo sira haree hanesan la iha tan dalan entre foho no Tasi Mean. Karik sira hanoin neʼe laʼós desizaun neʼebé diʼak. Maibé, Jeová kontrola buat hotu, no ikusmai buat hotu laʼo ho diʼak atu nuneʼe Jeová bele hetan hahiʼi no bele lori salvasaun ba ninia povu. Ohin loron, karik ita mós la komprende klaru tanbasá mak ita-nia organizasaun rezolve problema balu iha dalan neʼebé oin seluk. Maski nuneʼe, ita nafatin iha razaun atu tau fiar ba Jeová liuhusi ema neʼebé nia hili atu hatoʼo ninia mensajen mai ita. Dala ruma haree hanesan ita-nia inimigu sira atu manán ita. Tanba ita labele haree situasaun ida ho kompletu, neʼe hanetik ita atu hatene ho klaru situasaun neʼebé akontese. Maski nuneʼe, Jeová bele halo buat naran deʼit iha tempu neʼebé loos, hanesan buat neʼebé nia halo ona ba povu Izraél.—Prv 3:5.

10-16 AGOSTU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | ÉXODO 15-16

“Hahiʼi Jeová liuhusi knananuk”

(Éxodo 15:1, 2)

w95-E 10/15 p. 11 par. 11

Tanbasá tenke hamtaʼuk Maromak agora?

11 Hodi halakon tropa Ejitu, Jeová hetan hahiʼi husi sira neʼebé adora Nia no halo nia naran boot iha fatin hotu. (Jos 2:9, 10; 4:23, 24) Ninia naran sai boot liu fali Ejitu nia maromak falsu sira neʼebé la iha folin, neʼebé hatudu katak labele salva ema sira neʼebé adora sira. Fiar ba sira-nia maromak no ba ema sala-naʼin no mós ba tropa nia kbiit lori susar aat tebes. (Sal 146:3) Neʼe book ema Izraél kanta knananuk hahiʼi nian hodi hatudu sira-nia hamtaʼuk neʼebé loos ba Maromak, neʼebé ho kbiit boot salva ninia povu!

(Éxodo 15:11)

(Éxodo 15:18)

w95-E 10/15 p. 11-12 par. 15-16

Tanbasá tenke hamtaʼuk Maromak agora?

15 Se ita mós foin hetan salvasaun no hamriik hamutuk ho Moisés, ita-nia laran mós book ita atu kanta: “Oh Jeová, husi maromak sira hotu, sé mak hanesan ho Ita? Sé mak hanesan ho Ita neʼebé santu liu hotu? Ita mak Maromak neʼebé ema tenke hamtaʼuk ho knananuk hahiʼi nian, Maromak neʼebé halo buat kmanek sira.” (Éx 15:11) Durante tinan atus ba atus ema barak mós iha hanoin hanesan ho liafuan sira iha knananuk neʼe. Iha livru ikus husi Bíblia, apóstolu João koʼalia kona-ba grupu fiar-naʼin sira neʼebé Maromak hili ho espíritu santu: “Sira kanta Maromak nia atan Moisés nia knananuk, no mós Bibi-Oan nia knananuk.” Saida mak knananuk furak neʼe? “Maromak Jeová, Ida neʼebé Kbiit Boot Liu Hotu, Ita-nia hahalok sira mak boot no furak. Liurai rohan-laek, Ita-nia dalan sira mak iha justisa no loos. Jeová, sé mak sei la hamtaʼuk Ita no fó hahiʼi ba Ita-nia naran? Tanba Ita deʼit mak laran-metin.”—Apk 15:2-4.

16 Ohin loron iha mós Maromak nia atan sira neʼebé livre ona. Sira laʼós deʼit hafolin Maromak nia kriasaun maibé mós ninia ukun-fuan sira. Ema husi nasaun barak sai livre iha dalan espirituál. Sira ketak husi mundu foʼer neʼe tanba sira hatene no halo tuir Maromak nia ukun-fuan sira neʼebé loos. Tinan-tinan, ema rihun ba rihun sai husi mundu aat neʼe hodi hela hamutuk iha Jeová nia organizasaun neʼebé moos no hatudu hahalok loos. Lakleur tan, bainhira Maromak halaʼo ona ninia tesi-lia ba relijiaun falsu no mundu aat neʼe, sira sei moris ba nafatin iha mundu foun neʼebé iha hahalok loos.

(Éxodo 15:20, 21)

it-2-E p. 454 par. 1

Múzika

Dala barak ema Izraél nia grupu kantadór sira kanta troka malu. Dalan sira kanta mak, grupu primeiru kanta liña ida, depois grupu segundu kanta fali liña tuirmai. Se lae, ema ida deʼit mak kanta, depois, grupu ida kanta hodi hatán tutan ema neʼebé kanta neʼe. Ida-neʼe mak iha eskritura sira bolu hanesan “hatán”. (Éx 15:21; 1Sa 18:6, 7) Salmo balu, hanesan Salmo 136, hatudu katak sira kanta iha dalan hanesan neʼe. Bíblia nia esplikasaun kona-ba grupu kantadór rua neʼebé temi iha Neemias nia tempu neʼebé kanta knananuk agradese nian, no kanta hodi inaugura Jeruzalein nia moru, hatudu katak sira mós kanta iha dalan neʼebé hanesan.—Ne 12:31, 38, 40-42.

it-2-E p. 698

Profeta feto

Miriam mak feto primeiru neʼebé Bíblia temi nuʼudar profeta. Maromak fó sai mensajen balu liuhusi nia, karik liuhusi knananuk balu. (Éx 15:20, 21) Tan neʼe, Bíblia hatete katak nia no Arão koʼalia ba Moisés: ‘Jeová mós koʼalia liuhusi ami, loos ka lae?’ (Núm 12:2) Jeová rasik mós koʼalia liuhusi profeta Miqueias katak nia “haruka Moisés, Arão no Miriam” ba povu Izraél kuandu nia lori sira sai husi Ejitu. (Miq 6:4) Maski Miriam hetan knaar espesiál atu fó sai kona-ba Maromak nia liafuan, tuir Maromak nia haree, ninia pozisaun nuʼudar profeta mak kiʼik liu fali Moisés. Bainhira Miriam halo buat neʼebé la loos, nia simu kastigu neʼebé todan husi Maromak.—Núm 12:1-15.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Éxodo 16:13)

w11-E 9/1 p. 14

Hakarak hatene?

Tanbasá mak Maromak hili atu fó manu-kiukae ba ema Izraél atu han iha rai-fuik maran?

Bainhira ema Izraél sai husi Ejitu, dala rua Maromak fó sira manu-kiukae barak tebes atu sira bele han naʼan.—Éx 16:13; Núm 11:31.

Manu-kiukae mak manu neʼebé kiʼik deʼit, maizumenus naruk sentímetru 18 no todan grama 100. Manu sira-neʼe fó tolun no haboot sira-nia oan iha parte barak husi Ázia oeste no Europa. Iha tempu malirin sira sempre semo dook ba Áfrika Norte no Arábia. Durante tempu neʼe, baibain manu-kiukae barak tebes semo husi Tasi Mediterráneu nia sorin leste hodi semo liu rai-maran Sinai.

Tuir The New Westminster Dictionary of the Bible, manu-kiukae “semo lalais no aproveita anin, maibé se anin huu ba diresaun seluk, ka se manu sira-neʼe sai kole tanba semo dook tebes, manu lubun tomak neʼe sei monu ba rai, no toba bilán deʼit.” Antes atu semo fali, sira presiza deskansa iha rai ba loron ida ka rua, no fasil tebes ba ema atu kasa sira iha tempu neʼe. Maizumenus tinan  100 liubá, rai-Ejitu esporta naʼan husi manu-kiukae millaun tolu tinan-tinan.

Dala rua neʼebé ema Izraél han manu-kiukae mak fulan balu depois tempu malirin. Maski manu-kiukae sempre semo iha área Sinai iha tempu neʼebá, maibé Jeová mak ida neʼebé ‘halo anin mosu’ atu manu sira neʼe bele bá iha ema Izraél nia fatin.—Núm 11:31.

(Éxodo 16:32-34)

w06-E 1/15 p. 31

Pergunta husi lee-naʼin

Lakleur depois ema Izraél sai husi Ejitu, sira komesa muramura kona-ba hahán. Tan neʼe, Jeová fó maná ba sira atu han. (Éx 12:17, 18; 16:1-5) Iha tempu neʼebá, Moisés haruka Arão: “Foti sanan-rai kiʼik ida no enxe nakonu neʼe ho maná gomor isin ida no tau neʼe iha Jeová nia oin nuʼudar buat neʼebé tenke rai ba imi-nia jerasaun sira.” Bíblia dehan: “Arão halo tuir Jeová nia mandamentu neʼebé fó sai liuhusi Moisés, no nia tau sanan-rai neʼe iha Kaixote Sasin nia oin [fatin neʼebé atu rai dokumentu importante sira] hodi bele rai maná neʼe ba nafatin.” (Éx 16:33, 34) Maski ita bele fiar katak Arão foti maná no tau iha sanan-rai kiʼik ida iha tempu neʼebá, maibé atu tau ida-neʼe iha Kaixote Sasin nia oin, nia presiza hein toʼo Moisés halo Arka Aliansa nian no tau fatuk-belar rua iha laran.

17-23 AGOSTU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | ÉXODO 17-18

“Irmaun sira neʼebé haraik an, treinu no entrega knaar ba ema seluk”

(Éxodo 18:17, 18)

w13-E 2/1 p. 6

Moisés mak mane neʼebé hatudu domin

Moisés hatudu domin ba ninia maluk Izraél sira. Sira rekoñese katak Jeová uza Moisés atu dirije ninia povu, entaun sira mai hasoru Moisés kuandu iha problema. Bíblia hatete: “Povu kontinua hamriik iha Moisés nia oin husi dadeer toʼo kalan.” (Éx 18:13-16) Hanoin toʼok karik Moisés sente kole tebes tanba presiza rona sira ba oras barak. Maibé nia kontente atu ajuda ema sira neʼebé nia hadomi.

(Éxodo 18:21, 22)

w03-E 11/1 p. 6 par. 1

Fiar mak importante atu iha moris neʼebé kontente

Mane sira-neʼe hatudu ona hahalok diʼak antes hetan responsabilidade sira. Sira hatudu ona katak sira taʼuk ba Maromak; sira hatudu respeitu neʼebé kleʼan ba Kriadór no hakarak atu halo nia kontente. Ema hotu bele haree katak mane sira-neʼe hakaʼas an tuir sira-nia kbiit atu halo tuir Maromak nia ukun-fuan sira. Sira odi hahalok la justisa, no neʼe hatudu katak bainhira sira hetan pozisaun boot, sira sei la sai ema neʼebé aat. Sira sei la uza sala podér atu buka diʼak deʼit ba sira-nia an ka ba sira-nia família no kolega.

(Éxodo 18:24, 25)

w02-E 5/15 p. 25 par. 5

Laran-metin sei dirije ema laran-loos sira

Moisés mós ema neʼebé haraik an no hatene ninia limitadu. Tanba nia sente kole hodi ajuda ema barak ho sira-nia problema sira, ninia banin-mane Jetro, fó sujestaun: Fahe knaar balu ba ema seluk neʼebé nia bele fiar. Tanba Moisés hatene ninia kbiit toʼo neʼebé, nia simu sujestaun neʼe. (Éx 18:17-26; Núm 12:3) Ema neʼebé komprende ninia limitadu, prontu atu fahe responsabilidade ba ema seluk, no nia la sente taʼuk katak nia lakon autoridade tanba fahe knaar ba ema seluk. (Núm 11:16, 17, 26-29) Nia hakarak atu ajuda sira laʼo ba oin iha dalan espirituál. (1Ti 4:15) Ita mós tenke sai hanesan neʼe, loos ka lae?

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Éxodo 17:11-13)

w16.09 p. 6 par. 14

“Keta husik tun ó-nia liman”

14 Aarão no Hur ajuda duni hodi hametin Moisés nia liman durante ema Izraél funu hasoru ema Ámalek. Ohin loron, ita mós bele buka dalan atu apoia no fó ajuda ba ema seluk, hanesan irmaun-irmán sira neʼebé hasoru hela susar tanba idade, problema ho saúde, família fó terus, sente mesamesak, ka tanba ema neʼebé sira hadomi mate. Ita mós bele hametin ita-nia joven sira tanba sira hasoru beibeik tentasaun atu halo buat neʼebé sala ka atu sai ema susesu iha Satanás nia mundu. (1Ts 3:1-3; 5:11, 14) Koko atu hatene diʼak liután ema seluk iha ita-nia kongregasaun, iha serbisu haklaken, bainhira han hamutuk, ka iha tempu koʼalia ho ema seluk liuhusi telefone.

(Éxodo 17:14)

it-1-E p. 406

Livru sira neʼebé parte husi Bíblia

Livru sira neʼebé Moisés hakerek mak husi Maromak. Maromak leno Moisés atu hakerek livru sira-neʼe, tan neʼe, livru sira-neʼe mak parte husi Bíblia no fó matadalan oinsá atu halaʼo adorasaun neʼebé loos. Ita hatene ida-neʼe liuhusi evidénsia neʼebé ita hetan iha livru sira-neʼe nia laran. Laʼós tanba Moisés nia hakarak rasik mak nia sai nuʼudar ulun-naʼin ba ema Izraél. Tuir loloos, foufoun, nia dada an tebes atu simu knaar neʼe. (Éx 3:10, 11; 4:10-14) Maromak mak ida neʼebé foti Moisés no fó ba nia kbiit atu halo milagre boot sira toʼo Faraó nia amlulik sira neʼebé halo masonik mós rekoñese katak buat neʼebé Moisés halo mai husi Maromak. (Éx 4:1-9; 8:16-19) Tan neʼe, laʼós liuhusi Moisés nia hakarak rasik mak nia sai nuʼudar lia-naʼin no hakerek-naʼin. Maibé, tanba nia halo tuir buat neʼebé Maromak haruka nia atu halo, no tanba kbiit husi espíritu santu mak nia koʼalia no tuirmai hakerek parte sira husi Bíblia.—Éx 17:14.

24-30 AGOSTU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | ÉXODO 19-20

“Oinsá Ukun-Fuan Sanulu kona Ita”

(Éxodo 20:3-7)

w89-E 11/15 p. 6 par. 1

Ukun-Fuan Sanulu kona Ita oinsá?

Ukun-fuan haat primeiru hatudu kona-ba ita-nia responsabilidade atu halo ba Jeová. (1) Nia mak Maromak neʼebé ita tenke adora. (Mt 4:10) (2) Ema neʼebé adora nia labele uza estátua. (1Jo 5:21) (3) Ita tenke uza Maromak nia naran iha dalan neʼebé diʼak no ho respeitu, laʼós iha dalan neʼebé la hatudu respeitu. (Jo 17:26; Rom 10:13) (4) Iha ita-nia moris tomak ita tenke fokus ba serbisu sagradu. Neʼe ajuda ita atu la hanoin katak ita mak ema loos liu.—Ebr 4:9, 10.

(Éxodo 20:8-11)

(Éxodo 20:12-17)

w89-E 11/15 p. 6 par. 2-3

Ukun-Fuan Sanulu kona Ita oinsá?

(5) Bainhira oan sira halo tuir sira-nia inan-aman, família nafatin iha unidade, no mós bele hetan bensaun husi Jeová. No ita bele hetan esperansa neʼebé furak husi “ukun-fuan primeiru neʼebé fó sai hamutuk ho promesa ida”! Neʼe laʼós deʼit “atu imi bele hetan buat diʼak” maibé atu “imi bele moris naruk iha rai”. (Éf 6:1-3) Agora ita hela iha “loron ikus sira” iha sistema aat neʼe. Maibé se oan sira halo tuir inan-aman, sira iha esperansa atu moris ba nafatin.—2Ti 3:1; Jo 11:26.

Domin ba ema seluk sei hanetik ita atu la halo hahalok aat hanesan (6) oho, (7) adultériu, (8) naʼok, no (9) bosok. (1Jo 3:10-12; Ebr 13:4; Éf 4:28; Mt 5:37; Prv 6:16-19) Maibé Ita-nia motivu mak saida? Ukun-fuan (10) atu la kaan ema seluk nia sasán, fó-hanoin fali mai ita katak Jeová hakarak ita-nia motivasaun iha laran sempre loos tuir ninia haree.—Prv 21:2.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Éxodo 19:5, 6)

it-2-E p. 687 par. 1-2

Amlulik

Arranju kona-ba amlulik iha tempu Kristaun. Jeová promete katak se Izraél halo tuir nafatin Maromak nia aliansa, sira sei sai “amlulik neʼebé ukun nuʼudar liurai no sai nasaun santu ida” ba Jeová. (Éx 19:6) Maibé, arranju kona-ba amlulik sira husi Arão nia jerasaun sei kontinua toʼo deʼit amlulik boot neʼebé sira reprezenta toʼo mai. (Ebr 8:4, 5) Arranju neʼe sei kontinua toʼo aliansa Ukun-Fuan nian remata ona, no aliansa foun hahú. (Ebr 7:11-14; 8:6, 7, 13) Foufoun, knaar atu sai Jeová nia amlulik no serbí iha ninia Ukun neʼebé nia promete, ba deʼit ema Izraél, maibé ikusmai neʼe mós loke ba ema husi nasaun sira seluk.—Aps 10:34, 35; 15:14; Rom 10:21.

Tanba ema Judeu uitoan deʼit mak simu Kristu, nasaun neʼe labele sai nuʼudar liurai no amlulik sira iha Maromak nia Ukun, no labele sai nasaun neʼebé santu. (Rom 11:7, 20) Tanba ema Izraél la halo tuir Maromak, Maromak fó avizu ba sira tinan atus ba atus antes neʼe liuhusi profeta Oseias: “Haʼu sei la simu tan imi atu serbí nuʼudar haʼu-nia amlulik, tanba imi lakohi simu koñesimentu. Haʼu sei haluha imi-nia oan-mane sira tanba imi haluha ona ukun-fuan husi imi-nia Maromak.” (Os 4:6) Iha dalan hanesan mak Jesus mós fó-hatene ulun-naʼin Judeu nian: “Maromak nia Ukun sei foti tiha husi imi no fó fali ba nasaun neʼebé halo tuir ninia hakarak.” (Mt 21:43) Maski nuneʼe, tanba Jesus Kristu mak iha Ukun-Fuan nia okos durante tempu neʼebé nia iha rai, nia rekoñese arranju amlulik nian husi Arão, no tan neʼe mak bainhira nia kura ema husi moras-lepra, nia haruka sira atu bá hasoru amlulik no halo sakrifísiu neʼebé presiza.—Mt 8:4; Mc 1:44; Lc 17:14.

(Éxodo 20:4, 5)

w04-E 3/15 p. 27 par. 1

Pontu importante husi livru Éxodo

20:5—Oinsá mak Jeová “fó kastigu ba oan sira tanba aman nia sala” toʼo jerasaun sira tuirmai? Kuandu ema ida toʼo ona idade neʼebé nia bele kaer ona responsabilidade, sira ida-idak sei simu kastigu tuir buat neʼebé sira rasik halo. Maibé, bainhira povu Izraél fila kotuk no adora fali estátua sira, nasaun neʼe simu ninia konsekuénsia toʼo jerasaun sira tuirmai. No neʼe halo ema Izraél neʼebé laran-metin mós sente ninia impaktu husi sala sira-neʼe tanba halo susar ba sira atu nafatin hatudu laran-metin.

31 AGOSTU–6 SETEMBRU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | ÉXODO 21-22

“Haree moris tuir Jeová nia haree”

(Éxodo 21:20)

it-1-E p. 271

Hetan baku

Ema Ebreu neʼebé naʼi ba atan ida, iha lisensa atu baku ninia atan-mane ka atan-feto ho ai se atan neʼe la halo tuir ka kontra ninia naʼi. Maibé se atan neʼe mate tanba baku neʼe, atan nia naʼi mak sei hetan kastigu. Maibé se atan neʼe moris hela ba loron ida ka rua neʼe hatudu katak naʼi neʼe la iha hakarak aat atu oho ninia atan. Naʼi neʼe iha direitu atu fó kastigu tanba nia sosa atan neʼe “ho ninia osan rasik”. Mane ida baibain sei nunka hakarak atu halakon buat neʼebé ninian no folin boot, tanba neʼe sei estraga ninia an rasik. No mós, se atan neʼe moris hela ba loron ida ka liu, iha posibilidade katak nia mate laʼós tanba baku neʼe, maibé tanba razaun seluk. Tan neʼe, se atan neʼe moris hela loron ida ka rua, ninia naʼi sei la hetan kastigu.—Éx 21:20, 21.

(Éxodo 21:22, 23)

lvs p. 95 par. 16

Ita hafolin moris ka lae?

16 Ema hotu nia moris mak folin-boot ba Jeová. Bebé neʼebé iha inan nia kabun mós folin-boot ba Jeová. Tuir Moisés nia Ukun-Fuan, se ema ida la ho neon hakanek feto ida neʼebé isin-rua no feto neʼe ka ninia oan mate, Jeová haree ema neʼebé halo ida-neʼe nuʼudar ohodór. Neʼe hatudu katak maski neʼe asidente deʼit, maibé ema ida mate ona, entaun moris tenke troka ho moris. (Lee Éxodo 21:22, 23.) Tuir Maromak nia haree, bebé iha inan nia kabun mak ema neʼebé moris. Entaun, tuir Ita-nia hanoin, Jeová hanoin oinsá kona-ba ema neʼebé halo abortu? Nia sente oinsá bainhira nia haree bebé rihun ba rihun mate tinan-tinan tanba ema halo abortu?

(Éxodo 21:28, 29)

w10 15/4 p. 29 par. 4

Maromak Jeová hakarak ita atu halo buat hotu ho seguru

Lei kona-ba halo buat hotu ho seguru mós aplika ba animál ruma neʼebé hakanek ema. Se karau ida sona mate ema ho ninia dikur, naʼin tenke oho karau neʼe hodi karau neʼe la halo aat tan ba ema seluk. Tanba naʼin labele han karau neʼe nia naʼan no labele faʼan ba ema seluk, neʼe katak nia lakon boot hodi oho animál neʼe. Saida mak bele akontese se karau ida hakanek ema, maibé ninia naʼin la tau matan didiʼak? Se karau neʼe ikusmai oho fali ema seluk, karau neʼe no ninia naʼin tenke mate. Lei ida-neʼe halo ema neʼebé ladún tau matan ba ninia animál atu hanoin kona-ba ninia hahalok.—Éx 21:28, 29.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Éxodo 21:5, 6)

w10 15/1 p. 4 par. 4-5

Tanbasá mak dedika an ba Maromak Jeová?

4 Ema kristaun nia dedikasaun mak buat ida neʼebé sériu tebes. Neʼe laʼós deʼit buat ida neʼebé ita tenke halo tanba obrigasaun. Entaun, oinsá mak dedikasaun diʼak mai ita? Mai ita haree oinsá mak halo tuir ita-nia obrigasaun kona-ba relasaun diʼak ho ema bele lori buat neʼebé diʼak. Ezemplu ida mak kona-ba relasaun diʼak nuʼudar belun. Atu relasaun nuʼudar belun bele lori buat neʼebé diʼak, ita tenke simu ita-nia responsabilidade nuʼudar belun. Ida-neʼe envolve obrigasaun atu hanoin kona-ba ita-nia belun. Ezemplu diʼak ida iha Bíblia laran kona-ba neʼe mak Jónatas ho David. Sira mós halo aliansa atu sai belun ba malu. (Lee 1 Samuel 17:57; 18:1, 3.) Maski ohin loron ema ladún halo aliansa atubele sai belun ba malu, maibé relasaun diʼak nuʼudar belun bele sai metin liu kuandu ema sente katak sira iha obrigasaun ba malu.—Prv 17:17; 18:24.

5 Lei neʼebé Maromak fó ba ema Izraél hatudu kona-ba relasaun seluk tan neʼebé bele lori buat diʼak ba ema bainhira sira halo tuir sira-nia obrigasaun. Se atan ida hakarak atu moris seguru no hakmatek hodi sai ninia naʼi nian ba nafatin, atan neʼe bele halo kontratu neʼebé ba nafatin ho ninia naʼin. Lei hatete: “Se atan neʼe hatete beibeik, ‘haʼu hadomi tebes haʼu-nia naʼi, haʼu-nia feen no oan sira; haʼu lakohi sai husi neʼe nuʼudar ema neʼebé livre’, entaun ninia naʼi tenke lori nia besik ba Maromak neʼebé loos no tenke lori nia ba odamatan ka odamatan nia riin; no ninia naʼi tenke tuʼu nia tilun ho buat ida neʼebé kroʼat, no nia tenke sai atan ba nia naʼin toʼo tempu neʼebé la bele sura.”—Éx 21:5, 6.

(Éxodo 21:14)

it-1-E p. 1143

Dikur

Liafuan iha Éxodo 21:14 karik hatudu katak amlulik ida mós bele mate se nia oho ema seluk, ka, katak kaer metin ba altár nia dikur mós sei la proteje ema neʼebé oho ema seluk ho neon.—Kompara ho 1Rs 2:28-34.

TREINU KONA-BA HAKLAKEN

w09-E 4/1 p. 31

Aman ba oan-kiak sira

“MAROMAK neʼebé hela iha ninia hela-fatin santu mak Aman ba oan-kiak sira.” (Sal 68:5) Eskritura neʼe fó sai liafuan neʼebé kona loos ita-nia laran. Maromak Jeová hatene kona-ba ema neʼebé presiza ajuda. Husi Ukun-Fuan neʼebé nia fó ba povu Izraél hatudu katak nia hanoin oan neʼebé ninia aman ka inan mate ona. Mai ita haree eskritura neʼebé primeiru koʼalia kona-ba “oan-kiak”, neʼebé temi iha Éxodo 22:22-24.

Maromak fó avizu katak: “Imi labele fó-terus ba . . . oan-kiak.” (Versíkulu 22) Neʼe laʼós avizu neʼebé atu hatudu hahalok hanoin malu deʼit, maibé neʼe mak Maromak nia mandamentu. Oan neʼebé ninia aman mate mak hanesan kbiit-laek tanba nia lakon protesaun no la iha ida mak tau matan nia. Ema naran deʼit labele “fó-terus” ba nia iha dalan saida deʼit. Iha tradusaun Bíblia sira seluk, ‘fó-terus’ tradús nuʼudar “hanehan”, “halo aat”, no “aproveita”. Fó-terus oan-kiak mak hahalok neʼebé aat tebes tuir Maromak nia haree. Jeová haree ida-neʼe aat oinsá?

Ukun-Fuan neʼe hatutan tan: “Se imi fó-terus ba sira, no sira halerik ba haʼu, haʼu sei rona duni sira-nia halerik neʼe.” (Versíkulu 23) Versíkulu 22 iha lian Ebraiku uza liafuan “imi”, maibé versíkulu 23 iha lian Ebraiku uza liafuan “ó”. Entaun, lian orijinál hatudu katak ema ida-idak no mós nasaun neʼe hamutuk, iha responsabilidade atu halo tuir ukun-fuan neʼe. Jeová kontinua haree didiʼak, nia see tilun ba oan-kiak sira-nia halerik, no sempre prontu atu hatán bainhira sira husu ajuda.—Sal 10:14; Prv 23:10, 11.

Entaun, saida mak sei akontese se ema ida fó-terus ba oan-kiak toʼo labarik neʼe hatoʼo ninia terus ba Maromak? Jeová dehan: “Haʼu sei hirus tebes no oho imi ho surik.” (Versíkulu 24) Iha referénsia ida kona-ba Bíblia hatete katak liafuan neʼe iha lian orijinál mak ‘haʼu-nia inus sai manas’, no neʼe hanesan atu dehan katak Maromak sei sai hirus makaʼas. Ita bele haree katak Jeová la fó direitu ba juís sira mak atu tesi lia ba kazu neʼe. Maromak rasik mak sei tesi-lia ba ema neʼebé aproveita oan-kiak sira.—Deu 10:17, 18.

Jeová la troka. (Mal 3:6) Nia hadomi labarik neʼebé ninia inan ka aman mate ona. (Tgo 1:27) Ita tenke hatene katak, Maromak nuʼudar aman ba oan-kiak sira sei hirus tebes kuandu ema fó-terus ba labarik sira neʼebé la halo sala. Ema neʼebé aproveita labarik sira hanesan neʼe sei labele halai sees husi “Jeová nia loron hirus”. (Sof 2:2) Ema aat hanesan neʼe sei hatene katak “monu ba Maromak neʼebé moris nia liman mak buat neʼebé halo ema taʼuk”.—Ebr 10:31.

    Livru sira iha lian Tetun Dili (1993-2025)
    Log Out
    Log In
    • Tetun Dili
    • Fahe
    • Organiza tuir Ita-nia hakarak
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondisaun atu Uza
    • Informasaun Privadu
    • Setting kona-ba privasidade
    • JW.ORG
    • Log In
    Fahe