Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken
2-8 DEZEMBRU
RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | APOKALIPSE 7-9
“Jeová fó bensaun ba ema-lubun boot neʼebé sura labele”
it-1-E p. 997 par. 1
Ema-lubun boot
Neʼe hamosu pergunta: Se “ema-lubun boot” mak ema neʼebé hetan salvasaun no sei hela iha rai, oinsá mak bele dehan katak sira ‘hamriik iha Maromak nia kadunan nia oin no iha Bibi-Oan nia oin’? (Apk 7:9) Dala ruma, se Bíblia dehan katak ema ida “hamriik” iha ema seluk nia oin, neʼe hatudu katak ema neʼe simu ema neʼebé hamriik iha ninia oin, no monu loos ba ninia laran. (Sal 1:5; 5:5; Prv 22:29; Lc 1:19) Tuir loloos, iha Apokalipse kapítulu neen, “liurai sira iha mundu, ema-boot sira, tropa nia komandante sira, ema riku sira, ema sira neʼebé forte, atan hotu no ema livre hotu” subar an husi “Maromak nia oin, Ida neʼebé tuur iha kadunan no husi Bibi-Oan nia hirus, tanba loron boot ba sira-nia hirus toʼo mai ona, no sé mak bele tahan ida-neʼe?” (Apk 6:15-17; kompara ho Lc 21:36.) Nuneʼe, “ema-lubun boot” mak ema neʼebé Maromak salva durante tempu hirus neʼe no sira neʼebé bele “hamriik” iha Maromak no Bibi-Oan nia oin nuʼudar ema neʼebé Maromak no Kristu simu.
it-2-E p. 1127 par. 4
Terus
Maizumenus tinan 30 depois Jeruzalein naksobu tiha, apóstolu João, hakerek kona-ba ema-lubun boot neʼebé mai husi nasaun, suku, no povu: “Sira mak ema neʼebé liu terus boot.” (Apk 7:13, 14) Tanba ema-lubun boot ‘liu terus boot’, neʼe hatudu katak sira hetan salvasaun. Liafuan iha Apóstolu 7:9, 10 ajuda ita atu komprende ida-neʼe: “Maromak hamutuk ho [José], no salva nia husi ninia terus hotu.” Maromak salva José husi ninia terus hotu la dehan deʼit katak José bele tahan, maibé signifika mós katak nia moris liu ninia terus sira.
it-1-E p. 996-997
Ema-lubun boot
Sira mak sé? Xave atu hatene sé mak “ema-lubun boot” bele hetan iha Apokalipse kapítulu 7 neʼebé esplika kona-ba sira, no eskritura seluk neʼebé koʼalia kona-ba buat neʼebé hanesan. Apokalipse 7:15-17 dehan katak Maromak ‘harii ninia tenda atu proteje sira’, no mós katak Maromak dirije sira ba “bee-matan moris nian”, no Maromak sei ‘hamaran sira-nia matan-been hotu husi sira-nia matan’. Iha Apokalipse 21:2-4 ita haree liafuan balu neʼebé atu hanesan: “Maromak nia tenda hamutuk ho ema”, Maromak sei “hamaran sira-nia matan-been hotu husi sira-nia matan” no “mate sei la iha tan”. Vizaun neʼe laʼós kona-ba ema iha lalehan, neʼebé “Jeruzalein Foun tun mai”, maibé kona-ba ema iha rai.
Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia
(Apokalipse 7:1) Depois neʼe, haʼu haree anju haat hamriik iha rai nia lidun haat, no kaer metin hela anin haat husi rai, atu nuneʼe anin labele huu ba rai ka ba tasi ka ba ai-hun sira.
re-E p. 115 par. 4
Izraél Maromak nian hetan marka ikus
4 Anju haat sira-neʼe reprezenta anju grupu haat, neʼebé Jeová uza atu kaer metin hela anin tesi-lia nian toʼo tempu neʼebé loos. Bainhira anju sira husik anin sira-neʼe husi norte, súl, leste no oeste, anin simbóliku neʼe sei estraga buat barak. Neʼe sei sai boot liu fali tempu neʼebé Jeová uza anin haat atu halo namkari no halakon ema Elam. (Jer 49:36-38) Anin neʼe mós boot liu fali “anin-fuik” neʼebé Jeová uza atu halakon nasaun Ammon. (Am 1:13-15) Husi Satanás nia organizasaun, la iha buat ida mak bele hamriik hela iha Jeová nia loron hirus bainhira nia halo ema hotu hatene katak só nia deʼit mak iha direitu atu ukun.—Sal 83:15, 18; Isa 29:5, 6.
(Apokalipse 9:11) Sira-nia liurai mak anju neʼebé hein rai-kuak neʼebé kleʼan tebes. Iha lian Ebraiku anju neʼe naran Abadon, no iha lian Gregu naran Apolion.
it-1-E p. 12
Abadon
Sé mak anju Abadon, neʼebé hein rai-kuak neʼebé kleʼan tebes?
Maibé iha Apokalipse 9:11, liafuan “Abadon” mak naran ba anju neʼebé hein “rai-kuak neʼebé kleʼan tebes”. Naran neʼe iha lian Gregu mak Apolion, no signifika katak “ida neʼebé halakon”. Tinan barak liubá, ema hanoin katak eskritura neʼe aplika ba ema hanesan imperadór Vespasiano, Muhammad, no Napoleão, no sira dehan katak anju neʼe mai husi Satanás. Maibé tuir loloos, iha Apokalipse 20:1-3 anju neʼebé kaer “xave ba rai-kuak neʼebé kleʼan tebes” mak Maromak nia reprezentante husi lalehan. No nia mak kesi no soe Satanás ba rai kuak neʼebé kleʼan. Kona-ba Apokalipse 9:11, livru ida (The Interpreter’s Bible) hatete: “Abadon, laʼós anju husi Satanás, maibé anju husi Maromak, neʼebé halakon buat hotu neʼebé Maromak haruka nia atu halakon.”
Iha eskritura sira husi lian Ebraiku neʼebé foin temi, ita haree katak avadón kompara ho Siol no mate. Iha Apokalipse 1:18 Jesus Kristu hatete: “Agora haʼu moris tinan ba tinan ba nafatin, no haʼu iha xave ba mate no ba rate.” Iha Lucas 8:31 ita bele haree ninia kbiit neʼebé nia iha kona-ba rai-kuak neʼe. No iha Ebreu 2:14 ita haree katak nia iha kbiit atu halakon, inklui kbiit atu halakon Satanás, tanba eskritura neʼe dehan katak Jesus sai ema ho raan no isin atu nuneʼe “liuhusi ninia mate nia bele halakon ida neʼebé iha kbiit atu halo mate, neʼe katak Diabu.” Iha Apokalipse 19:11-16 ita haree ho klaru katak nia mak ida neʼebé Maromak haruka atu halakon buat neʼebé Maromak hakarak.
TREINU KONA-BA HAKLAKEN
Ami hakarak bá hamutuk ho imi
12 Uluk ita haree ema neʼebé han paun no hemu tua iha Memoriál menus ba beibeik, maibé iha tinan hirak-neʼe, ema sira-neʼe aumenta barak fali. Ita presiza preokupa ho ida-neʼe ka lae? Lalika. Mai ita koʼalia kona-ba buat balu atu fó-hanoin ita.
13 “Jeová hatene sira neʼebé ninian.” (2Ti 2:19) Irmaun sira neʼebé sura ema iha Memoriál mós la hatene ho loloos sé mak ema kose-mina ida. Tanba dala ruma ema neʼebé hanoin sala mós bele han paun no hemu tua iha Memoriál. Ema sira-neʼe ikusmai foin hatene katak sira la hetan kose-mina no para husi han paun no hemu tua iha Memoriál. Balu tan, tanba sira iha moras mentál ka problema ho emosaun mak halo sira fiar katak sira mós sei ukun hamutuk ho Kristu iha lalehan. Tan neʼe, ita la bele hatene ho loloos ema kose-mina naʼin-hira mak sei moris hela iha rai.
14 Iha rai barak sei iha ema kose-mina bainhira Jesus mai atu halibur sira ba lalehan. Bíblia hatete katak iha tempu neʼebá, Jesus “sei haruka ninia anju sira, no ho lian trombeta nian neʼebé boot, sira sei halibur ema neʼebé Maromak hili ona husi mundu nia parte haat, husi lalehan nia parte ida toʼo lalehan nia parte seluk”. (Mt 24:31) Eskritura sira hatete duni katak iha loron ikus sira, ema kose-mina neʼebé moris iha rai hela uitoan deʼit. (Apk 12:17) Maibé Bíblia la hatete katak iha tempu terus boot hahú, hela deʼit ema naʼin-hira.
15 Jeová mak deside iha tempu saida mak nia atu hili ema kose-mina sira. (Rom 8:28-30) Iha tempu neʼebé Jesus mate no moris-hiʼas fali mak Jeová komesa hili ema kose-mina. Karik ema husi kongregasaun hotu iha apóstolu sira-nia tempu mós ema kose-mina. Liutiha husi sira-nia tempu toʼo loron ikus hahú, ema barak bolu sira-nia an kristaun, maibé Jesus kompara sira hanesan “duʼut aat”. Maski nuneʼe, Jeová hili nafatin ema balu husi tempu neʼebá, sira mak ema neʼebé Jesus kompara hanesan “trigu”. (Mt 13:24-30) Durante loron ikus sira-neʼe Jeová mós kontinua hili ema kose-mina sira. (Haree nota husi lisaun.) Se Jeová mak deside atu hein toʼo mundu besik remata ona mak foin hili tan ema balu, sé mak bele dehan katak Jeová halo buat neʼebé la loos? (Isa 45:9; Dan 4:35; lee Roma 9:11, 16.) (Haree nota husi lisaun.) Ita tenke kuidadu atu la sai hanesan serbisu-naʼin iha Jesus nia ai-knanoik, neʼebé muramura kona-ba sira-nia naʼi, tanba nia fó kolen neʼebé hanesan ba sira neʼebé tama serbisu ikus.—Lee Mateus 20:8-15.
16 Laʼós ema hotu neʼebé hetan kose-mina sei sai “atan laran-metin no matenek”. (Mt 24:45-47) Iha apóstolu sira-nia tempu, Jeová no Jesus uza ema uitoan deʼit hodi tau matan no hanorin dixípulu seluk. No Jeová no Jesus mós uza ema kose-mina balu deʼit hodi hakerek Eskritura Lia-Gregu. Ohin loron mós hanesan, ema kose-mina uitoan deʼit mak simu knaar atu tau matan ba ai-han espirituál “iha tempu loloos”.
9-15 DEZEMBRU
RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | APOKALIPSE 10-12
“‘Testemuña naʼin-rua’ mate tiha no moris fali”
Pergunta husi lee-naʼin
Sé mak sasin-naʼin rua neʼebé temi iha Apokalipse kapítulu 11?
Apokalipse 11:3 koʼalia kona-ba sasin-naʼin rua neʼebé sei fó sai profesia ba loron 1.260, depois animál fuik sei “manán sira no oho sira”. Maibé liutiha “loron tolu ho balu”, sasin-naʼin rua neʼe moris fali, no ema neʼebé haree sira hakfodak tebes.—Apk 11:7, 11.
Sasin-naʼin rua neʼe mak sé? Informasaun husi eskritura sira tuirmai bele ajuda ita hodi buka-hatene sira-neʼe sé. Eskritura esplika katak primeiru, “sira naʼin-rua mak ai-oliveira rua no ahi-oan fatin rua”. (Apk 11:4) Profeta Zacarias mós koʼalia kona-ba ahi-oan fatin no ai-oliveira rua. Iha ninia profesia, ai-oliveira rua reprezenta “sasin-naʼin rua ida-neʼebé hili ona hamriik hela iha Naʼi raiklaran nia sorin”, sira mak governadór Zorobabel ho Amlulik Boot Josué. (Zac 4:1-3, 14) Segundu, sasin-naʼin rua halo milagre hanesan ho Moisés no Elias nian.—Kompara Apk 11:5, 6 ho Núm 16:1-7, 28-35 no 1Rs 17:1; 18:41-45.
Eskritura iha Apokalipse no Zacarias koʼalia kona-ba buat ida deʼit. Eskritura ida-idak refere ba ema sira neʼebé Maromak hili hodi dirije ninia povu iha tempu susar. Entaun, Apokalipse kapítulu 11 refere ba irmaun kose-mina sira neʼebé dirije serbisu haklaken iha tinan 1914, iha tempu neʼebé Maromak nia Ukun harii iha lalehan. Sira haklaken ho “hatais hena karón” nian ba tinan tolu ho balu.
Tempu haklaken ho hatais karón nian ramata tiha, ema kaer sira ba komarka, maibé ba tempu badak deʼit. Eskritura kompara tempu neʼe hanesan loron tolu ho balu deʼit, tempu neʼe hanesan ema oho tiha sira. Iha sira-nia inimigu nia matan, neʼe hanesan ema oho tiha sira-nia serbisu haklaken. Ida-neʼe halo inimigu sira kontente tebes.—Apk 11:8-10.
Maibé neʼe hanesan loloos ho buat neʼebé profesia hatete, liutiha loron tolu ho balu sasin-naʼin rua moris fali. Sira sai husi kadeia no tanba sira hatudu ona laran neʼebé metin, Jeová uza Jesus hodi fó knaar espesiál ida ba sira iha tinan 1919 hodi serbí nuʼudar “atan laran-metin no matenek”. Sira mak tau matan ba Maromak nia povu nia presiza espirituál nian iha loron ikus sira.—Mt 24:45-47; Apk 11:11, 12.
Apokalipse 11:1, 2 liga akontesimentu iha leten ho tempu neʼebé sukat templu espirituál nian. Malaquias kapítulu 3 dehan katak bainhira tempu sukat ka rabista liu tiha, tuirmai mak tempu atu hamoos templu espirituál nian. (Mal 3:1-4) Entaun, revista no hamoos templu neʼe gasta tempu hira? Neʼe komesa husi tinan 1914 toʼo tinan 1919 nia hahú. Tan neʼe, loron 1.260 (fulan 42) no loron tolu ho balu neʼebé temi iha Apokalipse kapítulu 11 mak inklui hotu iha tempu sira-neʼe.
Ho laran tomak ita hakarak fó agradese ba Jeová, tanba nia arranja tempu hamoos nian hodi hamoos povu ida hodi halaʼo nia serbisu! (Tit 2:14) Ita mós agradese ba ezemplu husi ema kose-mina neʼebé dirije serbisu haklaken iha tempu susar nian neʼebé sai mós nuʼudar sasin-naʼin rua.
Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia
(Apokalipse 10:9, 10) Haʼu hakbesik ba anju neʼe no haʼu dehan ba nia atu fó surat-tahan lulun kiʼik neʼe ba haʼu. Nia hatete ba haʼu: “Foti surat-tahan neʼe no han hotu, no surat-tahan neʼe sei sai moruk iha ó-nia kabun, maibé iha ó-nia ibun sei sai midar hanesan bani-been.” 10 Haʼu foti surat-tahan lulun kiʼik neʼe husi anju nia liman no han, no iha haʼu-nia ibun ida-neʼe midar hanesan bani-been, maibé kuandu haʼu han hotu tiha, haʼu-nia kabun sai moruk.
it-2-E p. 880-881
Surat-tahan lulun
Iha dalan simbóliku. Dala ruma Bíblia uza liafuan “surat-tahan lulun” iha dalan simbóliku. Ezequiel no Zacarias haree surat-tahan lulun neʼebé iha letra iha sorin-sorin. Baibain ema hakerek iha sorin ida deʼit, tan neʼe se surat-tahan iha letra iha sorin rua hotu, neʼe katak surat-tahan lulun neʼe hakerek kona-ba buat neʼebé sériu no todan. (Eze 2:9–3:3; Zac 5:1-4) Iha vizaun husi Apokalipse, ida neʼebé tuur iha kadunan kaer iha ninia liman-loos surat-tahan lulun ida neʼebé iha selus hitu, hodi hapara ema atu hatene saida mak iha laran toʼo tempu neʼebé Maromak nia Bibi-Oan mak loke. (Apk 5:1, 12; 6:1, 12-14) Iha vizaun neʼe mós, João hetan surat-tahan lulun ida no simu mandamentu atu han ida-neʼe. Ba João, nia sente surat-tahan lulun neʼe midar, maibé neʼe halo ninia kabun sai moruk. Tanba surat-tahan neʼe loke hela, neʼe signifika katak bele komprende ida-neʼe. Surat-tahan neʼe “midar” ba João tanba nia bele hetan mensajen ida, maibé “moruk” tanba surat-tahan neʼe iha liafuan moruk neʼebé nia tenke fó sai. (Apk 10:1-11) Ezequiel mós iha esperiénsia neʼebé hanesan ho surat-tahan lulun neʼebé nia simu, tanba iha laran mak “liafuan halerik no lelir nian”.—Eze 2:10.
(Apokalipse 12:1-5) Tuirmai sinál boot ida mosu iha lalehan: Feto ida hatais loro-matan nuʼudar ninia roupa, no fulan iha ninia ain okos, no iha ninia ulun iha fitun 12 nuʼudar ninia koroa. 2 Nia isin-rua hela, no nia hakilar tanba terus no moras tuur-ahi nian. 3 Sinál ida seluk mosu iha lalehan. Haree bá! Iha samea boot neʼebé mean lakan, neʼebé iha ulun hitu no dikur sanulu no iha koroa iha ninia ulun ida-idak. 4 Ninia ikun dada fitun sorin balun iha lalehan no soe tun sira ba rai. No samea boot neʼe kontinua hamriik iha feto neʼe nia oin, feto neʼebé besik ona atu tuur-ahi, atu nuneʼe, kuandu nia tuur-ahi, samea boot neʼe bele tolan ninia oan. 5 Feto neʼe tuur-ahi oan-mane ida neʼebé sei sai hanesan bibi-atan no sei ukun nasaun hotu ho ai-tonka besi. No kuandu oan neʼe moris, sira lori kedas nia ba Maromak no ba ninia kadunan.
it-2-E p. 187 par. 7-9
Moras tuur-ahi nian
Iha apóstolu João nia vizaun iha Apokalipse, nia haree feto ida iha lalehan hakilar “tanba terus no moras tuur-ahi nian”. Labarik neʼebé moris mak “oan-mane ida neʼebé sei sai hanesan bibi-atan no sei ukun nasaun hotu ho ai-tonka besi”. Tanba samea boot hakarak tolan tiha labarik neʼe, “sira lori kedas nia ba Maromak no ba ninia kadunan”. (Apk 12:1, 2, 4-6) Iha tempu antigu, se oan ida foin moris, sira lori labarik neʼe ba ninia aman, atu aman neʼe bele simu nia. Hanesan neʼe mós, labarik neʼebé moris iha João nia vizaun neʼe, sira lori nia ba Maromak atu Maromak simu nia nuʼudar Maromak nian. “Feen” iha vizaun neʼe mak Maromak nia “feen” simbóliku, “Jeruzalein lalehan nian”. Neʼe mak Kristu no ninia alin sira-nia “inan” simbóliku.—Gal 4:26; Ebr 2:11, 12, 17.
Tanba “feto” neʼe mak Maromak nia feen simbóliku, “feto” neʼe perfeitu, no moras tuur ahi nian laʼós moras neʼebé tebes. Moras tuur ahi nian hatudu katak “feto” neʼe besik ona atu tuur ahi; no katak nia hein hela ida-neʼe.—Apk 12:2.
Sé mak “oan-mane” neʼe? Nia “sei sai bibi-atan no sei ukun nasaun hotu ho ai-tonka besi”. Iha Salmo 2:6-9 fó-hatene nanis kona-ba Liurai Mesias katak nia iha “ai-tonka besi”. Maibé Kristu moris, mate no hetan moris-hiʼas kleur ona mak João foin haree vizaun neʼe. Tan neʼe, vizaun neʼe refere ba tempu neʼebé Jesus Kristu nia Ukun sei komesa hahú. Bainhira Jesus moris-hiʼas, nia tuur iha “Maromak nia liman sorin loos, hahú husi tempu neʼe ba oin, nia hein toʼo Maromak tau ninia inimigu sira iha ninia ain okos”.—Ebr 10:12, 13; Sal 110:1; Apk 12:10.
16-22 DEZEMBRU
RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | APOKALIPSE 13-16
“Keta taʼuk ba animál fuik sira”
Jeová mak “Ida neʼebé fó sai segredu”
6 Maizumenus iha tinan 96, apóstolu João simu vizaun tuituir malu husi Jesus. (Apk 1:1) Iha ninia vizaun ida, nia haree samea boot neʼebé reprezenta Diabu, hamriik iha tasi-ibun. (Lee Apokalipse 13:1, 2.) João mós haree animál fuik oin-seluk ida sai husi tasi neʼe no nia simu kbiit boot husi Diabu. Tuirmai, anju ida fó sai ba João katak animál mean neʼe, neʼebé iha ulun hitu, neʼebé nuʼudar ilas husi animál neʼebé temi iha Apokalipse 13:1, reprezenta “liurai hitu”, ka ukun sira. (Apk 13:14, 15; 17:3, 9, 10) Iha tempu neʼebá, João hakerek katak liurai lima monu tiha ona, ida ukun daudauk, no ida seluk “sei mai”. Sé loos mak liurai ka ukun sira-neʼe? Mai ita haree saida mak animál nia ulun ida-idak neʼebé temi iha Apokalipse kapítulu 13 reprezenta. No ita mós sei aprende kona-ba ukun sira-neʼe balu husi livru Daniel. Daniel nia profesia esplika ho klaru kona-ba ukun sira-neʼe maski liutiha tempu kleur mak sira foin mosu atu ukun.
re-E p. 194 par. 26
Hasoru animál fuik rua
26 Saida mak animál fuik neʼe? Neʼe mak governu Bretaña hamutuk ho Estadus Unidus, animál neʼe reprezenta buat neʼebé hanesan ho ulun númeru hitu iha animál fuik primeiru, maibé agora nia iha knaar espesiál. Tanba iha vizaun neʼe animál fuik neʼe ketak, ita bele haree ho klaru oinsá nia sei halo buat ruma ho independente iha mundu. Animál fuik ho dikur rua neʼe mak governu rua neʼebé independente, maibé sira serbisu hamutuk. Ninia dikur rua neʼebé hanesan “bibi-malae oan” nia dikur, signifika katak animál fuik neʼe hatudu an nuʼudar animál maus no ninia governu mak diʼak liu no nasaun hotu tenke halo tuir. Maibé animál neʼe koʼalia hanesan “samea boot ida” tanba nia ameasa no uza violénsia bainhira ema la simu ninia ukun. Animál fuik neʼe la anima ema atu hakruʼuk ba Maromak nia Ukun neʼebé Kristu nuʼudar Bibi-Oan mak kaer, maibé book ema atu halo tuir samea boot, Satanás. Governu neʼe haketak ema hodi uza nasionalizmu no hamosu odi malu no neʼe hanesan adora animál fuik primeiru.
re-E p. 195 par. 30-31
Hasoru animál fuik rua
30 Istória hatudu katak estátua neʼe mak organizasaun neʼebé foufoun iha naran Liga Nasaun sira-nian. Bretaña no Estadus Unidus mak fó ideia no apoia organizasaun neʼe. Iha Apokalipse kapítulu 17, animál fuik kór-mean neʼebé moris no independente mak animál seluk neʼebé reprezenta Liga Nasaun sira-nian. Grupu nasaun sira-neʼe “koʼalia” hodi dehan katak só grupu neʼe deʼit mak bele lori dame no seguransa ba ema hotu. Maibé loloos, Liga Nasaun nia membru sira mak uza organizasaun neʼe atu insulta malu deʼit. Liga Nasaun ameasa atu hasai nasaun ka ema naran deʼit neʼebé la hakruʼuk ba ninia kbiit. Liga Nasaun sira-nian hasai duni nasaun sira neʼebé la halo tuir nia. Bainhira Terus Boot foin hahú, “dikur” sira husi animál fuik nia estátua sei kumpre knaar ida atu halakon buat barak.—Apk 7:14; 17:8, 16.
31 Husi tempu Funu Mundiál Segundu, animál fuik nia estátua neʼebé agora nuʼudar Nasoins Unidas, oho ona ema barak. Porezemplu, iha tinan 1950 soldadu husi Nasoins Unidas halo funu entre Koreia Súl no Koreia Norte. Soldadu husi Nasoins Unidas hamutuk ho Koreia Súl oho ema maizumenus naʼin-1.420.000 husi Koreia Norte no Xina. Nuneʼe mós husi tinan 1960 toʼo 1964, Nasoins Unidas nia soldadu halo funu iha Kongu (Kinxasa). Laʼós neʼe deʼit, ukun-naʼin sira iha mundu neʼe, inklui Amu-Papa Paulo VI no João Paulo II, kontinua fó sai katak estátua neʼe mak ita ema nia esperansa ikus no ida neʼebé diʼak liu atu hetan dame. Sira dehan se ema hotu lakohi halo tuir estátua neʼe, neʼe katak sira sei estraga an deʼit. Hodi fó sai hanoin hanesan neʼe, hatudu katak sira mak halo ema barak mate tan deʼit ema lakohi apoia no adora estátua neʼe.—Deu 5:8, 9.
w09-E 2/15 p. 4 par. 2
Pontu importante husi livru Apokalipse—II
13:16, 17. Maski ita hasoru susar sira bainhira ita halaʼo atividade loroloron nian, hanesan “sosa ka faʼan”, ita labele husik animál fuik neʼe atu ukun ita-nia moris. Se ita simu ‘animál fuik nia marka iha ita-nia liman-loos ka iha reen-toos’, neʼe hanesan husik animál fuik neʼe atu kontrola ita-nia hahalok no hanoin.
Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia
Lia-loos kona-ba Armagedon
Livru Apokalipse fó-hatene nanis kona-ba buat neʼebé sei akontese iha futuru, bainhira Satanás no ninia anju aat sira sei book ukun-naʼin sira iha mundu neʼe atu halibur sira-nia tropa iha Armagedon hodi ataka Maromak nia povu, no koko atu hapara sira-nia serbisu. Rezultadu husi neʼe mak ema rihun ba rihun sei mate kuandu Maromak manán hasoru ninia inimigu sira neʼebé kontra hasoru nia.—Apk 19:11-18.
1. SÉ MAK HAHÚ FUNU NEʼE?
Laʼós Maromak, maibé ninia inimigu sira, “liurai sira hotu rai neʼe nian” mak sei hahú funu Armagedon ho hakarak atu halakon ema diʼak sira. Tansá sira hahú funu neʼe? Tanba hanesan ema neʼebé kontrola boneka, Satanás sei kontrola ukun-naʼin no forsa militár sira iha mundu neʼe no book sira atu ataka ema neʼebé adora Maromak Jeová. Maibé Maromak sei la husik ida-neʼe akontese, nia sei proteje ninia povu.—Apk 16:13, 14; 19:17, 18.
“Imi-nia salvasaun mai besik daudaun ona”!
9 Tempu neʼe laʼós tempu atu haklaken “liafuan diʼak kona-ba Maromak nia Ukun” tanba tempu haklaken nian remata ona. Ida-neʼe mak tempu atu hein ba “mundu nia rohan” toʼo mai! (Mt 24:14) Maibé ita fiar katak iha tempu neʼe, Maromak nia povu sei fó sai mensajen moruk ida ba ema hotu atu rona, karik neʼe mak kona-ba Satanás nia mundu aat neʼe toʼo ona ninia rohan. Bíblia kompara mensajen neʼe hanesan ho jelu-fatuk boboot neʼebé monu husi lalehan. Eskritura dehan: “Iha jelu-fatuk sira neʼebé boot, no sira ida-idak todan kilograma ruanulu, no jelu sira-neʼe monu tun husi lalehan ba ema, no ema koʼalia aat Maromak tanba susar husi jelu-fatuk neʼe, basá susar neʼe boot tebetebes.”—Apk 16:21.
23-29 DEZEMBRU
RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | APOKALIPSE 17-19
“Maromak nia funu sei halakon funu hotu”
w08-E 4/1 p. 8 par. 3-4
Armagedon—Maromak nia funu sei halakon funu hotu
Ema laran-loos sira nunka bele iha dame no seguransa se ema aat sira mak domina mundu neʼe. (Prv 29:2; Ecl 8:9) Maibé korrupsaun no hahalok aat labele ketak husi ema neʼebé halo hahalok sira-neʼe. Tan neʼe, tenkesér halakon ema aat sira atu bele iha dame no justisa neʼebé ba nafatin. Salomão hatete: “Ema aat nia moris sei sai folin atu sosa fali ema laran-loos nia moris”.—Prv 21:18.
Tanba Maromak mak Juís, ita bele fiar katak ninia tesi-lia sira hasoru ema aat sempre tuir justisa. Abraão husu: “Juís ba mundu tomak sei la halo buat neʼebé loos ka?” Resposta mak, Jeová sempre halo buat neʼebé loos! (Gén 18:25) Bíblia mós dehan katak Jeová nunka kontente atu halakon ema aat sira. Nia halo ida-neʼe nuʼudar opsaun ikus deʼit.—Eze 18:32; 2Pe 3:9.
it-1-E p. 1146 par. 1
Kuda
Iha apóstolu João nia vizaun, Jesus Kristu neʼebé moris-hiʼas tiha ona, saʼe kuda mutin no tropa sira tuir nia. Sira hotu mós saʼe kuda mutin. Vizaun neʼe hatudu katak funu neʼebé Kristu sei halo hasoru ninia Aman Jeová nia inimigu sira mak loos no tuir justisa. (Apk 19:11, 14) Iha vizaun antes neʼe, kuda haat reprezenta Kristu halaʼo ninia knaar nuʼudar liurai, no susar sira neʼebé akontese tuirmai.—Apk 6:2-8.
re-E p. 286 par. 24
Liurai sei manán iha Armagedon
24 Animál fuik ulun hitu ho dikur sanulu neʼebé sai husi tasi no reprezenta Satanás nia organizasaun polítiku, sei halakon tiha hamutuk ho profeta falsu, ukun boot númeru hitu. (Apk 13:1, 11-13; 16:13) Sira sei soe tiha ba “tasi neʼebé iha ahi-lakan” kuandu sei ‘moris’, ka ativu hela hodi kontra Maromak nia povu iha rai neʼe. Neʼe mak tasi ho ahi-lakan neʼebé loloos ka símbolu deʼit? Tuir loloos neʼe mak símbolu deʼit, hanesan mós ho animál fuik no profeta falsu mak símbolu deʼit. Maibé buat sira-neʼe nuʼudar símbolu neʼebé hatudu katak sira sei lakon iha dalan neʼebé kompletu, la iha tan, lakon ba nafatin. Neʼe mak fatin neʼebé mate no rate no mós Diabu sei soe tun tiha. (Apk 20:10, 14) Neʼe laʼós infernu neʼebé nuʼudar kastigu ba ema aat, tanba hanorin hanesan neʼe mak aat tebes tuir Jeová nia haree.—Jer 19:5; 32:35; 1Jo 4:8, 16.
re-E p. 286 par. 25
Liurai sei manán iha Armagedon
25 Ema seluk neʼebé laʼós parte ho governu maibé nafatin parte ba mundu aat neʼe mós sei mate tanba “ida neʼebé saʼe kuda neʼe oho sira seluk ho surik naruk neʼebé sai husi ninia ibun”. Jesus sei dehan katak sira merese hetan kastigu mate. Tanba Bíblia la liga sira ho tasi neʼebé iha ahi-lakan, neʼe katak sira sei hetan moris-hiʼas ka lae? Bíblia nunka koʼalia kona-ba sira neʼebé hetan kastigu-mate husi Jeová nia Juís iha tempu neʼebá sei hetan moris-hiʼas. Hanesan buat neʼebé Jesus rasik dehan, sira neʼebé laʼós “bibi-malae” sei “tama ba ahi neʼebé nunka mate, neʼebé prepara ona ba Diabu no ninia anju sira”, katak “sei lakon ba nafatin”. (Mt 25:33, 41, 46) Neʼe sei sai ikus husi “loron tesi-lia nian no loron atu halakon ema aat”.—2Pe 3:7; Nau 1:2, 7-9; Mal 4:1.
Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia
(Apokalipse 17:8) Animál fuik neʼebé ó haree ona, uluk nia iha, maibé agora la iha ona, nia besik atu sai husi rai-kuak neʼebé kleʼan tebes, tuirmai nia sei lakon mohu tiha. No ema iha rai, neʼe katak sira neʼebé naran la hakerek iha livru moris nian husi tempu neʼebé mundu hahú, sira sei hakfodak bainhira sira haree oinsá animál fuik neʼe iha uluk, maibé agora la iha ona, no sei mosu fali.
re-E p. 247-248 par. 5-6
Mistériu boot rezolve ona
5 “Animál fuik . . . uluk nia iha.” Sin, nia uluk iha nuʼudar Liga Nasaun sira-nian husi 10 Janeiru 1920, no nasaun 63 mak envolve an. Maibé, Japaun, Alemaña, no Itália sai husi ida-neʼe, no liga neʼe mós hasai tiha Uniaun Soviétika. Iha fulan-Setembru 1939 ditadór Nazi husi Alemaña hahú Funu Mundiál Segundu. Tanba labele lori dame mai mundu, Liga Nasaun sira-nian lakon hanesan tama ba iha rai-kuak neʼebé halo nia la ativu. Toʼo tiha tinan 1942 Liga neʼe la iha ona. Iha situasaun neʼe kedas, no durante tempu importante neʼe, Jeová fó sai ba ninia povu kona-ba signifikadu neʼebé kompletu husi vizaun neʼe! Iha reuniaun boot New World Theocratic Assembly, irmaun Knorr hatete kona-ba profesia neʼe, katak “animál fuik neʼe . . . agora la iha ona”. Tuirmai irmaun Knorr husu, “Liga neʼe sei kontinua nafatin iha rai-kuak neʼe ka lae?” Nia temi Apokalipse 17:8, no fó resposta: “Liga husi nasaun sira-nian sei mosu fali.” Ikusmai ida-neʼe akontese duni tuir buat neʼebé Jeová fó sai ona!
Sai husi rai-kuak neʼebé kleʼan
6 Animál fuik kór mean sai duni husi rai-kuak neʼebé kleʼan. Iha 26 Juñu 1945, ho selebrasaun boot iha San Fransisco, Estadus Unidus, nasaun 50 mak fó sira-nia apoiu ba organizasaun Nasoins Unidas. Organizasaun neʼe nia objetivu mak “atu lori dame no hakmatek ba mundu”. Iha buat barak neʼebé hanesan entre Liga Nasaun sira-nian ho Nasoins Unidas. The World Book Encyclopedia hatete: “Nasoins Unidas mak hanesan Liga Nasaun sira-nian iha dalan oioin . . . Nasaun barak neʼebé harii Nasoins Unidas mak nasaun neʼebé uluk harii Liga Nasaun sira-nian. Hanesan ho Liga Nasaun sira-nian, Nasoins Unidas mós harii atu lori dame entre nasaun sira. Organizasaun prinsipál sira husi Nasoins Unidas mak atu hanesan ho Liga Nasaun sira-nian uluk.” Tan neʼe, tuir loloos Nasoins Unidas hanesan ho animál fuik kór mean neʼebé moris fali. Nasaun sira neʼebé tama iha Nasoins Unidas hamutuk 190 liu, barak liu fali Liga Nasaun sira-nian neʼebé iha nasaun 63 deʼit. Nasoins Unidas mós kaer responsabilidade neʼebé boot liu fali Liga Nasaun sira-nian.
(Apokalipse 17:16, 17) Kona-ba dikur sanulu neʼebé ó haree no mós animál fuik neʼe, sira sei odi feto-aat neʼe no sei halakon nia no halo nia isin-tanan, no sei han ninia isin no sunu hotu nia iha ahi. 17 Tanba Maromak tau ninia hanoin iha sira-nia laran atu kumpre Maromak nia hakarak, sin, atu kumpre sira-nia hanoin neʼebé ida deʼit, hodi fó sira-nia ukun ba animál fuik neʼe toʼo Maromak nia liafuan kumpre ona.
Jeová fó sai buat “neʼebé sei mosu lalais”
17 Maibé, relijiaun falsu sei la lakon ninia forsa neineik-neineik toʼo la iha ona. Feto-aat neʼe sei kontinua atu iha forsa no koko atu halo ukun-naʼin sira halo ninia hakarak. Maibé lakleur tan, Maromak sei ‘tau iha sira-nia laran atu halaʼo Nia hakarak’. (Lee Apokalipse 17:16, 17.) Jeová sei book governu sira iha Satanás nia mundu neʼe atu ataka relijiaun falsu. No feto-aat neʼe sei la bele ona domina governu sira-neʼe, no sei lakon ninia rikusoin hotu. Iha tinan 20 ka 30 liubá, ema barak hanoin katak relijiaun sei nunka lakon ninia kbiit no ema sei nafatin respeitu relijiaun. Maibé ohin loron, la hanesan neʼe. Feto-aat neʼe sei la lakon ninia forsa neineik-neineik, maibé nia sei lakon derrepente deʼit.—Apk 18:7, 8, 15-19.
30 DEZEMBRU–5 JANEIRU
RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | APOKALIPSE 20-22
“Haree bá! Haʼu halo buat hotu sai foun”
re-E p. 301 par. 2
Lalehan foun no rai foun
2 Tinan atus ba atus antes João nia tempu, Jeová hatete ba Isaias: “Haree bá! Haʼu kria daudaun lalehan foun no rai foun; no ema sei la hanoin tan buat uluk nian, no buat sira-neʼe sei la rai nafatin iha ema nia laran.” (Isa 65:17; 66:22) Profesia ida-neʼe sai loos foufoun iha tinan 537 Antes Era Comum bainhira ema Judeu neʼebé laran-metin fila fali ba Jeruzalein depois dadur iha Babilónia ba tinan 70. Iha Jeruzalein, sira sai povu neʼebé moos ona, hanesan “rai foun,” iha “lalehan foun” nia okos, neʼe mak governu foun. Maibé apóstolu Pedro hatudu katak profesia neʼe mós bele aplika ba tempu seluk, nia dehan: “Maibé tuir Maromak nia promesa, ita hein lalehan foun no rai foun, no iha neʼebá buat hotu sei tuir justisa.” (2Pe 3:13) João hatudu katak promesa neʼe sai loos iha Naʼi nia loron. “Lalehan uluk nian no rai uluk nian,” mak Satanás nia sistema no ninia governu hotu no neʼe sei lakon. Ema hotu neʼebé hanesan “tasi” neʼebé fuik tanba sira-nia hahalok aat no kontra sei lakon. Neʼe sei troka ho “lalehan foun no rai foun”, povu neʼebé hela iha rai iha Maromak nia Ukun nia okos.—Kompara ho Apk 20:11.
“Ohin haʼu halo foun buat tomak”
“[Maromak] sei hamaran sira-nia matabeen husi sira-nia matan.” (Apk 21:4) Dala ruma, ita-nia matabeen tun tanba ita haksolok ka buat seluk halo ita tanis. Maibé laʼós matabeen hanesan neʼe mak Maromak sei hamaran. Entaun, matabeen saida mak nia sei hamaran? Neʼe mak matabeen neʼebé tun tanba terus no triste. Sin, Maromak sei hamaran ita-nia matabeen hodi hapara susar no terus hotu neʼebé halo ita tanis.
“Mate la iha ona.” (Apk 21:4) Mate mak inimigu ida neʼebé halo ita barak tanis beibeik. Jeová sei halo ema livre husi mate. Oinsá? Nia sei halakon buat neʼebé halo ita mate, neʼe mak sala neʼebé mai husi Adão. (Rom 5:12) Liuhusi Jesus nia sakrifísiu, Maromak Jeová sei halo ema neʼebé laran-loos atu sai perfeitu. Ikusmai, Maromak “sei harahun” ita-nia “inimigu ikus”, katak mate. (1Ko 15:26) Ema neʼebé laran-metin ba Maromak sei moris ba nafatin ho saúde diʼak tanba ida-neʼe mak ninia hakarak.
“La iha ona . . . laran-susar.” (Apk 21:4) Susar saida mak sei la iha tan? Ita-nia neon-susar, laran-susar no moras tanba ita hotu sala-naʼin. Ida-neʼe halo ema rihun ba rihun nia moris nakonu ho susar, maibé buat hirak-neʼe sei la iha tan.
w03-E 8/1 p. 12 par. 14
Jeová mak Maromak lia-loos nian
14 Ita tenke fiar buat neʼebé Jeová hatete iha ninia Liafuan. Nia sempre kumpre buat neʼebé nia hatete. Ita iha razaun barak atu fiar Maromak Jeová. Ita bele fiar metin bainhira nia dehan katak nia sei “fó kastigu ba sira neʼebé la hatene Maromak no ba sira neʼebé la halo tuir liafuan diʼak kona-ba ita-nia Naʼi Jesus”. (2Ts 1:8) Ita mós bele fiar Jeová bainhira nia dehan katak nia hadomi ema neʼebé buka atu halo hahalok loos, katak nia sei fó moris rohan-laek ba ema neʼebé hatudu fiar, no katak nia sei halakon moras, triste no mate. Jeová hatudu katak promesa neʼe sei sai loos duni tanba nia hatete ba apóstolu João: “Hakerek liafuan sira-neʼe bá, tanba liafuan sira-neʼe mak loos no ema bele tau fiar.”—Apk 21:4, 5; Prv 15:9; Jo 3:36.
Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia
(Apokalipse 20:5) Neʼe mak moris-hiʼas primeiru. Maibé ema mate sira seluk sei la hetan moris toʼo tinan 1.000 remata ona.
it-2-E p. 249 par. 2
Moris
Mandamentu neʼebé Jeová fó ba Adão hatudu katak, se Adão halo tuir Jeová, Adão sei la mate. (Gén 2:17) Tan neʼe, ho ema neʼebé halo tuir Jeová, bainhira inimigu ikus, mate, la iha ona, la iha mós sala iha ema nia isin atu lori sira ba mate. Durante tempu neʼebé la iha rohan, sira la presiza mate. (1Ko 15:26) Mate sei lakon iha Kristu nia Ukun nia rohan. Livru Apokalipse hatudu katak Kristu sei ukun durante tinan 1.000. Kona-ba ema neʼebé sei ukun nuʼudar liurai no amlulik hamutuk ho Kristu, Apokalipse dehan: “Sira moris fali no ukun nuʼudar liurai hamutuk ho Kristu ba tinan 1.000.” “Ema mate sira seluk” neʼebé la hetan moris “toʼo tinan 1.000 remata ona”, neʼe mak sira neʼebé moris hela toʼo tinan 1.000 nia rohan, maibé antes tempu neʼebé Satanás sai husi rai kuak neʼebé kleʼan no koko ema ba dala ikus. Toʼo tiha tempu neʼebé tinan 1.000 remata, ema iha rai sai perfeitu ona hanesan Adão no Eva antes sira halo sala. Iha tempu neʼebá mak ita bele dehan katak sira moris duni, tanba sira perfeitu ona. No bainhira Satanás sai husi rai kuak neʼebé kleʼan ba tempu uitoan, sira neʼebé la monu ba nia koko ikus, sei goza moris perfeitu neʼe ba nafatin.—Apk 20:4-10.
(Apokalipse 20:14, 15) Mate no rate soe tiha ba tasi neʼebé iha ahi-lakan. Tasi neʼebé iha ahi-lakan reprezenta mate segundu. 15 Liután neʼe, ema sira neʼebé naran la hakerek iha livru moris nian sei soe tiha ba tasi neʼebé iha ahi-lakan.
it-2-E p. 189-190
Tasi neʼebé iha ahi-lakan
Liafuan neʼe mosu iha livru Apokalipse deʼit no klaru katak neʼe simbóliku deʼit. Bíblia fó esplikasaun hodi hatete: “Tasi neʼebé iha ahi-lakan reprezenta mate segundu.”—Apk 20:14; 21:8.
Hodi haree eskritura sira seluk iha Apokalipse, ita bele haree katak tasi neʼe simbóliku deʼit. Mate soe tiha ba tasi neʼebé iha ahi-lakan neʼe. (Apk 19:20; 20:14) Ita hatene katak ita labele sunu mate. No mós, Diabu, neʼebé mak kriatura espíritu ida neʼebé matan labele haree, soe tiha ba tasi neʼe. Tanba Satanás mak espíritu, nia labele hetan kanek husi ahi-lakan.—Apk 20:10; kompara Éx 3:2 no Juí 13:20.
Tanba tasi neʼebé iha ahi-lakan reprezenta “mate segundu” no tanba Apokalipse 20:14 hatete katak “mate no rate” soe tiha ba laran, neʼe hatudu katak tasi neʼe labele reprezenta mate neʼebé ema simu husi Adão (Rom 5:12), no neʼe mós la signifika Hades (Siol). Neʼe dehan katak, tasi neʼe reprezenta mate oin seluk nian, mate neʼebé labele hetan moris-hiʼas fali. Oinsá mak ita hatene? Tanba Bíblia dehan katak mate husi Adão nian, no Hades (Siol) sei entrega sira neʼebé iha laran. (Apk 20:13) Maibé Bíblia la dehan katak “tasi neʼebé iha ahi-lakan” neʼe entrega sira neʼebé iha laran. Tan neʼe, sira neʼebé kontra Jeová nia direitu atu ukun hodi la arrepende an, no sira-nia naran la hakerek iha “livru moris nian”, sei soe tiha ba tasi neʼebé iha ahi-lakan. Neʼe katak mate segundu, sira la iha esperansa atu moris-hiʼas fali.—Apk 20:15.