-
Kuandu ema neʼebé ita hadomi mateLivru Haklaken (Públiku)—2016 | No. 3
-
-
INFORMASAUN IHA OIN
Kuandu ema neʼebé ita hadomi mate
“Keta tanis . . . Neʼe mak Maromak nia planu.”
Neʼe mak liafuan neʼebé Dora rona husi ninia belun bainhira ninia aman mate tanba asidente karreta.
Doraa hadomi tebes ninia aman. Maski Dora nia belun hatete hanesan neʼe tanba hakarak atu fó kmaan ba nia, maibé liafuan neʼe hakanek tebes Dora nia laran. Dora husu fila-fila ba ninia an: “Tanbasá mak Maromak iha planu hanesan neʼe?” Tinan barak liu tiha mós Dora laran-kanek nafatin.
Loos duni, bainhira ita-nia inan-aman ka oan ka kaben mate, neʼe halo ita triste tebes no presiza tempu kleur atu bele sente kmaan fali. Tuir Bíblia, mate mak ema nia “inimigu ikus”. (1 Korinto 15:26) Nuʼudar ita-nia inimigu, mate hadau ema neʼebé ita hadomi husi ita no estraga ita-nia moris, liuliu se ida-neʼe akontese derrepente deʼit. Tan neʼe, keta hakfodak se depois akontesimentu neʼe ita sei sente bilán no la hatene atu halo saida.
Karik Ita husu: ‘Toʼo bainhira mak haʼu sei sente triste hanesan neʼe? Hodi halo saida deʼit mak haʼu bele hamenus haʼu-nia triste? Saida mak haʼu bele halo atu fó kmaan ba haʼu-nia belun neʼebé triste hela? Iha ka lae, esperansa ba ema neʼebé mate ona?’
a Naran balu iha informasaun neʼe laʼós naran neʼebé loos.
-
-
Sala ka lae atu sente triste?Livru Haklaken (Públiku)—2016 | No. 3
-
-
INFORMASAUN IHA OIN | KUANDU EMA NEʼEBÉ ITA HADOMI MATE
Sala ka lae atu sente triste?
Ita iha ona esperiénsia kona-ba hetan moras boot ka lae? Karik agora ita sai diʼak fali no haluha ona kona-ba neʼe. Maibé sentimentu triste la hanesan ho moras. Livru ida (Healing a Spouse’s Grieving Heart, husi Dr. Alan Wolfelt) hatete katak, bainhira ema neʼebé ita hadomi mate, neʼe bele halo ita sente laran-kanek tebes ba tempu kleur, maibé “hodi simu ajuda husi ema seluk, ita-nia laran-kanek neʼe bele sai menus neineik-neineik”.
Hanoin toʼok kona-ba istória balu husi Bíblia. Bainhira Abraão nia feen, Sara, mate, nia “hahú halerik no tanis ba Sara”. Lia-orijinál neʼebé tradús nuʼudar “hahú halerik” hatudu katak Abraão sente triste ba tempu kleur.a Ezemplu seluk mak Jacob. Bainhira nia rona katak animál fuik ida oho tiha ninia oan José, nia triste ba “loron barak”, no la iha buat ida mak bele fó kmaan ba nia. No liutiha tinan barak mós Jacob sente triste nafatin.—Gênesis (Kejadian) 23:2; 37:34, 35; 42:36; 45:28.
Abraão halerik no tanis ba ninia feen, Sara
Nuneʼe mós ho ohin loron. Ema barak sente triste ba tempu kleur tanba ema neʼebé sira hadomi mate, hanesan ezemplu rua tuirmai neʼe.
“Haʼu-nia laʼen, Robert, mate iha loron 9 Jullu 2008 tanba hetan asidente. Iha dadeer, ami hahú ami-nia loron hanesan baibain deʼit. Han tiha matabixu, ami reʼi malu, hakoʼak malu, no hatete ba malu: ‘Haʼu hadomi ó.’ Maski tinan neen liu tiha, haʼu sente triste nafatin. Haʼu hanoin haʼu-nia laran-kanek neʼe sei nunka bele kura.”—Gail, tinan 60.
“Maski haʼu-nia feen mate tinan 18 ona, maibé haʼu-nia laran triste nafatin. Bainhira haʼu haree buat furak hanesan ai-funan ka manu, neʼe halo haʼu hanoin fali nia. Haʼu hanoin: ‘Se haʼu-nia doben haree buat neʼebé haʼu haree daudauk, karik nia mós sei sente kontente.’”—Etan, tinan 84.
Loos duni, atu sente triste ba tempu kleur hodi hanoin ema neʼebé mate ona, neʼe normál. No dalan neʼebé ema ida-idak hatudu sai ninia sentimentu triste mós la hanesan. Tan neʼe, ita labele tesi lia ba ema seluk neʼebé triste hela no ita mós la bele fó-sala ba ita-nia an. Entaun, se Ita mak sente triste daudauk tanba lakon ema neʼebé Ita hadomi, saida deʼit mak Ita bele halo?
a Bíblia hatudu katak bainhira Sara mate, Abraão nia oan-mane Isaac mós sente triste nafatin maski liu tiha tinan tolu ona. (Gênesis [Kejadian] 24:67) Haree mós “Banati-tuir sira-nia fiar” iha pájina 12-15 iha livru neʼe.
-
-
Dalan atu hamenus ita-nia tristeLivru Haklaken (Públiku)—2016 | No. 3
-
-
INFORMASAUN IHA OIN | KUANDU EMA NEʼEBÉ ITA HADOMI MATE
Dalan atu hamenus ita-nia triste
Maski iha ideia barak kona-ba neʼe, maibé laʼós ideia hotu mak loos. Porezemplu, ema balu hatete atu labele tanis ka hatudu sai ita-nia sentimentu. Maibé ema balu tan dehan diʼak liu atu fakar sai ita-nia sentimentu hotu. Tan neʼe, mai ita buka-hatene Bíblia nia hanorin no oinsá mak peskiza ohin loron nian mós apoia ida-neʼe.
Iha kultura balu, ema hanoin mane labele tanis tanba neʼe sei hamoe sira-nia an. Maibé neʼe loos ka lae? Doutór sira neʼebé estuda kona-ba saúde mentál hatete katak matan-been mak buat neʼebé normál ba ema neʼebé laran-triste, no tanis bele ajuda ita atu hamenus sentimentu triste. Maibé, se ita rai deʼit ita-nia triste iha laran, neʼe bele estraga ita-nia an. Hanoin toʼok kona-ba saida mak Jesus halo bainhira ninia belun Lázaro mate. Maski Jesus iha kbiit atu halo Lázaro moris filafali, maibé Jesus mós tanis hodi hatudu sai ninia sentimentu triste iha ema seluk nia oin!—João 11:33-35.
Dala ruma ita mós sente hirus, liuliu bainhira ema neʼebé ita hadomi mate derrepente deʼit. Ema seluk nia liafuan mós bele halo ita laran-kanek liután. Katuas ida iha rai-Áfrika Súl, naran Miguel, hatete: “Bainhira haʼu-nia aman mate, haʼu tinan 14 deʼit. No iha misa antes atu hakoi nia, padre dehan katak Maromak presiza ema diʼak, tan neʼe tenke bolu nia.a Liafuan neʼe halo haʼu hirus, tanba ami mak presiza tebes ami-nia aman. Tinan 63 liu ona mós, haʼu sente laran-kanek nafatin ho liafuan neʼe.”
Iha mós ema neʼebé fó-sala ba sira-nia an rasik, liuliu se ema neʼebé ita hadomi mate derrepente. Karik Ita hanoin fila-fila: ‘Se haʼu halo nuneʼe, ka la halo hanesan neʼe, nia sei la mate.’ Karik foin antes Ita-nia doben mate, Ita diskute malu no seidauk rezolve problema. Situasaun hanesan neʼe mós bele halo Ita sente sala no laran-susar.
Se Ita laran la hakmatek tanba hirus ka sente sala, importante atu la rai hela sentimentu hanesan neʼe iha Ita-nia laran. Koʼalia toʼok ba Ita-nia belun neʼebé prontu atu rona no fó kmaan ba Ita. Bíblia dehan: “Belun neʼebé loos hatudu domin iha tempu hotu, no nia sai hanesan maun-alin ida iha tempu susar.”—Provérbios (Amsal) 17:17.
Belun ida neʼebé diʼak liu hotu mak ita-nia Kriadór, Maromak Jeová. Tan neʼe, halo orasaun ba Maromak Jeová hodi fakar sai Ita-nia sentimentu, tanba nia ‘hanoin Ita’. (1 Pedro 5:7) Bíblia promete ba ema neʼebé hatoʼo sira-nia laran-susar hotu ba Maromak, hodi dehan: “Maromak nia dame neʼebé aas liu ema nia hanoin hotu sei proteje imi-nia laran.” (Filipe 4:6, 7) Ita mós bele hetan ajuda husi Maromak nia Liafuan Bíblia. Diʼak atu halo lista ba eskritura sira neʼebé fó kmaan ba Ita no koko toʼok atu dekór. (Haree kaixa iha kraik.) Hodi nuneʼe, Ita bele hanoin filafali eskritura sira-neʼe bainhira Ita sente laran-tun, liuliu iha kalan bainhira Ita mesak no la bele toba.—Isaías (Yesaya) 57:15.
Mane ida ho tinan 40 naran Jack, ninia feen mate tanba moras kankru. Jack hatete katak neʼe halo nia sente mesamesak loos, maibé orasaun ajuda duni nia. Nia dehan: “Kuandu haʼu halo orasaun ba Jeová, neʼe ajuda haʼu atu la sente mesak. Bainhira haʼu hakfodak iha kalan no la bele toba fali, haʼu lee no hanoin kleʼan kona-ba eskritura sira neʼebé fó kmaan mai haʼu, tuirmai haʼu halo orasaun no fakar sai haʼu-nia laran-susar ba Jeová. Ida-neʼe halo haʼu sente dame iha laran, no ajuda haʼu bele toba-dukur.”
Ezemplu ida tan mak feto joven ida naran Vanesa neʼebé lakon ninia inan tanba moras. Nia mós dehan katak orasaun ajuda tebes nia. Nia hatete: “Durante tempu susar nia laran, haʼu temi deʼit Maromak nia naran no tanis. Maromak Jeová sempre rona haʼu-nia orasaun no fó forsa mai haʼu atu bele tahan hasoru susar neʼe.”
Doutór no matenek-naʼin sira mós dehan katak halo buat ruma hodi ajuda ema seluk ka ita-nia komunidade bele hamenus ita-nia sentimentu triste. (Apóstolu 20:35) Ema kristaun barak neʼebé halo ona hanesan neʼe, sira konkorda katak hodi ajuda ema seluk bele halo sira sente kmaan fali.—2 Korinto 1:3, 4.
a Neʼe laʼós hanorin husi Bíblia. Bíblia esplika tansá mak ema mate.—Eclesiastes (Pengkhotbah) 9:11; João 8:44; Roma 5:12.
-
-
Fó kmaan ba sira neʼebé tristeLivru Haklaken (Públiku)—2016 | No. 3
-
-
INFORMASAUN IHA OIN | KUANDU EMA NEʼEBÉ ITA HADOMI MATE
Fó kmaan ba sira neʼebé triste
Karik Ita-nia belun ida triste hela tanba ninia família mate. Maibé tanba la hatene oinsá atu fó kmaan ba nia, Ita seidauk halo buat ida no la hatete buat ida ba nia. Entaun, mai ita buka-hatene saida deʼit mak ita bele halo ba ita-nia belun neʼebé triste hela.
Dala barak, buat neʼebé importante liu ba ema neʼebé triste mak iha ema ruma neʼebé hamaluk nia no hatete: “Haʼu mós sente triste ho ida-neʼe.” Baibain, hodi hakoʼak nia ka kaer ninia liman deʼit mós bele hatudu katak ita hanoin ema neʼe. Se nia hakarak koʼalia, rona ho didiʼak. Ita mós bele halo buat ruma atu halo ninia serbisu kmaan fali, hanesan teʼin, tau matan ba labarik sira, ka ajuda prepara iha mate-uma. Baibain, hahalok hanesan neʼe diʼak liu duké liafuan furak.
Liutiha tempu balu, ita mós bele koko atu koʼalia hamutuk kona-ba ema neʼebé mate ona, liuliu kona-ba esperiénsia diʼak. Porezemplu, feto-faluk ida naran Pam neʼebé ninia laʼen Ian mate tinan neen liubá, hatete: “Dala ruma ema konta kona-ba buat diʼak neʼebé Ian halo ona, hanesan istória balu neʼebé haʼu seidauk hatene, no ida-neʼe halo haʼu-nia laran kontente.”
Tuir peskiza sira, buat ida neʼebé triste mak bainhira ema ida mate, ninia família simu ajuda barak ba semana balu, maibé lakleur, sira-nia kolega sai okupadu ho buat seluk no husik sira mesak. Tan neʼe, hakaʼas an atu sempre kontaktu ita-nia kolega neʼebé triste hela tanba lakon sira-nia família.a Sira sei hafolin ita-nia laran-diʼak no neʼe sei ajuda sira atu sente kmaan fali.
Hanoin toʼok kona-ba feto joven ida iha rai-Japaun, naran Kaori. Ninia biin mate, no fulan 15 liu tiha, ninia inan mós mate, no ida-neʼe halo Kaori laran-tun tebes. Maibé nia hetan ajuda husi kolega sira. Porezemplu, Ritsuko, neʼebé idade boot liu Kaori, hakbesik no fó sai katak nia hakarak sai belun diʼak ida ba Kaori. Kaori dehan: “Foufoun, haʼu la kontente. Haʼu lakohi ema ida atu troka haʼu-nia inan nia fatin, no haʼu hanoin katak sei la iha ema ida neʼebé mak bele sai hanesan haʼu-nia inan rasik. Maibé neineik-neineik haʼu sente toman ho Amá Ritsuko, tanba nia sempre hatudu hahalok diʼak. Semana-semana, ami haklaken hamutuk no bá reuniaun hamutuk. Nia bolu haʼu atu koʼalia halimar, lori hahán mai haʼu, no hakerek karta beibeik. Ninia laran-diʼak neʼe halo haʼu kontente.”
Liutiha tinan 12 husi tempu neʼebé Kaori nia inan mate, agora Kaori ho ninia laʼen uza sira-nia tempu tomak iha serbisu haklaken. Kaori hatete: “Amá Ritsuko nafatin tau matan mai haʼu. Bainhira haʼu fila fali ba haʼu-nia rai, haʼu sempre vizita nia no fó anima ba malu.”
Ezemplu ida tan mak feto Testemuña ba Jeová ida iha rai-Xipre, naran Poli. Ninia laʼen, Sozos, mak ema neʼebé laran-diʼak no ezemplu diʼak nuʼudar katuas kongregasaun ida hodi kontente ajuda oan-kiak no feto-faluk sira. (Tiago 1:27) Maibé Sozos mate ho tinan 53 tanba tumór iha ninia kakutak. Poli hatete: “Haʼu lakon ona haʼu-nia kaben neʼebé hamaluk haʼu durante tinan 33.”
Ita bele halo buat barak atu fó kmaan ba ita-nia belun neʼebé triste hela
Depois neʼe, Poli ho ninia oan-ikun neʼebé tinan 15, naran Daniel, muda ba rai-Kanadá, no iha neʼebá mós sira hahú ransu ho maluk Testemuña ba Jeová sira. Poli hatete: “Haʼu-nia maluk foun sira la hatene kona-ba ami-nia moris uluk no susar neʼebé ami hasoru. Maibé sira hakbesik mai ami, no fó kmaan mai ami liuhusi liafuan no hahalok. Liuliu, haʼu hafolin tebes sira-nia ajuda ba haʼu-nia oan-mane neʼebé presiza aman ida! Katuas sira iha kongregasaun buka dalan oioin atu hakbesik ba Daniel. Liuliu, katuas ida sempre bolu Daniel atu halimar, pasiar ka joga bola hamutuk.” Neʼe ajuda tebes Poli no Daniel atu halaʼo moris ho kontente.
Liafuan sira-neʼe hatudu katak ita bele halo buat barak atu ajuda no fó kmaan ba ita-nia belun neʼebé triste hela tanba sira-nia família mate. No Bíblia mós fó esperansa kona-ba futuru atu bele ajuda ita sente kmaan fali.
a Ema balu tau marka iha kalendáriu ba loron neʼebé sira-nia belun nia família mate atu bele ajuda fó kmaan ba sira.
-
-
Ema neʼebé mate ona sei moris hiʼas!Livru Haklaken (Públiku)—2016 | No. 3
-
-
INFORMASAUN IHA OIN | KUANDU EMA NEʼEBÉ ITA HADOMI MATE
Ema neʼebé mate ona sei moris hiʼas!
Gail neʼebé temi ona iha pájina 4 la hatene bainhira loos mak nia sei la sente triste tan. Maibé nia hein namanas atu hasoru fali ninia laʼen, Robert, iha mundu foun neʼebé Maromak promete ona. Eskritura neʼebé Gail gosta tebes mak Apokalipse 21:3, 4, neʼebé dehan: “Maromak rasik sei hamutuk ho sira. No nia sei hamaran sira-nia matan-been hotu husi sira-nia matan, no mate sei la iha tan, no ema sei la tanis tan ka laran-susar ka laran-triste; basá buat neʼebé uluk nian lakon tiha ona.”
Gail hatete: “Neʼe mak haʼu-nia esperansa. Haʼu sente kasian ba ema neʼebé triste hela tanba seidauk hatene kona-ba esperansa neʼe.” Tan neʼe, Gail ho badinas hola parte iha serbisu haklaken, atu fó-hatene ema seluk kona-ba Maromak nia promesa ba futuru, katak “mate sei la iha tan”.
Job fiar metin katak Maromak sei fó moris-hiʼas ba nia
Karik Ita hanoin: ‘Haʼu la fiar.’ Maibé hanoin toʼok kona-ba mane ida neʼebé temi iha Bíblia laran, naran Job, neʼebé hetan terus oioin, inklui mós moras todan. (Jó [Ayub] 2:7) Maski nia sente terus tebes toʼo hakarak mate, maibé nia tau fiar nafatin ba Maromak nia kbiit atu halo nia moris hiʼas. Job hatete: “Ita sei subar haʼu iha rate laran . . . Ita sei bolu no haʼu sei hatán ba Ita. Ita sei hanoin tebes ba buat neʼebé Ita halo ona ho Ita-nia liman.” (Jó [Ayub] 14:13, 15) Job fiar metin katak Maromak sei la haluha nia no fó moris-hiʼas ba nia.
Lakleur tan, Maromak sei halo mundu neʼe sai fali paraízu, ka jardín furak ida, no mós nia sei fó moris-hiʼas ba Job no ema rihun ba rihun neʼebé mate ona. (Lucas 23:42, 43) Apóstolu 24:15 dehan: “Maromak sei fó moris-hiʼas ba ema.” Jesus mós hatete: “Keta hakfodak kona-ba neʼe, tanba oras sei toʼo mai kuandu ema hotu neʼebé iha rate laran sei rona nia lian no sai husi rate.” (João 5:28, 29) Job sei moris hiʼas duni, no “ninia isin sei sai forte liu fali tempu joven”. (Jó [Ayub] 33:24, 25) Neʼe mak sei akontese ba ema hotu neʼebé moris hiʼas iha mundu neʼe no simu Maromak nia laran-sadiʼa.
Se Ita triste hela tanba ema neʼebé Ita hadomi mate, karik buat neʼebé Ita foin lee la halakon kedas Ita-nia laran-triste. Maibé se Ita hanoin didiʼak kona-ba promesa husi Maromak nia Liafuan, esperansa neʼe sei fó forsa ba Ita.—1 Tesalónika 4:13.
Ita hakarak ka lae, atu hatene liután kona-ba oinsá atu tahan hasoru Ita-nia susar? No karik Ita iha pergunta seluk tan, hanesan: “Tanbasá mak Maromak husik buat aat no terus akontese?” Se nuneʼe, favór ida loke ami-nia sítiu www.jw.org/tdt, atu bele hetan resposta.
-