KAPÍTULU 8
Proteje Ita-nia família husi mundu aat neʼe
1-3. (a) Família sira hetan ameasa husi neʼebé deʼit? (b) Atu proteje família, inan-aman kuidadu atu la halo saida deʼit?
IHA dadeer-saan, Ita prepara Ita-nia oan atu bá eskola. Ita haruka nia bá eskola hodi la lori hahán ruma iha nia pasta ka lae? Ka, Ita hatama hahán barak demais atu nia han toʼo nia bosu liu no la bele rona ba mestre ka lae? Lae, Ita sei uza matenek hodi tetu didiʼak hodi hatama deʼit hahán neʼebé nia presiza ba loron neʼe.
2 Inan-aman mós tenkesér uza matenek hodi tetu didiʼak kona-ba oinsá atu buka dalan neʼebé diʼak hodi proteje sira-nia família husi mundu nia hahalok aat neʼebé mai husi fatin oioin. Porezemplu, husi televizaun, jornál no dala ruma husi sira-nia kolega iha eskola. Inan-aman balu la halo buat ida atu proteje sira-nia família. Inan-aman seluk tan hanoin katak buat hotu iha mundu neʼe mak aat, tan neʼe sira bandu buat barak toʼo halo sira-nia oan sente la livre. Importante ba inan-aman atu tetu didiʼak kona-ba buat hirak-neʼe ka lae?
3 Sin, importante. Tanba selae problema barak bele mosu iha família laran. (Eclesiastes 7:16, 17) Maibé, oinsá mak inan-aman bele halo ida-neʼe hodi proteje sira-nia família? Mai ita haree kona-ba situasaun tolu tuirmai neʼe: eskola, kolega, no atividade halimar nian.
SÉ MAK IHA DIREITU ATU HANORIN OAN SIRA?
4. Tuir inan-aman kristaun nia hanoin, saida mak importante ba oan sira?
4 Inan-aman kristaun hanoin katak importante ba oan sira atu aprende lee, hakerek, no uza matenek atu rezolve problema ruma. Inan-aman hatene katak oan sira bele aprende buat sira-neʼe iha eskola. Liután neʼe, eskola bele treinu oan kona-ba oinsá atu estuda no hanoin-hetan informasaun, no mós oinsá atu hatoʼo sira-nia hanoin. Matenek neʼebé oan hetan iha eskola bele ajuda sira atu halaʼo moris neʼebé diʼak, maski mundu neʼe nakonu ho problema. Eskola mós karik ajuda oan sira atu sai serbisu-naʼin neʼebé diʼak liu.—Provérbios 22:29.
5, 6. Husi sé deʼit mak labarik sira iha eskola hetan informasaun neʼebé la loos kona-ba buat seksuál nian?
5 Maibé, eskola mak fatin neʼebé labarik sira ransu ho labarik seluk, no sira barak iha hanoin neʼebé la loos ona. Porezemplu, hanoin toʼok kona-ba labarik no joven barak nia hanoin kona-ba morál no buat seksuál nian. Sira barak fiar katak hodi halo relasaun seksuál mak dalan ida atu hatudu katak sira mak mane duni. Tanba razaun ida-neʼe ka razaun sira seluk neʼebé sala, joven barak envolve an iha sala-foʼer no koʼa rezultadu neʼebé aat. Porezemplu, feto-klosan barak la kontinua tan sira-nia eskola tanba sai isin-rua. Karik Ita rasik hatene sira balu neʼebé hasoru situasaun hanesan neʼe.
6 Informasaun neʼebé la loos kona-ba buat seksuál nian la mai husi labarik sira deʼit, maibé buat neʼebé triste liu mak informasaun sala neʼe mós mai husi mestre ka mestra. Inan-aman barak hakfodak kuandu hatene katak mestre fó informasaun ba labarik kona-ba buat seksuál nian, maibé iha tempu neʼebé hanesan sira la fó informasaun kona-ba morál. Inan ida neʼebé iha oan-feto ho tinan 12 hatete: “ Ami hela iha área neʼebé ema barak fiar ba relijiaun, maibé iha eskola, sira fahe kondom ba labarik sira!” Nia ho ninia laʼen laran-taridu kuandu rona katak labarik-mane balu iha eskola konvida sira-nia oan-feto atu halo relasaun seksuál. Oinsá mak inan-aman bele proteje sira-nia família husi hahalok aat sira-neʼe?
7. Oinsá mak Ita bele proteje oan sira husi informasaun neʼebé la loos kona-ba buat seksuál nian?
7 Diʼak atu oan sira la hatene informasaun ruma kona-ba buat seksuál nian ka lae? Lae. Atu proteje Ita-nia oan, diʼak liu atu Ita rasik mak fahe informasaun neʼe ba Ita-nia oan. (Provérbios 5:1) Iha rai barak inan-aman sira sente moe atu koʼalia kona-ba neʼe. Aman ida husi rai-Áfrika hatete: “Laʼós ami-nia kostume atu koʼalia kona-ba ida-neʼe.” Inan-aman balu sente katak hodi esplika kona-ba buat seksuál nian, neʼe sei book oan sira atu halo sala-foʼer! Maibé, saida mak Maromak nia hanoin kona-ba neʼe?
MAROMAK NIA HAREE KONA-BA BUAT SEKSUÁL NIAN
8, 9. Bíblia hatudu ezemplu saida neʼebé inan-aman bele halo tuir kuandu koʼalia kona-ba buat seksuál nian?
8 Bíblia hatudu katak la sala atu koʼalia kona-ba buat seksuál nian, maibé halo ida-neʼe iha dalan neʼebé respeitu. Iha rai-Izraél antigu, Maromak haruka nia povu atu halibur hamutuk, neʼe inklui mós “labarik kiʼik sira”, atubele rona ba Moisés nia Ukun-Fuan. (Deuteronômio 31:10-12; Josué 8:35) Ukun-Fuan sira-neʼe temi ho klaru kona-ba buat seksuál nian oioin. Porezemplu, esperma husi mane, kuandu feto fase fulan, sala-foʼer, adultériu, relasaun seksuál entre mane ho mane no feto ho feto, relasaun seksuál ho ema ruma iha família laran, no relasaun seksuál ho animál. (Levítico 15:16, 19; 18:6, 22, 23; Deuteronômio 22:22) Kuandu oan rona tiha kona-ba buat hirak-neʼe, karik inan-aman presiza duni atu esplika buat barak ba sira.
9 Provérbios kapítulu lima, neen, no hitu iha avizu husi aman ba ninia oan kona-ba perigu husi sala-foʼer. Kapítulu sira-neʼe hatudu katak dala ruma hakarak atu halo sala-foʼer bele mosu. (Provérbios 5:3; 6:24, 25; 7:14-21) Maibé kapítulu sira-neʼe mós hatudu katak hahalok neʼe mak sala duni, no sei lori rezultadu neʼebé aat. No mós kapítulu sira-neʼe fó matadalan neʼebé bele ajuda joven atu sees husi sala-foʼer. (Provérbios 5:1-14, 21-23; 6:27-35; 7:22-27) Liután neʼe, konsellu sira-neʼe hatudu katak relasaun seksuál iha kaben laran, bele fó ksolok neʼebé diʼak liu duké halo sala-foʼer. (Provérbios 5:15-20; Ebreu 13:4) Bíblia hatudu ezemplu neʼebé diʼak loos ba inan-aman sira kona-ba oinsá atu koʼalia ba oan kona-ba buat seksuál nian!
10. Tanbasá mak koʼalia la taka kona-ba buat seksuál nian ba oan sei la book nia atu halo sala-foʼer?
10 Kuandu koʼalia la taka kona-ba buat seksuál nian, ida-neʼe sei book Ita-nia oan atu halo sala-foʼer ka lae? Lae duni. Bíblia hatete: “Liuhusi koñesimentu mak ema neʼebé loos hetan salvasaun.” (Provérbios 11:9) Ita mós bele salva Ita-nia oan husi mundu nia hahalok aat. Aman ida hatete: “Ami koko atu koʼalia la taka kona-ba buat seksuál nian ho ami-nia oan kuandu sira sei kiʼik hela. Hodi nuneʼe, bainhira labarik sira seluk koʼalia kona-ba ida-neʼe, sira la hakfodak tanba sira hatene ona.”
11. Bainhira mak tempu neʼebé diʼak atu inan-aman hanorin oan sira kona-ba buat seksuál nian?
11 Hanesan esplika tiha ona iha kapítulu balu iha livru neʼe, inan-aman presiza komesa atu esplika ba oan sira kona-ba buat seksuál nian kuandu sira sei kiʼik. Kuandu hanorin labarik kiʼik kona-ba parte isin nian, labele haksoit liu parte balu tan deʼit Ita hanoin katak ida-neʼe bele hamoe Ita. Hanorin sira kona-ba naran ba parte ida-idak iha isin. Nuʼudar tempu laʼo ba beibeik, importante ba inan-aman atu hanorin sira-nia oan-mane ka oan-feto kona-ba buat neʼebé sira labele halo iha ema seluk nia oin. Diʼak liu se aman hamutuk ho inan hanorin sira-nia oan katak parte isin nian balu labele hatudu ba ema seluk, no labele koʼalia kona-ba neʼe iha dalan neʼebé la respeitu. Nuʼudar oan sai boot, inan-aman presiza fó-hatene ba sira kona-ba oinsá mane no feto hamutuk no hetan oan. Hodi nuneʼe, antes sira sai joven, sira hatene ona kona-ba mudansa neʼebé sei akontese ba sira-nia isin. Hanesan temi ona iha Kapítulu 5, hodi hanorin oan, bele ajuda sira atu proteje sira-nia an husi ema neʼebé hakarak estraga sira.—Provérbios 2:10-14.
INAN-AMAN NIA KNAAR
12. Hanorin la loos saida mak labarik sira hetan iha eskola?
12 Inan-aman mós presiza prepara an atu hadiʼa hanorin seluk tan neʼebé la loos, neʼebé oan hetan iha eskola. Porezemplu, hanorin kona-ba evolusaun, nasionalizmu, ka ideia katak ema hotu nia hanoin mak loos. (1 Korinto 3:19; kompara ho Levítico 26:1; Marcos 10:6; Joao 4:24; 17:17.) Baibain mestre ka mestra fiar katak eskola boot mak importante duni. Maski atu tuir eskola boot ka tuir kursu ruma mak ema ida-idak nia desizaun, maibé mestre balu hanoin katak buat sira-neʼe mak dalan ida deʼit atu hetan susesu.a—Salmo 146:3-6.
13. Oinsá mak inan-aman bele proteje sira-nia oan husi hanorin neʼebé la loos?
13 Se inan-aman hakarak atu hadiʼa hanorin la loos balu, sira tenkesér hatene saida mak sira-nia oan aprende iha eskola. Oinsá mak inan-aman bele halo ida-neʼe? Hatudu interese ba buat neʼebé oan halo iha eskola. Koʼalia ho sira kuandu sira mai fali uma. Husu sira kona-ba saida mak sira aprende, saida mak sira gosta liu, no saida mak susar ba sira atu halo. Haree sira-nia serbisu-uma, nota, no rezultadu ezame. Hakaʼas an atu koñese sira-nia mestre no mestra. Fó-hatene ba mestre ka mestra sira katak Ita hafolin sira-nia serbisu no katak Ita prontu atu ajuda sira.
ITA-NIA OAN NIA KOLEGA SIRA
14. Tanbasá mak importante ba joven sira atu hili kolega neʼebé diʼak?
14 Inan-aman balu husu: “Ó aprende husi neʼebé?” Sira halo nuneʼe tanba sira hakfodak ho buat neʼebé sira-nia oan halo ka koʼalia. Baibain oan halo nuneʼe tanba sira aprende husi kolega foun iha eskola ka viziñu. Maski ita mak ema boot ka labarik, hahalok husi ita-nia kolega bele kona ita hotu. Apóstolu Paulo hatete: “Keta husik ema lohi imi: ‘Hela hamutuk ho ema laran-aat sira halakon lisan diʼak.’” (1 Korinto 15:33; Provérbios 13:20) Liuliu joven sira, fasil deʼit ba sira atu tuir kolega nia hahalok, tanba sira la fiar an no dala ruma iha hakarak neʼebé makaʼas atu halo kontente kolega sira. Tan neʼe, importante tebes atu sira hili kolega neʼebé diʼak!
15. Oinsá mak inan-aman bele ajuda oan atu hili kolega neʼebé diʼak?
15 Inan-aman hotu hatene katak dala ruma oan ladún hatene oinsá atu hili kolega neʼebé diʼak. Maski baibain oan rasik mak hili sira-nia kolega, maibé inan-aman bele fó matadalan neʼebé ajuda sira atu hili kolega neʼebé iha hahalok diʼak. Hahalok neʼebé importante liu mak hadomi no halo tuir Maromak Jeová. (Marcos 12:28-30) Nuneʼe, hanorin sira atu hadomi no respeitu ema neʼebé iha hahalok diʼak hanesan laran-moos, laran-diʼak, no badinas. Kuandu halaʼo estudu família nian, ajuda oan atu aprende kona-ba ema iha Bíblia laran neʼebé hatudu hahalok hanesan neʼe. Ida-neʼe bele ajuda sira atu buka kolega iha kongregasaun neʼebé mós hatudu hahalok sira-neʼe. Inan-aman mós bele hatudu ezemplu neʼebé diʼak kuandu sira rasik hili kolega neʼebé iha hahalok diʼak.
16. Oinsá mak inan-aman bele hatene kona-ba oan sira-nia kolega?
16 Ita koñese Ita-nia oan nia kolega ka lae? Karik Ita bele konvida sira ba Ita-nia uma hodi bele koñese sira diʼak liután. Karik Ita mós bele husu Ita-nia oan kona-ba oinsá labarik seluk nia haree kona-ba kolega neʼe. Ema koñese sira nuʼudar ema neʼebé laran-moos ka laran-makerek? Se sira mak ema neʼebé laran-makerek, ajuda oan atu hatene tanbasá mak perigu atu ransu ho ema neʼe. (Salmo 26:4, 5, 9-12) Se Ita haree katak Ita-nia oan nia hahalok, koʼalia, no hatais ladún diʼak hanesan uluk, karik Ita presiza koʼalia ho nia kona-ba ninia kolega sira. Karik problema neʼe mosu tanba Ita-nia oan komesa atu ransu ho kolega neʼebé la hatudu hahalok diʼak.—Kompara ho Gênesis 34:1, 2.
17, 18. Maski inan-aman presiza fó-hatene oan atu sees husi kolega neʼebé la diʼak, maibé inan-aman mós bele halo saida tan?
17 Tuir loloos, latoʼo atu fó-hatene deʼit ba Ita-nia oan atu sees husi kolega neʼebé la hatudu hahalok diʼak. Maibé diʼak mós atu ajuda sira atu hetan kolega neʼebé diʼak. Aman ida hatete: “Ami sempre buka dalan atu ami-nia oan ransu ho kolega neʼebé iha hahalok diʼak. Porezemplu, kuandu eskola konvida ami-nia oan atu tuir ekipa joga bola nian, haʼu ho haʼu-nia feen tuur no koʼalia hamutuk ho nia kona-ba problema neʼebé bele mosu tanba nia sei ransu ho ema neʼebé la halo tuir Bíblia. Nuneʼe, duké tuir ekipa joga bola nian, ami halo planu atu konvida labarik sira husi kongregasaun atu joga bola hamutuk. Hodi halo nuneʼe ami hotu kontente.”
18 Inan-aman bele duni ajuda sira-nia oan atu halaʼo atividade halimar nian neʼebé diʼak hamutuk ho kolega neʼebé hatudu hahalok diʼak. Maibé ba inan-aman barak, susar ba sira atu hili atividade halimar nian neʼebé diʼak ba oan sira.
ATIVIDADE HALIMAR SAIDA MAK DIʼAK?
19. Ezemplu saida husi Bíblia neʼebé hatudu katak la sala atu família iha ksolok?
19 Bíblia bandu ita atu halimar ka lae? Lae duni! Bíblia hatete katak iha “tempu atu hamnasa . . . no tempu atu haksoit bá haksoit mai”.b (Eclesiastes 3:4) Maromak nia atan iha rai-Izraél antigu gosta múzika, dansa, halimar, no konta ai-sasiʼik. Jesus Kristu mós tuir festa kazamentu no “festa boot” neʼebé Mateus Levi halo ba nia. (Lucas 5:29; Joao 2:1, 2) Neʼe hatudu katak Jesus laʼós ema neʼebé la gosta kontente. Entaun, diʼak ba família tomak atu la hanoin katak atu iha ksolok mak sala ida!
Hili atividade halimar nian neʼebé diʼak, hanesan família lee hamutuk, bele ajuda oan sira atu aprende kona-ba buat barak no haburas sira-nia relasaun ho Maromak
20. Saida mak inan-aman presiza hanoin-hetan kona-ba hili atividade halimar nian?
20 Jeová mak “Maromak neʼebé haksolok”. (1 Timoteo 1:11, MF) Entaun adorasaun ba Maromak Jeová mak buat neʼebé lori ksolok mai ita, laʼós buat neʼebé hanehan ita. (Kompara ho Deuteronômio 16:15.) Baibain labarik sira gosta halimar tanba sira iha forsa neʼebé barak no hodi hili atividade halimar nian neʼebé diʼak bele lori ksolok ba sira. No mós, hodi hili atividade neʼebé diʼak sei ajuda oan atu aprende buat oioin neʼebé diʼak ba sira-nia futuru. Entaun família nia ulun iha responsabilidade atu fó buat neʼebé ninia família presiza, neʼe inklui mós halimar. Maibé nuʼudar inan-aman, ita presiza tetu didiʼak.
21. Ohin loron mundu neʼe nakonu ho perigu saida deʼit?
21 Bíblia fó-hatene nanis katak iha “loron ikus sira” mundu sei nakonu ho ema neʼebé “hakarak deʼit buka sira rasik nia ksolok liu fali hadomi Maromak”. (2 Timoteo 3:1-5) Entaun ba ema barak, halimar mak buat neʼebé importante liu iha sira-nia moris. Tanba mundu neʼe nakonu ho atividade halimar nian barak, ita presiza kuidadu atu buat sira-neʼe la hanetik ita atu halo buat neʼebé importante liu. Liután neʼe, ohin loron filme, múzika ka livru sira hatudu buat barak kona-ba sala-foʼer, violénsia, uza droga, no hahalok sira seluk neʼebé foʼer. (Provérbios 3:31) Saida mak inan-aman bele halo atu proteje oan sira husi halimar neʼebé aat?
22. Oinsá mak inan-aman treinu oan atu halo desizaun neʼebé matenek kona-ba atividade halimar nian?
22 Inan-aman presiza esplika ho klaru ba oan kona-ba buat neʼebé sira bele no labele halo. Liután neʼe, sira mós presiza hanorin oan sira atu hatene oinsá atu tetu didiʼak kona-ba halimar no oinsá sira la gasta tempu demais ba halimar. Atu halo ida-neʼe inan-aman presiza hakaʼas an no presiza uza tempu barak. Porezemplu, aman ida neʼebé iha oan-mane naʼin-rua, haree katak nia oan-mane primeiru rona beibeik ba programa iha rádiu ida. Entaun loron ida kuandu aman neʼe lori ninia karreta ba serbisu, nia rona ba programa iha rádiu neʼebé hanesan. Dala ruma nia para uitoan no hakerek liafuan husi knananuk ruma neʼebé nia rona. Depois kuandu bá fali uma, nia tuur ho nia oan sira no koʼalia hamutuk kona-ba buat neʼebé nia rona. Nia husu pergunta sira neʼebé book nia oan nia laran, hanesan “Saida mak Ita-nia hanoin kona-ba ida-neʼe?” No nia rona didiʼak ba sira-nia resposta. Depois neʼe, hodi uza Bíblia, aman neʼe hatudu matadalan neʼebé ajuda sira atu hanoin didiʼak, no ikusmai sira deside atu la rona tan ba programa neʼe.
23. Oinsá mak inan-aman bele proteje sira-nia oan husi múzika, filme, livru no buat seluk tan neʼebé la diʼak?
23 Inan-aman neʼebé diʼak tenke buka hatene kona-ba múzika, filme, DVD, livru, no video game neʼebé oan sira gosta. Sira haree ba gambar iha kasete nia oin, no rona ba liafuan husi múzika neʼe. Se múzika iha língua seluk, inan-aman bele husu sira-nia oan ka ema seluk atu esplika ba sira. Inan-aman barak hakfodak kuandu hatene katak buat balu neʼebé sira-nia oan haree no rona mak la diʼak duni. Inan-aman sira neʼebé hakarak atu proteje sira-nia oan husi mundu nia hahalok aat, presiza atu tuur hamutuk no koʼalia kona-ba perigu husi buat sira-neʼe. Kuandu halo ida-neʼe, inan-aman bele uza Bíblia no livru sira neʼebé esplika kona-ba Bíblia, hanesan Pertanyaan Kaum Muda—Jawaban yang Praktis, no informasaun iha Menara Pengawal no Sedarlah!c Kuandu inan-aman esplika ho klaru buat neʼebé oan bele no labele halo, no kaer metin ba ida-neʼe, sira sei hetan rezultadu neʼebé diʼak.—Mateus 5:37; Filipe 4:5.
24, 25. Atividade halimar nian saida deʼit neʼebé família bele halo hamutuk?
24 Maski importante atu proteje oan husi atividade halimar nian neʼebé la diʼak, maibé inan-aman mós presiza halaʼo fali atividade balu neʼebé diʼak. Se inan-aman halo nuneʼe, sira bele proteje oan atu la monu ba dalan neʼebé aat. Família kristaun balu hanoin-hetan kona-ba tempu diʼak neʼebé sira uza hamutuk hanesan halimar iha tasi-ibun, joga bola, no vizita kolega ka família sira. Família balu fali tuur hamutuk iha uma deʼit hodi lee istória ruma ba malu. No família balu tan tuur hamutuk hodi konta istória neʼebé kómiku ba malu. Liután neʼe, família balu seluk uza tempu hamutuk atu halo buat ruma hanesan, toka viola, suku, pinta, ka aprende kona-ba Maromak nia kriasaun. Oan sira neʼebé aprende atu haksolok ho atividade hanesan neʼe proteje sira-nia an husi halimar neʼebé la moos, no sira mós bele aprende katak hodi envolve an mak bele fó kontente liu duké tuur nonook deʼit.
25 Atividade halimar nian seluk tan mak hodi halibur hamutuk ho ema seluk. Kuandu inan-aman tau matan no arranju festa kiʼik ruma neʼebé la han tempu barak, neʼe bele fó ksolok ba sira-nia oan. Liután neʼe, ida-neʼe sei hametin domin ba maluk kristaun neʼebé iha kongregasaun laran.—Kompara ho Lucas 14:13, 14; Judas 12.
ITA-NIA FAMÍLIA BELE MANÁN MUNDU AAT NEʼE
26. Atu proteje família husi mundu nia hahalok aat, saida mak importante liu ba inan-aman atu hatudu?
26 Klaru katak Ita presiza hakaʼas an atu proteje Ita-nia família husi mundu nia hahalok aat. Maibé iha buat ida tan neʼebé inan-aman presiza halo atubele iha família neʼebé kontente. Neʼe mak hatudu domin! Se família iha domin neʼebé loos ba malu, ida-neʼe sei halo uma-laran sai fatin neʼebé hakmatek no sei ajuda família atu haburas toman atu koʼalia ba malu. Buat sira-neʼe bele proteje família husi mundu nia hahalok aat. Liután neʼe, buat neʼebé importante liu hotu mak haburas domin ba Maromak Jeová. Kuandu família iha domin hanesan neʼe, karik oan sei la monu ba mundu nia hahalok aat tanba sira lakohi atu halo Maromak sente triste. No inan-aman neʼebé ho laran tomak hadomi Maromak Jeová sei buka atu hatudu domin, laran-maus, no hatudu hahalok neʼebé loos hanesan Maromak. (Efeso 5:1; Tiago 3:17) Se inan-aman halo buat sira-neʼe, oan sei la sente katak hodi adora Maromak sira lakon sira-nia liberdade, no sira sei la sente katak sira presiza buka dalan seluk atu goza moris. Maibé, oan sei sente katak adora Maromak mak dalan moris nian neʼebé diʼak liu no bele fó ksolok ba sira.
27. Oinsá mak família bele manán mundu aat neʼe?
27 Maromak Jeová kontente tebes kuandu haree família neʼebé ho unidade no laran-kontente serbí nia. No nia mós kontente kuandu família hakaʼas an atu “moris la foʼer no sala-laek iha Naʼi futar oin” hodi la halo tuir mundu nia hahalok aat. (2 Pedro 3:14; Provérbios 27:11) Família sira hanesan neʼe halo tuir Jesus Kristu nia ain-fatin. Jesus la husik Satanás nia mundu neʼe atu hafoʼer nia. Kalan antes Jesus mate, nia hatete: “Haʼu manán tiha mundu.” (Joao 16:33) Ami fiar katak Ita-nia família mós bele manán mundu aat neʼe no ikusmai bele hetan moris rohan-laek!
a Atu hetan informasaun liután kona-ba tuir eskola boot ka kursu ruma, haree broxura Saksi-Saksi Yehuwa dan Pendidikan, pájina 4-7. Broxura neʼe husi Testemuña ba Jeová, no iha mós iha lia-portugés.
b Iha lia-ebraiku liafuan “atu hamnasa” bele mós katak “atu halimar”, “halo ema kontente”, “halo festa”, no mós “atu haksolok”.
c Livru sira-neʼe husi Testemuña ba Jeová, no iha mós iha lia-portugés.