Watchtower BIBLIOTEKA ONLINE
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Tetun Dili
Á
  • Á
  • á
  • É
  • é
  • Í
  • í
  • Ó
  • ó
  • Ú
  • ú
  • Ã
  • ã
  • Ç
  • ç
  • Ñ
  • ñ
  • ʼ
  • BÍBLIA
  • LIVRU SIRA
  • REUNIAUN SIRA
  • mwbr19 Janeiru p. 1-8
  • Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken

La iha video neʼebé bele loke.

Deskulpa, la bele loke vídeo.

  • Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken
  • Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken—2019
  • Subtítulu
  • 7-13 JANEIRU
  • 14-20 JANEIRU
  • RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | APÓSTOLU 23-24
  • 21-27 JANEIRU
  • RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | APÓSTOLU 25-26
  • 28 JANEIRU–3 FEVEREIRU
  • RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | APÓSTOLU 27-28
Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken—2019
mwbr19 Janeiru p. 1-8

Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken

7-13 JANEIRU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | APÓSTOLU 21-22

“Husik Jeová nia hakarak mak sai loos”

(Apóstolu 21:8-12) Loron tuirmai ami sai husi neʼe no toʼo iha Sezareia. Ami bá Filipe nia uma, nia mak haklaken-naʼin ba liafuan diʼak, nia mós ema ida husi ema naʼin-hitu neʼebé apóstolu sira hili, no ami hela ho nia. 9 Nia iha oan-feto naʼin-haat neʼebé fó sai profesia no sira sei klosan hela. 10 Bainhira ami hela tiha ba loron balu, profeta ida naran Ágabo tun mai husi Judeia. 11 Nia mai hasoru ami no foti Paulo nia sintu hodi kesi ninia ain no liman rasik no dehan: “Espíritu santu dehan nuneʼe: ‘Iha Jeruzalein, ema Judeu sei kesi sintu neʼe nia naʼin iha dalan hanesan neʼe no sei entrega nia ba ema husi nasaun seluk nia liman.’” 12 Rona tiha ida-neʼe, ami no mós ema sira iha fatin neʼe, husu beibeik ba Paulo atu labele saʼe ba Jeruzalein.

bt-E p. 177-178 par. 15-16

“Husik Jeová nia hakarak mak sai loos”

15 Bainhira Paulo hela iha Filipe nia uma, ema ida naran Ágabo mai vizita Filipe. Ema hotu neʼebé halibur hamutuk iha Filipe nia uma hatene katak Ágabo mak profeta ida. Uluk nia fó-hatene nanis kona-ba hamlaha boot neʼebé sei mosu durante Cláudio nia ukun. (Aps 11:27, 28) Karik ema barak iha Filipe nia uma hanoin: ‘Tanbasá mak Ágabo mai iha neʼe? Nia atu fó sai mensajen saida?’ Sira hotu haree ba Ágabo nuʼudar nia foti Paulo nia sintu. Sintu neʼe mak hena neʼebé baibain ema kesi iha knotak no sai hanesan bolsu atu rai osan no sasán sira seluk. Maibé Ágabo kesi ninia ain no liman rasik ho sintu neʼe. Tuirmai nia koʼalia liafuan sira neʼebé sériu tebes hodi dehan: “Espíritu santu dehan nuneʼe: ‘Iha Jeruzalein, ema Judeu sei kesi sintu neʼe nia naʼin iha dalan hanesan neʼe no sei entrega nia ba ema husi nasaun seluk nia liman.’”​—Aps 21:11.

16 Profesia neʼe fó sai katak Paulo sei bá Jeruzalein, no kuandu nia hasoru ema Judeu, ikusmai sira “sei entrega nia ba ema husi nasaun seluk nia liman”. Profesia neʼe book tebes ema neʼebé rona. Lucas hakerek: “Rona tiha ida-neʼe, ami no mós ema sira iha fatin neʼe, husu beibeik ba Paulo atu labele saʼe ba Jeruzalein. Tuirmai Paulo hatán: ‘Tanbasá mak imi tanis hodi halo haʼu sai laran-susar? Imi hatene bá katak, haʼu prontu atu ema kesi haʼu, no mós prontu atu mate iha Jeruzalein tanba Naʼi Jesus nia naran.’”​—Aps 21:12, 13.

(Apóstolu 21:13) Tuirmai Paulo hatán: “Tanbasá mak imi tanis hodi halo haʼu sai laran-susar? Imi hatene bá katak, haʼu prontu atu ema kesi haʼu, no mós prontu atu mate iha Jeruzalein tanba Naʼi Jesus nia naran.”

bt-E p. 178 par. 17

“Husik Jeová nia hakarak mak sai loos”

17 Imajina toʼok situasaun iha tempu neʼebá. Irmaun sira, inklui mós Lucas husu Paulo atu la bá. Balu tanis. Domin neʼebé sira hatudu book tebes Paulo nia laran no nia dehan katak sira halo nia sai “laran-susar”. Tradusaun Bíblia balu tradús liafuan Gregu neʼe nuʼudar sira halo nia “fuan rahun”. Maski Paulo laran-susar, maibé nia la husik sira-nia liafuan no matan-been troka ninia desizaun neʼebé metin ona, hanesan nia halo ona bainhira nia hasoru irmaun sira iha Tiro. Paulo esplika ba sira tanbasá nia tenke bá. Paulo hatudu duni aten-brani no hakaʼas an. Hanesan ho Jesus, Paulo hamriik metin hodi halo tuir ninia planu atu bá Jeruzalein. (Ebr 12:2) Paulo lakohi atu mate, maibé se nia mate duni, nia haree ida-neʼe nuʼudar priviléjiu hodi mate tanba Jesus nia naran.

(Apóstolu 21:14) Kuandu ami labele ona troka ninia hanoin, ami la obriga tan nia no dehan: “Husik Jeová nia hakarak mak sai loos.”

bt-E p. 178 par. 18

“Husik Jeová nia hakarak mak sai loos”

18 Irmaun sira-neʼe halo saida? Sira hatudu respeitu ba nia. Bíblia dehan: “Kuandu ami labele ona troka ninia hanoin, ami la obriga tan nia no dehan: ‘Husik Jeová nia hakarak mak sai loos.’” (Aps 21:14) Sira neʼebé uluk koko anima Paulo atu la bá Jeruzalein la sai ulun-toʼos hodi obriga nia atu halo tuir sira-nia hakarak. Maibé sira rona Paulo, rekoñese no simu katak neʼe mak Jeová nia hakarak, maski susar ba sira atu halo nuneʼe. Tuir loloos, buat neʼebé Paulo atu halo mak susar no ikusmai sei lori nia ba mate, tan neʼe nia presiza irmaun sira-nia apoia.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Apóstolu 21:23, 24) Entaun, halo tuir bá buat neʼebé ami atu dehan ba ó: Iha mane naʼin-haat iha ami-nia leet neʼebé halo ona juramentu. 24 Lori mane sira-neʼe ho ó no hamoos ó-nia an tuir ukun-fuan hamutuk ho sira no selu buat neʼebé sira presiza, atu nuneʼe sira bele koi tiha sira-nia fuuk. Tuirmai, ema hotu sei hatene katak lia-anin neʼebé ema koʼalia kona-ba ó mak la loos, maibé katak ó-nia hahalok loos no ó rasik mós halo tuir Ukun-Fuan.

bt-E p. 184-185 par. 10-12

“Rona haʼu bá, agora haʼu sei . . . defende haʼu-nia an”

10 Maski nuneʼe, Paulo hatudu katak nia hanoin ema seluk neʼebé toman atu halo tuir ema Judeu nia kostume sira, hanesan la halo serbisu iha loron Sábadu ka la han ai-han balu. (Rom 14:1-6) No nia la halo lei kona-ba sirkunsizaun. Timóteo nia aman mak ema Gregu, tan neʼe Paulo fó sirkunsizaun ba Timóteo atu nuneʼe ema Judeu simu nia. (Aps 16:3) Maibé atu hetan sirkunsizaun mak ema ida-idak nia desizaun. Paulo hatete ba ema iha Galásia: “Maski sira hetan sirkunsizaun ka la hetan, neʼe la iha folin, maibé fiar neʼebé sira hatudu liuhusi domin mak iha folin.” (Gal 5:6) Maibé se ema ida hetan sirkunsizaun hodi halo tuir Moisés nia Ukun-Fuan ka fó sai katak tenke halo ida-neʼe atu Jeová simu ita, neʼe sei hatudu sai katak ema neʼe la iha fiar neʼebé metin.

11 Entaun, maski lia-anin neʼebé ema habelar mak la loos, maibé ema Kristaun Judeu neʼebé rona kona-ba neʼe la kontente. Tan neʼe katuas sira fó matadalan ba Paulo hodi dehan: “Iha mane naʼin-haat iha ami-nia leet neʼebé halo ona juramentu. Lori mane sira-neʼe ho ó no hamoos ó-nia an tuir ukun-fuan hamutuk ho sira no selu buat neʼebé sira presiza, atu nuneʼe sira bele koi tiha sira-nia fuuk. Tuirmai, ema hotu sei hatene katak lia-anin neʼebé ema koʼalia kona-ba ó mak la loos, maibé katak ó-nia hahalok loos no ó rasik mós halo tuir Ukun-Fuan.”​—Aps 21:23, 24.

12 Bainhira Paulo hasoru situasaun neʼe, fasil ba nia atu dehan katak ema Kristaun Judeu sira neʼebé fiar Moisés nia Ukun-Fuan mak sala, laʼós nia. Maibé Paulo la hanoin hanesan neʼe, nia la ulun-toos no nia prontu atu halo tuir, naran katak neʼe la kontra Maromak nia prinsípiu sira. Antes situasaun neʼe mosu, Paulo hatete ona: “Ba sira neʼebé iha ukun-fuan nia okos haʼu sai hanesan ema neʼebé iha ukun-fuan nia okos, maski haʼu laʼós iha ukun-fuan nia okos, atu nuneʼe haʼu bele manán sira neʼebé iha ukun-fuan nia okos.” (1Ko 9:20) Tan neʼe, bainhira Paulo hasoru situasaun neʼe, nia serbisu hamutuk ho katuas sira iha Jeruzalein hodi sai “hanesan ema neʼebé iha ukun-fuan nia okos”. Hodi halo nuneʼe, nia hatudu ezemplu diʼak mai ita ohin loron atu serbisu hamutuk ho katuas sira no la sai ulun-toos hodi tuir deʼit ita-nia hakarak.​—Ebr 13:17.

(Apóstolu 22:16) Agora, tanbasá mak ó demora? Hamriik hodi hetan batizmu no hamoos ó-nia sala hodi bolu ninia naran.’

nwtsty nota estudu ba Aps 22:16

hamoos ó-nia sala hodi bolu ninia naran: Ka “hamoos ó-nia sala no bolu ninia naran”. Ema ida bele hamoos ninia sala laʼós ho bee neʼebé uza hodi hetan batizmu, maibé hodi bolu Jesus nia naran. Ita halo nuneʼe liuhusi tau fiar ba Jesus no hatudu sai fiar neʼe liuhusi ita-nia hahalok.​—Aps 10:43; Tgo 2:14, 18.

Diskursu

w10-E 2/1 p. 13 par. 2- p. 14 par. 2

Ema Kristaun presiza halo tuir ka lae?

Tanba Kristu kumpre ona Ukun-fuan, entaun ema Kristaun tenke kontinua halo tuir loron Sábadu semana-semana nian ka lae? Maromak nia espíritu santu book apóstolu Paulo atu hakerek resposta: “Nuneʼe, keta husik ema ida tesi lia ba imi kona-ba buat neʼebé imi han no hemu ka kona-ba selebra festa ka fulan foun ka loron Sábadu; tanba buat sira-neʼe mak nuʼudar lalatak husi buat neʼebé atu mai, maibé buat neʼebé loloos mak Kristu.”​—Kol 2:16, 17.

Maromak nia espíritu book Paulo atu hakerek liafuan sira-neʼe, hodi fó sai mudansa kona-ba buat neʼebé Maromak husu ninia atan sira atu halo. Tanbasá presiza mudansa neʼe? Tanba ema Kristaun tenke halo tuir Ukun-fuan foun, “Kristu nia ukun-fuan”. (Gal 6:2) Ukun-fuan tuan neʼebé ema Izraél simu husi Moisés remata bainhira Jesus mate. (Rom 10:4; Éf 2:15) Maibé ukun-fuan kona selebra loron Sábadu mós remata iha tempu neʼebá, ka lae? Sin. Kuandu koʼalia tiha katak “ita sai livre ona husi Ukun-Fuan neʼe,” Paulo esplika tan hodi refere ba ukun-fuan ida husi Ukun-fuan Sanulu. (Rom 7:6, 7) Entaun, Ukun-fuan Sanulu, ho ukun-fuan kona-ba loron Sábadu mak remata hamutuk. Tan neʼe, Maromak nia povu la presiza tan atu selebra loron Sábadu semana-semana.

Ita bele kompara mudansa husi ema Izraél nia adorasaun uluk nian ho ema Kristaun nia adorasaun, hanesan neʼe: Nasaun ida bele halo mudansa ba ninia konstituisaun. Bainhira lei foun mak metin ona, povu la presiza tan atu halo tuir lei neʼebé tuan. Maski lei balu mak hanesan nafatin ho ida tuan, maibé iha mós lei sira neʼebé foun. Entaun ema tenke lee didiʼak kona-ba lei foun neʼe atu komprende no halo tuir. No mós, sidadaun neʼebé laran-metin sei hakarak hatene bainhira loos mak lei foun sira-neʼe komesa implementa.

Hanesan ho ezemplu neʼe, Maromak Jeová fó ba nasaun Izraél ukun-fuan 600 liu, hamutuk ho ukun-fuan 10 neʼebé importante. Ukun-fuan sira-neʼe esplika kona-ba morál sira, sakrifísiu sira, saúde, no mós kona-ba loron Sábadu. Maibé Jesus dehan katak ninia dixípulu sira neʼebé Maromak hili ona sei sai “nasaun” foun ida. (Mt 21:43) Husi tinan 33 EC ba oin, nasaun neʼe hetan ona ukun-fuan foun, neʼebé bazeia ba ukun-fuan rua neʼebé báziku, neʼe mak domin ba Maromak no domin ba ita-nia maluk. (Mt 22:36-40) Maski “Kristu nia ukun-fuan” inklui mós matadalan neʼebé hanesan ho Ukun-fuan tuan neʼebé ema Izraél simu, Ita la hakfodak katak ukun-fuan balu mak la hanesan duni, no balu ita la presiza tan atu halo tuir. Ukun-fuan kona-ba loron Sábadu mak ezemplu ida husi ukun-fuan neʼebé ita la presiza tan atu halo tuir.

Moris nuʼudar ema Kristaun

bt-E p. 178 par. 19

“Husik Jeová nia hakarak mak sai loos”

19 Ita aprende lisaun importante husi istória kona-ba Apóstolu Paulo: Ita lakohi atu obriga ka troka ema nia hanoin, se sira hakarak uza sira-nia moris ka kbiit atu serbí Maromak. Ita bele aplika lisaun neʼe ba situasaun barak neʼebé ita hasoru, laʼós deʼit kuandu ita hasoru situasaun neʼebé koko tebes ita no bele halakon ita-nia moris. Porezemplu, maski inan-aman Kristaun barak sente susar atu haree sira-nia oan husik uma no muda ba rai dook atu serbí Jeová, sira hatudu laran-metin hodi la obriga ka koko atu troka oan sira-nia hanoin. Phyllis, neʼebé hela iha rai-Inglaterra, hanoin-hetan saida mak nia sente kuandu ninia oan-feto simu knaar nuʼudar misionáriu iha rai-Áfrika. Phyllis dehan: “Iha tempu neʼebá, haʼu hanoin barak. Susar tebes ba haʼu, tanba nia hela dook tebes. Haʼu triste loos, no iha tempu hanesan, haʼu sente orgullu ho haʼu-nia oan. Haʼu halo orasaun beibeik kona-ba neʼe. Maibé neʼe mak ninia desizaun, entaun haʼu labele obriga nia. Tuir loloos, haʼu sempre hanorin nia atu tau uluk Jeová nia hakarak! Agora nia serbí iha rai seluk ba tinan 30 ona, no loron-loron haʼu fó obrigadu ba Jeová tanba haʼu-nia oan hatudu laran-metin.” Kapás loos kuandu ita bele anima maluk fiar-naʼin sira atu serbí Jeová!

14-20 JANEIRU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | APÓSTOLU 23-24

“Ema Judeu duun katak Paulo hamosu problema no book ema atu kontra governu”

(Apóstolu 23:12) Kuandu rai naroman ona, ema Judeu sira halo planu no jura katak sira sei hetan malisan se sira han ka hemu buat ruma bainhira sira seidauk oho Paulo.

(Apóstolu 23:16) Maibé, Paulo nia feton nia oan-mane rona kona-ba sira-nia planu atu oho Paulo, entaun nia bá hodi tama fatin tropa nian no fó-hatene ba Paulo.

bt-E p. 191 par. 5-6

“Sai brani”

5 Paulo simu laran-manas iha tempu neʼebé loos tanba iha loron tuirmai mane Judeu nian-40 liu “halo planu no jura katak sira sei hetan malisan se sira han ka hemu buat ruma bainhira sira seidauk oho Paulo”. Ita hatene katak mane Judeu sira-neʼe hakarak tebes atu oho Paulo tanba sira “jura atu halo ida-neʼe”. Sira fiar katak sira sei hetan malisan se sira la oho Paulo. (Aps 23:12-15) Sira-nia planu hetan apoia husi amlulik boot sira no katuas sira. Sira planu atu lori Paulo mai fali Sinédriu hodi finje katak sira presiza buka-hatene didiʼak kona-ba nia, no bainhira iha dalan atu mai sira sei ataka no oho nia.

6 Paulo nia sobriñu rona kona-ba sira-nia planu no fó-hatene Paulo. Tuirmai, Paulo haruka nia atu fó-hatene ba komandante tropa Roma nian naran Cláudio Lísias. (Aps 23:16-22) Ita bele fiar katak Jeová hadomi joven sira hanesan Paulo nia sobriñu neʼebé hatudu aten-brani hodi tau uluk Maromak nia povu nia diʼak no mós hatudu laran-metin hodi apoia adorasaun neʼebé loos.

(Apóstolu 24:2) Kuandu sira bolu Paulo mai, Tértulo hahú duun Paulo iha Félix nia oin, hodi dehan: “Ami hetan duni dame liuhusi Ita-Boot, no buat barak iha nasaun neʼe laʼo ba oin tanba Ita-nia planu.

(Apóstolu 24:5, 6) Ami hatene mane neʼe sempre halo problema, no sempre book ema Judeu hotu iha mundu tomak hodi kontra governu, no nia mak ulun-naʼin ba grupu relijiaun ida neʼebé ema bolu nuʼudar ‘Ema Nazaré’. 6 Nia mós koko atu halo foʼer templu, tan neʼe mak ami kaer nia.

bt-E p. 192 par. 10

“Sai brani”

10 Iha Sezareia, ‘guarda sira tau matan ba Paulo’ toʼo tempu neʼebé ema neʼebé duun nia mai husi Jeruzalein. (Aps 23:35) Liutiha loron lima, amlulik boot Ananias, advogadu ida naran Tértulo, no katuas balu mai. Tértulo gaba Félix tanba buat oioin neʼebé nia halo hodi ajuda ema Judeu, nia halo nuneʼe hodi halo Félix kontente. Tuirmai nia hahú koʼalia kona-ba kazu neʼe hodi fó sai katak Paulo “sempre halo problema, no sempre book ema Judeu hotu iha mundu tomak hodi kontra governu, no nia mak ulun-naʼin ba grupu relijiaun ida neʼebé ema bolu nuʼudar ‘Ema Nazaré’. Nia mós koko atu halo foʼer templu, tan neʼe mak ami kaer nia.” Ema Judeu seluk “mós hahú duun Paulo, no dehan katak buat sira-neʼe loos”. (Aps 24:5, 6, 9) Sira duun katak nia mak book ema barak atu kontra governu, nia mak ulun-naʼin ba grupu relijiaun neʼebé perigu no nia mós hafoʼer templu, neʼe mak krime sériu neʼebé bele lori rezultadu kastigu-mate.

(Apóstolu 24:10-21) Kuandu governadór doko ulun ba Paulo atu koʼalia, Paulo hatán: “Haʼu hatene ho didiʼak katak Ita-Boot mak juís ba nasaun neʼe ba tinan barak ona, tan neʼe haʼu kontente atu koʼalia hodi defende haʼu-nia an. 11 Ita-Boot rasik bele buka-hatene kona-ba buat neʼebé haʼu atu dehan tuirmai neʼe: Seidauk liu loron 12 husi tempu neʼebé haʼu saʼe ba Jeruzalein atu halo adorasaun. 12 Iha momentu neʼebá, sira la haree haʼu diskute malu ho ema ida iha templu ka book ema-lubun atu halo runguranga iha sinagoga sira ka iha sidade tomak. 13 No sira mós labele fó prova ba Ita katak buat neʼebé sira foin duun haʼu mak loos. 14 Maibé, haʼu hakarak fó-hatene ida-neʼe ba Ita, haʼu halaʼo duni haʼu-nia moris tuir buat neʼebé sira bolu nuʼudar ‘grupu relijiaun foun ida’, ho ida-neʼe mak haʼu halo serbisu sagradu ba haʼu-nia beiʼala sira-nia Maromak, tanba haʼu fiar buat hotu neʼebé iha Ukun-Fuan no Profeta sira-nia liafuan. 15 No haʼu iha esperansa ba Maromak hanesan ema sira-neʼe mós iha esperansa, katak Maromak sei fó moris-hiʼas ba ema neʼebé hatudu hahalok loos no mós ema neʼebé hatudu hahalok la loos. 16 Tan razaun neʼe, haʼu sempre hakaʼas an atu nafatin iha konxiénsia neʼebé moos iha Maromak nia oin no mós iha ema nia oin. 17 Entaun, liutiha tinan barak, haʼu bá Jeruzalein atu fó osan hodi ajuda haʼu-nia nasaun no atu hasaʼe sakrifísiu ba Maromak. 18 Bainhira haʼu halaʼo hela serbisu sira-neʼe, sira hetan haʼu kuandu haʼu hamoos an ona tuir ukun-fuan no haʼu iha templu laran, no iha tempu neʼebá haʼu la hamutuk ho ema-lubun ka halo runguranga. Maibé, ema Judeu balu husi provínsia Ázia 19 duun haʼu, entaun se sira iha buat ruma kontra haʼu, sira tenke mai iha neʼe hodi koʼalia iha Ita-Boot nia oin. 20 Ka husik ema sira neʼebé hamriik iha fatin neʼe mak fó sai rasik sala saida mak sira hetan kuandu sira tesi-lia ba haʼu iha Sinédriu nia oin. 21 Karik sira bele duun haʼu kona-ba buat ida deʼit. Neʼe mak kuandu haʼu hamriik iha sira-nia leet haʼu koʼalia ho lian makaʼas, hodi dehan: ‘Ohin haʼu hetan tesi-lia iha imi-nia oin tanba haʼu fiar katak ema mate sei moris-hiʼas!’”

bt-E p. 193-194 par. 13-14

“Sai brani”

13 Paulo hatudu ezemplu neʼebé diʼak ba ita atu halo tuir, kuandu ema lori ita ba tribunál tanba serbí Jeová no sira duun katak ita kria problema, book ema atu kontra governu ka ita mak parte husi grupu “relijiaun neʼebé perigu”. Paulo la naran koʼalia hodi gaba governadór hanesan buat neʼebé Tértulo halo, maibé nia kalma nafatin no hatudu respeitu. Nia fó sasin iha dalan neʼebé matenek hodi koʼalia ho klaru no loloos. Paulo fó sai katak “ema Judeu balu husi provínsia Ázia” neʼebé duun katak nia hafoʼer templu la mai. Tuir lei, sira tenke mai iha tribunál hodi nia bele koʼalia ba sira oin ba oin no rona husi sira.​—Aps 24:18, 19.

14 Paulo la taʼuk atu fó sasin kona-ba ninia fiar. Ho aten-brani, Paulo fó sai dala ida tan ninia fiar kona-ba moris-hiʼas, tópiku neʼe mak hamosu ona problema boot bainhira nia hamriik iha Sinédriu nia oin. (Aps 23:6-10) Hodi defende ninia an, Paulo koʼalia didiʼak kona-ba moris-hiʼas. Tanbasá? Tanba Paulo fó sasin kona-ba Jesus no Jesus nia moris-hiʼas, maibé ema neʼebé kontra nia lakohi simu ida-neʼe. (Aps 26:6-8, 22, 23) Loos duni, hun ba problema neʼe mak kona-ba moris-hiʼas, liuliu kona-ba Jesus no ninia moris-hiʼas.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Apóstolu 23:6) Kuandu Paulo hatene katak membru Sinédriu balu mak ema Saduseu no balu seluk mak ema Farizeu, nia hahú koʼalia ho lian makaʼas iha Sinédriu, hodi dehan: “Maun-alin sira, haʼu ema Farizeu ida, no ema Farizeu nia oan. Ohin haʼu hetan tesi-lia tanba haʼu fiar katak ema mate sira sei moris hiʼas.”

nwtsty nota estudu ba Aps 23:6

haʼu ema Farizeu ida: Ema balu iha Sinédriu koñese Paulo. (Aps 22:5) Hodi temi ninia an nuʼudar ema Farizeu nia oan, sira sei komprende katak Paulo rekoñese katak nia mai husi kultura neʼebé hanesan ho sira. Sira hatene katak nia la koko atu bosok kona-ba ninia identidade tanba ema Farizeu iha Sinédriu hatene katak Paulo sai ona ema Kristaun neʼebé laran-manas. Maibé iha situasaun neʼe, ita mós bele komprende katak Paulo koʼalia hanesan neʼe hodi hatudu katak nia mak hanesan ho ema Farizeu duké ema Saduseu, tanba ema Farizeu sira fiar ba moris-hiʼas. Karik nia koʼalia kona-ba moris-hiʼas hodi hatudu katak ninia hanoin no ema Farizeu nia hanoin mak hanesan. Nia hein katak neʼe sei book membru balu husi Sinédriu atu apoia nia, no planu neʼe hetan susesu. (Aps 23:7-9) Paulo nia liafuan iha Aps 23:6 mós apoia malu ho liafuan neʼebé nia koʼalia bainhira nia defende ninia an iha Liurai Agripa nia oin. (Aps 26:5) Dala ida tan Paulo temi ninia an nuʼudar ema Farizeu mak bainhira nia iha Roma no hakerek ba ema Kristaun iha Filipe. (Flp 3:5) Iha Aps 15:5 ita mós bele haree dalan seluk tan neʼebé Bíblia koʼalia kona-ba ema Kristaun seluk neʼebé uluk mak ema Farizeu.

(Apóstolu 24:24) Loron balu liutiha, Félix mai ho ninia feen Drusila, neʼebé mak ema Judeu, no nia haruka ema atu bolu Paulo hodi nia bele rona Paulo esplika kona-ba fiar ba Kristu Jesus.

(Apóstolu 24:27) Maibé tinan rua liutiha, Pórsio Festo mak troka fali Félix, no tanba Félix hakarak atu ema Judeu sira gosta nia, nia husik deʼit Paulo iha komarka laran.

nwtsty nota estudu ba Aps 24:24

Drusila: Herodes neʼebé temi iha Aps 12:1 mak Herodes Agripa I. Nia iha oan-feto naʼin-tolu no ninia oan-feto ikus mak Drusila. Drusila moris maizumenus iha tinan 38 EC no nia mak Agripa II no Berenice nia alin-feto. Nia laʼen segundu mak governadór Félix. Ninia laʼen primeiru mak Liurai Síria naran Aziz husi Emesa, maibé Drusila soe nia no kaben fali ho Félix maizumenus iha tinan 54 EC, katak bainhira Drusila maizumenus tinan 16. Bainhira Paulo koʼalia iha Félix nia oin “kona-ba hahalok loos, kontrola an, no kona-ba tesi-lia neʼebé atu mai”, karik Drusila mós iha neʼebá. (Aps 24:25) Bainhira Pórsio Festo troka fali Félix hodi sai governadór, Félix husik Paulo nafatin iha komarka “atu ema Judeu sira gosta nia”. Ema balu hanoin katak nia halo nuneʼe atu ninia feen kontente, tanba ninia feen mak ema Judeu.​—Aps 24:27.

21-27 JANEIRU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | APÓSTOLU 25-26

“Paulo lori kazu ba César no fó sasin ba Liurai Herodes Agripa”

(Apóstolu 25:11) Se haʼu halo duni sala no halo ona buat aat ruma neʼebé merese kastigu-mate, haʼu prontu atu mate; maibé se la iha buat ida atu apoia kazu neʼebé mane sira-neʼe duun hasoru haʼu, entaun ema ida la iha direitu atu entrega haʼu ba sira tan deʼit hakarak atu halo sira kontente. Haʼu husu atu lori kazu neʼe ba César!”

bt-E p. 198 par. 6

“Haʼu husu atu lori kazu neʼe ba César!”

6 Paulo nia moris iha perigu laran tanba Festo hakarak atu halo ema Judeu kontente. Tan neʼe Paulo aproveita ninia sidadaun Roma nian. Nia hatete ba Festo: “Haʼu hamriik daudaun iha César nia kadeira tesi-lia nia oin, iha neʼe mak haʼu tenke hetan tesi-lia. Haʼu la halo sala ida hasoru ema Judeu, no Ita-Boot rasik mós hatene kona-ba neʼe. . . . Haʼu husu atu lori kazu neʼe ba César!” Bainhira ema ida husu hanesan neʼe, governadór tenke halo tuir. Festo mós hatene ida-neʼe, tan neʼe nia hatete: “Tanba ó husu atu lori kazu neʼe ba César, neʼe duni ó sei bá César.” (Aps 25:10-12) Hodi husu atu lori ninia kazu ba ema neʼebé iha podér boot liu, Paulo hatudu ezemplu diʼak ba ema Kristaun ohin loron. Bainhira ema neʼebé kontra ita koko “atu halo problema liuhusi lei”, Testemuña ba Jeová aproveita sira-nia direitu atu loke kazu hodi defende lia-loos.​—Sal 94:20.

(Apóstolu 26:1-3) Agripa dehan ba Paulo: “Agora ó bele koʼalia hodi defende ó-nia an.” Tuirmai, Paulo loke liman no hahú koʼalia, hodi dehan: 2 “Liurai Agripa, ohin haʼu kontente atu hamriik iha Ita-Boot nia oin hodi defende haʼu-nia an kona-ba buat hotu neʼebé ema Judeu sira duun hasoru haʼu, 3 liuliu tanba Ita-Boot hatene ho didiʼak kona-ba ema Judeu nia toman hotu no mós sira-nia haksesuk malu. Tan neʼe, haʼu husu favór ida atu Ita-Boot rona mai haʼu ho pasiénsia.

bt-E p. 198-201 par. 10-16

“Haʼu husu atu lori kazu neʼe ba César!”

10 Ho respeitu Paulo fó agradese ba Liurai Agripa tanba hetan oportunidade atu defende ninia an. Paulo mós fó sai katak nia rekoñese katak Liurai Agripa hatene didiʼak ema Judeu nia kostume no mós sira-nia haksesuk malu. Tuirmai Paulo esplika kona-ba ninia moris uluk nian hodi dehan: “Uluk haʼu moris nuʼudar ema Farizeu ida. No baibain grupu Farizeu halaʼo adorasaun iha dalan neʼebé makaʼas liu fali ema Judeu sira seluk.” (Aps 26:5) Uluk nuʼudar ema Farizeu ida, Paulo hein Mesias atu mai. Agora nuʼudar ema Kristaun, nia fó sai ho aten-brani katak Jesus Kristu mak Mesias. Ema neʼebé duun kona-ba Paulo nia fiar, sira mós hein ba Maromak nia promesa sira kona-ba Mesias atu sai loos. Situasaun neʼe halo Agripa hein namanas atu rona saida mak Paulo atu koʼalia.

11 Paulo konta fali kona-ba dalan neʼebé uluk nia tarata aat ema Kristaun. Paulo hatete: “Uluk haʼu fiar duni katak haʼu tenke halo buat barak atu kontra hasoru Jesus ema Nazaré nia naran . . . tanba haʼu hirus tebes sira [Kristu nia dixípulu sira], haʼu mós laʼo ba sidade sira seluk atu fó-terus ba sira.” (Aps 26:9-11) Paulo koʼalia sai ho loloos saida mak nia halo iha tempu neʼebá. Ema barak hatene kona-ba violénsia neʼebé nia halo hasoru ema Kristaun. (Gal 1:13, 23) Karik Agripa hanoin: ‘Saida mak book mane hanesan neʼe atu troka ninia hahalok?’.

12 Paulo nia liafuan tuirmai hatán ba pergunta neʼe: “Haʼu laʼo ba Damasku ho podér no mandamentu husi ulun-naʼin amlulik sira. Oh liurai, iha dalan kuandu meiudia ona, haʼu haree naroman husi lalehan neʼebé nabilan liu fali loro-matan haleʼu haʼu no mós haleʼu sira neʼebé laʼo hamutuk ho haʼu. Kuandu ami hotu monu ona ba rai, haʼu rona lian ida koʼalia ba haʼu ho lian Ebraiku dehan: ‘Saul, Saul, tanbasá mak ó fó-terus mai haʼu? Ó hakanek deʼit ó-nia an hodi tebe hasoru ai neʼebé meik.’ Maibé haʼu dehan: ‘Sé mak Ita, Naʼi?’ Naʼi hatete: ‘Haʼu mak Jesus, neʼebé ó fó-terus daudaun.’”​—Aps 26:12-15.

13 Antes neʼe akontese, Bíblia esplika iha dalan simbóliku katak Paulo “tebe hasoru ai neʼebé meik”. Hanesan animál ida sei hakanek ninia an tanba tebe ai neʼebé meik, Paulo hakanek ninia an iha dalan espirituál tanba nia kontra Maromak nia hakarak. Hodi mosu ba Paulo iha dalan ba Damasku, Jesus neʼebé moris-hiʼas ona book Paulo atu troka ninia hanoin.​—Jo 16:1, 2.

14 Paulo troka duni ninia moris. Nia koʼalia ba Agripa hodi dehan: “Haʼu halo tuir vizaun neʼebé haʼu simu husi lalehan. Maibé ulukliu haʼu lori mensajen ba ema Damasku sira no tuirmai ba sira neʼebé iha Jeruzalein, no mós ba sira neʼebé iha área Judeia tomak no ba nasaun sira seluk; haʼu hatoʼo mensajen katak sira tenke arrepende sira-nia sala no fila fali ba Maromak hodi halo hahalok neʼebé hatudu katak sira arrepende an.” (Aps 26:19, 20) Ba tinan barak ona Paulo kumpre ninia knaar neʼebé Jesus Kristu fó ba nia liuhusi vizaun. Rezultadu mak saida? Ema neʼebé simu liafuan diʼak neʼebé Paulo haklaken, sira arrepende sira-nia hahalok neʼebé la morál, la laran-moos hodi fila fali ba Maromak. Ema sira-neʼe sai sidadaun neʼebé iha hahalok diʼak no hatudu respeitu ba governu nia lei sira.

15 Maibé ema neʼebé kontra Paulo la hafolin rezultadu diʼak sira-neʼe. Paulo dehan: “Tan razaun neʼe mak ema Judeu sira kaer haʼu iha templu no koko atu oho haʼu. Maibé tanba haʼu hetan ajuda husi Maromak, toʼo ohin loron haʼu sei haklaken ba ema-boot no kiʼik.”​—Aps 26:21, 22.

16 Nuʼudar ema Kristaun neʼebé loos, ita tenke “sai prontu nafatin atu defende” ita-nia fiar. (1Pe 3:15) Kuandu ita koʼalia ba juís no ukun-naʼin sira kona-ba ita-nia fiar, diʼak atu halo tuir Paulo nia ezemplu bainhira nia koʼalia ba Agripa no Festo. Karik ita bele book sira-nia laran hodi fó sai ho respeitu dalan neʼebé lia-loos husi Bíblia troka ita-nia moris no mós ema seluk nia moris.

(Apóstolu 26:28) “Maibé Agripa dehan ba Paulo: “Iha tempu badak nia laran ó sei halo haʼu sai ema Kristaun.”

bt-E p. 202 par. 18

“Haʼu husu atu lori kazu neʼe ba César!”

18 Maibé Paulo hatene oinsá atu hatán ba governadór, nia hatete: “Festo neʼebé kmanek, haʼu la bulak, maibé haʼu koʼalia liafuan lia-loos nian ho neon neʼebé moos. Tuir loloos, liurai hatene didiʼak kona-ba buat sira-neʼe, tan neʼe haʼu bele koʼalia nakloke ba nia . . . Ita-Boot, Liurai Agripa, Ita fiar profeta sira ka lae? Haʼu hatene katak Ita fiar.” Agripa hatán hodi dehan: “Iha tempu badak nia laran ó sei halo haʼu sai ema Kristaun.” (Após 26:25-28) Agripa nia liafuan sira-neʼe, maski nia koʼalia tebes ka lae, maibé neʼe hatudu katak Paulo nia liafuan book duni liurai.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Apóstolu 26:14) Kuandu ami hotu monu ona ba rai, haʼu rona lian ida koʼalia ba haʼu ho lian Ebraiku dehan: ‘Saul, Saul, tanbasá mak ó fó-terus mai haʼu? Ó hakanek deʼit ó-nia an hodi tebe hasoru ai neʼebé meik.’

nwtsty nota estudu ba Aps 26:14

tebe hasoru ai neʼebé meik: Ai-meik neʼebé temi iha versíkulu neʼe mak ai naruk neʼebé iha tutun kroʼat no uza atu kontrola animál. (Juí 3:31) Fraze “tebe hasoru ai neʼebé meik” mak lia-dadolin ida neʼebé mosu iha ema Gregu sira-nia livru. Lia-dadolin neʼe bazeia ba situasaun ho karau-aman neʼebé lakohi halo tuir ninia naʼin hodi tebe hasoru ai neʼebé meik no rezultadu mak animál neʼe hetan kanek. Antes Saul sai ema Kristaun, ninia hahalok mós atu hanesan ho ai-knanoik neʼe. Paulo besik atu hakanek ninia an iha dalan neʼebé todan loos tanba nia kontra hasoru Jesus nia dixípulu sira neʼebé Maromak Jeová apoia. (Kompara Aps 5:38, 39; 1Ti 1:13, 14.) Iha Ecl 12:11 temi “ai neʼebé meik” iha dalan simbóliku atu refere ba ema matenek nia liafuan neʼebé book rona-naʼin sira atu halo tuir konsellu diʼak.

nwt glosáriu

Ai neʼebé meik. Neʼe refere ba ai naruk neʼebé iha besi tutun neʼebé kroʼat no uza atu kontrola animál. Bíblia kompara ai neʼebé meik hanesan ema matenek nia liafuan neʼebé book rona-naʼin sira atu halo tuir konsellu diʼak. Liafuan “tebe hasoru ai neʼebé meik” uza atu kompara ema ulun-toos hanesan karau-aman neʼebé lakohi halo tuir ninia naʼin. Hodi tebe ai neʼebé meik, nia hakanek nia an rasik.​—Aps 26:14; Juí 3:31.

(Apóstolu 26:27) Ita-Boot, Liurai Agripa, Ita fiar profeta sira ka lae? Haʼu hatene katak Ita fiar.”

w03-E 11/15 p. 16-17 par. 14

Ajuda ema seluk atu simu liafuan diʼak kona-ba Maromak nia Ukun

14 Paulo hatene katak Agripa tuir relijiaun Judeu nian. Tanba Agripa iha koñesimentu kona-ba relijiaun Judaízmu, Paulo esplika ho didiʼak katak buat neʼebé nia haklaken “tuir deʼit buat neʼebé profeta sira no mós buat neʼebé Moisés fó sai ona atu akontese” kona-ba Mesias nia mate no moris-hiʼas. (Aps 26:22, 23) Paulo koʼalia diretamente ba Agripa hodi husu: “Ita-Boot, Liurai Agripa, Ita fiar profeta sira ka lae?” Agripa hasoru situasaun susar. Se nia hatete katak nia la fiar profeta sira, nia sei lakon ninia naran diʼak nuʼudar ema Judeu. Maibé se nia konkorda ho Paulo nia esplikasaun, neʼe katak nia apoia apóstolu Paulo no karik ema sei bolu nia nuʼudar ema Kristaun. Paulo hatudu matenek hodi hatán ninia pergunta rasik hodi dehan: “Haʼu hatene katak Ita fiar.” Agripa nia laran book nia atu hatán oinsá? Agripa hatete: “Iha tempu badak nia laran ó sei halo haʼu sai ema Kristaun.” (Aps 26:27, 28) Maski Agripa la sai ema Kristaun, maibé ita bele fiar katak Paulo nia liafuan book Agripa nia laran.​—Ebr 4:12.

28 JANEIRU–3 FEVEREIRU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | APÓSTOLU 27-28

“Paulo saʼe ró bá Roma”

(Apóstolu 27:23, 24) Horikalan, anju ida husi Maromak neʼebé haʼu adora no halo serbisu sagradu, nia hamriik besik haʼu 24 no dehan: ‘Keta taʼuk Paulo. Ó tenke hamriik iha César nia oin, no tanba ó mak Maromak sei hatudu laran-diʼak hodi salva ema hotu neʼebé saʼe ró hamutuk ho ó.’

bt-E p. 208 par. 15

“Imi ida mós sei la lakon imi-nia moris”

15 Karik Paulo haklaken ba ema barak iha ró neʼe kona-ba ninia “esperansa kona-ba promesa neʼebé Maromak halo”. (Aps 26:6; Kol 1:5) Maski sira-nia ró besik atu mout, maibé Paulo bele fó esperansa neʼebé sira bele fiar. Nia hatete ba sira: “Horikalan, anju ida . . . hamriik besik haʼu no dehan: ‘Keta taʼuk Paulo. Ó tenke hamriik iha César nia oin, no tanba ó mak Maromak sei hatudu laran-diʼak hodi salva ema hotu neʼebé saʼe ró hamutuk ho ó.’” Paulo hatete ba sira: “Tan neʼe maluk sira, sai aten-brani bá, tanba haʼu fiar katak buat neʼebé Maromak fó-hatene ona ba haʼu sei sai loos hotu. Maibé, ita-nia ró sei rahun iha illa ida.”​—Aps 27:23-26.

(Apóstolu 28:1, 2) Kuandu ami toʼo iha tasi-ibun ho seguru, ami foin hatene katak illa neʼe naran Malta. 2 Rai-naʼin sira hatudu laran-diʼak ba ami. Sira sunu ahi no simu ami hotu ho laran-diʼak tanba udan tau no rai-malirin.

bt-E p. 209 par. 18

“Imi ida mós sei la lakon imi-nia moris”

18 Illa neʼebé sira toʼo ho seguru mak naran Malta, besik Sisília. Rai-naʼin sira hatudu “laran-diʼak” ba sira. (Aps 28:2) Kuandu sira toʼo illa neʼe, sira bokon no malirin maibé rai-naʼin sira sunu ahi atu sira haneruk, neʼe ajuda tebes tanba rai-malirin no udan. Situasaun neʼe mós loke dalan ba Paulo atu halo milagre.

bt-E p. 210 par. 21

“Imi ida mós sei la lakon imi-nia moris”

21 Toʼos-naʼin ida neʼebé riku naran Públio hela iha área neʼe. Karik nia mak xefe tropa Roma nian iha illa Malta. Lucas esplika katak nia mak “ema-boot iha illa neʼe”. Matenek-naʼin sira mós hetan títulu neʼe iha manuskritu rua iha lian Maltés. Durante loron tolu, Públio hatudu laran-luak hodi tau matan ba Paulo no sira seluk. Iha tempu neʼebá Públio nia aman moras. Dala ida tan Lucas esplika didiʼak ema nia moras. Nia hakerek hodi uza liafuan médiku nian katak mane neʼe “toba hela tanba isin-manas no tee-raan”. Paulo halo orasaun no tau liman ba mane neʼe no nia hetan kura. Rai-naʼin sira admira tebes tanba milagre neʼe no sira lori mai ema moras seluk ba Paulo atu kura. Sira mós lori mai prezente barak atu sustenta Paulo no sira seluk nia presiza.​—Aps 28:7-10.

(Apóstolu 28:16, 17) Ikusmai ami toʼo iha Roma, no Paulo simu lisensa atu hela mesak iha uma hamutuk ho tropa neʼebé halo seguransa ba nia. 17 Maibé liutiha loron tolu, Paulo bolu ema-boot Judeu nian atu halibur hamutuk. Kuandu sira halibur hamutuk ona, nia dehan ba sira: “Maun-alin sira, maski haʼu la halo sala ida hasoru povu ka hasoru ita-nia beiʼala sira-nia toman, maibé husi Jeruzalein ema entrega haʼu ba ema Roma nuʼudar dadur.

bt-E p. 213 par. 10

“Fó sasin ho didiʼak”

10 Kuandu sira toʼo iha Roma, “Paulo simu lisensa atu hela mesak iha uma hamutuk ho tropa neʼebé halo seguransa ba nia.” (Aps 28:16) Baibain ema neʼebé iha situasaun hanesan ho Paulo, tenke iha korrente neʼebé kesi metin sira ba guarda. Maski iha korrente neʼebé kesi Paulo, ita fiar katak neʼe la hanetik nia atu haklaken kona-ba Maromak nia Ukun. Tan neʼe, liutiha loron tolu, Paulo bolu ema-boot Judeu nian atu halibur hamutuk no nia haklaken ba sira.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Apóstolu 27:9) Tempu balu liu ona no agora perigozu tebes atu saʼe ró tanba tempu jejún ba Loron Hamoos Sala nian liu ona, tan neʼe Paulo fó konsellu

nwtsty nota estudu ba Aps 27:9

tempu jejún ba Loron Hamoos Sala nian: Lian orijinál “tempu jejún”. Liafuan Gregu “tempu jejún” refere ba tempu jejún ida deʼit neʼebé Moisés nia Ukun-Fuan haruka ema atu halo tuir, jejún neʼe liga ho Loron Hamoos Sala nian neʼebé sira selebra tinan-tinan. Loron neʼe mós bolu nuʼudar Yom Kippur (Lian Ebreu yohm hakkippurim neʼebé signifika “loron atu taka”). (Lev 16:29-31; 23:26-32; Núm 29:7; haree Glosáriu, “Loron Hamoos Sala nian”.) Liafuan “hatudu katak imi triste” neʼebé temi bainhira koʼalia kona-ba Loron Hamoos Sala nian bele signifika katak sira hatudu triste hodi la halo sira-nia hakarak rasik no bele inklui mós halo jejún. (Lev 16:29, nota.) Liafuan “tempu jejún” neʼebé temi iha Aps 27:9 apoia ideia katak baibain dalan neʼebé sira kontrola sira rasik nia hakarak iha Loron Hamoos Sala nian mak hodi halo jejún. Baibain Loron Hamoos Sala nian monu iha fulan-Setembru nia rohan ka fulan-Outubru nia hahú.

(Apóstolu 28:11) Fulan tolu liutiha, ami saʼe ró ida neʼebé iha símbolu “Zeus nia Oan sira”. Ró neʼe husi Alexandria no para iha illa neʼe durante tempu malirin.

nwtsty nota estudu ba Aps 28:11

Zeus nia Oan sira: Tuir ema Gregu no Roma nia mitolojia, “Zeus nia Oan sira” (Lian Gregu Dioskouroi) mak Castor no Pólux. Sira mak oan-mane kaduak husi maromak Zeus (Júpiter) no ema Esparta nia Liurai-Feto Leda. Ema fiar katak “Zeus nia Oan sira” proteje mariñeiru sira no iha kbiit atu salva sira husi tasi boot neʼebé perigu. Informasaun espesífiku kona-ba ró nia símbolu neʼebé temi iha eskritura neʼe fó prova katak ema neʼebé hakerek livru neʼe haree akontesimentu sira ho ninia matan rasik.

    Livru sira iha lian Tetun Dili (1993-2025)
    Log Out
    Log In
    • Tetun Dili
    • Fahe
    • Organiza tuir Ita-nia hakarak
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondisaun atu Uza
    • Informasaun Privadu
    • Setting kona-ba privasidade
    • JW.ORG
    • Log In
    Fahe