Watchtower BIBLIOTEKA ONLINE
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Tetun Dili
Á
  • Á
  • á
  • É
  • é
  • Í
  • í
  • Ó
  • ó
  • Ú
  • ú
  • Ã
  • ã
  • Ç
  • ç
  • Ñ
  • ñ
  • ʼ
  • BÍBLIA
  • LIVRU SIRA
  • REUNIAUN SIRA
  • mwbr19 Setembru p. 1-8
  • Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken

La iha video neʼebé bele loke.

Deskulpa, la bele loke vídeo.

  • Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken
  • Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken—2019
  • Subtítulu
  • 2-8 SETEMBRU
  • 9-15 SETEMBRU
  • 16-22 SETEMBRU
  • 23-29 SETEMBRU
  • 30 SETEMBRU–6 OUTUBRU
Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken—2019
mwbr19 Setembru p. 1-8

Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken

2-8 SETEMBRU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | EBREU 7-8

“Amlulik ba nafatin hanesan Melkizedek”

(Ebreu 7:1, 2) Melkizedek neʼe mak liurai husi Salém, amlulik ba Maromak neʼebé Aas Liu Hotu, nia bá hasoru Abraão bainhira Abraão oho tiha liurai sira no fila husi funu, no nia haraik bensaun ba Abraão, 2 no Abraão fó porsentu sanulu ba Melkizedek husi rikusoin hotu neʼebé nia foti husi funu. Ninia naran signifika “Liurai hahalok loos nian”, no nia mak liurai husi Salém, neʼe katak “Liurai dame nian”.

it-2-E p. 366

Melkizedek

Melkizedek mak liurai antigu husi Salém no amlulik ba Jeová, “Maromak neʼebé Aas Liu Hotu”. (Gén 14:18, 22) Nia mak amlulik primeiru neʼebé temi iha Maromak nia Liafuan; nia kaer ninia pozisaun neʼe maizumenus antes tinan 1933 AEC. Tanba Melkizedek mak liurai husi Salém neʼebé signifika “Dame”, apóstolu Paulo bolu nia nuʼudar “Liurai dame nian” no tuir ninia naran nia signifikadu, “Liurai hahalok loos nian”. (Ebr 7:1, 2) Salém antigu mak sidade ida neʼebé ikusmai sai sidade Jeruzalein. Naran “Salém” bele haree iha naran “Jeruzalein”. Dala ruma Bíblia bolu Jeruzalein nuʼudar “Salém”.—Sal 76:2.

Depois Abram (Abraão) manán tiha Liurai Kedorlaomer no liurai sira seluk, nia toʼo iha Rai-Tetuk Savé ka “Rai-Tetuk Liurai”. Iha neʼebá, Melkizedek “lori paun no tua-uvas” no fó bensaun ba Abraão, hodi dehan: “Bensaun ba Abram husi Maromak neʼebé Aas Liu Hotu, Kriadór ba lalehan no rai, no fó hahiʼi ba Maromak neʼebé Aas Liu Hotu, Maromak neʼebé entrega ó-nia inimigu ba ó!” Depois, Abraão fó ba liurai amlulik neʼe “porsentu sanulu” husi “rikusoin hotu” neʼebé nia hetan tanba manán funu hasoru liurai sira.—Gén 14:17-20; Ebr 7:4.

(Ebreu 7:3) Nia la iha aman no inan, no la iha lista kona-ba ninia beiʼala sira-nia naran, no la iha informasaun kona-ba ninia moris no ninia mate, maibé Maromak halo nia hanesan Maromak nia Oan-Mane, tan neʼe nia mak amlulik ba nafatin.

it-2-E p. 367 par. 4

Melkizedek

Tanbasá mak bele dehan katak ‘la iha informasaun kona-ba Melkizedek nia moris no ninia mate’?

Paulo hatudu faktu úniku ida kona-ba Melkizedek, hodi hatete kona-ba nia: “Nia la iha aman no inan, no la iha lista kona-ba ninia beiʼala sira-nia naran, no la iha informasaun kona-ba ninia moris no ninia mate, maibé Maromak halo nia hanesan Maromak nia Oan-Mane, tan neʼe nia mak amlulik ba nafatin.” (Ebr 7:3) Hanesan ema seluk, Melkizedek mós moris no mate. Maibé, ninia inan no aman nia naran la temi no ninia beiʼala nia naran mós la temi, no Bíblia mós la fó sai informasaun kona-ba ninia moris no ninia mate. Tan neʼe, bele kompara nia hanesan ho Jesus, neʼebé sai amlulik ba nafatin. La iha ema ida neʼebé serbí nuʼudar amlulik no liurai hanesan Melkizedek antes nia, no mós la iha ida neʼebé troka nia. Hanesan neʼe mós Kristu nuʼudar amlulik boot, la iha ida neʼebé hanesan nia, no Bíblia hatudu katak la iha ema ida mak bele troka nia. Maski Jesus mai husi suku Judá no moris tuir liña jerasaun liurai David nian, maibé ninia pozisaun nuʼudar amlulik no liurai la determina tuir buat sira-neʼe. Nia hetan pozisaun neʼe tanba Jeová rasik promete ba nia.

(Ebreu 7:17) Tanba eskritura ida sai sasin kona-ba nia, hodi dehan: “Ó mak amlulik ba nafatin hanesan Melkizedek.”

it-2-E p. 366

Melkizedek

Ilas kona-ba Kristu nia knaar nuʼudar amlulik. Iha profesia importante ida kona-ba Mesias, Jeová promete ba ida neʼebé sai “Naʼi” ba David: “Ó mak amlulik ba nafatin Hanesan Melkizedek!” (Sal 110:1, 4) Husi salmo neʼe, ema Ebreu iha razaun atu fiar katak Mesias neʼebé promete nanis ona sei simu knaar nuʼudar amlulik no liurai. Iha Paulo nia karta ba ema Ebreu, nia halakon duvida kona-ba ida neʼebé promete nanis ona, hodi hatete katak Jesus “sai ona amlulik boot hanesan Melkizedek ba nafatin”.—Ebr 6:20; 5:10.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Ebreu 8:3) Tanba amlulik boot hotu simu knaar atu hasaʼe prezente no sakrifísiu, tan neʼe amlulik boot neʼe mós presiza atu hasaʼe sakrifísiu ida.

w00-E 8/15 p. 14 par. 11

Sakrifísiu neʼebé Jeová simu

11 Paulo hatete: “Tanba amlulik boot hotu simu knaar atu hasaʼe prezente no sakrifísiu.” (Ebr 8:3) Ita haree katak, “prezente” no “sakrifísiu”, ka “sakrifísiu ba ema nia sala”, neʼebé amlulik boot husi Izraél tempu antigu hasaʼe, Paulo la temi nuʼudar buat ida deʼit. (Ebr 5:1) Baibain ema fó prezente atu hatudu sira-nia domin ka agradese, ka atu haburas relasaun belun, no ema simu nia. (Gén 32:20; Prv 18:16) Hanesan neʼe mós, buat barak neʼebé Ukun-Fuan haruka ema atu hasaʼe mak hanesan “prezente” ba Maromak atu nia simu sira. Se ema halo sala kontra hasoru Ukun-Fuan, presiza hadiʼa fali, no tan neʼe presiza “sakrifísiu ba ema nia sala”. Iha Pentateuku, liuliu livru Éxodo, Levítico no Números, iha informasaun barak kona-ba buat sira neʼebé presiza atu hasaʼe sakrifísiu ida-idak. Maski karik susar atu hanoin-hetan informasaun hotu, maibé diʼak atu komprende pontu importante neʼebé liga ho sakrifísiu sira.

(Ebreu 8:13) Nia dehan “aliansa foun”, neʼe katak nia halo aliansa uluk nian la vale ona. Agora buat neʼebé la vale no tuan ona besik atu lakon mohu.

it-1-E p. 523 par. 5

Aliansa

Oinsá mak aliansa Ukun-Fuan sai “la vale”?

Aliansa Ukun-Fuan sai hanesan “la vale” bainhira Maromak fó sai liuhusi profeta Jeremias katak sei iha aliansa foun. (Jer 31:31-34; Ebr 8:13) Iha 33 EC, Kristu mate iha ai-riin terus nian (Kol 2:14) no tan neʼe, aliansa Ukun-Fuan sai la vale ona, no troka ho aliansa foun.—Ebr 7:12; 9:15; Aps 2:1-4.

TREINU KONA-BA HAKLAKEN

w14 15/10 p. 15-16 par. 9-11, 13-14

Imi sei serbí nuʼudar “amlulik no liurai”

9 Jesus nia raan mak legaliza aliansa foun ida-neʼe. Raan neʼe fakar ba rai dala ida deʼit hodi ema bele hetan perdua ba sala ba nafatin. Jesus la tama iha aliansa foun nia laran, tanba nia la iha sala entaun la presiza hetan perdua husi ninia raan rasik. Liuhusi espíritu santu, Jeová uza Jesus nia raan nia folin hodi foti ema balu sai Ninia “oan-hakiak”. (Lee Roma 8:14-17.) Jeová ‘fó liman-rohan ba sira hanesan nia fó ba Kristu’ hodi ukun hamutuk ho Jesus. Sira mós sei hetan oportunidade ka priviléjiu neʼebé ema Izraél halo lakon tiha hodi sai “amlulik no liurai”. Apóstolu Pedro hakerek kona-ba sira hanesan neʼe: “Imi mak ‘suku neʼebé Maromak hili ona, no imi mak amlulik sira neʼebé serbí nuʼudar liurai, nasaun santu ida, no povu neʼebé nia hili ba nia an rasik, atu nuneʼe imi tenke fó sai kona-ba kmanek’ husi ida neʼebé bolu imi atu sai husi nakukun hodi tama fali ba naroman neʼebé furak.” (1Pe 2:9) Tan neʼe mak aliansa foun importante tebes. Tanba aliansa neʼe fó oportunidade ba Jesus nia dixípulu sira hodi sai Abraão nia bei-oan parte segundu nian.

ALIANSA FOUN HAHÚ

10 Maibé neʼe la dehan katak aliansa foun komesa laʼo ona husi loron Naʼi nia Han-Kalan nian. Tanbasá seidauk? Tanba Jesus seidauk saʼe fali ba lalehan hodi lori ninia sakrifísiu nia folin hodi fó ba Maromak. No mós espíritu santu seidauk tun ba ema sira neʼebé atu simu liman-rohan ho Kristu. Toʼo tiha tinan 33, iha loron Pentekostes nian mak Jesus nia dixípulu sira foin simu Maromak nia espíritu santu. Husi momentu neʼe mak aliansa foun nian foin komesa.

11 Bainhira Jeová fó sai liuhusi Jeremias katak Nia sei halo aliansa foun ida ho ema Izraél, neʼe signifika katak loron ida Moisés nia Ukun-Fuan mós sei la presiza tan. Loron neʼe mak bainhira aliansa foun komesa laʼo. (Ebr 8:13) Aliansa foun neʼe fó oportunidade ba ema Judeu no mós ema jentiu sira hodi bele ukun iha lalehan. Tanba agora Maromak haree liuliu ba “sirkunsizaun neʼebé loloos mak iha ema nia laran liuhusi espíritu, laʼós liuhusi ukun-fuan”. (Rom 2:29) Liuhusi aliansa foun neʼe mak Jeová tau ninia ukun-fuan iha ema naʼin-144.000 nia neon no laran. (Ebr 8:10; Apk 14:1, 4) Sira mak sei sai nasaun foun ida neʼebé bolu “Izraél Maromak nian”, ka Izraél espirituál.—Gal 6:16.

13 Oinsá mak aliansa foun nian iha relasaun ho Maromak nia Ukun? Buat neʼe hanesan neʼe: aliansa foun mak kria nasaun santu ida hodi fó oportunidade ba ema atu sai liurai no amlulik iha Maromak nia Ukun iha lalehan. Nasaun neʼe mak forma parte segundu husi Abraão nia bei-oan. (Gal 3:29) Tan neʼe, aliansa foun fó garantia katak aliansa Abraão nian sei sai loos duni.

14 Aliansa foun neʼe kria nasaun Izraél espirituál nian hodi fó ema kose-mina sira fundasaun legál hodi bele simu liman-rohan hamutuk ho Kristu. Maibé, oinsá mak ema kose-mina sira-neʼe bele ukun hamutuk ho Jesus nuʼudar liurai no amlulik iha lalehan? Presiza aliansa legál ida tan.

9-15 SETEMBRU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | EBREU 9-10

“Lalatak ba buat diʼak neʼebé atu mai”

(Ebreu 9:12-14) Nia tama ba fatin santu, laʼós ho bibi-timur no karau-aman nia raan, maibé ho ninia raan rasik, dala ida deʼit ba nafatin, no nia salva ita ba nafatin. 13 Tanba se bibi-timur no karau-aman nia raan no mós hisik ahi-kadesan husi karau-inan ba ema neʼebé foʼer, bele halo sira santu no hamoos sira-nia isin, 14 oinsá tan ho Kristu nia raan, neʼe folin boot liu. Liuhusi Maromak nia espíritu neʼebé iha ba nafatin, Kristu hasaʼe ninia an ba Maromak nuʼudar sakrifísiu neʼebé la iha sala ida. Ninia raan hamoos ita-nia konxiénsia husi hahalok neʼebé folin-laek, atu nuneʼe ita bele halaʼo serbisu sagradu ba Maromak neʼebé moris.

it-1-E p. 862 par. 1

Perdua

Tuir Maromak nia ukun-fuan neʼebé nia fó ba nasaun Izraél, antes ema ida bele hetan perdua husi ninia sala neʼebé nia halo hasoru Maromak ka ninia maluk, nia tenke halo loos ninia sala tuir buat neʼebé Ukun-Fuan hatete, no depois nia tenke fó sakrifísiu ba Jeová, baibain neʼe envolve sakrifísiu ho raan. (Lev 5:5–6:7) Tan neʼe, apóstolu Paulo hatete: “Sin, tuir Ukun-Fuan, besik buat hotu hamoos ho raan, no se raan la fakar sai, la iha perdua ba sala.” (Ebr 9:22) Maibé tuir loloos, raan husi sakrifísiu animál nian labele hamoos sala no fó konxiénsia neʼebé moos ba ema. (Ebr 10:1-4; 9:9, 13, 14) Liuhusi aliansa foun neʼebé fó-hatene nanis, ema bele hetan perdua neʼebé loos liuhusi Jesus nia sakrifísiu. (Jer 31:33, 34; Mt 26:28; 1Ko 11:25; Éf 1:7) Bainhira iha rai, Jesus hatudu katak nia iha podér atu fó perdua ba ema nia sala hodi fó isin diʼak ba mane neʼebé isin-matek.—Mt 9:2-7.

(Ebreu 9:24-26)

cf p. 183 par. 4

“Tuir haʼu mai”

4 Bíblia la esplika ho klaru buat neʼebé akontese kuandu Jesus hasoru malu fali ho anju sira no mós hamutuk fali ho ninia Aman. Maibé, Bíblia fó sai nanis kona-ba buat neʼebé Jesus halo depois nia fila ba lalehan. Hanoin toʼok serimónia santu ida neʼebé ema Israel halo durante tinan 1.500 liu, neʼebé hahú husi tempu Moisés nian. Dala ida tinan-tinan, iha loron Halo Dame nian, amlulik boot tama ba Fatin neʼebé Santu Liu Hotu iha templu, hodi hisik raan husi sakrifísiu iha arka aliansa nia oin. Iha loron neʼe, amlulik boot reprezenta Mesias. Serimónia neʼe halaʼo atu hetan perdua ba ema nia sala. No Jesus kumpre ida-neʼe dala ida deʼit ba nafatin hodi ema bele hetan perdua. Nia tama iha Maromak Jeová nia fatin iha lalehan, fatin neʼebé santu liu hotu, hodi entrega ba ninia Aman folin husi ninia sakrifísiu. (Ebr 9:11, 12, 24) Maromak Jeová simu ida-neʼe ka lae?

(Ebreu 10:1-4) Ukun-Fuan mak lalatak ba buat diʼak neʼebé atu mai, maibé lalatak neʼe laʼós realidade ba buat diʼak neʼe. Tan neʼe Ukun-Fuan nunka bele halo ema sai perfeitu liuhusi hasaʼe sakrifísiu neʼebé hanesan tinan-tinan. 2 Se lae karik, ema la presiza hasaʼe tan sakrifísiu, tanba sira neʼebé halo serbisu sagradu sai moos ona dala ida ba nafatin no sira-nia konxiénsia la sente sala tan. 3 Maibé, sakrifísiu sira neʼebé hasaʼe tinan-tinan fó-hanoin sira kona-ba sala, 4 tanba karau-aman no bibi-timur nia raan nunka bele hasai sala.

it-2-E 602-603

Perfeitu

Moisés nia Ukun-Fuan neʼebé perfeitu. Ukun-Fuan neʼebé Maromak fó ba ema Izraél liuhusi Moisés inklui arranju kona-ba amlulik no mós sakrifísiu animál nian. Tanba Ukun-Fuan neʼe mai husi Maromak, ida-neʼe mak perfeitu. Maski nuneʼe, mandamentu, arranju amlulik nian no mós sakrifísiu sira la halo ema neʼebé iha Ukun-Fuan okos sai perfeitu, hanesan buat neʼebé apóstolu Paulo esplika. (Ebr 7:11, 19; 10:1) Ukun-Fuan labele halo ema livre husi sala no mate, maibé hatudu sai ho klaru ema nia sala. (Rom 3:20; 7:7-13) Maski nuneʼe, Ukun-Fuan kumpre ona objetivu tuir Maromak nia hakarak; Ukun-Fuan sai nuʼudar “matadalan” neʼebé lori ema ba Kristu no sai nuʼudar “lalatak” neʼebé perfeitu “ba buat diʼak neʼebé atu mai”. (Gal 3:19-25; Ebr 10:1) Tan neʼe, bainhira Paulo koʼalia kona-ba “buat neʼebé Ukun-Fuan labele kumpre tanba ema nia isin fraku”, nia refere ba saida? (Rom 8:3) Amlulik boot Judeu nian iha knaar atu tau matan ba arranju atu hasaʼe sakrifísiu no nia mós bele tama ba Fatin Santu Liu Hotu iha Loron Hamoos Sala ho raan sakrifísiu nian. Karik apóstolu Paulo refere ba amlulik boot nia limitadu iha dalan fíziku atu halo kompletu serbisu atu salva ema sira neʼebé nia serbí, hanesan buat neʼebé esplika iha Ebreu 7:11, 18-28. Maski sakrifísiu neʼebé hasaʼe ba Maromak liuhusi arranju amlulik Arão nian, halo povu moos no loos iha Maromak nia haree, maibé ida-neʼe seidauk bele halo sira livre husi sala no mate iha dalan neʼebé kompletu. Apóstolu Paulo temi ida-neʼe kuandu nia hatete katak sakrifísiu sira atu hamoos sala “nunka bele halo ema sai perfeitu”, neʼe refere ba sira-nia konxiénsia. (Ebr 10:1-4; kompara ho Ebr 9:9.) Amlulik boot la iha kbiit atu hasaʼe sakrifísiu ho folin neʼebé ema presiza atu sai livre husi sala. Só Kristu deʼit nuʼudar amlulik neʼebé iha ba nafatin bele fó sakrifísiu atu salva ita husi sala no mate.—Ebr 9:14; 10:12-22.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Ebreu 9:16, 17) Se iha aliansa ida, ema neʼebé halo aliansa neʼe presiza mate, 17 tanba aliansa ida vale bainhira ema ida mate. Aliansa neʼe la vale durante ema neʼebé halo aliansa neʼe sei moris hela.

w92-E 3/1 p. 31 par. 4-6

Pergunta husi lee-naʼin

Paulo hatete katak ema ka animál ida presiza mate atu halo vale aliansa sira entre Maromak no ema. Aliansa Ukun-Fuan mak ezemplu ida. Moisés mak mediadór, ida neʼebé ajuda halo aliansa entre Maromak no nasaun Izraél. Tan neʼe, Moisés kaer knaar importante no tanba nia mak koʼalia ho nasaun Izraél bainhira sira tama ba aliansa neʼe, ita bele dehan katak Moisés mak ema neʼebé ajuda halo aliansa Ukun-Fuan neʼebé mai husi Jeová. Maibé neʼe katak Moisés presiza fakar ninia raan atu halo vale aliansa Ukun-Fuan nia ka lae? Lae. Maibé liuhusi animál sira neʼebé hasaʼe nuʼudar sakrifísiu, sira-nia raan mak troka Moisés nia raan.—Ebr 9:18-22.

Maibé oinsá kona-ba aliansa foun entre Jeová no Izraél espirituál? Jesus Kristu iha knaar importante nuʼudar Mediadór entre Jeová no Izraél espirituál. Maski Jeová mak halo aliansa neʼe, Jesus Kristu hola parte importante tebes. Jesus mak Mediadór, maibé nia mós ema neʼebé koʼalia diretamente ho ema sira neʼebé primeiru atu sai parte ba aliansa neʼe. (Lc 22:20, 28, 29) No nia mós tuir kritériu atu fó sakrifísiu neʼebé halo vale aliansa neʼe. Sakrifísiu neʼe laʼós ho animál maibé sakrifísiu ho ema perfeitu ida nia moris. Tan neʼe Paulo bele dehan katak Jesus mak ema neʼebé ajuda halo aliansa foun. Depois “Kristu . . . tama ba lalehan, . . . iha Maromak nia oin tanba ita-nia diʼak,” aliansa foun sai vale.—Ebr 9:12-14, 24.

Bainhira Paulo koʼalia kona-ba Moisés no Jesus nuʼudar ema neʼebé ajuda halo aliansa, nia la dehan katak aliansa sira-neʼe mai husi sira, tanba aliansa sira-neʼe mai husi Maromak. Maibé sira naʼin-rua mak mediadór neʼebé ajuda halo aliansa sira-neʼe laʼo. No iha aliansa rua neʼe, ema ka animál tenke mate nuʼudar sakrifísiu. Kona-ba aliansa Ukun-Fuan nian, animál nia raan mak troka Moisés nia moris. No kona-ba sira neʼebé hola parte iha aliansa foun, Jesus mak entrega ninia raan ba sira.

(Ebreu 10:5-7) Nuneʼe, bainhira nia mai iha mundu, nia dehan: “‘Ita lakohi simu sakrifísiu no prezente sira, maibé Ita prepara isin-lolon ida mai haʼu. 6 Ita la haksolok ho sakrifísiu sunu nian neʼebé hasaʼe tomak no sakrifísiu sala nian.’ 7 Tuirmai haʼu dehan: ‘Haʼu mai ona. Iha livru laran hakerek nanis ona kona-ba haʼu. Oh Maromak, haʼu mai atu halo tuir Ita-nia hakarak.’”

it-1-E p. 249-250

Batizmu

Lucas hatete katak Jesus halo orasaun iha tempu neʼebé nia hetan batizmu. (Lc 3:21) Iha karta ba ema Ebreu, Paulo hatete katak bainhira Jesus Kristu “mai iha mundu” (laʼós iha tempu neʼebé nia foin moris no seidauk bele lee no koʼalia liafuan neʼe, maibé iha tempu neʼebé nia fó ninia an atu hetan batizmu no halaʼo ninia knaar) nia hatete, hodi tuir Salmo 40:6-8: “Ita lakohi simu sakrifísiu no prezente sira, maibé Ita prepara isin-lolon ida mai haʼu. . . Haʼu mai ona. Iha livru laran hakerek nanis ona kona-ba haʼu. Oh Maromak, haʼu mai atu halo tuir Ita-nia hakarak.” (Ebr 10:5-9) Jesus moris mai nuʼudar ema Judeu. Nasaun Judeu kesi metin hela iha aliansa ho Maromak, neʼe mak aliansa Ukun-Fuan. (Éx 19:5-8; Gal 4:4) Tan neʼe, Jesus iha ona aliansa ho Maromak Jeová bainhira nia fó ninia an ba João hodi hetan batizmu. Iha situasaun neʼe Jesus halo liu fali buat neʼebé Ukun-Fuan haruka. Nia entrega an ba ninia Aman, Jeová, hodi halo tuir ninia Aman nia “hakarak” hodi fó ninia isin neʼebé prepara ona nuʼudar sakrifísiu no atu halakon sakrifísiu animál sira neʼebé Ukun-Fuan haruka. Apóstolu Paulo hatete: “Ho Maromak nia ‘hakarak’ neʼe ita sai santu ona liuhusi Jesus Kristu nia isin neʼebé nia hasaʼe nuʼudar sakrifísiu dala ida deʼit ba nafatin.” (Ebr 10:10) Jesus nia Aman nia hakarak inklui knaar neʼebé iha ligasaun ho ninia Ukun, no ba knaar neʼe mak Jesus mós fó ninia an. (Lc 4:43; 17:20, 21) Jeová simu no rekoñese ninia Oan-Mane nia sakrifísiu, hodi hili nia ho espíritu santu no hatete: “Ó mak haʼu-nia Oan-Mane neʼebé haʼu hadomi, neʼebé halo haʼu-nia laran kontente.”—Mc 1:9-11; Lc 3:21-23; Mt 3:13-17.

16-22 SETEMBRU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | EBREU 11

“Fiar importante tebes”

(Ebreu 11:1)

w16.10 p. 27 par. 6

Hatudu fiar ba Jeová nia promesa sira

6 Atu komprende fiar mak saida, haree Ebreu 11:1. (Lee.) Eskritura neʼe esplika katak, se ita iha fiar, (1) ita sei “laran-metin katak ita-nia esperansa sei sai loos”. Ita-nia esperansa neʼe inklui mós buat sira neʼebé Jeová promete kona-ba futuru. Porezemplu, ita fiar katak iha futuru buat aat hotu sei la iha tan no Jeová sei lori mundu foun. (2) Ita mós sei “la duvida katak buat neʼebé ita fiar mak loos, maski neʼe la bele haree”. Buat neʼebé ita la bele haree mak kona-ba Maromak Jeová, Jesus Kristu, anju, no Maromak nia Ukun iha lalehan, maibé ita fiar katak sira iha. (Ebr 11:3) Oinsá mak ita hatudu katak ita iha fiar ba Maromak nia promesa no ba buat sira neʼebé ita-nia matan la bele haree? Liuhusi dalan neʼebé ita moris no liuhusi ita-nia koʼalia no hahalok.

(Ebreu 11:6) Tuir loloos, se ita la iha fiar, ita labele halo Maromak kontente. Tanba ema neʼebé hakbesik ba Maromak tenke fiar katak Maromak iha duni, no mós fiar katak Maromak sei fó kolen ba sira neʼebé buka nia ho laran.

w13-E 11/1 p. 11 par. 2-5

‘Nia sei fó kolen ba sira neʼebé buka nia ho laran’

Ita presiza saida atu halo kontente Maromak? Apóstolu Paulo hatete: “Se ita la iha fiar, ita labele halo Maromak kontente.” Haree didiʼak Paulo la dehan katak difisil ba ita atu halo kontente Maromak se ita la iha fiar. Maibé nia hatete katak ita labele halo neʼe. Tan neʼe, iha fiar mak kritériu importante atu halo kontente Maromak.

Fiar hanesan saida mak halo kontente Jeová? Ita-nia fiar ba Jeová envolve buat rua. Primeiru, ita “tenke fiar katak Maromak iha duni”. Tradusaun seluk hatete “fiar katak Maromak neʼe realidade”. Ita labele halo kontente Maromak se ita la fiar katak nia iha. Maibé fiar neʼebé loos envolve buat barak, tanba anju aat sira mós fiar katak Maromak iha. (Tgo 2:19) Fiar neʼebé loos tenke hatudu husi hahalok, neʼe mak hakaʼas an atu moris tuir buat neʼebé halo kontente Maromak.—Tgo 2:20, 26.

Segundu, ita “tenke fiar katak” Maromak “sei fó kolen”. Ema neʼebé iha fiar neʼebé loos tenke fiar katak ninia hakaʼas an atu halo Maromak kontente sei la sai saugati deʼit. (1Ko 15:58) Ita labele halo kontente Jeová se ita duvida kona-ba ninia kbiit no ninia hakarak atu fó kolen mai ita. (Tgo 1:17; 1Pe 5:7) Se ema ruma hanoin katak Maromak la iha interese, la laran-luak, no la hafolin ninia hakaʼas an, nia la hatene Maromak neʼebé loos.

Sé deʼit mak sei hetan kolen husi Jeová? Apóstolu Paulo hatete: “Sira neʼebé buka nia ho laran.” Tuir livru referénsia ida atu tradús Bíblia, liafuan Gregu neʼebé tradús nuʼudar “buka duni”, laʼós katak “hakaʼas an atu hetan” Maromak, maibé neʼe katak atu adora Maromak. Referénsia balu esplika katak verbu Gregu neʼe hatudu hakaʼas an. Sin, Jeová fó kolen ba sira neʼebé adora Nia ho domin no ho laran tomak, tanba sira-nia fiar mak book sira.—Mt 22:37.

(Ebreu 11:33-38)

w16.10 p. 23 par. 10-11

Fiar metin ba ita-nia esperansa

10 Iha Ebreu kapítulu 11, apóstolu Paulo koʼalia mós kona-ba fiar-naʼin balu neʼebé tahan ona hasoru susar oioin, nia dehan: “Feto sira simu fali sira-nia família neʼebé mate ona liuhusi moris-hiʼas; maibé mane seluk hetan terus tanba sira lakohi husik sira-nia fiar hodi sai livre, basá sira buka atu hetan moris-hiʼas neʼebé diʼak liu.” (Ebr 11:35) Ema barak tahan hasoru susar hodi laran-metin nafatin ba Jeová tanba sira iha fiar neʼebé metin kona-ba moris-hiʼas. Sira fiar katak iha futuru Jeová sei halo sira moris fali no fó moris rohan-laek ba sira. Karik apóstolu Paulo hanoin kona-ba ema hanesan Nabot no Zacarias. Ema tuda sira toʼo mate tan deʼit sira hakarak halo tuir Jeová. (1Rs 21:3, 15; 2Kr 24:20, 21) Daniel ema soe ba leaun nia kuak, no ninia belun sira ema soe ba ahi laran. Sira brani atu fó an ba mate duké husik sira-nia laran-metin ba Jeová. Sira hatudu duni fiar neʼebé metin katak Jeová sei fó ninia espíritu santu ba sira hodi ajuda sira tahan hasoru terus sira-neʼe.—Ebr 11:33, 34; Dan 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23.

11 Profeta balu hanesan Mikaias, no Jeremias, “simu terus tanba ema hamoe sira . . . no hatama iha dadur”. Seluk tan hanesan Elias, “laʼo bá-mai iha rai-fuik no iha foho sira no iha fatuk-kuak no rai-kuak sira”. Sira hotu tahan hasoru terus tanba sira ‘laran-metin katak sira-nia esperansa sei sai loos’.—Ebr 11:1, 36-38; 1Rs 18:13; 22:24-27; Jer 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Ebreu 11:4) Liuhusi fiar mak Abel hasaʼe sakrifísiu ida ba Maromak, sakrifísiu neʼebé folin-boot liu fali Caim nian, no liuhusi fiar neʼe mak nia simu sasin katak nia ema laran-loos, tanba Maromak simu ninia prezente sira, no maski nia mate ona, nia koʼalia hela liuhusi ninia fiar.

it-1-E p. 804 par. 5

Fiar

Ema iha tempu uluk nia ezemplu kona-ba fiar. Ema husi “testemuña barak hanesan kalohan” neʼebé apóstolu Paulo temi sira ida-idak iha fiar neʼebé loos. (Ebr 12:1) Porezemplu, Abel hatene Maromak nia promesa kona-ba ‘bei-oan’ neʼebé sei harahun “samea” nia ulun. No nia haree ho klaru evidénsia kona-ba kastigu neʼebé Jeová fó ba ninia inan-aman iha jardín Eden. Iha jardín Eden nia liʼur, Adão no ninia família han paun ho kosar-been tanba rai hetan malisan tan neʼe iha ai-horis neʼebé iha tarak barak no duʼut tarak. Abel mós haree katak Eva iha hakarak makaʼas ba ninia laʼen no Adão mós domina ninia feen. Abel nia inan mós karik konta kona-ba moras tuur ahi nian. No dalan atu tama jardín Eden mós kerubín hein netik ho surik neʼebé lakan. (Gén 3:14-19, 24) Buat hotu neʼe mak “evidénsia” neʼebé halo Abel fiar metin katak ida neʼebé sei lori salvasaun mak ‘bei-oan neʼebé promete’. Tan neʼe, ninia fiar book nia atu “hasaʼe sakrifísiu ida ba Maromak”, sakrifísiu neʼebé folin boot liu Caim nia sakrifísiu.—Ebr 11:1, 4.

(Ebreu 11:5)

wp17.1 p. 12-13

‘Nia halo Maromak nia laran kontente’

Se nuneʼe, oinsá mak Maromak “foti” Enoc atu “la haree mate”? Karik Maromak Jeová ho laran-diʼak halo Enoc mate la ho terus ka moras. Maibé antes neʼe, “Maromak fó sasin” katak Enoc halo Ninia laran kontente. Karik Maromak halo ida-neʼe hodi hatudu ba Enoc vizaun ida kona-ba mundu sai fali fatin neʼebé furak tebes. Tuirmai Enoc mate ho dame. Bainhira apóstolu Paulo hakerek kona-ba Enoc no fiar-naʼin sira seluk, nia dehan: “Ema sira-neʼe hotu mate iha fiar.” (Ebr 11:13) Depois Enoc mate, karik ninia inimigu sira buka ninia mate-isin, maibé sira “la hetan”. Karik Jeová halakon tiha Enoc nia mate-isin hodi ema la estraga ka uza ida-neʼe atu halo adorasaun falsu.

23-29 SETEMBRU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | EBREU 12-13

“Dalan ida Jeová hatudu domin mak liuhusi dixiplina”

(Ebreu 12:5)

w12 15/3 p. 29 par. 18

Labele hateke “ba kotuk”

18 Konsellu makaʼas. Saida mak bele akontese se ita hanoin beibeik kona-ba konsellu ruma neʼebé ita simu iha tempu uluk? Se nuneʼe, ida-neʼe bele halo ita sente laran-kanek no “lakon aten-brani”. (Ebr 12:5) Se ita “rona ho laran malirin deʼit” ba konsellu hodi la simu konsellu neʼe ka se ita simu konsellu maibé la halo tuir, ida-neʼe hatudu katak ita seidauk husik konsellu neʼe ajuda ita atu hadiʼa ita-nia hahalok. Nuneʼe, diʼak liu ita halo tuir Salomão nia liafuan: “Kaer metin ba dixiplina; keta husik bá. Rai didiʼak dixiplina, tanba nia mak ó-nia moris.” (Prv 4:13) Hanesan xofér ida neʼebé halo tuir sinál iha dalan, nuneʼe mós ita presiza simu konsellu no halo tuir hodi laʼo ba oin.—Prv 4:26, 27; lee Ebreu 12:12, 13.

(Ebreu 12:6, 7)

w12 1/7 p. 31 par. 3

“Wainhira imi harohan, hateten nuneʼe: ‘Aman’”

Aman neʼebé hadomi nia oan sei fó dixiplina ba sira, tanba nia hakarak sira atu sai ema boot neʼebé diʼak. (Éf 6:4) Aman hanesan neʼe, ninia lei sira mak metin duni maibé nia nunka fó dixiplina iha dalan neʼebé makaʼas liu. Hanesan neʼe mós, dala ruma ita-nia Aman iha lalehan presiza fó dixiplina mai ita. Maibé nia sempre halo ida-neʼe ho domin no nia nunka fó dixiplina neʼebé makaʼas liu. Jesus hanesan ninia Aman, nia nunka fó dixiplina ba ninia dixípulu sira iha dalan neʼebé makaʼas liu, maski sira neineik atu halo tuir ninia konsellu.—Mt 20:20-28; Lc 22:24-30.

(Ebreu 12:11)

w18.03 p. 32 par. 18

“Rona ba dixiplina atu imi bele sai matenek”

18 Dixiplina bele halo ita sente hanesan tudik mak sona fuan, maibé hakribi Maromak nia dixiplina sei lori rezultadu neʼebé halo ita sente fuan rahun tebes. (Ebr 12:11) Porezemplu, hanoin toʼok kona-ba buat neʼebé Caim no Liurai Zedekias halo. Caim odi tebes Abel toʼo hakarak oho nia. Tan neʼe Maromak koʼalia ba Caim: “Tanbasá mak ó sai hirus tebes no oin triste? Se ó halo fali buat neʼebé diʼak, haʼu sei simu ó, loos ka lae? Maibé se ó la fila hodi halo buat diʼak, sala mak hein hela iha odamatan atu ataka, no hakarak tebes atu domina ó; no ó bele luta hasoru hodi manán nia ka lae?” (Gén 4:6, 7) Caim lakohi rona. Nia hakribi Jeová nia dixiplina, oho ninia alin, no moris ho konsekuénsia aat husi ninia desizaun iha ninia moris tomak. (Gén 4:11, 12) Se Caim rona ba Maromak, nia la presiza halaʼo moris neʼebé lori terus ba nia.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Ebreu 12:1)

w11 15/9 p. 18 par. 11

Halai toʼo rohan ho laran-metin

11 Paulo hatete katak Jeová nia atan sira iha tempu uluk mak hanesan “sasin lubuk neʼebé haleʼu ita”. “Sasin lubuk” neʼe, ka Jeová nia atan sira iha tempu uluk, sira hanesan ema neʼebé halai ona toʼo rohan iha halai-taru. Sira-nia ezemplu hatudu katak ema kristaun bele duni laran-metin nafatin ba Jeová toʼo rohan maski hasoru susar oioin. Nuneʼe, hodi hanoin kona-ba sira-nia ezemplu, ida-neʼe fó aten-brani ba ema ebreu kristaun no ajuda sira atu fiar katak sira mós bele “halai toʼo rohan”, nuneʼe mós ho ita.

(Ebreu 13:9) Keta husik hanorin oioin no hanorin oin-seluk lori imi laʼo sala dalan, tanba diʼak liu atu hametin imi-nia laran ho Maromak nia laran-diʼak neʼebé boot duké ho ai-han, neʼebé la lori buat diʼak ba sira neʼebé hanoin demais kona-ba ai-han.

w89-E 12/15 p. 22 par. 10

Fó sakrifísiu neʼebé halo Jeová kontente

10 Tan neʼe ema Ebreu sira tenke proteje sira-nia an atu la “husik hanorin oioin no hanorin oin-seluk” husi ema neʼebé fiar ba relijiaun Judeu nian halo sira “laʼo sala dalan”. (Gal 5:1-6) Laʼós hodi tuir hanorin sira-neʼe maibé liuhusi ‘Maromak nia laran-diʼak neʼebé boot bele hametin ita-nia laran’ atu nafatin metin iha lia-loos. Iha ema balu neʼebé haksesuk malu kona-ba ai-han no sakrifísiu sira, tanba Paulo hatete labele hametin laran “ho ai-han, neʼebé la lori buat diʼak ba sira neʼebé hanoin demais kona-ba ai-han”. Bensaun sira mai husi laran-metin ba Maromak no agradese ba Jesus nia sakrifísiu, laʼós tanba haksesuk malu kona-ba ai-han no loron boot sira. (Rom 14:5-9) Kristu nia sakrifísiu mós halo amlulik Levi sira-nia sakrifísiu sai la vale.—Ebr 9:9-14; 10:5-10.

30 SETEMBRU–6 OUTUBRU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | TIAGO 1-2

“Dalan neʼebé lori ba sala no mate”

(Tiago 1:14)

g17.4 p. 14

Tentasaun

Ita hetan koko bainhira buat ruma dada ita-nia atensaun liuliu atu halo buat neʼebé sala. Hanoin toʼok kona-ba ezemplu ida. Bainhira bá loja, Ita haree sasán neʼebé Ita hakarak tebes. Tuirmai Ita hanoin katak fasil deʼit atu naʼok no ema sei la hatene. Maibé, Ita-nia laran dehan labele! Entaun, Ita la hanoin tan kona-ba naʼok sasán, no kontinua laʼo. Ita manán hasoru tentasaun neʼe.

SAIDA MAK BÍBLIA HANORIN?

Bíblia hatete katak ema hotu hetan tentasaun, tan neʼe bainhira Ita hetan tentasaun, neʼe la dehan katak Ita mak ema aat. (1Ko 10:13) Importante mak buat neʼebé Ita halo bainhira hetan tentasaun. Ema balu hanoin beibeik kona-ba hakarak neʼebé sala, no ikusmai sira monu ba sala neʼe. Ema seluk halakon kedas hanoin neʼebé sala.

“Ema ida-idak hetan koko liuhusi ninia hakarak rasik neʼebé dada nia no tenta nia.”—Tgo 1:14.

(Tiago 1:15)

g17.4 p. 14

Tentasaun

Bíblia fó sai hakat sira neʼebé lori ita ba sala. Tiago 1:15 dehan: “Kuandu hakarak [laloos] sai buras, neʼe sei hamosu sala.” Esplikasaun simples mak se ita kontinua hanoin kona-ba ita-nia hakarak neʼebé sala, neʼe sei sai buras ba beibeik toʼo ikusmai ita halo sala. Maibé ita bele kontrola ita-nia hakarak neʼe.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Tiago 1:17) Prezente diʼak ida-idak no prezente hotu neʼebé perfeitu mai husi leten, no tun mai husi Aman naroman lalehan nian. Nia la muda ka la troka hanesan lalatak neʼebé muda bá-mai.

it-2-E p. 253-254

Naroman

Jeová mak “Aman naroman lalehan nian”. (Tgo 1:17) Nia laʼós deʼit “fó loro-matan atu fó naroman iha loron, no fó lei ba fulan no fitun sira atu fó naroman iha kalan” maibé nia mós Hun ba naroman espirituál. (Jer 31:35; 2Ko 4:6) Ninia ukun-fuan, lei, no ninia liafuan mak naroman ba sira neʼebé husik buat sira-neʼe dirije sira. (Sal 43:3; 119:105; Prv 6:23; Isa 51:4) Ema neʼebé hakerek salmo ida hatete: “Tanba naroman husi Ita mak ami bele haree naroman.” (Sal 36:9; kompara Sal 27:1; 43:3.) Hanesan loro-matan nia naroman neineik-neineik sai nabilan liu husi dadeer toʼo “loron fahe ba rua”, nuneʼe mós ema laran-loos sira-nia dalan neineik-neineik sai naroman tebes tanba Maromak nia matenek mak leno. (Prv 4:18) Hodi tuir Jeová nia dalan neʼe katak laʼo iha ninia naroman. (Isa 2:3-5) Maibé se ema ida haree buat ruma ho hanoin neʼebé la moos ka ho planu aat, nia iha fatin neʼebé nakukun tebes iha dalan espirituál. Hanesan Jesus hatete: “Se ó-nia matan hateke ho laran-moras, ó-nia isin-lolon tomak sei sai nakukun. Neʼe duni, se naroman neʼebé iha ó-nia laran sai nakukun, ó-nia isin-lolon tomak sei sai nakukun tebes!”—Mt 6:23; kompara Deu 15:9; 28:54-57; Prv 28:22; 2Pe 2:14.

(Tiago 2:8) Se imi kumpre liurai nia ukun-fuan hodi tuir eskritura neʼebé dehan: “Imi tenke hadomi imi-nia maluk hanesan imi-nia an rasik”, imi halo buat neʼebé diʼak.

it-2-E p. 222 par. 4

Lei

“Liurai nia ukun-fuan.” Hanesan liurai ida iha pozisaun boot liu fali povu baibain, “liurai nia ukun-fuan” mós boot liu fali ukun-fuan sira seluk kona-ba hahalok sira neʼebé ema tenke hatudu ba malu. (Tgo 2:8) Aliansa Ukun-Fuan nian bazeia ba domin. “Liurai nia ukun-fuan” neʼebé sai ukun-fuan segundu husi ukun-fuan importante rua neʼebé Jesus fó sai, mak: “Imi tenke hadomi imi-nia maluk hanesan imi-nia an.” Ukun-fuan rua neʼebé Jesus fó sai neʼe mak hun ba Ukun-Fuan tomak no Profeta sira-nia liafuan. (Mt 22:37-40) Maski ema Kristaun la iha aliansa Ukun-Fuan nia okos, maibé ita nafatin hakruʼuk ba ukun-fuan husi Liurai Jeová no ninia Oan-Mane, Liurai Jesus Kristu hodi moris tuir aliansa foun.

    Livru sira iha lian Tetun Dili (1993-2025)
    Log Out
    Log In
    • Tetun Dili
    • Fahe
    • Organiza tuir Ita-nia hakarak
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondisaun atu Uza
    • Informasaun Privadu
    • Setting kona-ba privasidade
    • JW.ORG
    • Log In
    Fahe