Watchtower BIBLIOTEKA ONLINE
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Tetun Dili
Á
  • Á
  • á
  • É
  • é
  • Í
  • í
  • Ó
  • ó
  • Ú
  • ú
  • Ã
  • ã
  • Ç
  • ç
  • Ñ
  • ñ
  • ʼ
  • BÍBLIA
  • LIVRU SIRA
  • REUNIAUN SIRA
  • mwbr20 Maiu p. 1-8
  • Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken

La iha video neʼebé bele loke.

Deskulpa, la bele loke vídeo.

  • Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken
  • Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken—2020
  • Subtítulu
  • 4-10 MAIU
  • 11-17 MAIU
  • RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | GÉNESIS 38-39
  • 18-24 MAIU
  • RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | GÉNESIS 40-41
  • 25-31 MAIU
  • RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | GÉNESIS 42-43
Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken—2020
mwbr20 Maiu p. 1-8

Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken

4-10 MAIU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | GÉNESIS 36-37

“José sai vítima husi hahalok laran-moras”

(Génesis 37:3, 4) Izraél hadomi José liu fali oan-mane sira seluk tanba ninia oan neʼe moris bainhira nia katuas ona, nuneʼe nia halo roupa naruk ida neʼebé furak ba José. 4 Bainhira ninia maun sira haree katak sira-nia aman hadomi José liu fali sira, sira hahú odi nia, no sira lakohi tan atu koʼalia ho didiʼak ba nia.

w14-E 8/1 p. 12-13

“Favór ida, rona ba haʼu-nia mehi neʼe”

Bíblia hatete: “Bainhira ninia maun sira haree katak sira-nia aman hadomi José liu fali sira, sira hahú odi nia, no sira lakohi tan atu koʼalia ho didiʼak ba nia.” (Gén 37:4) Ita bele komprende sira-nia laran-moras, maibé José nia maun sira husik deʼit hahalok neʼe domina sira. (Prv 14:30; 27:4) Ita mós dala ruma sente laran-moras bainhira ema ida hetan atensaun ka naran boot neʼebé ita hakarak atu hetan ka lae? Hanoin-hetan José nia maun sira. Tanba laran-moras, sira halo hahalok neʼebé ikusmai halo sira arrepende an. Sira-nia ezemplu fó-hanoin ba ema Kristaun katak diʼak liu atu “haksolok ho sira neʼebé haksolok”.—Rom 12:15.

José bele sente katak ninia maun sira odi tebes nia. Entaun, nia rai subar ninia unuk furak bainhira nia hamutuk ho sira ka lae? Karik nia hanoin ona kona-ba neʼe. Maibé hanoin-hetan katak Jacob hakarak unuk neʼe sai nuʼudar sinál kona-ba ninia domin ba José. José lakohi halo triste ninia aman, tan neʼe nia nafatin uza. Nia fó ezemplu diʼak mai ita. Maski ita-nia Aman iha lalehan nunka todan ba sorin, maibé dala ruma nia hatudu atensaun espesiál ba ninia atan sira neʼebé laran-metin. Nia mós hakarak sira atu hadook an husi mundu aat neʼe no hahalok la morál. Hanesan José nia unuk neʼe, ema Kristaun nia hahalok halo sira la hanesan ho ema neʼebé haleʼu sira. Dala ruma neʼe halo ema seluk laran-moras no hirus. (1Pe 4:4) Entaun, ema Kristaun presiza subar sira-nia identidade nuʼudar Maromak nia atan ka lae? Lae, hanesan ho José, nia la presiza subar ninia unuk.—Lc 11:33.

(Génesis 37:5-9) Liutiha tempu balu, José hetan mehi ida no nia konta mehi neʼe ba ninia maun sira, no tanba razaun neʼe mak sira odi nia liután. 6 Nia dehan ba sira: “Favór ida, rona ba haʼu-nia mehi neʼe. 7 Bainhira ita hotu futu hela trigu-kain iha toʼos klaran, haʼu-nia trigu-kain hamriik loos no imi-nia trigu-kain haleʼu haʼu-nian no hakruʼuk ba haʼu-nia trigu-kain.” 8 Ninia maun sira dehan ba nia: “Ó sei halo ó-nia an nuʼudar liurai hodi domina ami ka?” Ho razaun ida-neʼe mak sira odi nia liután, tanba ninia mehi sira no buat neʼebé nia dehan. 9 Depois neʼe, nia hetan tan mehi ida, no nia konta ba ninia maun sira: “Haʼu iha tan mehi seluk. Iha mehi neʼe, loro-matan, fulan no fitun 11 hakruʼuk ba haʼu.”

(Génesis 37:11) Ninia maun sira sai laran-moras ba nia, maibé ninia aman rai liafuan sira-neʼe iha ninia laran.

w14-E 8/1 p. 13 par. 2-4

“Favór ida, rona ba haʼu-nia mehi neʼe”

Mehi sira-neʼe mak profesia neʼebé mai husi Maromak Jeová. No Maromak hakarak José atu fó sai mensajen husi mehi sira-neʼe. Bele dehan katak buat neʼebé José halo ikusmai profeta sira seluk mós halo hanesan hodi fó sai Jeová nia mensajen tesi-lia ba Ninia povu neʼebé la laran-metin.

José hatete ba ninia maun sira: “Favór ida, rona ba haʼu-nia mehi neʼe.” Ninia maun sira komprende mehi neʼe katak sá, no sira la gosta. Sira hatán: “Ó sei halo ó-nia an nuʼudar liurai hodi domina ami ka?” Istória neʼe kontinua: “Ho razaun ida-neʼe mak sira odi nia liután, tanba ninia mehi sira no buat neʼebé nia dehan.” Bainhira José konta tan ninia mehi segundu ba ninia aman no maun sira, sira la gosta. Bíblia dehan: “Ninia aman korrije nia, hodi dehan: ‘Ó-nia mehi neʼe katak sá? Haʼu no ó-nia inan no ó-nia maun-alin sira sei hakruʼuk ba ó toʼo rai ka?’” Maibé Jacob nafatin hanoin José nia liafuan sira, no sente karik Jeová koʼalia liuhusi ninia oan neʼe.—Gén 37:6, 8, 10, 11.

Iha mós Maromak Jeová nia atan seluk neʼebé Jeová haruka atu fó sai liafuan profesia neʼebé halo ema la gosta no karik mós hamosu terus. Jesus mak ezemplu neʼebé diʼak liu. Nia hatete ba ninia dixípulu sira: “Se sira fó-terus haʼu, sira mós sei fó-terus imi.” (Jo 15:20) Ema Kristaun hotu bele aprende buat barak husi José nia fiar no aten-brani.

(Génesis 37:23, 24) Bainhira José foin hasoru ninia maun sira, sira rakut sai kedas ninia roupa furak neʼebé nia hatais hela, 24 no sira lori nia hodi soe ba bee-posu laran. Iha tempu neʼebá bee-posu neʼe maran hela, la iha bee iha laran.

(Génesis 37:28) Bainhira negósiu-naʼin Midian sira-neʼe liu daudaun, José nia maun sira foti sai nia husi bee-posu laran no faʼan nia ba ema Ismael ho osan-mutin 20. Nuneʼe mane sira-neʼe lori José ba rai-Ejitu.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Génesis 36:1) Tuirmai neʼe mak istória kona-ba Esaú, katak Edom.

it-1-E p. 678

Edom

[Mean]

Edom mak naran segundu ba Esaú, Jacob nia kaduak. (Gén 36:1) Naran neʼe fó ba nia tanba nia faʼan ninia direitu nuʼudar oan primeiru ho koto mean. (Gén 25:30-34) No buat neʼebé interese mak Esaú nia isin mós mean tebes kuandu moris mai (Gén 25:25), no fatuk sira iha rai neʼebé ikusmai nia no ninia jerasaun hela bá mós kór hanesan.

(Génesis 37:29-32) Bainhira Ruben bá fali bee-posu no haree katak José la iha ona iha bee-posu laran, Ruben lees ninia roupa. 30 Bainhira nia toʼo ba ninia alin sira, nia hakilar dehan: “Labarik neʼe la iha ona! Saida mak haʼu sei halo?” 31 Nuneʼe sira foti José nia roupa no oho bibi-timur aman ida hodi hoban roupa neʼe iha raan laran. 32 Depois neʼe, sira haruka ninia roupa neʼe ba sira-nia aman, hodi dehan: “Neʼe mak buat neʼebé ami hetan. Favór ida, haree didiʼak se ida-neʼe mak Ita-nia oan-mane nia roupa ka lae.”

it-1-E p. 561-562

Direitu atu tau matan

Bainhira bibi-atan ida dehan nia sei tau matan ba animál lubun, tuir lei nia simu katak nia mak iha responsabilidade atu tau matan no haree didiʼak animál sira-neʼe. Nia fó garantia ba animál nia naʼin katak nia sei fó-han animál sira-neʼe no ema sei la naʼok, ka se lae nia mak sei selu fali. Maski nuneʼe, se buat ruma akontese neʼebé liu bibi-atan nia kbiit, porezemplu se animál fuik mak ataka, bibi-atan neʼe sei la simu responsabilidade kona-ba ida-neʼe. Maibé atu livre husi kazu neʼe, nia tenke fó evidénsia ba animál nia naʼin, porezemplu hatudu animál nia ruin. Depois animál nia naʼin haree didiʼak tiha evidénsia neʼe, nia bele hatete katak ema neʼebé tau matan la sala.

Prinsípiu neʼe mós kona buat seluk neʼebé ema entrega ba ema ida atu tau matan, inklui mós iha família laran. Porezemplu, oan-mane primeiru mak iha responsabilidade tuir lei atu tau matan ba ninia alin sira. Tan neʼe ita bele komprende Ruben nia sentimentu nuʼudar oan-mane primeiru kona-ba buat neʼebé akontese ba José, hanesan hakerek iha Génesis 37:18-30, bainhira ninia alin sira halo planu atu oho José. “Ruben dehan: ‘Ita labele oho nia.’ . . . ‘Keta fakar ninia raan. . . . Keta halo aat ba nia.’ Tuir loloos, Ruben hakarak atu salva nia husi sira hodi bele entrega fali ba ninia aman.” No bainhira Ruben haree José la iha, nia sai taʼuk tebes. Nia “lees ninia roupa” no hatete: “Labarik neʼe la iha ona! Saida mak haʼu sei halo?” Nia hatene katak nia sei simu responsabilidade ba José neʼebé lakon. Atu sees husi responsabilidade, ninia alin sira iha ideia atu lohi hodi halo evidénsia neʼebé hatudu katak loloos animál fuik mak han tiha José. Sira halo nuneʼe hodi hoban José nia unuk ho bibi nia raan. Depois sira fó evidénsia neʼe ba sira-nia aman Jacob, neʼebé mós nuʼudar tesi-lia naʼin ba família. Jacob husik livre Ruben husi ninia responsabilidade tanba Jacob hanoin katak animál ida mak oho José.—Gén 37:31-33.

TREINU KONA-BA HAKLAKEN

w10 15/9 p. 14 par. 11-13

Unidade mak sinál ba adorasaun neʼebé loos

11 Hahalok foti-an haketak ema. Ema neʼebé foti-an hanoin katak nia diʼak liu fali ema seluk no gosta atu gaba an. Baibain hahalok hanesan neʼe taka netik dalan ba unidade tanba sira neʼebé rona nia gaba an karik bele sai laran-moras. Dixípulu Tiago ho klaru fó-hatene ita: “Loko-an neʼe aat liu.” (Tgo 4:16) Ita la hatudu domin se ita haree ema seluk kiʼik liu fali ita. Maromak Jeová hatudu ezemplu diʼak kona-ba haraik-an hodi hanoin no ajuda ita maski ita ema sala-naʼin. David hatete kona-ba Maromak Jeová: “Ita-nia haraik-an mak halo haʼu boot.” (2Sa 22:36) Maromak nia Liafuan ajuda ita atu hasees an husi hahalok foti-an hodi hanorin ita atu hanoin iha dalan neʼebé loos. Paulo hatete: “Sé mak fó kmanek liu ba imi? Imi iha buat saida neʼebé imi la simu uluk? Maibé imi simu tiha karik, tansá imi loko an hanesan imi la simu nia?”—1Ko 4:7.

12 Laran-moras mak buat ida tan neʼebé bele halakon unidade. Tanba ita hotu sala-naʼin, ita hotu “bele sai laran-moras”, no ema kristaun neʼebé serbí Maromak ba tempu kleur ona mós dala ruma laran-moras kona-ba ema seluk nia situasaun, sasán, responsabilidade, ka matenek ruma. (Tgo 4:5, MF) Porezemplu, irmaun ida neʼebé iha família karik sente laran-moras ba irmaun seluk neʼebé hetan knaar espesiál ruma tanba serbí Maromak ba tempu-tomak, no haluha katak irmaun ida-neʼe mós karik bele sente laran-moras ba nia tanba nia iha oan. Oinsá mak ita bele hasees an husi laran-moras neʼebé bele estraga ita-nia unidade?

13 Atu ajuda ita hasees an husi laran-moras, diʼak atu hanoin-hetan katak Bíblia kompara kongregasaun husi ema kristaun kose-mina ho ema nia parte isin nian. (Lee 1 Korinto 12:14-18.) Porezemplu, maski ita-nia matan ema bele haree duké ita-nia fuan, maibé sira rua iha folin duni, loos ka lae? Nuneʼe mós, Maromak Jeová hafolin ema hotu iha kongregasaun laran maski ita haree katak ema balu iha responsabilidade boot liu fali ema seluk. Entaun, mai ita haree maluk kristaun sira tuir Maromak Jeová nia haree. Duké sai laran-moras ba ema seluk, ita bele hatudu katak ita hafolin no hanoin sira. Hodi halo nuneʼe, ita hatudu katak ema kristaun loos la hanesan ho ema kristaun falsu.

11-17 MAIU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | GÉNESIS 38-39

“Jeová nunka husik José”

(Génesis 39:1) Ema Ismael sira lori José ba rai-Ejitu. Iha neʼebá ema Ejitu ida naran Potifar sosa José husi sira-nia liman. Potifar mak ema-boot ida iha Faraó nia palásiu no mós xefe ba guarda sira.

w14-E 11/1 p. 12 par. 4-5

“Oinsá mak haʼu bele halo hahalok aat tebes neʼe?”

“Ema Ismael sira lori José ba rai-Ejitu. Iha neʼebá ema Ejitu ida naran Potifar sosa José husi sira-nia liman. Potifar mak ema-boot ida iha Faraó nia palásiu no mós xefe ba guarda sira.” (Gén 39:1) Ho liafuan sira-neʼe, Bíblia ajuda ita atu imajina kona-ba José nia moe kuandu ema faʼan tan nia. Sira hanoin nia hanesan sasán deʼit! Agora José laʼo tuir ninia naʼi foun, ema boot ida husi Faraó nia palásiu, hodi bá ninia uma foun tuir dalan sira neʼebé iha merkadu barak.

Fatin neʼe la hanesan tebes ho José nia hela-fatin. Nia boot iha família neʼebé sempre muda no hela iha tenda hodi tau matan ba bibi sira. Maibé iha neʼe, ema Ejitu neʼebé riku hanesan Potifar hela iha uma furak no nabilan. Arkeólogu sira hatete katak ema Ejitu antigu gosta jardín neʼebé haleʼu ho moru, ai-hun sira neʼebé mahon, no kolan ba papiru, ai-lodaun, no ai-horis sira neʼebé moris iha bee. Uma balu iha jardín neʼebé haleʼu, ho varanda neʼebé anin bele kona, janela neʼebé aas hodi anin bele tama, no kuartu barak, inklui mós han-fatin neʼebé boot, no kuartu ba atan sira.

(Génesis 39:12-14) Tuirmai feto neʼe kaer metin José nia roupa no dehan: “Toba ho haʼu!” Maibé José husik ninia roupa iha feto neʼe nia liman no halai sai ba liʼur. 13 Bainhira feto neʼe haree katak José husik hela ninia roupa iha nia liman no halai sai ba liʼur, 14 nia hakilar kedas ba mane sira iha ninia uma, hodi dehan: “Haree bá! Haʼu-nia laʼen lori mane Ebreu neʼe mai hodi hamoe ita. Nia mai atu toba ho haʼu, maibé haʼu hakilar ho lian makaʼas.

(Génesis 39:20) Nuneʼe José nia naʼi lori nia no entrega nia ba komarka, fatin neʼebé liurai sulan ema dadur sira, no José kontinua hela iha komarka.

w14-E 11/1 p. 14-15

“Oinsá mak haʼu bele halo hahalok aat tebes neʼe?”

Ita la hatene buat barak kona-ba Ejitu nia komarka iha tempu neʼebá, maibé arkeólogu sira hetan fatin sira hanesan neʼe ho modelu hanesan kastelu no prizaun sira no komarka iha rai okos. José hatete katak fatin neʼe hanesan “rai-kuak”, neʼe hatudu katak fatin neʼe mak nakukun no la iha esperansa. (Gén 40:15, nota) Husi livru Salmo, ita hatene katak José hetan terus neʼebé barak tebes: “Sira kesi ninia ain ho korrente, tau besi iha ninia kakorok.” (Salmo 105:17, 18) Ema Ejitu dala ruma fó terus ba dadur sira hodi kesi liman-sikun husi kotuk; dadur seluk iha besi neʼebé kesi iha sira-nia kakorok. José hetan terus neʼebé aat tebes, maski loloos nia la halo sala ida neʼebé merese atu hetan kastigu hanesan neʼe.

Neʼe laʼós ba tempu balu deʼit. Bíblia hatete katak “José kontinua hela iha komarka”. Tinan barak nia hela deʼit iha fatin aat hanesan neʼe! No José la hatene nia sei livre ka lae. Husi loron primeiru neʼebé halo nia estrese, sai fali semana ba semana, depois fulan barak. Saida mak bele ajuda José atu la lakon kontente no la rende an?

Bíblia fó resposta neʼebé halo ita sente kmaan: “Jeová nafatin hamutuk ho José no kontinua hatudu domin neʼebé laran-metin ba José.” (Gén 39:21) La iha moru, besi, ka komarka nakukun neʼebé bele hanetik Maromak nia domin ba ninia atan sira. (Rom 8:38, 39) Ita bele imajina José fakar sai ninia laran-susar ba ninia Aman lalehan husi orasaun no hetan dame no kalma neʼebé bele mai husi deʼit “Maromak neʼebé fó kmaan”. (2Ko 1:3, 4; Flp 4:6, 7) Buat saida tan mak Jeová halo ba José? Bíblia dehan katak nia nafatin “halo xefe boot ba komarka neʼe kontente ho José”.

(Génesis 39:21-23) Maibé Jeová nafatin hamutuk ho José no kontinua hatudu domin neʼebé laran-metin ba José no halo xefe boot ba komarka neʼe kontente ho José. 22 Entaun xefe boot neʼe fó knaar ba José atu tau matan ba ema dadur hotu iha komarka, no José mak haruka sira atu halo serbisu hotu iha neʼebá. 23 Xefe boot neʼe la hanoin kona-ba buat ida neʼebé iha José nia liman, tanba Jeová hamutuk ho José no Jeová halo José nia serbisu sai susesu.

w14-E 11/1 p. 15 par. 2

“Oinsá mak haʼu bele halo hahalok aat tebes neʼe?”

Bíblia fó resposta neʼebé halo ita sente kmaan: “Jeová nafatin hamutuk ho José no kontinua hatudu domin neʼebé laran-metin ba José.” (Gén 39:21) La iha moru, besi, ka komarka nakukun neʼebé bele hanetik Maromak nia domin ba ninia atan sira. (Rom 8:38, 39) Ita bele imajina José fakar sai ninia laran-susar ba ninia Aman lalehan husi orasaun no hetan dame no kalma neʼebé bele mai husi deʼit “Maromak neʼebé fó kmaan”. (2Ko 1:3, 4; Flp 4:6, 7) Buat saida tan mak Jeová halo ba José? Bíblia dehan katak nia nafatin “halo xefe boot ba komarka neʼe kontente ho José”.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Génesis 38:9, 10) Maibé Onan hatene katak oan neʼe sei la sai ninian. Entaun bainhira nia halo relasaun ho ninia maun nia feen, nia soe deʼit ninia esperma ba rai hodi nuneʼe labele iha oan ba ninia maun. 10 Buat neʼebé Onan halo mak aat tuir Jeová nia haree, tan neʼe nia mós oho Onan.

it-2-E p. 555

Onan

[husi liafuan neʼebé signifika “forsa neʼebé bele hamosu jerasaun; forsa neʼebé boot”]

Onan mak Judá nia oan-mane segundu, ninia inan mak Sua nia oan-feto husi Kanaan. (Gén 38:2-4; 1Kr 2:3) Jeová oho Onan nia maun Er, neʼebé la iha oan, tanba Er halo hahalok sala. Depois neʼe Judá haruka Onan atu kaben ho ninia kuñada Tamar, feto-faluk neʼebé uluk Er nia feen. Se sira iha oan-mane ida, oan neʼe sei la tutan Onan nia família, no Er nia liman-rohan sei monu ba labarik neʼe nuʼudar oan primeiru. Maibé se karik la iha oan ida atu simu liman-rohan, Onan mak sei simu ida-neʼe. Iha tempu neʼebé Onan halo relasaun ho Tamar “nia soe deʼit ninia esperma ba rai”. Neʼe laʼós katak Onan halo hela masturbasaun, tanba iha istória neʼe hatete katak “bainhira nia halo relasaun ho ninia maun nia feen” mak nia soe ninia esperma. Tuir loloos, Onan ho neon la hatama ninia esperma ba Tamar. Onan la uza sala ninia isin, maibé tanba nia la halo tuir ninia aman, kaan ema seluk nia sasán, no tanba kontra arranju kaben nian neʼebé Maromak halo ona, tan neʼe mak Jeová oho nia. Onan rasik mós la iha oan.—Gén 38:6-10; 46:12; Núm 26:19.

(Génesis 38:15-18)

w04-E 1/15 p. 30 par. 4-5

Pergunta husi lee-naʼin

Judá halo sala tanba la fó ninia oan Selá ba Tamar tuir buat neʼebé nia promete. Nia mós halo relasaun ho feto neʼebé nia hanoin feto-aat templu nian. Neʼe kontra duni Jeová nia hakarak neʼebé dehan mane ida bele halo relasaun seksuál só deʼit iha moris kaben nian. (Gén 2:24) Maibé tuir loloos Judá la halo relasaun ho feto-aat. La ho neon, nia troka fali ninia oan-mane Selá neʼebé loloos presiza kaben ho ninia kuñada, no tan neʼe Judá sai aman ba oan neʼebé legál.

Kona-ba Tamar, nia la halo hahalok la morál. Ninia oan kaduak naʼin-rua mós la konsidera nuʼudar oan husi sala seksuál. Bainhira Boaz husi Belein kaben ho Rute, feto husi Moab, ho arranju kaben ho kuñadu, katuas sira iha Belein koʼalia buat pozitivu kona-ba Tamar nia oan-mane Peres, hodi dehan ba Boaz: “Ami hein katak Jeová sei fó bensaun ba ó liuhusi oan neʼebé feto joven neʼe sei koʼus ba ó, no halo ó-nia umakain sai boot hanesan Peres nia umakain, Tamar nia oan-mane neʼebé nia koʼus ba Judá.” (Rut 4:12) Peres mós sai Jesus Kristu nia beiʼala.—Mt 1:1-3; Lc 3:23-33.

18-24 MAIU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | GÉNESIS 40-41

“Jeová salva José”

(Génesis 41:9-13)

w15 1/4 p. 14 par. 4-5

“Maromak deʼit mak bele esplika mehi sira, loos ka lae?”

Maski xefe neʼebé toma konta Liurai nia hemu haluha tiha ona José, maibé Maromak Jeová la haluha. Iha kalan ida, Maromak fó mehi rua ba Liurai Ejitu. Iha mehi primeiru, Liurai haree karau-inan hitu neʼebé isin-diʼak no bokur sai husi Mota Nilo. Tuirmai, karau-inan hitu tan neʼebé krekas mós sai husi mota no han hotu karau hitu neʼebé bokur. Iha mehi segundu, Liurai haree trigu-kain ida ho fulin hitu neʼebé diʼak no buras. Tuirmai, mosu tan trigu-fulin hitu neʼebé namlaek no maran, no sira tolan hotu trigu-fulin hitu neʼebé diʼak. Liurai hadeer no laran-susar tebes kona-ba mehi. Tan neʼe, nia bolu matenek-naʼin no siʼikdór hotu iha rai-Ejitu atu fó-hatene mehi neʼe katak sá, maibé sira la bele. (Gén 41:1-8) Ita la hatene loloos, karik sira bilán deʼit, ka karik sira koko atu esplika ho ideia oioin, maibé Bíblia dehan katak husi sira hotu, la iha ida mak bele halo Liurai sente kontente, no Liurai sai laran-susar liután.

Ikusmai, xefe neʼebé toma konta Liurai nia hemu hanoin-hetan fali José. Nia konta ba Liurai katak, tinan rua liubá, iha mane-klosan ida iha komarka laran neʼebé fó-hatene ho loloos ninia mehi rasik no xefe padeiru nia mehi katak sá. Tan neʼe, Liurai haruka kedas ninia atan bá hasai José husi komarka no lori mai.—Gén 41:9-13.

(Génesis 41:16)

(Génesis 41:29-32)

w15 1/4 p. 14-15

“Maromak deʼit mak bele esplika mehi sira, loos ka lae?”

Maromak Jeová hadomi ema neʼebé haraik an no fiar metin, tan neʼe nia ajuda José atu komprende Liurai nia mehi maski matenek-naʼin sira mós la bele komprende. José hatete ba Liurai katak mehi rua neʼe mak kona-ba buat ida deʼit. Maromak Jeová fó mehi ba Liurai dala rua, neʼe hatudu katak mehi neʼe sei sai loos. Karau-inan neʼebé bokur no trigu-fulin neʼebé diʼak reprezenta tinan hitu neʼebé rai-Ejitu sei iha ai-han barak. Tuirmai, karau-inan neʼebé krekas no trigu-fulin neʼebé aat reprezenta tinan hitu tan neʼebé sei iha rai-hamlaha. Rai-hamlaha neʼe sei lori terus boot ba rai tomak.—Gén 41:25-32.

(Génesis 41:38-40)

w15 1/4 p. 15 par. 3

“Maromak deʼit mak bele esplika mehi sira, loos ka lae?”

Liurai halo tuir duni ninia liafuan. Nia fó hatais furak ida, ho korrente osan-mean ida no kadeli espesiál ida ba José. Nia mós fó kuda-karreta espesiál ida, no fó kbiit ba José atu halaʼo ninia planu iha rai-Ejitu tomak. (Gênesis [Kejadian] 41:42-44) Sin, José nia moris troka kedas iha loron neʼe. Bainhira nia hadeer iha dadeer, nia mak nuʼudar dadur ida, maibé iha kalan bainhira nia toba, nia mak nuʼudar ukun-naʼin boot neʼebé iha pozisaun segundu tuir Liurai. Maromak Jeová tetu duni José nia terus hotu no ninia fiar metin, ikusmai Nia fó kolen no justisa ba José iha tempu neʼebé loos no iha dalan neʼebé loos! Neʼe tanba Maromak hakarak hadiʼa José nia situasaun, no liuhusi José, Nia mós hakarak proteje ema hotu neʼebé aban-bainrua sei sai Ninia povu nuʼudar nasaun Izraél.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Génesis 41:14) Nuneʼe Faraó haruka ema bolu José, no sira lori kedas nia husi komarka. José koi ninia fuuk no troka ninia roupa no bá hasoru Faraó.

w15-E 11/1 p. 9 par. 1-3

Hakarak hatene?

Tanbasá mak José koi ninia fuuk antes hasoru Faraó?

Tuir livru Génesis, Faraó fó orden atu lori José, ema Ebreu neʼebé sai nuʼudar dadur atu mai hasoru nia hodi esplika kona-ba mehi neʼebé susar. Iha tempu neʼebá José iha komarka ba tinan barak ona. Maski Faraó nia orden neʼe derrepente deʼit, José uza tempu atu koi fuuk. (Gén 39:20-23; 41:1, 14) Informasaun neʼebé hakerek-naʼin neʼe temi hatudu katak nia hatene didiʼak ema Ejitu nia toman.

Atu husik hasarahun naruk mak ema iha nasaun antigu sira-nia toman, inklui ema Ebreu. Livru Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature husi McClintock no Strong hatete: “Ema Ejitu iha tempu antigu deʼit mak nasaun ida neʼebé la simu atu husik hasarahun moris.”

Sira koi deʼit hasarahun ka lae? Revista Biblical Archaeology Review hatete katak iha ema Ejitu nia serimónia balu, mane ida tenkesér prepara ninia an antes hasoru Faraó, hanesan bainhira nia atu tama ba templu. Tan neʼe, José presiza koi ninia fuuk no isin-fulun hotu.

(Génesis 41:33) “Tan neʼe, agora Faraó tenke buka mane ida neʼebé diʼak no matenek no fó nia knaar atu tau matan ba rai-Ejitu tomak.

w09-E 11/15 p. 28 par. 14

Hatudu hahalok diʼak nuʼudar Maromak nia atan

14 Inan-aman neʼebé diʼak iha Bíblia nia tempu hanorin oan sira atu hatudu respeitu iha uma. Haree toʼok oinsá Abraão no ninia oan Isaac koʼalia ba malu ho respeitu iha Génesis 22:7. José nia ezemplu mós hatudu katak ninia inan-aman treinu nia ho diʼak. Bainhira iha komarka, nia hatudu mós respeitu ba ninia maluk dadur seluk. (Gén 40:8, 14) Ninia liafuan sira neʼebé nia koʼalia ba Faraó hatudu katak nia hatene dalan atu koʼalia ho respeitu ho ema neʼebé iha pozisaun aas.—Gén 41:16, 33, 34.

25-31 MAIU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | GÉNESIS 42-43

“José hatudu hahalok kontrola an”

(Génesis 42:5-7) Entaun Izraél nia oan-mane sira bá hamutuk ho ema sira seluk atu sosa ai-han, tanba hamlaha boot mós kona rai-Kanaan. 6 José mak mane neʼebé iha kbiit iha rai neʼe no nia faʼan ai-han ba ema hotu husi mundu tomak. Entaun José nia maun sira mai no hakruʼuk ba nia ho oin ba rai. 7 Bainhira José haree nia maun sira, nia koñese kedas sira, maibé nia la fó sai ninia an ba sira. Entaun nia siʼak sira no husu: “Imi mai husi neʼebé?” Sira hatán: “Ami mai husi rai-Kanaan atu sosa ai-han.”

w15 1/7 p. 13 par. 4

“Haʼu laʼós Maromak atu tesi lia ba imi”

Oinsá ho José neʼebé mós iha naran seluk Ejitu nian, Safnat-Panea? Nia hatene kedas sira mak ninia maun! Liután neʼe, bainhira nia haree ninia maun sira hakruʼuk an ba nia, nia “hanoin-hetan kedas ninia mehi”, neʼebé uluk liu Jeová fó ba nia bainhira nia sei joven. Mehi neʼe hatudu katak ninia maun sira sei hakruʼuk an ba nia, no agora mehi neʼe sai loos! (Gén 37:2, 5-9; 42:7, 9) Entaun, José sei halo saida? Hakoʼak sira? Ka selu aat fali ba sira?

w15 1/7 p. 13 par. 6

“Haʼu laʼós Maromak atu tesi lia ba imi”

Karik Ita nunka hasoru situasaun hanesan José nian, maibé klaru katak ohin loron ema hasoru problema barak iha família laran. Kuandu ita mós hasoru problema ruma, dala ruma ita hakarak halo buat naran deʼit tuir ita-nia laran. Maibé diʼak liu ba ita atu halo tuir José nia ezemplu hodi buka-hatene didiʼak buat neʼebé Maromak hakarak ita atu halo. (Prv 14:12) Keta haluha katak importante duni atu iha dame ho família, maibé importante liu mak atu iha dame ho Maromak Jeová no ninia Oan Jesus.—Mt 10:37.

(Génesis 42:14-17) Maibé José dehan ba sira: “Hanesan haʼu foin hatete ona ba imi: ‘Imi mak espiaun!’ 15 Ho ida-neʼe mak haʼu sei koko imi: Haʼu jura hodi Faraó nia moris, imi sei la sai husi fatin neʼe toʼo imi-nia alin-ikun mai. 16 Haruka ema ida husi imi atu lori imi-nia alin mai no imi seluk hela iha komarka laran. Ho ida-neʼe mak haʼu bele koko imi hodi hatene se imi koʼalia loos ka lae. Se lae, haʼu jura hodi Faraó nia moris katak imi mak espiaun duni.” 17 Nuneʼe nia hatama sira hamutuk iha komarka laran ba loron tolu.

w15 1/7 p. 14 par. 1

“Haʼu laʼós Maromak atu tesi lia ba imi”

José hahú koʼalia ba ninia maun sira ho lian Ejitu nian, no liuhusi tradutór ida nia dehan katak sira mak espiaun neʼebé mai hafuhu rai-Ejitu. Rona tiha ida-neʼe, sira defende kedas sira-nia an no komesa konta kona-ba sira-nia família no mós sira-nia alin ikun neʼebé la mai hamutuk ho sira. Bainhira rona ida-neʼe, José hakaʼas an subar ninia laran-kontente tanba hanoin: ‘Haʼu-nia alin sei moris hela ka?’ Agora José hatene ona oinsá atu koko ninia maun sira. Nia hatete: “Ho ida-neʼe mak haʼu sei koko imi. . . . Imi sei la sai husi fatin neʼe toʼo imi-nia alin ikun neʼe mai.” Maibé ikusmai, nia troka ninia hanoin, nia dehan nia sei hatama sira ida iha komarka laran no haruka sira seluk fila ba uma no lori alin ikun neʼe mai.—Gén 42:9-20.

(Génesis 42:21, 22) Tuirmai sira dehan ba malu: “Ita simu kastigu neʼe tan ita-nia alin, tanba ita haree ninia terus bainhira nia husu beibeik ba ita atu hatudu laran-sadiʼa, maibé ita la rona. Tan neʼe mak ita hetan terus neʼe.” 22 Tuirmai Ruben hatán ba sira: “Uluk haʼu dehan ba imi: ‘Keta halo aat ba labarik neʼe’, maibé imi la rona. Agora ita tenke lori todan ba ninia raan.”

it-2-E p. 108 par. 4

José

Tanba buat neʼebé akontese, José nia maun sira komesa hanoin katak Maromak selu fali sira tanba sira faʼan José nuʼudar atan. Iha sira-nia alin nia oin, neʼebé sira seidauk rekoñese, sira koʼalia ba malu kona-ba sira-nia sala. Bainhira rona sira-nia liafuan neʼebé hatudu katak sira arrepende an ona, neʼe kona tebes José nia laran no nia tenke hasees an husi sira hodi tanis. Kuandu fila fali, nia haruka atu kesi Simão toʼo sira fila fali ho sira-nia alin ikun.—Gén 42:21-24.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Génesis 42:22) Tuirmai Ruben hatán ba sira: “Uluk haʼu dehan ba imi: ‘Keta halo aat ba labarik neʼe’, maibé imi la rona. Agora ita tenke lori todan ba ninia raan.”

(Génesis 42:37) Maibé Ruben dehan ba ninia aman: “Ita bele oho haʼu-nia oan-mane naʼin-rua se haʼu la lori nia fila fali ba Ita. Entrega nia ba haʼu-nia liman, no haʼu sei lori fali nia ba Ita.”

it-2-E p. 795

Ruben

Ruben iha hahalok diʼak balu neʼebé ita bele haree kuandu nia husu ninia alin sira atu la oho José maibé soe José ba bee-posu neʼebé maran, tanba Ruben planu atu fila fali no hasai José husi bee-posu neʼe. (Gén 37:18-30) Liutiha tinan 20 liu, ema duun katak Ruben no ninia alin sira mak espiaun neʼebé mai Ejitu. Sira hanoin katak sira simu kastigu tanba sira-nia hahalok aat neʼebé uluk sira halo ba José. Maibé iha tempu neʼe, Ruben fó-hanoin ba sira katak nia rasik la hola parte iha planu aat kona-ba José. (Gén 42:9-14, 21, 22) No bainhira Jacob la fó lisensa atu lori fali Benjamim hamutuk ho sira atu bá Ejitu ba dala segundu, Ruben mak ida neʼebé oferese ninia oan-mane naʼin-rua nuʼudar garantia, hodi dehan: “Ita bele oho haʼu-nia oan-mane naʼin-rua se haʼu la lori [Benjamim] fila fali ba Ita.”—Gén 42:37.

(Génesis 43:32) Nuneʼe atan sira lori hahán ketak ba José, no hahán ketak ba sira, no ema Ejitu sira neʼebé hamutuk ho sira mós han ketak. Ema Ejitu labele han hamutuk ho ema Ebreu, tanba neʼe mak buat neʼebé ema Ejitu hakribi.

w04-E 1/15 p. 29 par. 1

Pontu importante husi livru Génesis—II

43:32—Tanbasá mak han hamutuk ho ema Ebreu hanesan buat foʼer ba ema Ejitu? Karik razaun tanba diskriminasaun kona-ba relijiaun no foti an kona-ba rasa. Ema Ejitu mós hakribi bibi-atan sira. (Gén 46:34) Tanbasá? Bibi-atan mak hanesan ema neʼebé kiʼik liu tuir ema Ejitu nia haree. Ka tanba karik ladún iha rai atu halo toos, ema Ejitu hakribi ema sira neʼebé buka duʼut hodi fó-han ba animál sira.

    Livru sira iha lian Tetun Dili (1993-2025)
    Log Out
    Log In
    • Tetun Dili
    • Fahe
    • Organiza tuir Ita-nia hakarak
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondisaun atu Uza
    • Informasaun Privadu
    • Setting kona-ba privasidade
    • JW.ORG
    • Log In
    Fahe