Fanta’o Vao?
Nagnino ty birike naho ty fomba nagnamboaragne aze nitrea tamy ty tanà i Babilona fa niravay ro magnamaregne ty raha tantarae ty Baiboly?
NAHATREA birike tsiefa nampiasaegne tamy ty fagnoregnagne ty tanà i Babilona o mpikaroke ty raha ambane tane agneo. Nirehake ty Robert Koldewey mpikaroke raike toy, fa noroagne tagnate laforo “ivela i tanàgney” o birike rehoe satria tagne ro misy tane lietse tena soa naho hatae narehetse tama’e.”
Nahatrea porofo ka o mpikarokeo fa nampiasae o mpitondra babilonianao tamy ty raha raty ka o laforo iohoe. Izao ty nirehafe i Paul-Alain Beaulieu manam-pahaiagne miomba ty tantara i Asiria, amy ty Oniverisite i Toronto agne: “Maro ... ty mpanoratse tantara babiloniana nirehake fa nasae i mpanjakay noroagne agnate i laforoy ao ze ndaty nigoreve ndra tsy nagnaja ty raha masigne.” Misy ty fehezan-teny toy ohatse tamy ty asa soratse raike tamy ty andro i Nebokadnezara Mpanjaka: “Aringano iareo, orò, vaho atonò agnate i laforo fandrahoagney ao. ... Anò ty hampirehetse soa i afoy sady anò manetroke, soa imateza iareo ao.”
Ze raha zay, le maniahy o mpamakio ty fitantaragne amy Daniela toko faha-3 ao. Rehafegne ao fa namboatse sare vongagne volamena jabajaba ty Nebokadnezara Mpanjaka tamy ty lemake i Dora, ta ivela ty tanà i Babilona tagne. Naho fa tsy nimete hiankohoke amy i sare vongagney eo i Hebreo telo lahy rey, tsy ia zay fa i Sadraka naho i Mesaka vaho i Abdenego, le niboseke mafe i mpanjakay sady nagnomey lily mba ‘hampitomboegne im-pito ty hafanà i laforoy naho hanorahagne iareo agnate’e ao.’ Faie nisy anjely mahery nagnavotse iareo mba tsy ho mate.—Dan. 3:1-6, 19-28.
© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source
Birike misy ty agnara i Nebokadnezara
Magnamaregne ty raha tantarae ty Baiboly i birike nitrea ta Babilona tagne rey. Maro amy i birike rey ro hahatreavagne soratse magnomey engegne i mpanjakay. Izao ohatse ty soratse tamy ty birike raike toy: “Nebokadnezara, Mpanjaka i Babilona ... i lapa naorekoy, izaho Mpanjaka Lahibey ... Lonike mba ho mpanjaka nainai’e ty taranako.” Mitovy amy ty raha voarehake amy Daniela 4:30 ao o rehake rehoe. Nibohaboha ty Nebokadnezara naho fa nirehake hoe zao tie: “Tsy itoy vao ty Babilona Lahibey, i aze naoreko noho ty tanjako vaho ty herikoy, mba hanjare lapa-mpanjakagne, le hahazoako engegne lahibey?”