Mahafale Ahy ty Manompo i Jehovah

Tao’e raike tafara izay, le nitaliliagne o keleia i Betelao tie mipay mpiasa an-tsitrapo ty sampa i Afrika Atimo, satria hisiagne masìna fanoagne pirinty vaovao ty agne. Nisoratse agnaragne areke raho. Tena nifale raho satria agnisa ty nivoafily handeha agne. Nisy rahalahy telo boake a Kanada agne ka nivoafily niarake tamako: I Dennis Leech, i Bill McLellan, naho i Ken Nordin. Le nirehafegne zahay tie hitoboke agne maharetse.

Hoe raho tamy i reneko naho fa niantso aze: “O nene, misy vaovao teako hambara azo. Handeha Afrika Atimo agne raho!” Ndaty tsy le bey rehake ty reneko. Faie ndaty tena nanam-pinoagne naho nifandrambe soa amy i Jehovah ka reke. Tsy le nirehake raha maro reke, faie tsapako tie nanohagne ahy reke. Tena nalahelo iareo amy i babako satria ho lavitse iareo raho. Faie tsy nikalagne ahy iareo.

NANDEHA AFRIKA ATIMO AGNE

Nandeha tamy i Betela i Brooklyn agne heike zahay tamy ty voaloha’e, le nampiofagnegne tagnate ty telo volagne miomba ty fampiasagne ze masìna raike fanoagne pirinty zay. Ie nivita i fiofagna’aỳ, le nandeha sambo ho a Le Cap, Afrika Atimo agne amy izay zahay. Vaho nifeno 20 taogne raho tamy izay. Lamasina ka ty nandehana’ay boake a Le Cap agne hatrake a Johannesburg agne. Fa halegne zahay vaho niala boake a Le Cap agne. Tamy i tanàgne kedekede atao tihoe Karoo, somare tane efetse zay, ty nijanogna’ay voaloha’e. Le faseke avao ty agne sady mafana. Nifampirehake zahay efatse naho fa nagnente an-dafinete eo tie ty tanàgne manao akore zao itoio. Hanao akore ty ho fiaignantikagne atoy? Faie naho fa niheregne amo o tanàgne iohoe indraike zahay tafara tatoy, le nitsapa’ay tie fanjaka sady milamigne o tanàgne kedekede agne rehoe.

Niasa tamy i masìna soasoa sady bey pitsopitso’e atao tihoe Linotype zay raho tagnate ty taogne tsiampeampe, le namboatse ty elagnela i soratse amy i gazete Fitalakesan-davitse naho Mifohaza! atao pirinty rey. Tsy ty gazete hampiasaegne Afrika Atimo agne avao ty natao o sampagne iohoe pirinty fa hoahy ty firehake maro Afrika agne ka. Hoahy ty tanàgne Afrika Avaratse agne aza ty ankamaroa’e. Tena nifale zahay satria i masìna fanoagne pirinty vaovao boake a Kanada agney ro tena nampiasaegne tagne.

Niasa tamy ty birò niandraikitse ty asa fanoagne pirinty, fivilianagne entagne naho asa fandikan-drehake raho naho fa tafara tatoy. Tena nimaro ty raha nataoko faie nahatsiaro ho afa-po ka raho.

NANAMBALY RAHO LE NAHAZO FANENDREAGNE VAOVAO

Nanambaly i Laura Bowen, rahavave nitoboke marine i Betela zay raho tamy 1968. Mpisava lalagne reke sady niasa tamy i Betela ao. Nimpanoratse taratasy tamy ty Sampan-draharaha ty Fandikan-drehake tao reke. Mbe tsy nisy fandaharagne tihoe mahazo mijanogne manompo amy i Betela ao ze rahalahy ndra ze rahavave manambaly tamy izay. Tinendre ho mpisava lalagne manokagne areke zahay amy i Laura. Ninekoneko kedekede raho. Tamy i raho nanompo tamy i Betela tao tagnate ty folo taogney, le tsy niasa saigne miomba ty hanegne hohanegne naho ty tragno hitobohagne zao satria fa nisy ty ao. Faie akore ty hahafaha’ay hahazo ze raha paliae’ay amy ty vola fagnampeagne kedekede azo’ay isam-bolagne amy ty maha mpisava lalagne manokagne anay toy? Ty anto’e, naho mahatratse ty lera takegne ama’ay naho ty isa ty fitilihagne toko’e hatao’ay vaho ty isa ty boke toko’e ho zarae’ay amo o ndatio zahay vaho izay afake mahazo o vola fagnampeagne iohoe. Le o vola kedekede iohoe, ty handoavagne hofan-tragno, hiviliagne hanegne, hanoagne foré, hiviliagne fagnafoly vaho ze raha paliagne hafa.

Tinendre ho mpisava lalagne amy i tanàgne marine i Durban, amy ty Oseana Indiana agne zay zahay. Tena maro ndaty Indiana ty agne. Ana o ndaty boake a Inde agne ty ankamaroa iareo faie niasa tamy ty orinasa famboaragne siramamy ta Afrika Atimo agne tamy 1875. Fa asa hafa aloha ty asa anoe iareo amy izao, faie mbe magnorike ty kolontsay iareo naho ty fomba fahandroa iareo avao iareo. Firehake angilé ka ty tena ampiasae iareo, le tsy sarotse tama’ay ty nitory amy iareo.

Dimampolo amby zato tamy izay, ty lera takegne amo o mpisava lalagne manokagneo isam-bolagne. Nifampirehake areke zahay amy i Laura fa hagnatratse enegne lera tamy i andro voaloha’e nanomboha’aỳ. Tena nafana tamy izay. Tsy nanagne ndaty hotilihegne naho hampianaregne Baiboly zahay, le tsy maintsy nitory isan-tragno tagnate ty enegne lera. Nagnente lera raho naho fa nitory kedekede zahay, le kay vaho 40 minitra ty nivita’ay. Le hoe raho: ‘Akore ty hahavita’ay ze o mpisava lalagne manokagne zao?’

Nandamigne ty fotoa’ay areke zahay tsy ela tafara izay. Namboatse mofo zahay sady ninday kafé tagnate terimosy naho fa nanompo. Naho fa te hitofatofa zahay, le najano’ay narine ze hatae raike zay i tobile’aỳ. Kindraike le misy ajaja soasoa rezay mitsangagne magnodidigne anay, le hentea iareo maharetse zahay satria tsy mitovy amy iareo. Andro tsiampeampe tafara izay, le nitsapa’ay tie mandeha tsy ela i androy naho fa mahavita manompo roe ndra telo lera zahay.

Tena nahafale anay ty nampianatse Baiboly o ndaty tea mandrambe ambahiny tamo o faritane iohoe. Nitrea’ay tie magnaja ndaty, mahay mankasitrake naho tea an’Agnahare iareo. Maro ka ty Hindoa nitsanogne naho fa nitoriagne i talily soay. Nitea iareo ty raha nianara iareo miomba i Jehovah, i Jesosy, ty Baiboly, i tontolo vaovao ho feno fiadanagney, naho ty fanantenagne hoahy ze ndaty fa nimate. Nisy 20 ty ndaty nampianare’ay Baiboly tao’e raike tafara izay. Tena tea’ay ty miarake mihinagne atoandro amy i keleiagne nampianare’ay Baiboly rey isan’andro. Tena nifale zahay.

Faie nahazo fanendreagne vaovao indraike zahay tsy ela tafara izay. Tinendre hanao ty asa ty faritse a Oseana Indiana agne zahay. Mipetrake amy ze keleiagne ivantagna’ay zahay isan-keregnandro naho fa mitilike, sady mitory miarake amy ty mpitory amy i fiangonagne tilihe’ay eo mba hampahery iareo. Tena nirambese iareo manahake ty keleia iareo zahay, le nahafinaritse anay ty niarake tamy iareo, ty ana iareo, naho nihisa tamy ty biby nitezae iareo. Tagnate ty roe taogne ty nanoa’ay ty asa ty faritse. Ie tafara izay, le nisy rahalahy raike tamy i sampagne agne niantso ahike. Hoe reke: “Tea’ay naho miheregne amy i Betela atoy rehe.” Le hoe raho: “Tena tea’ay anio ty amy i misy anay atoỳ!” Faie mazava hoaze fa nivognogne handeha amy ze toeragne nanendreagne anay zahay.

NIHEREGNE TAMY I BETELA AGNE INDRAIKE

Niasa tamy ty Sampan-draharaha ty Fanompoagne tao raho naho fa niheregne tamy i Betela agne, le nanagne tombotsoa niara-niasa tamo o rahalahy za-drahao. Naho fa boake nitilike fiangonagne o mpiandraikitse faritseo tamy izay, le nandefa tatetse tamy i sampagne agne. Nandefa taratasy tamy i fiangonagney agne o sampan-draharaha iohoe naho fa niavy eo, nioregne tamy ty tatetse nalefa i mpiandraikitse faritsey. Hampaherezagne i fiangonagney naho hagnomeagne tari-dalagne va’e paliave iareo ty anto’e nandefasagne taratasy amy iareo agne. Tena niasa mafe areke i sekretera nandika i tatetse reỳ, satria tsy maintsy nadika tamy ty firehake angilé i taratasy amy ty firehake xhosa, zulu naho firehake hafa nivoarae iareo rey. Naho fa niavy eo iareo, le nandika i taratasy amy ty firehake angilé boake amy ty sampan-draharaha ty fanompoagne rey ho amo o firehake afrikana rehoe. Tena nankasitrahako ty asa mafe natao iareo tamy ty fandikagne i taratasy rey, satria nagnampe ahy hahatsapa ty raha sarotse natrehe o rahalahy naho o rahavaventikagne mainte Afrika agneo.

Nanjaka ta Afrika Atimo agne o fagnavakavaham-bolokoditseo tamy izay. Nanagne ty toeragne nisy aze manokagne ze ndaty foty, le hoe izay ka ze ndaty mainte. Tsy afake nifandrambe areke ty ndaty foty naho mainte tamy izay. O rahalahintikagne mainteo, ohatse, ty fireha iareo avao ty nampiasae iareo, ty ndaty mitovy amy iareo avao ty nitoria iareo, le ze fiangonagne mampiasa ty fireha iareo avao ka ty nivoria iareo.

Tsy le nahay mpiara-manompo Afrikana mainte maro raho, satria fiangonagne mampiasa firehake angilé avao ty nivoriako amparake ty nanendreagne ahike tagne. Faie amy izao, le afake mahafantatse o rahalahy rehoe, ty kolontsay iareo naho ty fombafomba iareo raho. Nanjare nihaiko ty raha sarotse natrehe o rahalahy agne rehoe noho ty fomban-draza iareo naho ty fampianaran-diso inoa ty ndaty agne. Faie tena bey herim-po iareo, le tsy mete manao i fombafomba tsy arake ty Soratse Masigne rey sady tsy mete manao raha misy ifandrambesa’e amo o kokolampò, ndra tie va’e hahavy ty keleia iareo naho ty ndaty an-tanàgne amy iareo eo halaigne iareo aza zay. Tena mahantra ka ty ndaty agne. Tsy le nianatse ndra nianatse avao fa tsy nahavita hatrake ampara’e ty ankamaroa ty ndaty agne. Faie tena magnaja ty raha rehafe o Baibolio iareo.

Nanagne tombotsoa hikarakara raharaha ara-pitsaragne miomba ty fahafahagne ara-pivavahagne naho ty tsy fanoagne politike raho. Tena nagnatanjake finoagne ty nahatrea o tanora Vavolombelogneo tsy nivalike sady bey herim-po. Niroahegne iareo satria tsy nimete nanao fombafomba ara-pivavahagne naho nihira hiram-pivavahagne.

Niatreke olagne hafa ka ty rahalahintika ta Swaziland (Estonia amy izao) agne. Naho fa nimate ty Mpanjaka Sobhuza II, le nirehafegne iaby ze ndaty tagne mba handrambe anjara amy ty fombafomba atao agne naho fa misy mate. Tsy maintsy natao sola iaby ze lahilahy, le ty ampela natao boribory ty volo’e. Maro ty rahalahy naho ty rahavave nenjehegne tamy izay satria tsy nimete hanao ze fombafomba zay. Tena nahafale anay ty tsy fivaliha iareo. Nianatse raha maro miomba ty tsy fivalihagne naho ty fiaretagne tamo o rahalahintikagne Afrika agneo zahay sady nagnatanjake ty finoa’ay rey.

NIHEREGNE NANAO PIRINTY INDRAIKE

Tinendre hagnampe amy ty asa fanoagne pirinty indraike raho tamy 1981. Tena nahafale ahy zay! Maro ty raha niova tamy ty fomba fanoagne pirinty. Nisy solo-tegna ty orinasa raike mpamarotse masìna fanoagne pirinty zay nagnomey i sampagne masìna fanoagne pirinty vaovao mba handrama iareo heike. Dime tamo o masìna vaovao iohoe avao, le fa nahavita ty asa natao tamy ty Linotype sive. Nisiagne masìna fanoagne pirinty vaovao ka ty tamy i sampagne ao. Nampalaky ty asa natao tao zay.

Nagnampe anay hahatrea fomba vaovao handaminagne ty fisehoa o soratse amo o boke naho o gazeteo ty programan’oridinatera atao tihoe MEPS (Fandaharagne Elektronike Mandamigne ty Fisehoa o Soratseo naho o Sareo amy ty Firehake Maro). Tena nandroso o teknolojiao amparake ze niavia’ay ta Afrika Atimo agne zay. (Isaia 60:17) Sambe nanambaly rahavave mpisava lalagne tena tea i Jehovah iaby zahay naho fa tafara tatoy. Faie izahay amy i Bill mbe niasa tamy i Betela tao avao, fa i Ken naho i Dennis nikarakara ty keleia iareo narine i Betela teo.

Nihanitombo avao ty asa natao tamy i sampagne tao. Nitombo ty firehake nandikagne naho nanoagne pirinty o boke naho o gazeteo, le nalefa sambo tamy ty sampagne hafa agne. Nila nagnoregne Betela vaovao areke. Nagnoregne Betela o rahalahio tamy i toeragne soasoa ahandrefa i Johannesburg agne zay, le nitokanagne tamy 1987. Tena nahafale ahy ty nandrambe anjara tamy ze asa zay naho ty nanompo tamy ty Sampa i Afrika Atimo tagne tagnate ty taogne maro.

NAHAZO FANENDREAGNE VAOVAO HAFA

Nisy raha tena tsy nampoize’ay tamy 2001. Tinendre ho agnisa ty Komity ty Sampa i Etazonia raho tamy izay. Maregne fa nalahelo zahay satria nienga ty asa’ay naho ty ragne’ay ta Afrika Atimo agne. Faie tena nifale ka zahay satria nanomboke fiaignam-baovao, agnisa izay ty miarake amo o keleia i Betela a Etazonia etò.

Ninekoneko ka zahay satria tena ho lavitse i rene i Laura, ie amy izao reke fa mihantetse. Tsy le hahavita raha fire ho aze zahay naho fa a New York agne, faie nagnampe i rene i Laura-y i zai’e telo vave rezay. Nagnampe aze ara-pihetseham-po naho ara-nofo vaho ara-bola. Hoe iareo tama’ay: “Tsy afake manao fanompoagne marain-tsy hariva zahay. Faie naho mikarakara i nene zahay, le hagnampe anareo hahavita soa i fanendreagne anareoy.” Tena nankasitrake iareo zahay.

Nanagne toe-tsaigne hoe izay ka i zokeko lahilahỳ naho i vali’e, i mitoboke a Toronto, a Kanada agney. Iareo ty nikarakara i rene’ay satria fa nimate ty baba’ay. Nitoboke tamy iareo tagne tagnate ty 20 taogne mahery ty nene. Tena nankasitraha’ay ty hatea naho ty fikarakaragne natao iareo aze amparake ty nimateza’e, tafara kede ty niavia’ay amy i Laura a New York eto. Fitahiagne lahibey tihoe managne keleiagne vognogne hagnova ty fiaigna iareo mba hikarakaragne ty rae aman-drene iareo fa antetse ndra tie va’e tsy ho mora aza zay kindraike.

Niasa amy ty fanoagne pirinty raho tamy i raho tinendre a Etazonia etoỳ. Tagnate ty taogne tsiampeampe ty niasako tao, le nitreako tie nihasoa sady nihatsotra ty fomba fanoagne pirinty. Vaho tsy ela zay, le tinendre hiasa tamy ty Sampan-draharaha ty Fivilianagne Entagne raho. Tena nahafale ahy ty niasa tamo o sampagne lahibey hoe io tagnate ty 20 taogne. Amy izao le fa miiake 5 000 ty Betelita miasa ao, le 2 000 eo ho eo ty isa ty mpiasa an-tsitrapo.

Tamy i 60 taogne lasa, le tsy nieretsereteko tie hanao hoe izao ty fiaignako. Tena nanohagne ahike tamy ty fo’e ty Laura tagnate ze taogne maro zay. Tena maro ty raha nahafinaritse niaignako. Tena ankasitraha’ay ty fanendreagne maro niazo’ay naho i ndaty mahafinaritse niara-niasa tama’ay rey, agnisa izay ty rahalahy tamy ty sampagne maro sambe hafa agne nitilihe’ay. Fa 80 taogne mahery raho amy izao, le nahégne ty asa ataoko satria maro ty rahalahy tanora afake manao i asa ila’e nataoko rey.

Hoe ty mpanao salamo raike toy: “Sambatse ze ndaty managne i Jehovah ho Andrianagnahare’e.” (Sal. 33:12) Tena maregne zay! Tena mankasitrake i Jehovah raho satria afake nanompo aze miarake amo o vahoa’e falefaleo.