Fanta’o Vao?

Inogne ty raha nanjò i Ninive tafara ty andro i Jona?

TAMY ty taogne 670 T.K. tagne ho agne, le tena maro ty firenena nanjakà i Asiria. Hoe ze tragnom-porarotse mirehake miomba ty Tragno Fagnajariagne Tantara Britanike zay: “Nanomboke ta Sipra ahandrefagne agne hatrake a Iran atignanagne agne, le ie ty nifehe aze. Nisy fotoagne aza ie ty nifehe i Ejipta.” I Ninive, i rova bey i Asiriay ty tanàgne fara izay ty nanan-karena magneran-tane tamy izay. Nanagne zaridaigne fanjaka maro reke, sady nisy lapa mpanjaka jabajaba naho tragno fagnajariam-boke jabajaba ty tagne. Trea tamy ty manda ta Ninive agne taloha ka fa nanao ty vata’e ho “mpanjaka ty tane toy iaby” ty Assourbanipal Mpanjaka, nanahake o mpanjaka Asiriana ila’eo avao. Tamy ze fotoagne zay, le tsy mba nieretseretegne tie hisy handrese aze zao ty Asiria naho i Ninive.

Faie tamo o fotoagne fara izay ty tena nampatanjake i Asiria iohoe ty Zefania, i mpaminany i Jehovah-y ro nirehake tie: “[i Jehovah], le handrava i Asiria. Tsy hisia’e ndaty hitoboke sasa ka ty a Ninive ao, sady ho maike manahake o fatrambeio.” Hoe ka ty Jehovah tamy ty alala i Nahoma mpaminany: “Mitavana volafotsy, mitavana ka volamena! ... Nanjare foagne naho tsy misy raha sady rava i tanàgney! ... Hilay azo ze hahatrea azo, sady hirehake tie: ‘Rava ty Ninive!’” (Zef. 2:13; Nah. 2:9, 10; 3:7) Va’e nieretseretse hoe izao varagne o ndatio naho fa naharey o faminaniagne rehoe: ‘Le hitombegne avao izaio? Ia ty hahavita handrese i Asiria?’ Hoe tsy nampino vata’e aloha tamy izay.

Faie ndra tie izay ty raha nisy, le niavy eo vata’e i faminaniagne rey. Taloha kede ty taogne 600 T.K., le nirese i Babilona naho i Media ty Asiria. Tsy misy ndaty mitoboke sasa ty a Ninive agne, sady fa haligno o ndatio ty nifisia o tanàgne iohoe. Hoe ze boke miomba ty Tragno Fagnajariagne Tantara Metropolitan Miomba ty Asa Tagnagne a New York agne zay: “Fa tsy misy ndaty mitoboke ty agne sady hoe linembeke zay i tanàgney tamy ty fara’e. Noho i Ninive rehafe ty Baiboly avao aza ro nahafantara o ndatio aze.” Rehafe ze Fikambanagne Mpandineke o Baibolio raike zay ka fa misy ndaty tsy tena mahay tie nisy vata’e vao i tanàgne rovabey i Asiriay io. Faie naho fa nanomboke nihaly ty sisan-draha tamo o tanàgne iohoe agne ty Austen Henry Layard mpikaroke ty raha ambane o taneo agne tamy 1845, le nahatrea raha mampiseho tie tena nifanjaka vata’e ty tanà i Ninive.

Ty fahatreavantikagne ty fahatanteraha ty faminania ty Baiboly miomba i Ninive, le vao maike mahavy antika matoky tie tsy maintsy ho tanterake ka ty faminania ty Baiboly miomba ty hiafara o firenena matanjake amy izaò.​—Dan. 2:44; Apok. 19:15, 19-21.