กิจการ
ข้อมูลสำหรับศึกษา บท 16
ทิโมธี: ในคัมภีร์ไบเบิล นี่เป็นครั้งแรกที่พูดถึงทิโมธี ชื่อของเขาเป็นชื่อกรีกที่มีความหมายว่า “ผู้ให้เกียรติพระเจ้า” เราไม่รู้แน่ชัดว่าทิโมธีเข้ามาเป็นคริสเตียนเมื่อไร แต่ยูนิสแม่ของเขาที่เป็นชาวยิว และอาจรวมถึงโลอิสยายของเขาเป็นคนสอน “พระคัมภีร์ศักดิ์สิทธิ์” หรือพระคัมภีร์ภาคภาษาฮีบรูให้เขาตั้งแต่เด็ก (2ทธ 1:5; 3:15) ดูเหมือนว่ายูนิสกับโลอิสเข้ามาเป็นคริสเตียนตอนที่เปาโลเยี่ยมเมืองลิสตราในการเดินทางมิชชันนารีรอบแรกของเขา ในข้อนี้เรียกพ่อของทิโมธีว่าคนกรีก การเรียกแบบนี้อาจเป็นเพราะเขามีบรรพบุรุษมาจากประเทศกรีซ หรืออาจเป็นเพราะเขาเป็นคนต่างชาติที่ไม่ใช่ชาวยิว และดูเหมือนว่าพ่อของทิโมธีไม่ใช่คริสเตียน ในช่วงที่เปาโลเดินทางรอบที่ 2 คือประมาณปลายปี ค.ศ. 49 หรือต้นปี ค.ศ. 50 เขามาที่เมืองลิสตราซึ่งดูเหมือนเป็นบ้านเกิดของทิโมธี ในตอนนั้น ทิโมธีได้เป็นคริสเตียนแล้ว และ “พี่น้องในเมืองลิสตราและเมืองอิโคนียูมพูดถึงทิโมธีในแง่ดี” (กจ 16:2) ตอนนั้น ทิโมธีอาจมีอายุเกือบ 20 หรือ 20 ต้น ๆ ที่เราสรุปได้แบบนั้นเป็นเพราะประมาณ 10 ถึง 15 ปีหลังจากนั้น เปาโลได้บอกทิโมธีว่า “อย่าให้ใครดูถูกคุณเพราะเห็นว่าคุณยังหนุ่ม” (1ทธ 4:12 น่าจะเขียนประมาณปี ค.ศ. 61 ถึง 64) นี่แสดงว่าแม้แต่ตอนที่เปาโลพูดประโยคนี้ทิโมธีก็ยังเป็นคนหนุ่มอยู่
ให้เขาเข้าสุหนัต: เปาโลรู้ดีว่าการเข้าสุหนัตไม่ได้เป็นข้อเรียกร้องของคริสเตียนแล้ว (กจ 15:6-29) เนื่องจากพ่อของทิโมธีไม่ได้เป็นผู้เชื่อถือ ทิโมธีจึงยังไม่ได้เข้าสุหนัต เปาโลรู้ว่านี่อาจทำให้คนยิวบางคนที่พวกเขาเจอระหว่างเดินทางไปประกาศไม่สบายใจ และเขาไม่อยากทำให้เรื่องนี้เป็นอุปสรรค เปาโลจึงขอให้ทิโมธีเข้าสุหนัตแม้มันจะทำให้ทิโมธีต้องเจ็บปวดมาก และต่อมาเปาโลเขียนถึงคริสเตียนในเมืองโครินธ์ว่า “เมื่อเจอคนยิว ผมก็ทำตัวเป็นคนยิวเพื่อจะได้คนยิวเข้ามา” (1คร 9:20) เห็นได้ชัดว่าเปาโลกับทิโมธีเป็นตัวอย่างที่ดีในเรื่องนี้
พวกอัครสาวกและผู้ดูแลในกรุงเยรูซาเล็ม: จากข้อมูลสำหรับศึกษาที่ กจ 15:2 ชาติอิสราเอลสมัยโบราณมีผู้ดูแลบางคนที่ทำหน้าที่เป็นผู้นำและผู้บริหารงานในระดับชาติ ในศตวรรษแรกก็มีพวกอัครสาวกและผู้ดูแลในกรุงเยรูซาเล็มทำหน้าที่เป็นคณะกรรมการปกครองดูแลประชาคมคริสเตียนทุกแห่ง หลังจากพิจารณาประเด็นเรื่องการเข้าสุหนัตแล้ว พวกอัครสาวกและผู้ดูแลก็ส่งคำตัดสินไปยังประชาคมต่าง ๆ และพวกพี่น้องก็ยอมรับคำตัดสินนั้น
แคว้นเอเชีย: ดูส่วนอธิบายศัพท์คำว่า “เอเชีย”
พระเยซูก็ใช้พลังของพระเจ้า: ดูเหมือนว่าพระเยซู “ได้รับพลังบริสุทธิ์จากพระเจ้าผู้เป็นพ่อ” (กจ 2:33) พระเยซูผู้นำของประชาคมคริสเตียนได้ใช้พลังบริสุทธิ์ชี้นำการประกาศของคริสเตียนในยุคแรกโดยบอกพวกเขาว่าควรประกาศที่ไหน ในเหตุการณ์นี้พระเยซูใช้ “พลังบริสุทธิ์” ห้ามไม่ให้เปาโลกับเพื่อนของเขาเดินทางไปประกาศในแคว้นเอเชียและแคว้นบิธีเนีย (กจ 16:6-10) แต่ในเวลาต่อมาก็มีการประกาศข่าวดีใน 2 แคว้นนั้น—กจ 18:18-21; 1ปต 1:1, 2
เดินทางผ่าน: คำกริยากรีก พาร์เออร์ฆอไม ที่แปลในข้อนี้ว่า “เดินทางผ่าน” ถ่ายทอดแนวคิดที่ว่าเดินทางผ่านเข้าไปในพื้นที่ใดพื้นที่หนึ่ง ซึ่งดูเหมือนเป็นสิ่งที่เปาโลกับเพื่อนของเขาทำ เมืองท่าโตรอัสในแคว้นมิเซียตั้งอยู่ทางตะวันตกเฉียงเหนือของเอเชียไมเนอร์ ดังนั้น เพื่อจะไปถึงเมืองโตรอัส เปาโลกับเพื่อนต้อง “เดินทางผ่านแคว้นมิเซีย” โดยไม่ได้แวะประกาศที่แคว้นนั้น
มาซิโดเนีย: ดูส่วนอธิบายศัพท์
พวกเรา: ตั้งแต่ต้นของหนังสือกิจการจนถึง กจ 16:9 ลูกาบันทึกเรื่องราวเหมือนกับว่าเขาไม่ได้อยู่ในเหตุการณ์ แต่ใน กจ 16:10 ลูกาเปลี่ยนวิธีเขียนของเขาโดยรวมตัวเขาเองเข้าไปในเรื่องราวด้วย ตั้งแต่ข้อนี้เขาใช้คำว่า “พวกเรา” ซึ่งดูเหมือนเป็นการแสดงว่าลูกาเดินทางร่วมกับเปาโลและเพื่อน ๆ ด้วย (ดูข้อมูลสำหรับศึกษาที่ กจ 1:1 และ “บทนำของหนังสือกิจการ”) เมื่อประมาณปี ค.ศ. 50 ลูกาเริ่มเดินทางร่วมกับเปาโลจากเมืองโตรอัสไปถึงเมืองฟีลิปปี แต่ตอนที่เปาโลออกจากเมืองฟีลิปปีลูกาก็ไม่ได้ไปด้วย—กจ 16:10-17, 40; ดูข้อมูลสำหรับศึกษาที่ กจ 20:5; 27:1
ประกาศข่าวดี: ดูข้อมูลสำหรับศึกษาที่ กจ 5:42
ฟีลิปปี: แต่เดิมเมืองนี้มีชื่อว่าเครนิเดส (ครีนิเดส) ประมาณกลางศตวรรษที่ 4 ก่อน ค.ศ. ฟีลิปที่ 2 แห่งมาซิดอน (พ่อของอเล็กซานเดอร์มหาราช) ได้ยึดเมืองนี้มาจากพวกทราเซียน และตั้งชื่อเมืองนี้ตามชื่อของเขา เมืองนี้มีเหมืองทองคำอยู่หลายแห่ง และมีการผลิตเหรียญทองคำที่มีชื่อฟีลิป ประมาณปี 168 ก่อน ค.ศ. ลูซีอัส แอมิลิอุส เปาลุส ผู้สำเร็จราชการโรมันได้รบชนะเปอร์เซอุสกษัตริย์องค์สุดท้ายแห่งมาซิโดเนียและยึดเมืองฟีลิปปีกับบริเวณโดยรอบ และในปี 146 ก่อน ค.ศ. เขตแดนทั้งหมดของมาซิโดเนียก็ถูกรวมเข้าไปเป็นแคว้นหนึ่งของโรม ต่อมาในปี 42 ก่อน ค.ศ. ออกตาเวียน (ออกเตเวียส) และมาร์ก แอนโทนีได้รบชนะกองทัพของบรูตัสและกายอัส คัสเซียส ลอนกินุส ซึ่งเป็นผู้ลอบสังหารจูเลียส ซีซาร์ เหตุการณ์นี้เกิดขึ้นในที่ราบฟีลิปปี หลังจากนั้น ออกตาเวียนก็ตั้งฟีลิปปีเป็นเมืองขึ้นของโรมเพื่อระลึกถึงชัยชนะที่ยิ่งใหญ่ในครั้งนั้น ไม่กี่ปีต่อมา ตอนที่สภาสูงของโรมันแต่งตั้งออกตาเวียนเป็นซีซาร์ออกัสตัส เขาก็ตั้งชื่อเมืองนี้ใหม่ว่าโคโลเนีย ออกัสต้า จูเลีย ฟีลิปเพนซิส—ดูภาคผนวก ข13
แม่น้ำ: ผู้เชี่ยวชาญหลายคนคิดว่าแม่น้ำที่พูดถึงในข้อนี้คือแม่น้ำกานกีทีสที่อยู่ห่างจากเมืองฟีลิปปีไปทางทิศตะวันตกประมาณ 2.4 กม. ซึ่งเป็นระยะทางที่ไกลกว่าที่จะอนุญาตให้เดินทางได้ในวันสะบาโต บางคนคิดว่าเนื่องจากเมืองฟีลิปปีเป็นเมืองทางทหาร พวกชาวยิวจึงไม่ได้รับอนุญาตให้ประชุมกันในเมือง พวกเขาก็เลยต้องออกไปประชุมกันนอกเมือง ส่วนบางคนก็คิดว่าแม่น้ำในข้อนี้คือลำธารเครนิเดส (ครีนิเดส) ที่อยู่ใกล้เมืองมากกว่า และคนที่นั่นเรียกลำธารนั้นว่าลำธารลิเดีย แต่มีการพบอุโมงค์ฝังศพของพวกโรมันที่นั่น และเนื่องจากที่นั่นเป็นที่โล่งที่มีคนมองเห็น บางคนจึงคิดว่าไม่เหมาะที่จะเป็นที่สำหรับอธิษฐาน ส่วนคนอื่น ๆ ก็คิดว่าแม่น้ำที่พูดถึงในข้อคัมภีร์น่าจะเป็นลำธารที่แห้งไปแล้วนอกประตูเนอาโปลิส ซึ่งบริเวณนั้นมีการสร้างโบสถ์หลายแห่งในศตวรรษที่ 4 หรือ ศตวรรษที่ 5 เพื่อระลึกถึงตอนที่เปาโลมาเยี่ยมเมืองฟีลิปปี
ที่สำหรับอธิษฐาน: ชาวยิวอาจไม่ได้รับอนุญาตให้มีที่ประชุมในเมืองเพราะฟีลิปปีเป็นเมืองทางทหาร หรือเมืองนี้อาจมีผู้ชายชาวยิวไม่ถึง 10 คน ซึ่งตามคำสอนสืบปากบอกว่าเพื่อจะตั้งที่ประชุมของชาวยิวได้ต้องมีผู้ชายชาวยิวอย่างน้อย 10 คน
ผู้หญิงคนหนึ่งชื่อลิเดีย: ในคัมภีร์ไบเบิลมีชื่อลิเดียอยู่แค่ 2 ครั้งคือในข้อนี้และที่ กจ 16:40 ถึงแม้บางคนเชื่อว่าลิเดียเป็นแค่คำเรียกที่มีความหมายว่า “ผู้หญิงชาวลิเดีย” แต่ก็มีเอกสารยืนยันว่าลิเดียเป็นชื่อคนจริง ๆ ลิเดียและคนในครอบครัวเข้ามาเป็นคริสเตียนประมาณปี ค.ศ. 50 ในเมืองฟีลิปปี พวกเขาจึงเป็นคนกลุ่มแรกในยุโรปที่เข้ามาเป็นคริสเตียนจากการประกาศของเปาโล ลิเดียอาจไม่เคยแต่งงานหรืออาจเป็นม่าย เธอเป็นคนมีน้ำใจมากซึ่งทำให้เธอมีโอกาสได้คบหากับมิชชันนารีหลายคน เช่น เปาโล สิลาส และลูกา—กจ 16:15
แม่ค้าขายผ้าสีม่วง: ลิเดียอาจขายของหลายอย่างที่มีสีม่วง เช่น ผ้า เสื้อผ้า พรม ผ้าม่าน สีย้อมผ้า หรือสินค้าอื่น ๆ ลิเดียมีบ้านเกิดอยู่ที่เมืองธิยาทิราซึ่งเป็นเมืองที่อยู่ในแคว้นลิเดียทางตะวันตกของเอเชียไมเนอร์ ข้อความจารึกที่พบในเมืองฟีลิปปียืนยันว่ามีสมาคมผู้ค้าสีม่วงในเมืองนั้น ชาวลิเดียกับคนในแถบนั้นมีชื่อเสียงเรื่องการย้อมผ้าสีม่วงตั้งแต่สมัยของโฮเมอร์ (ศตวรรษที่ 9 หรือ 8 ก่อน ค.ศ.) เนื่องจากอาชีพของลิเดียต้องใช้เงินทุนจำนวนมากและเธอยังมีบ้านใหญ่ที่สามารถต้อนรับผู้ชาย 4 คน คือ เปาโล สิลาส ทิโมธี และลูกา เธอจึงน่าจะเป็นแม่ค้าที่ประสบความสำเร็จและร่ำรวย คำว่า “คนในบ้าน” อาจหมายความว่าเธออาศัยอยู่กับญาติพี่น้อง หรือเธออาจมีทาสและคนรับใช้หลายคน (กจ 16:15) การที่พระคัมภีร์บอกว่าเปาโลกับสิลาสได้พบกับพี่น้องบางคนในบ้านของลิเดียก่อนจะเดินทางออกจากเมืองฟีลิปปี แสดงว่าตอนนั้นบ้านของลิเดียเป็นที่ประชุมสำหรับคริสเตียนกลุ่มแรกในเมืองฟีลิปปี—กจ 16:40
พระยะโฮวาเปิดใจเธอ: พระคัมภีร์บอกว่าลิเดียเป็นผู้นมัสการพระเจ้า คำนี้แสดงให้เห็นว่าเธอเป็นคนที่เปลี่ยนมานับถือศาสนายิว (กจ 13:43) ในวันสะบาโต ลิเดียกับพวกผู้หญิงคนอื่น ๆ ไปที่สำหรับอธิษฐานริมแม่น้ำนอกเมืองฟีลิปปี (กจ 16:13) ที่เป็นอย่างนั้นอาจเป็นเพราะในเมืองฟีลิปปีไม่ค่อยมีชาวยิวและไม่มีที่ประชุมของชาวยิว ลิเดียอาจได้มารู้จักการนมัสการพระยะโฮวาที่เมืองธิยาทิราซึ่งเป็นบ้านเกิดของเธอ เมืองนั้นมีชาวยิวอยู่จำนวนมากและมีที่ประชุมของชาวยิว 1 แห่ง พระยะโฮวาพระเจ้าที่เธอนมัสการสังเกตว่าเธอสนใจฟังเรื่องที่เปาโลพูด
ซื่อสัตย์ต่อพระยะโฮวา: อย่างที่เห็นในข้อมูลสำหรับศึกษาในข้อก่อนหน้านี้ ลิเดียน่าจะเป็นคนที่เปลี่ยนมานับถือศาสนายิว จึงมีเหตุผลที่จะคิดว่าตอนที่เธอพูดประโยคนี้เธอจะคิดถึงพระยะโฮวา ลิเดียเพิ่งได้ยินเรื่องพระเยซูคริสต์ตอนที่เปาโลประกาศให้เธอฟัง แต่เธอยังไม่ได้แสดงความซื่อสัตย์ต่อพระเยซู จึงมีเหตุผลที่เธอจะพูดว่าเธอซื่อสัตย์ต่อพระยะโฮวาพระเจ้าที่เธอนมัสการอยู่แล้ว
มีปีศาจสิงอยู่: แปลตรงตัวว่า “กับวิญญาณของงูใหญ่” ตามตำนานกรีกมีงูใหญ่หรือมังกรที่ชื่อไพธอนคอยปกป้องวิหารและเทพยากรณ์แห่งเดลฟี มีการใช้คำกรีก พูโธน เพื่อหมายถึงคนที่สามารถบอกอนาคตและหมายถึงวิญญาณที่พูดผ่านคนคนนั้น ถึงแม้ต่อมาจะมีการใช้คำนี้เพื่อหมายถึงนักแปลงเสียงที่พูดโดยใช้หุ่นเชิด แต่ในข้อนี้ที่กิจการมีการใช้คำนี้เพื่อพูดถึงปีศาจที่ทำให้สาวใช้บอกอนาคตได้
จากการทำนายโชคชะตา: หรือ “จากการบอกอนาคต” ในคัมภีร์ไบเบิล นักบวชที่มีเวทมนตร์คาถา คนทรง ผู้ทำนาย โหร และคนอื่น ๆ มักจะอ้างว่าสามารถบอกอนาคตได้ (ลนต 19:31; ฉธบ 18:11) ในพระคัมภีร์คริสเตียนภาคภาษากรีกมีการพูดถึงปีศาจที่ทำนายอนาคตแค่ครั้งเดียวซึ่งก็คือเหตุการณ์นี้ที่เกิดขึ้นในเมืองฟีลิปปี พวกปีศาจต่อต้านพระเจ้าและคนที่ทำตามความประสงค์ของพระองค์ จึงไม่แปลกที่หลังจากเปาโลกับสิลาสไล่ปีศาจออกจากสาวใช้คนนี้แล้ว พวกเขาก็เจอการต่อต้านอย่างหนัก—กจ 16:12, 17-24
ตลาด: หรือ “ลานสำหรับค้าขายและชุมนุมชน” คำกรีก อากอรา ในข้อนี้หมายถึงลานที่ใช้เป็นศูนย์กลางการซื้อขาย และเป็นที่ชุมนุมของชาวเมืองในประเทศแถบตะวันออกกลางสมัยโบราณ และในดินแดนที่กรีกและโรมปกครอง จากเหตุการณ์นี้ที่เกิดขึ้นในเมืองฟีลิปปีแสดงให้เห็นว่าบางครั้งก็มีการตัดสินคดีความที่ตลาด การขุดค้นทางโบราณคดีแสดงให้เห็นว่าเมืองฟีลิปปีมีทางหลวงเอกเนเชียนวิ่งผ่ากลางเมือง และทั้ง 2 ข้างทางก็มีตลาดที่มีขนาดค่อนข้างใหญ่—ดูข้อมูลสำหรับศึกษาที่ มธ 23:7; กจ 17:17
พวกเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครอง: เป็นรูปพหูพจน์ของคำกรีก สตราเทกอส ซึ่งในข้อนี้ใช้เพื่อหมายถึงพวกเจ้าหน้าที่ระดับสูงสุดของเมืองฟีลิปปีที่เป็นเมืองขึ้นของโรม เจ้าหน้าที่เหล่านี้มีหน้าที่รักษาความสงบ บริหารงบประมาณ พิจารณาคดีและตัดสินคนที่ทำผิดกฎหมาย และออกคำสั่งลงโทษ
พวกเราชาวโรมัน: เมืองฟีลิปปีเป็นเมืองขึ้นของโรม คนในเมืองนี้ก็ได้รับสิทธิพิเศษหลายอย่างถึงแม้จะไม่เท่ากับพลเมืองโรมันจริง ๆ นี่จึงอาจทำให้เข้าใจได้ว่าทำไมคนในเมืองฟีลิปปีถึงชอบพวกโรมทั้ง ๆ ที่พวกเขาเป็นเมืองขึ้น—ดูข้อมูลสำหรับศึกษาที่ กจ 16:12
คำสอนของพระยะโฮวา: ดูข้อมูลสำหรับศึกษาที่ กจ 8:25
รับบัพติศมาทันที: ผู้คุมและคนในบ้านของเขาเป็นคนต่างชาติ และน่าจะไม่คุ้นเคยกับความจริงพื้นฐานในพระคัมภีร์ หลังจากเปาโลกับสิลาสกระตุ้นพวกเขา “ให้เชื่อในพระเยซูผู้เป็นนาย” ทั้งสองก็สอน “คำสอนของพระยะโฮวา” ให้พวกเขาหลายอย่างด้วย (กจ 16:31, 32) พวกเขาประทับใจมากเพราะที่ กจ 16:34 บอกว่าในคืนเดียวกันนั้นพวกเขาก็ “เชื่อพระเจ้า” จึงเหมาะที่พวกเขาจะรับบัพติศมาทันที ตอนที่เปาโลกับสิลาสออกจากเมืองฟีลิปปี ดูเหมือนว่าลูกาไม่ได้ไปด้วย เพราะใน กจ 16:40 ไม่มีชื่อของลูกา (ดูข้อมูลสำหรับศึกษาที่ กจ 16:10) เป็นไปได้ว่าลูกาอาจอยู่ที่เมืองฟีลิปปีต่อช่วงหนึ่งเพื่อช่วยคนที่เพิ่งเข้ามาเป็นคริสเตียน
ผู้ติดตาม: คำกรีก ราบดู่ฆ็อส มีความหมายตรงตัวว่า “คนถือไม้” คำนี้หมายถึงคนที่คอยติดตามเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองของโรมไปในที่ต่าง ๆ และรับคำสั่งจากเขา คนโรมันเรียกพวกเขาว่าลิคเตอร์ (lictor) พวกเขาทำงานบางอย่างคล้ายกับตำรวจ แต่หน้าที่หลักก็คือคอยติดตามพวกเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองของโรม พวกเขาจะไม่ทำตามคำขอของประชาชนโดยตรง แต่จะทำตามคำสั่งของเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองของโรมเท่านั้น
พวกเราที่เป็นพลเมืองโรมัน: คือมีสัญชาติโรมัน เปาโลและน่าจะรวมถึงสิลาสด้วยเป็นพลเมืองโรมัน และตามกฎหมายโรมัน พลเมืองมีสิทธิ์เรียกร้องความยุติธรรมต่อศาลและจะไม่ถูกลงโทษในที่สาธารณะถ้ายังไม่ได้ตัดสินว่ามีความผิด พวกเขายังได้รับสิทธิ์และสิทธิพิเศษบางอย่างไม่ว่าเขาจะไปที่ไหนในจักรวรรดิ พลเมืองโรมันอยู่ภายใต้กฎหมายโรมัน ไม่ใช่กฎหมายท้องถิ่นประจำเมือง เมื่อถูกกล่าวหาเขาสามารถขอให้มีการพิจารณาคดีตามกฎหมายท้องถิ่นได้ แต่ก็ยังมีสิทธิ์ร้องเรียนต่อศาลยุติธรรมของโรม และในกรณีความผิดร้ายแรงที่อาจทำให้ได้รับโทษถึงตาย เขามีสิทธิ์ร้องเรียนต่อองค์จักรพรรดิได้ด้วย อัครสาวกเปาโลประกาศอย่างกว้างไกลในจักรวรรดิโรมัน และตามที่บันทึกในคัมภีร์ไบเบิล เขาใช้ประโยชน์จากสิทธิ์ของการเป็นพลเมืองโรมัน 3 ครั้ง ครั้งแรกก็คือที่นี่ในเมืองฟีลิปปี ตอนที่เปาโลบอกเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองชาวฟีลิปปีว่าพวกเขากำลังละเมิดสิทธิ์ของเปาโลโดยการเฆี่ยนเขา—อีก 2 ครั้ง ดูข้อมูลสำหรับศึกษาที่ กจ 22:25; 25:11