การทำสเวตเตอร์—ในปาตาโกเนีย
โดยผู้สื่อข่าว ตื่นเถิด! ในอาร์เจนตินา
“ฉันหนาวจัง!” ในเขตที่มีภูมิอากาศอบอุ่นมีใครไม่เคยพูดอย่างนี้บ้าง? และปฏิกิริยาที่เกิดขึ้นอาจเป็นทำนองนี้ ‘สเวตเตอร์ของฉันอยู่ไหน?’
ถ้าคุณเป็นหนึ่งในจำนวนหลายล้านคนที่ใส่สเวตเตอร์ คุณเคยอยากรู้ไหมว่าเขาทำสเวตเตอร์กันอย่างไร? การปั่นขนแกะทำกันอย่างไร? สีต่าง ๆ ได้มาโดยวิธีใด? ในอาร์เจนตินานี้เอง เรามีอินเดียนแดงชนพื้นเมืองซึ่งทำงานนี้ทุกขั้นตอนด้วยมือ. ให้เราแวะไปเยี่ยมเขาและดูว่าเขาทำอย่างไร.
การทำสเวตเตอร์วิธีดั้งเดิม
ชาวมาปูเชจำนวนหนึ่ง เป็นอินเดียนแดงเผ่าอะราวกัน อาศัยอยู่ทางตอนใต้ที่ราบสูงปาตาโกเนียในประเทศอาร์เจนตินา. พวกเขาปั่นขนแกะและย้อมสีตามวิธีที่สืบทอดกันมา. ทางซีกโลกใต้ในฤดูใบไม้ผลิ ประมาณปลายเดือนพฤศจิกายนและต้นเดือนธันวาคม พวกเขาลงมือตัดขนแกะ โดยการใช้กรรไกรเหล็กที่ทำขึ้นเฉพาะงาน. การตัดขนแกะเป็นงานฝีมืออย่างหนึ่งซึ่งควรค่าแก่การชม!
แน่ละ ขนแกะที่ถูกตัดออกมานั้น มีหญ้า, พืช, และดินเป็นกระจุกติดอยู่. ดังนั้น จึงต้องล้างขนแกะให้สะอาด. ขั้นตอนนี้ทำโดยเอาขนแกะแช่ในน้ำร้อนให้ท่วมมิดแล้วเอาขึ้นมาตากให้แห้ง. ขั้นต่อไป ขจัดสิ่งสกปรกที่ยังตกค้างอยู่ออกให้หมด. วิธีนี้เรียกกันว่า เอสกาดาโด หรือการสางออก. ถ้าได้ทำขั้นตอนนี้อย่างถูกวิธี ขนแกะย่อมสะอาด, แห้ง, และอ่อนนุ่ม. ทั้งนี้หมายความว่าขนแกะที่ตัดแล้วพร้อมจะปั่นเป็นเส้นไหมพรมถักเสื้อ.
การปั่นเส้นไหมพรมตามที่สืบทอดมาแต่โบราณมีอยู่สองวิธี. วิธีหนึ่ง ใช้แกนปั่น. (ดูภาพที่ 1.) คนปั่นจะทำให้ขนแกะกลายเป็นเส้นไหมพรมด้วยการพันขนแกะกับแกนปั่นขณะเดียวกันก็ใช้มือข้างหนึ่งคลึงขนแกะกับขาของเธอแล้วฟั่นเป็นเส้น. ทีนี้เส้นไหมจะไปกองรวมกันบนแกนปั่น. ปริมาณขนแกะที่พันใส่แกนปั่นจะเป็นตัวกำหนดขนาดเส้นไหมพรม.
อีกวิธีหนึ่งที่ใช้ในการทำไหมพรมคือ การใช้เครื่องปั่น ซึ่งผู้ปั่นใช้เท้าถีบเพื่อทำให้ล้อหมุน. ขนแกะจะถูกป้อนเข้าไปทางรูเจาะ และคนปั่นก็คอยควบคุมความหนาบางของเส้นไหม. (ดูภาพที่ 2.) ครั้นได้เส้นไหมแล้วก็นำมาทำเป็นกลุ่มไหมพรมอย่างที่พวกผู้หญิงส่วนใหญ่ซื้อกัน. แต่การย้อมขนแกะเป็นสีต่าง ๆ ล่ะ เขาทำกันอย่างไร?
ชาวมาปูเชทำสีย้อมจากรากไม้หรือพืชบางชนิด โดยนำมาต้มประมาณ 30 นาทีในน้ำที่ใส่เกลือแต่พอเค็ม. วิธีนี้คล้ายกันกับที่พวกอินเดียนแดงเผ่าแนวาโฮบางเผ่าในมลรัฐแอริโซนา สหรัฐอเมริกา ทำสีไว้ย้อมผ้าห่มที่พวกเขาทอขึ้น. ในอาร์เจนตินา เพื่อจะได้สีเหลือง ชาวมาปูเชต้มรากไม้พุ่ม มีชิ ชื่อในภาษาอินเดียนแดงของต้นเบอร์บีริส ดาร์วินี [Berberis Darwinii]; เพื่อจะได้สีน้ำตาลแต้มจุดสีขาว พวกเขาใช้ใบของไม้พุ่มราดัล [radal] หรือต้นวอลนัทป่า; สำหรับสีแดง เขาใช้หัวผักกาดแดง. แม้ว่าการทำวิธีนี้ต้องเปลืองแรงมากก็ตาม แต่ก็ได้สีทนทานไม่ตกไม่ซีดเร็ว. บัดนี้ เมื่อมีไหมพรมที่ย้อมสีแล้ว เราก็ลงมือถักสเวตเตอร์ได้.
การถักนิตติ้ง—หลากหลายรูปแบบ
นานหลายศตวรรษแล้วที่พวกผู้หญิงใช้ไม้นิตถักไหมพรมให้เป็นผืนผ้า และนำมาเย็บเป็นเสื้อผ้า. อาจใช้ไม้นิตถึงสี่อันถักถุงเท้า, แขนเสื้อ, และรูปทรงที่มีลักษณะเป็นแท่งกลวง. แหล่งข้อมูลหนึ่งบอกว่า การถักนิตติ้งคงเริ่มขึ้นในแถบคาบสมุทรอาหรับประมาณปีสากลศักราช 200. ทักษะด้านนี้แพร่เข้าไปในยุโรป แล้วชาวสเปนได้นำวิธีถักนิตติ้งไปยังอเมริกาใต้และอเมริกากลางในศตวรรษที่ 16 ถึงแม้งานฝีมือแบบนี้ชาวไร่ชาวนาบางท้องถิ่นเคยทำมาก่อนก็ตาม.
ตอนนี้คนถักเสื้อท่าทางเป็นมิตรถามเราว่า “คุณต้องการให้ถักสเวตเตอร์หนาแค่ไหน?” การตัดสินใจนั้นจะเป็นตัวกำหนดขนาดของไม้นิตและขนาดเส้นไหมพรมที่เธอจะใช้. แล้วถามอีกว่า “คุณอยากได้สีอะไรบ้าง?” เมื่อตกลงกันแล้ว เธอก็ลงมือถักได้.
สิ่งที่ยังความประหลาดใจแก่คนที่ไม่เคยถักเสื้อ อยู่ที่ว่าศิลปะการถักนิตติ้งนั้นมีวิธีถักเพียงสองวิธีคือ นิต หรืออย่างที่บางคนเรียกว่าถักแบบธรรมดา และเพิล. เพิลคือการถักโดยแทงไม้นิตขึ้นและทำให้เกิดลาย. เมื่อใช้ทั้งสองวิธีนี้ถักไปด้วยกันก็จะเกิดลวดลายหลากหลาย.
คนถักเสื้อของเราถักสเวตเตอร์เป็นชิ้น ๆ แล้วนำส่วนเหล่านี้มาประกอบกัน—ชิ้นหน้า, ชิ้นหลัง, แขน, และคอ—เพื่อทำเป็นเสื้อสำเร็จรูป. แน่ละการทำเสื้อตัวหนึ่งย่อมใช้เวลาหลายชั่วโมง หลายวันด้วยซ้ำ. ดังนั้น ถ้าคุณได้รับเสื้อสเวตเตอร์เป็นของขวัญ ก็อย่าได้ประเมินค่าต่ำ! งานนี้ต้องใช้ทั้งเวลาและความอุตสาหะพากเพียรมิใช่น้อย.
วิธีการสมัยใหม่
เนื่องจากการปฏิวัติอุตสาหกรรม จึงได้มีการประดิษฐ์เครื่องจักรขึ้นซึ่งสามารถถักสเวตเตอร์นับพัน ๆ ตัวได้ภายในช่วงเวลาสั้น ๆ. ในทุกวันนี้ มักมีการใช้คอมพิวเตอร์ควบคุมจักรอุตสาหกรรมเหล่านี้. ผู้หญิงหลายคนใช้เครื่องถักขนาดเล็กทำงานอยู่กับบ้าน ซึ่งประหยัดเวลาได้มาก.
ในปาตาโกเนีย การถักนิตติ้งยังคงเป็นกิจการของครอบครัวซึ่งมารดาเป็นคนถัก สามีและลูกช่วยเย็บและแต่งสินค้าให้เรียบร้อย. บ่อยครั้ง พวกเขาถักสเวตเตอร์ด้วยเครื่องถักประจำบ้าน แล้วขายผลิตภัณฑ์ส่วนที่เกินนั้นให้แก่โรงงานผลิตเสื้อไหมพรม. ทั้งนี้ถือว่าเป็นการช่วยเรื่องค่าใช้จ่ายของครอบครัว.
คุณคิดจะซื้อสเวตเตอร์ไหม?
คุณควรคำนึงถึงอะไรหากคุณคิดจะซื้อสเวตเตอร์สักตัวหนึ่ง? ถ้าคุณต้องการสเวตเตอร์ที่ถักด้วยมือ คุณอาจจะต้องจ่ายแพงสักหน่อย ฉะนั้น คุณอาจเลือกซื้อชนิดที่ดีที่สุดสมกับราคา. เลือกซื้อสเวตเตอร์ที่คุณต้องการอย่างพิถีพิถัน เหมาะกับความจำเป็นของคุณ และดูที่คุณภาพ. คุณจะทำเช่นนั้นโดยวิธีใด? ดูตะเข็บสเวตเตอร์ว่าต่อกันเรียบร้อยหรือเปล่า และดูว่าส่วนคอเสื้อเย็บดีไหม. ตรวจดูเส้นไหมและส่วนประกอบของไหมพรม. เป็นขนสัตว์ 100 เปอร์เซ็นต์ไหม? ปนสิ่งอื่นไหม? ถ้าลองยืดดู มันยืดง่ายแล้วไม่หดกลับ หรือมันคืนกลับเข้ารูปเดิมไหม? หลังจากคุณซื้อมาแล้ว ทุกครั้งที่คุณใส่สเวตเตอร์ ขอให้นึกถึงงานทุกอย่างที่เกี่ยวข้องอยู่ด้วย โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ถ้าสเวตเตอร์ตัวนั้นเป็นงานฝีมือจากปาตาโกเนีย!
[แผนที่หน้า 22]
อเมริกาใต้
อาร์เจนตินา
ปาตาโกเนีย
[ที่มาของภาพ]
Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.
[รูปภาพหน้า 23]
1. การใช้แกนปั่นขนแกะให้เป็นไหมพรม
2. เครื่องปั่นเป็นวิธีปั่นไหมพรมได้เร็วขึ้น
3. จับภาพระยะใกล้ให้เห็นวิธีป้อนขนแกะเข้าเครื่องปั่น
4. การถักนิตติ้งตามแบบที่สืบทอดมาแต่โบราณ
5. ส่วนที่เป็นชิ้นหน้าของสเวตเตอร์
6. เครื่องถักสมัยใหม่ใช้คอมพิวเตอร์ควบคุม