เทห์ฟากฟ้าอันรุ่งโรจน์
หนึ่งในเทห์ฟากฟ้าอันรุ่งโรจน์ที่สง่างามที่สุดได้แก่ กระจุกดาวทรงกลม. กระจุกดาวทรงกลมเหล่านี้แต่ละกระจุกมีดวงดาวตั้งแต่หนึ่งหมื่นถึงหลายแสนดวง. ในทางช้างเผือกของเรามีกระจุกดาวทรงกลมที่รู้จักประมาณ 100 กระจุก.
ดาวดวงต่าง ๆ ในบริเวณที่อยู่ใกล้เราในทางช้างเผือก โดยเฉลี่ยแล้วจะอยู่ห่างกันสี่ถึงห้าปีแสง.a ในกระจุกดาวทรงกลม มีดาวอัดอยู่อย่างหนาแน่น คืออยู่ห่างกันประมาณหนึ่งในสิบของปีแสง.
กระจุกดาวในภาพคือ โอเมกา เซนเทารี. เมื่อมองด้วยตาเปล่าดูราวกับเป็นดาวดวงเดียว. แต่เมื่อมองผ่านกล้องโทรทรรศน์ขนาดใหญ่ กลับกลายเป็นกระจุกดาวอันเจิดจ้าซึ่งมีดาวจำนวนมาก รวมแล้วประมาณหนึ่งล้านดวง. โอเมกา เซนเทารี จะเห็นได้ดีที่สุดทางซีกโลกใต้ แต่ในยามเย็นช่วงฤดูใบไม้ผลิและฤดูร้อนก็สามารถเห็นได้จนถึงช่วงละติจูดกลางทางซีกโลกเหนือ และเห็นได้ในระดับต่ำที่ขอบฟ้าทางทิศใต้.
เส้นผ่าศูนย์กลางของโอเมกา เซนเทารี อยู่ในราว 150 ปีแสง; ต้องใช้เวลาประมาณ 150 ปี เพื่อแสงจะเดินทางจากจุดล่างถึงจุดบนสุดของภาพถ่ายนี้! ระยะทางจากโลกถึงโอเมกา เซนเทารี กะประมาณว่า 17,000 ปีแสง.
โอเมกาเป็นที่รู้จักกันมานมนานว่าเป็นดาวดวงเดียว. ในศตวรรษที่ 17 นักดาราศาสตร์สมัครเล่นชาวเยอรมัน โยฮันน์ ไบเออร์ ตั้งชื่อมันโดยใช้อักษรภาษากรีกคือ โอเมกา (ω). อย่างไรก็ตาม ในปี 1677 เอดมอนด์ เฮลลี นักดาราศาสตร์ชาวอังกฤษได้สังเกตเป็นครั้งแรกว่ามันเป็นกระจุกดาวทรงกลม.
ทางซีกโลกเหนือ หนึ่งในกระจุกดาวที่จะสังเกตได้ดีที่สุดคือ เอ็ม 13 ในกลุ่มดาวเฮอร์คิวลิส. กระจุกดาวนี้มีดาวประมาณหนึ่งล้านดวงและอยู่ห่างจากเรา 4,000 ปีแสงไกลกว่าโอเมกา เซนเทารี. ดังนั้นมันจึงดูเล็กกว่า.
หากคุณมีโอกาสดูกระจุกดาวทรงกลมโดยผ่านกล้องโทรทรรศน์ขนาดใหญ่พอสมควร ขออย่าพลาด. นั่นเป็นหนึ่งในสิ่งทรงสร้างที่น่าทึ่งที่สุด ซึ่งคุณสามารถเห็นได้ในท้องฟ้ายามค่ำคืน.
[เชิงอรรถ]
a หนึ่งปีแสงเท่ากับ 9,460,530,000,000 กิโลเมตร.
[รูปภาพหน้า 31]
โอเมกา เซนเทารี
[ที่มาของภาพ]
National Optical Astronomy Observatories
[รูปภาพหน้า 31]
เอ็ม 13
[ที่มาของภาพ]
Milky Way galaxy and M13: Courtesy United States Naval Observatory