ตัวต่อที่เป็นปรสิตแต่ก็มีประโยชน์
จริงอยู่ ตัวต่ออิคนูมอนมีรูปร่างประหลาดจนเกือบจะน่ากลัวเสียด้วยซ้ำ. แต่เหตุใดจึงเรียกมันว่าปรสิต? เพราะตามปกติแล้วมันแพร่พันธุ์โดยวางไข่ไว้บนหรือในตัวอ่อนของแมลงชนิดอื่นหรือแมงมุม.
ในอเมริกาเหนือ มีต่ออิคนูมอนจริง ๆ มากกว่า 3,000 ชนิด. ตัวต่อเหล่านี้เป็นส่วนหนึ่งในวงศ์ต่อและแตนที่เป็นปรสิตหลายชนิด. นักวิทยาศาสตร์กะประมาณว่าทั่วโลกมีแมลงมากกว่า 40,000 ชนิดที่อยู่ในวงศ์นี้.
ต่ออิคนูมอนมีความยาวหลายขนาดตั้งแต่ 0.3 ถึง 5 เซนติเมตร. ท้องที่เพรียวโค้งของมันยาวกว่าความยาวของหัวและหน้าอกรวมกัน. ต่ออิคนูมอนไม่เหมือนต่อธรรมดาตรงที่มันมีหนวดยาวกว่า.
ลักษณะที่เด่นที่สุดของต่ออิคนูมอนคือท่อที่ปลายก้นของมันซึ่งเป็นเหมือนเข็ม. ท่อนี้คือท่อวางไข่และมักจะยาวกว่าลำตัวของมัน. ท่อนี้ไม่ได้หนาไปกว่าเส้นขนของม้าและมีเส้นใยคล้ายเส้นด้ายสามเส้นซึ่งสามารถเลื่อนไปมาเพื่อดันไข่ลงไปตามท่อ.
ต่ออิคนูมอนรู้ได้อย่างไรว่าตัวอ่อนของเหยื่ออยู่ที่ไหน? เคยมีคนเห็นต่อตัวเมียเมการ์ฮิสซา (Megarhyssa) ซึ่งเป็นสกุลย่อยของต่ออิคนูมอน ใช้หนวดเคาะต้นไม้เพื่อตรวจจับแรงสั่นสะเทือนของตัวอ่อนซึ่งอยู่ใต้เปลือกไม้ลงไป 2 เซนติเมตรหรือลึกกว่านั้น. เมื่อมันรู้สึกว่ามีตัวอ่อน มันก็ยิ่งเคาะแรงขึ้น. ในที่สุด มันก็ใช้ท่อเจาะเปลือกไม้ลงไปเหมือนกับใช้สว่านเจาะ.
ผู้สังเกตการณ์กล่าวว่า “เมื่อปลายท่อวางไข่ของตัวต่อสัมผัสถูกตัวอ่อน มันจะดันไข่ฟองหนึ่งลงไปตามท่อเพื่อให้ไข่วางอยู่ใกล้ ๆ หรือติดอยู่บนตัวเหยื่อที่หมดโอกาสรอด.” เมื่อไข่ฟักเป็นตัว ตัวอ่อนของต่อก็จะกินไขมันและของเหลวในตัวอ่อนที่เป็นเหยื่อ. จากนั้น ตัวต่อก็ปั่นเส้นไหมเป็นปลอกซึ่งในปลอกนั้นตัวอ่อนจะเจริญเติบโตจนกลายเป็นตัวเต็มวัย. เมื่อตัวต่อขึ้นมาถึงผิวเปลือกไม้ มันก็พร้อมจะหาเหยื่อรุ่นต่อไป.
แม้ว่าบางคนอาจบอกว่าแมลงกลุ่มนี้เป็นปรสิตที่อำมหิต แต่ต่ออิคนูมอนก็มีหน้าที่สำคัญ. ตัวอ่อนของมันกินแมลงที่เป็นอันตรายต่อพืชผล รวมทั้งแมลงชินช์, มอดกินฝ้าย, ผีเสื้อกลางคืนคอดลิง, ด้วงหน่อไม้ฝรั่ง และอีกมาก. ดังนั้น ต่ออิคนูมอนจึงช่วยควบคุมการแพร่พันธุ์ของศัตรูพืชทางการเกษตร.
แม้ว่าต่ออิคนูมอนมีจำนวนมาก แต่ผู้คนก็มักไม่ค่อยได้เห็นมัน เพราะปกติมันจะกินอาหาร, ผสมพันธุ์, และวางไข่ในถิ่นอาศัยที่ผู้คนไม่ค่อยเข้าไปเยือน. อิคนูมอนจึงเป็นอีกตัวอย่างหนึ่งแห่งความหลากหลายและความสมดุลของสิ่งมีชีวิตที่มนุษย์ยังไม่เข้าใจเต็มที่.
[ภาพหน้า 24]
ต่ออิคนูมอนเตรียมวางไข่
[ที่มาของภาพ]
Scott Bauer/Agricultural Research Service, USDA