คอนสแตนตินเปลี่ยนศาสนาจริงไหม?
ข้ออ้างที่ว่าคอนสแตนติน จักรพรรดิโรมันได้เปลี่ยนศาสนานั้นเป็นที่น่าสนใจแก่พวกนักศึกษาด้านศาสนาอยู่นานทีเดียว. ตามบันทึกของเขาเอง ในวันก่อนการสงครามปี 312 สากลศักราช ซึ่งเขาได้ชัยชนะนั้น คอนสแตนตินผู้ถือศาสนานอกรีตได้เห็นเครื่องหมายกางเขนพร้อมกับคำขวัญ: “ด้วยเครื่องหมายนี้จะมีชัยชนะ” ในนิมิต. หลังจากนั้นไม่นานเขาก็ได้ “เปลี่ยนศาสนา” (ในปี 313 สากลศักราช) และยุติการข่มเหงคริสเตียนในจักรวรรดิโรมัน. คอนสแตนตินได้ส่งเสริมศาสนาคริสเตียนที่ได้เปลี่ยนรูปแบบใหม่แล้วให้เป็นศาสนาประจำรัฐ และกระทั่งยังเข้าไปก้าวก่ายในความขัดแย้งภายในคริสต์จักรด้วย. กระนั้น เขายังกระทำสิ่งซึ่งทำให้เกิดข้อสงสัยว่า เขาได้เปลี่ยนศาสนาจริง ๆ หรือไม่ และเขาไม่ได้รับบัพติสมาจนกระทั่งก่อนจะสิ้นชีวิตในอีกประมาณยี่สิบสี่ปีต่อมา.
ในบทความหนึ่งใน ไบเบิล รีวิว สแตนเลย์ เอ. ฮัดสัน นักวิชาการว่าด้วยเหรียญกษาปณ์โบราณ และนักศึกษาขั้นปริญญาเอกด้านเทววิทยา ได้เผยให้ทราบถึงวิธีที่การผลิตเหรียญกษาปณ์ในรัชสมัยคอนสแตนตินนั้นได้เสนอข้อมูลที่น่าสนใจเกี่ยวด้วยการเปลี่ยนศาสนาของคอนสแตนติน. จนกระทั่งสมัยคอนสแตนตินเป็นเรื่องปกติที่มีภาพสลักรูปเทพเจ้าของชาวโรมันอันเป็นที่นิยมนับถือกันอยู่บนเหรียญกษาปณ์ของชาวโรมัน แต่ฮัดสันรายงานว่า หลังจากคอนสแตนตินเปลี่ยนศาสนาแล้ว รูปแบบนอกรีตก็ปรากฏว่ามีน้อยลงเรื่อย ๆ—ยกเว้นเพียงอย่างเดียว. เหรียญที่มีรูป โซล คือพระอาทิตย์—ซึ่งเคยเป็นที่ยกย่องนับถือของคอนสแตนติน—ได้มีการผลิตออกมากมาย. เพราะเหตุใด?
ฮัดสัน ได้แนะสองทางที่เป็นไปได้. ประการแรก การเปลี่ยนศาสนาของคอนสแตนตินอาจเป็นไปทีละน้อย—ทั้ง ๆ ที่เขาได้เห็นนิมิตอันน่าทึ่งนั้น. หรืออันที่จริง คอนสแตนตินอาจเอาเรื่องเทพเจ้าโซลมาปนกับพระเยซู. ซินเครติสซึม (การประสานหลักข้อเชื่อที่แตกต่างกัน) ไม่ใช่เรื่องผิดปกติแม้ในทุกวันนี้. ตัวอย่างเช่น ในแถบลาตินอเมริกา ยังมีการบูชาเทพธิดา ปาชา-มามา และโตนันท์ซินที่มีอยู่ก่อนสมัยโคลัมบัสนั้นอยู่ในนามของพระนางมาเรียผู้บริสุทธิ์. ในทำนองเดียวกัน คอนสแตนตินอาจนมัสการเทพเจ้าโซลในนามของพระเยซูคริสต์ก็ได้.
การประสานหลักข้อเชื่อที่แตกต่างกันเช่นนั้น อาจเป็นสิ่งที่อธิบายถึงเหตุที่วันที่ 25 ธันวาคม ‘วันประสูติของพระอาทิตย์ผู้ซึ่งไม่มีใครพิชิตได้’ ได้ถูกเลือกเป็นวันระลึกถึงการประสูติของพระเยซู. และยังอาจช่วยเราให้เข้าใจสาเหตุที่บนเหรียญซึ่งผลิตขึ้นเพื่อระลึกถึงการตายของคอนสแตนติน ได้มีคำจารึกว่า “ดีวี คอนสตันตินุส ” (“คอนสแตนตินผู้ศักดิ์สิทธิ์”). นี้แสดงว่า แม้เขาจะได้เปลี่ยนศาสนาและที่สุดได้รับบัพติสมา คอนสแตนตินก็ยังถูกถือว่าเป็นเทพเจ้าอยู่หลังจากที่สิ้นชีวิต เหมือนกับจักรพรรดินอกรีตคนก่อน ๆ.
[ที่มาของภาพหน้า 7]
The Metropolitan Museum of Art. Bequest of Mrs F. F. Thomson, 1926 (26.229)