ጽውጽዋይ ዘይኰነ ታሪኽ

“ኣነ ኸኣ ንዅሉ ኣዳላዲለ ኻብ ጥንቲ ስዒበዮ እየ።” —ሉቃስ 1:3።

መጽሓፍ ቅዱስ ፍሉይ ዝዀነ ብኸመይ እዩ፧ ኣፈ ታሪኽን ጽውጽዋይን ባህ ዜብል ዛንታ ዝሓዘ እኳ እንተ ዀነ፡ ብዛዕባ ቦታታትን ዕለትን ስማት ሰባትን ግና ብንጹር ኣይጠቅስን እዩ። ብኣንጻሩ ግና መጽሓፍ ቅዱስ፡ ታሪኻዊ ዝርዝራት ዝሓዘ እዩ፣ እዚ ኸኣ ነቲ ኣንባቢ፡ እቲ ኣብ መጽሓፍ ቅዱስ ዚርከብ ‘ቃል፡ ሓቂ’ ምዃኑ እዩ ዜረጋግጸሉ።—መዝሙር 119:160።

ኣብነት፦ መጽሓፍ ቅዱስ፡ ‘ነቡካድነጻር ንጉስ ባቢሎን ንዮያኪን [ንጉስ ይሁዳ] ናብ ባቢሎን ከም ዝማረኾ’ ይገልጽ እዩ። ጸኒሑ፡ “ኤዊል-መሮዳክ ንጉስ ባቢሎን በታ ዝነገሰላ ዓመት ንዮያኪን ንጉስ ይሁዳ ኻብ ቤት ማእሰርቲ ኣውጽኦ።” “ብዅሉ ዘመን ህይወቱ ከኣ ወርትግ ኣብ ቅድሚኡ እንጌራ ይበልዕ ነበረ።”—2 ነገስት 24:11, 15፣ 25:27-30።

ተመራመርቲ ስነ ጥንቲ እንታይ ረኸቡ፧ ተመራመርቲ ስነ ጥንቲ ኣብ ዑናታት ጥንታዊት ባቢሎን፡ ብግዜ ዳግማይ ነቡካድነጻር ዝነበረ ምምሕዳራዊ ሰነድ ረኸቡ። እቲ ሰነድ፡ ብዛዕባ እቲ ንእሱራትን ነቶም ኣብ ቤተ መንግስቲ ዚውከሉን ሰባት ዚወሃቦም ዝነበረ መቝነን ዚገልጽ ዝርዝር ዝሓዘ እዩ ነይሩ። ኣብቲ ዝርዝር ከኣ፡ “ያኡኪን [ዮኣኪን]” “ንጉስ ምድሪ ያሁድ [ይሁዳ]”ን ስድራ ቤቱን ተጠቒሶም ነበሩ። ብዛዕባ እቲ ንነቡካድነጻር ዝተክኦ ኤዊል-መሮዳክከ እንታይ ኪብሃል ይከኣል፧ ኣብ ጥቓ ሱሳ፡ “ቤተ መንግስቲ ኣሚል-ማርዱክ [ኤዊል-መሮዳክ]፡ ንጉስ ባቢሎን፡ ወዲ ነቡካድነጻር ንጉስ ባቢሎን” ዚብል ጽሕፈት እተጻሕፎ ሳርማ ተረኺቡ እዩ።

ንስኻኸ እንታይ ይመስለካ፧ ምስ ታሪኽ ብእተተሓሓዘ፡ ዝርዝራውን ልክዕን ሓበሬታ ዝሓዘ ኻልእ ጥንታዊ ናይ ሃይማኖት ጽሑፍ ኣሎዶ፧ ወይስ መጽሓፍ ቅዱስ ፍሉይ ስለ ዝዀነ እዩ፧

[ኣብ ገጽ 5 ዘሎ ፍረ ሓሳብ]

“እቲ ኣብ መጽሓፍ ቅዱስ ዚርከብ መስርዕ ፍጻመታትን ጂኦግራፍያዊ መግለጺታትን ካብ ካልእ ጥንታዊ ሰነድ ንላዕሊ ልክዕን ዚእመንን እዩ።” —ኤ ሳይንቲፊክ ኢንቨስቲጌሽን ኦቭ ዘ ኦልድ ተስታመንት፡ ብሮበርት ዊልሰን

[ኣብ ገጽ 5 ዘሎ ስእሊ]

ስም ዮኣኪን ንጉስ ይሁዳ ዚርከቦ ምምሕዳራዊ ሰነድ ባቢሎን

[ኣብ ገጽ 5 ዘሎ ምንጪ ስእሊ]

© bpk, Berlin/Vorderasiatisches Museum, SMB/Olaf M. Tessmer/Art Resource, NY