ናብ ኡዝበኪስታን እተገብረ ምብጻሕ

ትራንሶክስያና። ኣብ መንጎ ኣፍላጋት እትርከብ ሃገር። ታርታሪ። ቱርኪስታን። እዚ ሎሚ ን“ምድሪ ኡዝበክ” ማለት ኡዝበኪስታን ዜጠቓልል ከባቢታት ብብርክት ዝበለ ኣስማት እዩ ኺጽዋዕ ጸኒሑ። ካብ መጀመርታ 15 ዘመን ኣትሒዙ፡ ከተማታት ኡዝበኪስታን፡ እቶም ንግዲ ሃሪ ብዚጐዓዓዘሉ መገዲ ዚጐዓዙ ዝነበሩ ነጋዶ ዜዕርፉለን ቦታታት እየን ነይረን። እዚ መገዲ እዚ፡ ሓደ ኻብቲ ንቻይና ምስ መዲተራንያን ዜራኽብ ዝነበረ መገድታት እዩ። ሎሚ፡ ጡጥ ንዕዳጋ ማእለማ ኡዝበክ ዓብሊልዎ ይርከብ። ኣብዚ ቦታ እዚ፡ ካብ ጡጥን ጸምርን ሃርን እተሰርሐ ውቁብ ምንጻፋት እውን ይሽየጥ እዩ።

ኣብ ብምሉኡ ታሪኽ ከም እተራእየ፡ ባህሊ ኡዝበክ ብብዙሓት ህዝብታት ተጸልዩ እዩ። ፍሉጣት ወረርቲ ምስቲ ሓያል ሰራዊቶም፡ ብኣኽራንን ምድረ በዳታትን ኡዝበኪስታን ተጓዒዞም እዮም። ሓደ ኻብኦም እስክንድር እቲ ዓብዪ ዀይኑ ነታ ሮክሳና እትብሃል ኣፍቃሪቱ ኣብዚ ቦታ እዚ እዩ ረኺብዋ። ካልኦት ድማ ተወላዲ መንጎልያ ዝዀነ ገንጊስ ካን፡ ከምኡ እውን ተወላዲ እቲ ኸባቢ ዝዀነን ንሓደ ኻብቲ ኣብ ታሪኽ ዝዓበየ ግዝኣታት ዚገዝእ ዝነበረን ቲሙር (ታመርሌን ተባሂሉ እውን ዚፍለጥ) እዮም።

እቲ ብሰማያዊ ማቶኔላታት እተሸፈነ ጕልላት ዘለዎ ማራኽን ብሕብሪ ዘጌጸን ህንጻታት፡ ነቲ ኣብ ኡዝበኪስታን ዚርከብ ዘመናዊ ቦታታት መልክዕ ሂብዎ ይርከብ። መብዛሕትኡ እዚ ህንጻታት እዚ ኸኣ ከም ኣብያተ ትምህርቲ እዩ ዜገልግል።

ንግዲ ሃሪ ዚጐዓዓዘሉ መገዲ። እዚ መስመር ንግዲ እዚ፡ ካብ ቅድሚ ክርስቶስ ኣትሒዙ ኽሳዕ መወዳእታ 15 ዘመን ድሕሪ ክርስቶስ፡ ማለት መገዲ ባሕሪ ህንዲ ኽሳዕ ዚኽፈት የገልግል ነበረ። ገሊኡ ኽፋሉ ድማ በቲ ሎሚ ኡዝበኪስታን ዚብሃል ዘሎ ቦታ እዩ ዚስንጥቕ ነይሩ። ኣብቲ ግዜ እቲ ድማ ኣብ ንግዲ ዓለምና ኣዝዩ ኣገዳሲ ነበረ።

ባሕሪ ኣራል። እዚ ባሕሪ ኣራል ተባሂሉ ዚጽዋዕ ቀላይ እዚ፡ ካብ ቀላያት ዓለምና ብዕቤቱ ኣብ ራብዓይ ደረጃ ዚስራዕ እኳ እንተ ነበረ፡ ብመስኖታት ማይ ካብኡ ስለ ዚውሰድ ግና እናነጸፈ እዩ ዚኸይድ ዘሎ። ኡዝበኪስታን ምስ ካልኦት ኣብ ማእከላይ እስያ ዚርከባ ሃገራት ብምትሕብባር ከኣ ነዚ ሽግር እዚ ኽትፈትሖ ትጽዕር ኣላ።

ኣብ ፊደላት ኡዝበኪስታን እተገብረ ለውጥታት። ኣብዚ ቦታ እዚ፡ እተፈላለየ ቛንቋታት እዩ ዚዝረብ ነይሩ። ድሕሪ እቲ ኣብ ሻሙናይ ዘመን ሰዓብቲ እምነት ምስልምና ዝገበርዎ ወራር ግና ቋንቋ ዓረብኛ ተኣታተወ። እታ ሃገር ምስ ሕብረት ሶቭየት ምስ ተጸንበረት፡ ኣብ ፈለማ ፊደላት ላቲን ኣብ ጥቕሚ ይውዕል እኳ እንተ ነበረ፡ ኣብ መወዳእታ 1930ታት ብፊደላት ሲሪሊክ ተተክአ። ብ1993 ዝወጸ ሓድሽ ሕጊ፡ ኣብ ኣገባብ ኣጸሓሕፋ ላቲን እተመርኰሰ ፊደላት ኡዝበክ ከም ዚተኣታቶ ገበረ።