2

Apia . . . Arquipo: Bukod kay Filemon, ang dalawang miyembrong ito lang ng kongregasyon na nagtitipon sa bahay ni Filemon ang nabanggit ni Pablo sa pangalan sa liham na ito. Kaya sinasabi ng maraming iskolar na si Apia ay asawa ni Filemon at si Arquipo naman ay anak nila. Sinasabi rin ng ilan na binanggit ni Pablo sina Apia at Arquipo dahil naging alipin ng pamilya si Onesimo. Kung gayon, lahat sila ay dapat magbigay-pansin sa sinabi ni Pablo sa liham na ito. Magkakapamilya man sila o hindi, may magandang dahilan si Pablo na banggitin sina Apia at Arquipo. Binigyang-dangal ni Pablo si Apia nang tawagin niya itong kapatid naming babae. Malamang na ang Arquipo sa liham na ito ay ang Arquipo rin na binanggit ni Pablo sa liham niya sa mga taga-Colosas. (Tingnan ang study note sa Col 4:17.) At tinawag niya si Arquipo na kapuwa namin sundalo, na nagdiriin ng malapít na kaugnayan niya rito at ng pagiging tapat nito at matapang na lingkod ni Kristo.—Ihambing ang Fil 2:25.

at sa kongregasyong nagtitipon sa iyong bahay: Pangunahin nang kay Filemon patungkol ang liham na ito ni Pablo, pero para din ito kina Apia at Arquipo at sa buong kongregasyon. Madalas na sa mga bahay nagtitipon ang mga Kristiyano noong unang siglo. (Col 4:15; tingnan ang study note sa 1Co 16:19.) Kahit na pangunahin nang si Filemon ang kausap ni Pablo sa buong liham, kapansin-pansin na gumamit siya ng mga Griegong panghalip na nasa anyong pangmaramihan na isinaling “sumainyo,” “ninyo,” at “kayo” sa talata 3, 22, at 25. Kaya posibleng gusto ni Pablo na mabasa ang liham na ito sa buong kongregasyon. Siguradong makikinabang sila sa mahahalagang kaisipan at prinsipyong nasa liham.