Mula 1943 B.C.E. hanggang sa Pag-alis. Sinasabi sa Exodo 12:40, 41 na “ang pananahanan ng mga anak ni Israel, na nanahanan sa Ehipto, ay apat na raan at tatlumpung taon. At nangyari sa pagwawakas ng apat na raan at tatlumpung taon, nangyari nga sa mismong araw na ito na ang lahat ng hukbo ni Jehova ay lumabas mula sa lupain ng Ehipto.” Bagaman isinasalin ng karamihan sa mga salin ang talata 40 sa paraang ang 430 taon ay tumutukoy lamang sa pananahanan sa Ehipto, ipinahihintulot ng orihinal na Hebreo ang pagkakasalin na unang nabanggit. Gayundin, sa Galacia 3:16, 17, iniuugnay ni Pablo ang 430-taóng yugtong iyan sa panahong nasa pagitan ng pagbibigay-bisa sa tipang Abrahamiko at ng paggawa ng tipang Kautusan. Maliwanag na nang kumilos si Abraham ayon sa pangako ng Diyos, anupat tinawid niya ang Eufrates noong 1943 B.C.E. patungo sa Canaan at aktuwal na lumipat “sa lupain” na itinuro ng Diyos sa kaniya, ang tipang Abrahamiko ay nabigyang-bisa. (Gen 12:1; 15:18-21) Eksaktong 430 taon pagkatapos ng pangyayaring ito, ang kaniyang mga inapo ay iniligtas mula sa Ehipto, noong 1513 B.C.E., at nang taon ding iyon ay ipinakipagtipan sa kanila ang tipang Kautusan. May katibayan na mula pa noong unang mga panahon, ang yugto na binabanggit sa Exodo 12:40, 41 ay inuunawang nagsimula nang lumipat sa Canaan ang mga ninuno ng bansa; ipinakikita ito ng ganitong pagkakasalin sa Griegong Septuagint: “Ngunit ang pananahanan ng mga anak ni Israel na kanilang itinahan sa lupain ng Ehipto at sa lupain ng Canaan [ay] apat na raan at tatlumpung taon.”

Ang yugto ng panahon mula sa paglipat ni Abraham sa Canaan hanggang sa pagbaba ni Jacob sa Ehipto ay 215 taon. Tinuos ang numerong ito mula sa sumusunod na mga impormasyon: Dalawampu’t limang taon ang lumipas mula sa paglisan ni Abraham sa Haran hanggang sa kapanganakan ni Isaac (Gen 12:4; 21:5); mula noon hanggang sa kapanganakan ni Jacob ay 60 taon (Gen 25:26); at si Jacob ay 130 taóng gulang nang pumasok siya sa Ehipto (Gen 47:9); kaya ang kabuuan nito ay 215 taon (mula 1943 hanggang 1728 B.C.E.). Nangangahulugan ito na 215 taon din ang ginugol ng mga Israelita sa Ehipto kasunod nito (mula 1728 hanggang 1513 B.C.E.). Ang posibilidad na ang mga Israelita ay dumami nang husto sa loob ng 215 taon anupat umabot sila sa populasyong kinabibilangan ng 600,000 “matitipunong lalaki” ay ipinakikita sa ilalim ng pamagat na PAG-ALIS.​—Exo 12:37.

Sinabi ni Jehova kay Abram (Abraham): “Tiyak na malalaman mo na ang iyong binhi ay magiging naninirahang dayuhan sa lupain na hindi kanila, at paglilingkuran nila ang mga ito, at tiyak na pipighatiin sila ng mga ito sa loob ng apat na raang taon.” (Gen 15:13; tingnan din ang Gaw 7:6, 7.) Ipinahayag ito bago pa man ipanganak ang ipinangakong tagapagmana o “binhi,” si Isaac. Noong 1932 B.C.E., si Ismael ay isinilang kay Abram ng Ehipsiyong alilang babae na si Hagar, at noong 1918 B.C.E., isinilang naman si Isaac. (Gen 16:16; 21:5) Kung bibilang ng 400 taon paatras mula sa Pag-alis, na nagsilbing palatandaan ng katapusan ng ‘pagpighati’ (Gen 15:14), sasapit tayo sa 1913 B.C.E., at nang panahong iyon ay mga limang taóng gulang na si Isaac. Waring si Isaac ay inawat na noon sa suso at, palibhasa’y isa nang “naninirahang dayuhan” sa lupaing hindi kaniya, dinanas na niya ang pasimula ng inihulang kapighatian sa pamamagitan ng ‘panunukso’ ni Ismael, na noon ay mga 19 na taóng gulang. (Gen 21:8, 9) Bagaman ang panlilibak ni Ismael sa tagapagmana ni Abraham ay maaaring malasin sa makabagong panahon bilang di-gaanong mahalaga, iba ang pangmalas dito noong panahon ng mga patriyarka. Pinatutunayan ito ng reaksiyon ni Sara at ng pagsang-ayon ng Diyos sa pagpupumilit ni Sara na paalisin si Hagar at ang anak nitong si Ismael. (Gen 21:10-13) Ipinakikita rin ng detalyadong pagkakatala ng insidenteng ito sa banal na ulat na ito’y nagsilbing pasimula ng inihulang 400-taóng yugto ng kapighatian na magwawakas lamang sa Pag-alis.​—Gal 4:29.

Mula 1513 B.C.E. hanggang sa mahati ang kaharian. Noong “ikaapat na raan at walumpung taon pagkalabas ng mga anak ni Israel mula sa lupain ng Ehipto,” sa ikaapat na taon ng paghahari ni Solomon, sinimulang itayo ang templo sa Jerusalem. (1Ha 6:1) Ang ‘ikaapat na raan at walumpu’ ay isang ordinal na numero na kumakatawan sa 479 na buong taon at ilang bahagi ng isang taon, sa kasong ito ay isang buwan. Kung bibilang ng 479 na taon mula sa Pag-alis (Nisan 1513 B.C.E.), sasapit tayo sa 1034 B.C.E., anupat ang pagtatayo ng templo ay nagsimula sa ikalawang buwan, ang Ziv (katumbas ng huling bahagi ng Abril at unang bahagi ng Mayo). Yamang ito ang ikaapat na taon (isa pang ordinal na numero) ng pamamahala ni Solomon, ang kaniyang paghahari ay nagsimula noong 1037 B.C.E., tatlong buong taon bago nito. Maliwanag na ang kaniyang 40-taóng pamamahala ay sumaklaw mula Nisan 1037 hanggang Nisan 997 B.C.E., anupat naganap ang pagkakahati ng kaharian noong huling nabanggit na taon. Samakatuwid, ang kronolohikal na balangkas ng yugtong ito ay gaya ng ipinakikita sa ibaba.

Ang saligan ng mga numerong ito ay ang mga tekstong gaya ng Deuteronomio 2:7; 29:5; Gawa 13:21; 2 Samuel 5:4; 1 Hari 11:42, 43; 12:1-20. Itinatawag-pansin ng ilang kritiko ang apat na yugto na tig-aapatnapung taon na naganap sa yugtong ito, anupat sinasabi nilang katibayan ito ng ‘basta paghahanap ng simetriya’ ng mga manunulat ng Bibliya sa halip na ng isang tumpak na kronolohiya. Sa kabaligtaran, samantalang ang yugto ng pagpapagala-gala ng mga Israelita bago sila pumasok sa Canaan ay halos eksaktong 40 taon bilang katuparan ng hatol ng Diyos na nakaulat sa Bilang 14:33, 34 (ihambing ang Exo 12:2, 3, 6, 17; Deu 1:31; 8:2-4; Jos 4:19), maaaring ang tatlong iba pang yugto ay pawang may mga butal. Kaya naman ang paghahari ni David ay ipinakikitang aktuwal na tumagal nang 40¹⁄2 taon, ayon sa 2 Samuel 5:5. Kung bibilangin ang opisyal na mga taon ng paghahari ng mga haring ito nang mula Nisan hanggang Nisan, gaya ng waring kinaugalian noon, maaaring mangahulugan ito na ang paghahari ni Haring Saul ay tumagal lamang nang 39¹⁄2 taon, ngunit ang mga buwang nalalabi hanggang sa sumunod na Nisan ay itinuring na bahagi ng paghahari ni Saul at samakatuwid ay hindi opisyal na kabilang sa 40 opisyal na taon ng paghahari ni David. Sa paanuman, iyan ang kilalang kaugalian ng mga tagapamahalang Semitiko sa Mesopotamia, anupat ang mga buwan mula sa pagkamatay ng isang hari hanggang sa sumunod na Nisan ay tinaguriang “yugto ng pagluklok” ng kasunod na hari, ngunit ang kaniyang opisyal na unang taon ng pamamahala ay hindi nagsisimula hangga’t hindi sumasapit ang buwan ng Nisan.

Hindi tuwirang binabanggit kung gaano kahaba ang yugto mula sa pagpasok sa Canaan hanggang sa pagtatapos ng kapanahunan ng mga Hukom, anupat natuos lamang ito sa pamamagitan ng deduksiyon. Samakatuwid nga, kung ang 123 taon ng kilalang mga yugto ng panahon (ng pagpapagala-gala sa ilang, nina Saul at David, at ng unang tatlong taon ng paghahari ni Solomon) ay babawasin mula sa 479 na taon sa pagitan ng Pag-alis at ng ikaapat na taon ni Solomon, 356 na taon ang matitira.

Hindi sinasabi sa Kasulatan kung paano hahati-hatiin ang 356 na taóng ito (mula sa pagpasok ng Israel sa Canaan noong 1473 B.C.E. hanggang sa pasimula ng paghahari ni Saul noong 1117 B.C.E.). Gayunman, maliwanag na maraming yugto ng panahon ang nagpang-abot. Bakit? Kung bibilangin nang sunud-sunod, ang iba’t ibang yugto ng paniniil, ng panunungkulan ng mga hukom, at ng kapayapaan gaya ng nakatala sa aklat ng Mga Hukom ay may kabuuang 410 taon. Upang tumugma ang mga yugtong ito sa nabanggit na 356-na-taóng yugto ng panahon, tiyak na may ilang yugto na magkakasabay sa halip na magkakasunod, at ito ang pangmalas ng karamihan sa mga komentarista. Sinusuportahan ng mga kalagayang inilalarawan ng mga ulat sa Bibliya ang ganitong paliwanag. Ang mga paniniil ay naganap sa iba’t ibang lugar sa lupain at nakaapekto sa iba’t ibang tribo. (MAPA, Tomo 1, p. 743) Kaya ang pananalitang “ang lupain ay hindi na nagkaroon ng kaligaligan,” na ginagamit matapos ilahad ang mga tagumpay ng mga Israelita laban sa mga sumisiil sa kanila, ay maaaring hindi laging sumasaklaw sa buong lugar na pinaninirahan ng 12 tribo kundi maaaring tumutukoy lamang sa bahagi na pangunahing apektado ng partikular na paniniil.​—Huk 3:11, 30; 5:31; 8:28; ihambing ang Jos 14:13-15.

Sa Gawa kabanata 13, nirepaso ng apostol na si Pablo ang mga pakikitungo ng Diyos sa Israel mula sa ‘pagpili ng mga ninuno’ hanggang sa panahon sa Ehipto, sa Pag-alis, sa pagpapagala-gala sa ilang, sa pananakop sa Canaan, at sa paghahati-hati ng lupain, at saka niya sinabi: “Ang lahat ng iyan ay sa loob ng mga apat na raan at limampung taon. At pagkatapos ng mga bagay na ito ay binigyan niya sila ng mga hukom hanggang kay Samuel na propeta.” (Gaw 13:20) Malaking kalituhan ang ibinunga ng pagkakasalin ng King James sa tekstong ito, na kababasahan: “At pagkatapos nito ay binigyan niya sila ng mga hukom sa yugto na mga apat na raan at limampung taon, hanggang kay Samuel na propeta.” Gayunman, ang pinakasinaunang mga manuskrito (kasali na rito ang Sinaitic, Vatican Manuscript No. 1209, at ang Alexandrine), pati na ang karamihan sa makabagong mga salin (gaya ng JB, Kx, at iba pa; tal 19, 20, AS, RS, AT), ay pawang umaayon sa naunang salin, na nagpapakitang ang kapanahunan ng mga Hukom ay kasunod ng 450 taon. Yamang ang yugto na “mga apat na raan at limampung taon” ay nagsimula sa ‘pagpili ng Diyos sa mga ninuno’ ng Israel, waring nagsimula ito noong taóng 1918 B.C.E. nang ipanganak si Isaac, ang orihinal na “binhi” na ipinangako kay Abraham. Samakatuwid, nagwakas iyon noong mga 1467 B.C.E., nang matapos ang panimulang pananakop sa Canaan, anupat sinimulan itong paghati-hatian. Yamang ang numero ay sinasabing tinantiya lamang, hindi na gaanong mahalaga ang pagkakaiba na mga isang taon.

Mula 997 B.C.E. hanggang sa pagkatiwangwang ng Jerusalem. Isang nakatutulong na giya hinggil sa kabuuang haba ng kapanahunang ito ng mga hari ang masusumpungan sa Ezekiel 4:1-7 na tumatalakay sa kunwa-kunwariang pagkubkob sa Jerusalem na isinagawa ng propetang si Ezekiel ayon sa utos ng Diyos. Si Ezekiel ay hihiga sa kaniyang kaliwang tagiliran sa loob ng 390 araw upang ‘dalhin ang kamalian ng sambahayan ng Israel,’ at sa kaniyang kanang tagiliran naman sa loob ng 40 araw upang ‘dalhin ang kamalian ng sambahayan ni Juda,’ at bawat araw ay ipinakitang kumakatawan sa isang taon. Maliwanag na ang dalawang yugto (390 taon at 40 taon) na inilarawan sa gayong paraan ay kumakatawan sa haba ng pagtitimpi ni Jehova sa dalawang kaharian dahil sa idolatrosong landasin ng mga ito. Gaya ng ipinakikita sa Soncino Books of the Bible (komentaryo sa Ezekiel, p. 20, 21), ganito ang pagkaunawa ng mga Judio sa hulang ito: “Ang pagkakasala ng Hilagang Kaharian ay sumaklaw sa isang yugto na 390 taon ([ayon sa] Seder Olam [ang pinakamaagang kronika na naingatan sa wikang Hebreo pagkaraan ng pagkatapon], [at sa mga Rabbi na sina] Rashi at Ibn Ezra). Kinalkula ni Abarbanel, na sinipi ni Malbim, ang yugto ng pagkakasala ng Samaria bilang mula noong panahon ng pagkakahati sa ilalim ni Rehoboam . . . hanggang sa pagbagsak ng Jerusalem. . . . Ang kanan [na tagiliran, na inihiga ni Ezekiel] ay tumutukoy sa timog, samakatuwid nga ang Kaharian ng Juda na nasa gawing timog o kanan. . . . Ang katiwalian ng Juda ay tumagal nang apatnapung taon at nagsimula di-nagtagal matapos bumagsak ang Samaria. Ayon kay Malbim, ang panahong iyon ay kinakalkula mula sa ikalabintatlong taon ng paghahari ni Josias . . . nang simulan ni Jeremias ang kaniyang ministeryo. (Jer. i. 2).”​—Inedit ni A. Cohen, London, 1950.

Ang yugto mula nang mahati ang kaharian noong 997 B.C.E. hanggang sa pagbagsak ng Jerusalem noong 607 B.C.E. ay 390 taon. Bagaman totoo na ang Samaria, na kabisera ng hilagang kaharian, ay bumagsak na sa Asirya noong 740 B.C.E., nang ikaanim na taon ni Hezekias (2Ha 18:9, 10), malamang na may ilang bahagi ng populasyon na tumakas patungo sa timugang kaharian bago dumating ang mga Asiryano. (Pansinin din ang situwasyon sa Juda pagkatapos na mahati ang kaharian gaya ng inilalarawan sa 2Cr 10:16, 17.) Ngunit, higit na mahalaga, ang patuloy na pagmamasid ng Diyos na Jehova sa mga Israelita ng itinapong hilagang kaharian, anupat isinasali pa rin sila sa mga mensahe ng kaniyang mga propeta bagaman matagal nang bumagsak ang Samaria, ay nagpapakitang kinakatawanan pa rin ng kabiserang lunsod ng Jerusalem ang kanilang mga kapakanan at na ang pagbagsak nito noong 607 B.C.E. ay isang kapahayagan ng kahatulan ni Jehova hindi lamang laban sa Juda kundi laban sa bansang Israel sa kabuuan. (Jer 3:11-22; 11:10-12, 17; Eze 9:9, 10) Nang bumagsak ang lunsod, gumuho ang pag-asa ng bansa sa kabuuan (maliban sa ilan na nag-ingat ng tunay na pananampalataya).​—Eze 37:11-14, 21, 22.

Sa tsart sa pahina 141-143, ang 390-taóng yugtong ito ay ginamit bilang isang mapagkakatiwalaang giya sa kronolohiya. Kung susumahin, ang mga taóng itinala para sa lahat ng paghahari ng mga hari sa Juda mula kay Rehoboam hanggang kay Zedekias ay may kabuuang 393 taon. Bagaman sinisikap ng ilang kronologo ng Bibliya na pagtugma-tugmain ang datos na may kinalaman sa mga hari sa pamamagitan ng maraming magkakasabay na paghahari at “interregnum [panahong bakante ang trono sa pagitan ng mga paghahari]” sa panig ng Juda, waring isang magkasabay na paghahari lamang ang mahalagang ipakita. Ito ay sa kaso ni Jehoram, na sinasabi (halimbawa, sa tekstong Masoretiko at sa ilan sa pinakamatatandang manuskrito ng Bibliya) na naging hari “samantalang si Jehosapat ay hari ng Juda,” anupat nagbibigay ng saligan upang ipalagay na nagkaroon noon ng magkasabay na paghahari. (2Ha 8:16) Sa ganitong paraan, ang kabuuang yugtong ito ay hindi lumalampas ng 390 taon.

Ang tsart na ito ay hindi nilayong ituring bilang isang ganap na kronolohiya kundi, sa halip, isa itong mungkahing paglalahad ng mga paghahari ng dalawang kaharian. Tinatalakay ng sinaunang kinasihang mga manunulat ang mga katotohanan at mga numero na pamilyar na pamilyar sa kanila at sa mga Judio noon, at hindi naging suliranin ang iba’t ibang pangmalas hinggil sa kronolohiya na pinanghawakan ng mga manunulat sa partikular na mga yugto. Hindi ganito ang kalagayan sa ngayon, kaya naman maaaring masiyahan na lamang tayo sa paggawa ng isang kaayusan na makatuwirang kasuwato ng ulat ng Bibliya.

Mula 607 B.C.E. hanggang sa pagbabalik mula sa pagkatapon. Ang haba ng yugtong ito ay itinakda ng sariling batas ng Diyos may kinalaman sa Juda, na “ang buong lupaing ito ay magiging isang wasak na dako, isang bagay na panggigilalasan, at ang mga bansang ito ay kailangang maglingkod sa hari ng Babilonya nang pitumpung taon.”​—Jer 25:8-11.

Ayon sa hula ng Bibliya, ang 70-taóng yugtong ito ay maaari lamang tumukoy sa panahon sa pagitan ng pagkatiwangwang ng Juda, na kaakibat ng pagkawasak ng Jerusalem, at ng pagbabalik ng mga Judiong tapon sa kanilang sariling lupain bilang resulta ng batas ni Ciro. Malinaw na sinasabi ng hula na ang 70 taon ay magiging mga taon ng pagkatiwangwang ng lupain ng Juda. Gayon ang pagkaunawa ng propetang si Daniel sa hulang ito, sapagkat sinabi niya: “Napag-unawa ko, akong si Daniel, sa pamamagitan ng mga aklat ang bilang ng mga taon na may kinalaman doon ay dumating kay Jeremias na propeta ang salita ni Jehova, na magaganap ang mga pagkawasak ng Jerusalem, samakatuwid ay pitumpung taon.” (Dan 9:2) Matapos ilarawan ang pananakop ni Nabucodonosor sa Jerusalem, ang 2 Cronica 36:20, 21 ay nagsabi: “Karagdagan pa, dinala niyang bihag sa Babilonya yaong mga nalabi mula sa tabak, at sila ay naging mga lingkod niya at ng kaniyang mga anak hanggang sa magsimulang maghari ang maharlikang pamahalaan ng Persia; upang tuparin ang salita ni Jehova sa pamamagitan ng bibig ni Jeremias, hanggang sa mabayaran ng lupain ang mga sabbath nito. Ito ay nangilin ng sabbath sa lahat ng mga araw ng pagkatiwangwang, upang ganapin ang pitumpung taon.”

Ang huling pagkubkob sa Jerusalem ay sumapit noong ika-9 na taon ni Zedekias (609 B.C.E.), at bumagsak ang lunsod noong kaniyang ika-11 taon (607 B.C.E.), na katumbas naman ng ika-19 na taon ng aktuwal na pamamahala ni Nabucodonosor (kung bibilang mula sa kaniyang taon ng pagluklok noong 625 B.C.E.). (2Ha 25:1-8) Noong ikalimang buwan ng taóng iyon (sa buwan ng Ab, katumbas ng huling bahagi ng Hulyo at unang bahagi ng Agosto), ang lunsod ay sinunog, ang mga pader ay giniba, at ang karamihan sa mga tao ay dinala sa pagkatapon. Ngunit “ang ilan sa mga taong maralita sa lupain” ay hinayaang maiwan, at nanatili sila roon hanggang noong mapaslang si Gedalias, ang inatasan ni Nabucodonosor, na naging dahilan naman upang tumakas sila patungong Ehipto, anupat naiwan ang Juda na lubusang tiwangwang. (2Ha 25:9-12, 22-26) Iyon ay noong ikapitong buwan, ang Etanim (o Tisri, katumbas ng huling bahagi ng Setyembre at unang bahagi ng Oktubre). Kaya ang pagbilang sa 70 taon ng pagkatiwangwang ay tiyak na nagsimula noong mga Oktubre 1, 607 B.C.E., anupat natapos noong 537 B.C.E. Pagsapit ng ikapitong buwan ng huling nabanggit na taon, ang unang nakabalik na mga Judio ay dumating sa Juda, 70 taon mula sa pasimula ng lubusang pagkatiwangwang ng lupain.​—2Cr 36:21-23; Ezr 3:1.

Mula 537 B.C.E. hanggang sa pagkakumberte ni Cornelio. Noong ikalawang taon pagkabalik mula sa pagkatapon (536 B.C.E.), ang pundasyon ng templo ay muling inilatag sa Jerusalem, bagaman noon lamang ikaanim na taon ng paghahari ni Dario I (Persiano) natapos ang muling-itinayong templo. (Ezr 3:8-10; 6:14, 15) Yamang hindi nakapaghari si Dario sa Babilonya maliban noong talunin niya ang rebeldeng si Nabucodonosor III noong Disyembre ng 522 at bihagin at patayin niya ito sa Babilonya di-nagtagal pagkatapos niyaon, ang taóng 522 B.C.E. ay maaaring ituring na taon ng pagluklok ni Haring Dario I. Kung gayon, ang kaniyang unang opisyal na taon ng paghahari ay nagsimula noong tagsibol ng 521 B.C.E. (Babylonian Chronology, 626 B.C.–A.D. 75, p. 30) Samakatuwid, ang ikaanim na taon ni Dario ay nagsimula noong Abril 12, 516 B.C.E., at nagpatuloy hanggang sa katapusan ng Marso ng 515 B.C.E. Kung ibabatay rito, ang muling pagtatayo ni Zerubabel ng templo ni Jehova ay natapos noong Marso 6 ng 515 B.C.E.

Ang sumunod na mahalagang petsa ay ang ika-20 taon ni Artajerjes (Longimanus), ang taon nang pahintulutan si Nehemias na pumaroon sa Jerusalem upang muli itong itayo. (Ne 2:1, 5-8) Ang mga dahilan kung bakit mas pinipili ang petsang 455 B.C.E. para sa taóng iyon kaysa sa popular na petsang 445 B.C.E. ay tinatalakay sa artikulong PERSIA, MGA PERSIANO. Ang mga pangyayari nang taóng iyon na kinapapalooban ng muling pagtatayo ng Jerusalem at ng mga pader nito ay nagsilbing palatandaan ng pasimula ng hula hinggil sa “pitumpung sanlinggo” sa Daniel 9:24-27. Maliwanag na ang mga sanlinggong binanggit doon ay “mga sanlinggo ng mga taon” (Dan 9:24, RS, AT, Mo), na may kabuuang 490 taon. Gaya ng ipinakikita sa ilalim ng pamagat na PITUMPUNG SANLINGGO, tinukoy ng hula na lilitaw si Jesus bilang Mesiyas sa taóng 29 C.E.; na mamamatay siya sa “kalahati ng sanlinggo” o sa kalagitnaan ng huling sanlinggo ng mga taon, samakatuwid nga, sa taóng 33 C.E.; at na magwawakas ang yugto ng pantanging lingap ng Diyos sa mga Judio sa taóng 36 C.E. Samakatuwid, ang 70 sanlinggo ng mga taon ay nagtapos nang makumberte si Cornelio, 490 taon mula noong taóng 455 B.C.E.​—Gaw 10:30-33, 44-48; 11:1.

Ang paglitaw ni Jesus bilang Mesiyas ay naganap sa mismong taóng inihula, marahil ay mga anim na buwan matapos simulan ni Juan na Tagapagbautismo ang kaniyang pangangaral noong “ikalabinlimang taon ng paghahari ni Tiberio Cesar.” (Luc 1:36; 3:1, 2, 21-23) Yamang hinirang ng Senadong Romano si Tiberio bilang emperador noong Setyembre 15 ng 14 C.E., ang kaniyang ika-15 taon ay mula noong huling bahagi ng 28 C.E. hanggang noong 29 C.E. (Tingnan ang TIBERIO.) Kung gayon, ipinakikita ng katibayan na ang bautismo ni Jesus at ang pagpapahid sa kaniya ay naganap noong taglagas ng taóng 29 C.E.

Yamang si Jesus ay “mga tatlumpung taóng gulang” nang bautismuhan siya noong 29 C.E. (Luc 3:23), ang kaniyang kapanganakan ay naganap 30 taon bago nito, o noong bandang taglagas ng 2 B.C.E. Ipinanganak siya noong panahon ng paghahari ni Cesar Augusto at ng pagkagobernador ni Quirinio sa Sirya. (Luc 2:1, 2) Ang pamamahala ni Augusto ay sumaklaw mula 27 B.C.E. hanggang 14 C.E. Ang Romanong senador na si P. Sulpicio Quirinio ay makalawang ulit na naging gobernador ng Sirya, anupat maliwanag na ang unang pagkakataon ay noong pagkatapos ni P. Quintilius Varus, na ang panunungkulan bilang emisaryo ng Sirya ay nagwakas noong 4 B.C.E. Ipinapalagay ng ilang iskolar na ang unang pagkagobernador ni Quirinio ay noong 3-2 B.C.E. (Tingnan ang PAGPAPAREHISTRO, PAGREREHISTRO.) Si Herodes na Dakila ang hari noon ng Judea, at nakita natin na may katibayan na malamang na taóng 1 B.C.E nang siya’y namatay. Kaya naman ipinahihiwatig ng lahat ng taglay nating ebidensiya, at lalo na ng mga pagtukoy sa Kasulatan, na ang Anak ng Diyos ay ipinanganak bilang tao noong taglagas ng 2 B.C.E.

[Tsart sa pahina 141-143]

TAMPOK NA MGA PETSA Noong Kapanahunan ng mga Hari ng Juda at ng Israel

PANSININ: Ang tsart na ito ay naglalaan ng isang sumaryo ng mahahalagang pangyayaring may kaugnayan sa mga hari ng Juda at ng Israel. Ginawang batayan ang rekord ng Bibliya hinggil sa mga taóng ipinamahala ng mga hari ng Juda upang maitakda ang ibang mga petsa. Ang mga petsang ibinigay para sa pamamahala ng mga Judeanong hari ay nagsisimula sa tagsibol ng nabanggit na taon at nagtatapos sa tagsibol ng sumunod na taon. Ang mga petsa naman ng paghahari ng mga hari sa Israel ay itinugma sa mga petsa ng paghahari ng mga hari sa Juda. Maraming inilaang impormasyon sa Bibliya tungkol sa mga hari na magkakasabay na namahala, at isinaalang-alang ang mga iyon upang maitakda ang mga petsang ito.

Nakatala rin dito ang mga mataas na saserdote at mga propetang binanggit sa rekord ng Bibliya may kaugnayan sa iba’t ibang mga hari. Ngunit hindi masasabing kumpleto ang talaang ito. Ang Aaronikong pagkasaserdote ay unang nanungkulan sa tabernakulo, at pagkatapos ay sa templo, anupat lumilitaw na walang patlang ang hanay nito hanggang noong panahon ng pagkatapon sa Babilonya. Ipinahihiwatig din ng Bibliya na, bukod sa mga propetang nabanggit ang mga pangalan, marami pa ang naglingkod sa sagradong katungkulang ito.​—1Ha 18:4; 2Cr 36:15, 16.

ANG LABINDALAWANG-TRIBONG KAHARIAN

Petsa B.C.E.

SAUL nagsimulang mamahala bilang hari sa 12 tribo (40 taon) Propeta: Samuel

Mga mataas na saserdote: Ahias, Ahimelec

1117

Kapanganakan ni David

1107

Natapos ni Samuel ang aklat ng Mga Hukom

c. 1100

Natapos ni Samuel ang aklat ng Ruth

c. 1090

Natapos ang aklat ng 1 Samuel

c. 1078

DAVID nagsimulang mamahala bilang hari ng Juda sa Hebron (40)

Mga propeta: Natan, Gad, Zadok

Mataas na saserdote: Abiatar

1077

David naging hari sa buong Israel; ginawang kabisera niya ang Jerusalem

1070

Natapos nina Gad at Natan ang 2 Samuel

c. 1040

SOLOMON nagsimulang mamahala bilang hari (40)

Mga propeta: Natan, Ahias, Ido

Mga mataas na saserdote: Abiatar, Zadok

1037

Nagsimula ang pagtatayo ng templo ni Solomon

1034

Natapos ang templong itinayo ni Solomon sa Jerusalem

1027

Isinulat ni Solomon ang Awit ni Solomon

c. 1020

Isinulat ni Solomon ang aklat ng Eclesiastes

b. 1000

KAHARIAN NG JUDA

Petsa B.C.E.

KAHARIAN NG ISRAEL

REHOBOAM nagsimulang mamahala bilang hari (17 taon); bansa nahati sa dalawang kaharian

Mga propeta: Semaias, Ido

997

JEROBOAM nagsimulang mamahala bilang hari sa 10 tribo sa hilaga, lumilitaw na mula sa Sikem muna, pagkatapos ay mula sa Tirza (22 taon)

Propeta: Ahias

Sisak ng Ehipto sumalakay sa Juda at kinuha ang mga kayamanan mula sa templo sa Jerusalem

993

ABIAS (ABIAM) nagsimulang mamahala bilang hari (3)

Propeta: Ido

980

ASA maliwanag na nagsimulang mamahala (41), ngunit ang kaniyang unang opisyal na taon ng paghahari ay binilang mula 977

Mga propeta: Azarias, Oded, Hanani

978

c. 976

NADAB nagsimulang mamahala bilang hari (2)

c. 975

BAASA pinaslang si Nadab at pagkatapos ay nagsimulang mamahala bilang hari (24)

Propeta: Jehu (anak ni Hanani)

Zera na Etiope nakipagdigma sa Juda

967

c. 952

ELAH nagsimulang mamahala bilang hari (2)

c. 951

ZIMRI, isang pinuno ng militar, pinaslang si Elah at pagkatapos ay namahala bilang hari (7 araw)

c. 951

OMRI, pinuno ng hukbo, nagsimulang mamahala bilang hari (12) 

c. 951

Tibni naging hari sa isang bahagi ng taong-bayan, anupat lalong nahati ang bansa

c. 947

Omri nagtagumpay laban kay Tibni at naging nagsosolong tagapamahala sa Israel

c. 945

Omri binili ang bundok ng Samaria at itinayo roon ang kaniyang kabisera

c. 940

AHAB nagsimulang mamahala bilang hari (22)

Mga propeta: Elias, Micaias

JEHOSAPAT maliwanag na nagsimulang mamahala (25), ngunit ang kaniyang unang opisyal na taon ng paghahari ay binilang mula 936

Mga propeta: Jehu (anak ni Hanani), Eliezer, Jahaziel

Mataas na saserdote: Amarias

937

c. 920

AHAZIAS, anak ni Ahab,‘naging hari’ (2); maliwanag na buháy pa noon ang kaniyang ama;

Mga taon ng pamamahala ni Ahazias maaaring bilangin mula mga 919

Propeta: Elias

Jehoram na anak ni Jehosapat, sa paanuman ay nakasama ng kaniyang ama sa pamamahala

c. 919

c. 917

JEHORAM, anak ni Ahab, nagsimulang mamahala bilang nagsosolong hari ng Israel (12); ngunit sa di-kukulangin sa isang teksto, maaaring pati ang maikling paghahari ng kaniyang kapatid na si Ahazias, na namatay na walang anak, ay isinama sa pamamahala niya

Propeta: Eliseo

JEHORAM naging opisyal na kasamang-tagapamahala ni Jehosapat, anupat mula sa panahong iyon ay maaaring bilangin ang paghahari ni Jehoram (8)

Propeta: Elias

913

Jehosapat namatay at Jehoram naging nagsosolong tagapamahala

c. 911

AHAZIAS, anak ni Jehoram, nagsimulang mamahala (1), bagaman marahil ay pinahiran upang maging hari noong mga 907

Mataas na saserdote: Jehoiada

c. 906

ATHALIA inagaw ang trono (6)

c. 905

JEHU, isang pinuno ng militar, pinaslang si Jehoram at pagkatapos ay nagsimulang mamahala (28); ngunit waring ang kaniyang mga taon ng paghahari ay binilang mula mga 904

Propeta: Eliseo

JEHOAS, anak ni Ahazias, nagsimulang mamahala bilang hari (40)

Mataas na saserdote: Jehoiada

898

876

JEHOAHAZ nagsimulang mamahala bilang hari (17)

c. 862

Jehoas maliwanag na nakasama sa paghahari ng kaniyang amang si Jehoahaz

c. 859

JEHOAS, anak ni Jehoahaz, nagsimulang mamahala bilang nagsosolong hari ng Israel (16)

Propeta: Eliseo

AMAZIAS nagsimulang mamahala bilang hari (29)

858

Jehoas ng Israel binihag si Amazias, sinira ang pader ng Jerusalem, at kinuha ang mga kayamanan mula sa templo

p. 858

c. 844

JEROBOAM II nagsimulang mamahala bilang hari (41)

Mga propeta: Jonas, Oseas, Amos

Aklat ng Jonas naisulat

UZIAS (AZARIAS) nagsimulang mamahala bilang hari (52)

Mga propeta: Oseas, Joel (?), Isaias

Mataas na saserdote: Azarias (II)

829

Aklat ng Joel marahil naisulat

c. 820

Uzias ‘naging hari’ sa isang pantanging diwa, anupat posibleng malaya na sa pamumuno ni Jeroboam II

c. 818

Aklat ng Amos naisulat

c. 804

c. 803

ZACARIAS ‘nagsimulang maghari’ sa isang diwa, ngunit maliwanag na ang paghahari ay lubusan lamang napagtibay bilang kaniya noong mga 792 (6 na buwan)

c. 791

SALUM pinaslang si Zacarias at pagkatapos ay namahala bilang hari (1 buwan)

c. 791

MENAHEM pinaslang si Salum at pagkatapos ay nagsimulang mamahala, ngunit waring ang kaniyang mga taon ng paghahari ay binilang mula noong mga 790 (10)

c. 780

PEKAHIAS nagsimulang mamahala bilang hari (2)

c. 778

PEKA pinaslang si Pekahias at pagkatapos ay nagsimulang mamahala bilang hari (20)

Propeta: Oded

JOTAM nagsimulang mamahala bilang hari (16)

Mga propeta: Mikas, Oseas, Isaias

777

AHAZ maliwanag na nagsimulang mamahala (16), ngunit ang kaniyang unang opisyal na taon ng paghahari ay binilang mula 761

Mga propeta: Mikas, Oseas, Isaias

Mataas na saserdote: Urias (?)

762

Ahaz maliwanag na naging sakop ni Tiglat-pileser III ng Asirya

c. 759

c. 758

HOSEA pinaslang si Peka at pagkatapos ay ‘nagsimulang maghari’ bilang kahalili niya, ngunit waring ang kaniyang kontrol ay lubusang naitatag o posibleng tumanggap siya ng suporta ng Asiryanong monarka na si Tiglat-pileser III noong mga 748 (9 na taon)

HEZEKIAS maliwanag na nagsimulang mamahala (29), ngunit ang kaniyang unang opisyal na taon ng paghahari ay binibilang mula 745

Mga propeta: Mikas, Oseas, Isaias

Mataas na saserdote: Azarias (II o III)

746

p. 745

Aklat ng Oseas natapos

742

Sinimulang kubkubin ng hukbong Asiryano ang Samaria

740

Asirya nilupig ang Samaria, sinupil ang Israel; nagwakas ang hilagang kaharian

Senakerib sumalakay sa Juda

732

Aklat ng Isaias natapos

p. 732

Aklat ng Mikas natapos

b. 717

Pagtitipon sa Mga Kawikaan natapos

c. 717

MANASES nagsimulang mamahala bilang hari (55)

716

AMON nagsimulang mamahala bilang hari (2)

661

JOSIAS nagsimulang mamahala bilang hari (31)

Mga propeta: Zefanias, Jeremias, ang propetisang si Hulda

Mataas na saserdote: Hilkias

659

Aklat ng Zefanias naisulat

b. 648

Aklat ng Nahum naisulat

b. 632

JEHOAHAZ namahala bilang hari (3 buwan)

628

JEHOIAKIM nagsimulang mamahala bilang hari, sakop ng Ehipto (11)

Mga propeta: Habakuk (?), Jeremias

628

Aklat ng Habakuk marahil naisulat

c. 628

Nabucodonosor II ginawang sakop ng Babilonya si Jehoiakim

620

JEHOIAKIN nagsimulang mamahala bilang hari (3 buwan 10 araw)

618

Nabucodonosor II kumuha ng mga Judiong bihag at mga kayamanan ng templo at dinala ang mga ito sa Babilonya

617

ZEDEKIAS nagsimulang mamahala bilang hari (11)

Mga propeta: Jeremias, Ezekiel

Mataas na saserdote: Seraias

617

Nabucodonosor II muling sumalakay sa Juda; pagkubkob sa Jerusalem nagsimula

609

Mga pader ng Jerusalem nabutasan noong ika-9 na araw ng ika-4 na buwan

607

Jerusalem at ang templo sinunog noong ika-10 araw ng ika-5 buwan

607

Huling mga Judio umalis sa Juda noong mga kalagitnaan ng ika-7 buwan

607

Jeremias isinulat ang aklat ng Mga Panaghoy

607

Aklat ng Obadias naisulat

c. 607

PANSININ: Pagkatapos na mabihag ang Samaria, ang sampung tribo ng kaharian ng Israel ay dinala sa pagkatapon. Ngunit ang lupain ay hindi naiwang tiwangwang, gaya ng nangyari sa Juda pagkatapos na mawasak ang Jerusalem noong 607 B.C.E. Inilipat ng hari ng Asirya ang mga tao mula sa Babilonya, Cuta, Ava, Hamat, at Separvaim sa mga lunsod ng Israel upang manahanan doon. Naroroon pa ang kanilang mga inapo nang bumalik sa Jerusalem ang mga Judio noong 537 B.C.E. upang muling itayo ang templo.​—2Ha 17:6, 24; Ezr 4:1, 2.