16. Sa anong pinagpalang araw sa hinaharap tumatawag-pansin ang Malakias, at anong mainit na pampasigla ang inilalaan niya?

¹⁶ Bilang pag-asam-asam, sinasabi ni Jehova ng mga hukbo: “Mula sa pagsikat ng araw hanggang sa paglubog, ang aking pangalan ay magiging dakila sa gitna ng mga bansa. . . . Sapagkat ako’y dakilang Hari, . . . at ang aking pangalan ay magiging kakila- kilabot sa gitna ng mga bansa.” Tunay ngang kakila-kilabot! ‘Ang araw ay mag-aapoy na gaya ng hurno, at lahat ng mga pangahas at balakyot ay magiging gaya ng dayami.’ Ngunit maligaya ang natatakot sa pangalan ni Jehova, sapagkat sa kanila’y “sisikat ang araw ng katuwiran, na may kagamutan sa kaniyang mga pakpak.” Nakatuon ito sa maligayang panahon kapag ang masunuring sangkatauhan ay lubos nang napagaling​—sa espiritu, sa damdamin, sa isipan, at sa katawan. (Apoc. 21:3, 4) Sa pagtawag-pansin sa maluwalhati at pinagpalang araw na ito, pinasisigla tayo ni Malakias na buong-pusong dalhin ang handog sa bahay ni Jehova: “ ‘Pakisuyo, subukin ninyo ako sa bagay na ito,’ sabi ni Jehova ng mga hukbo, ‘kung hindi ko bubuksan ang mga pintuan ng langit at ibuhos ang isang pagpapala hanggang sa wala nang mapagsisidlan.’ ”​—Mal. 1:11, 14; 4:1, 2; 3:10.

17. Ang mga babala ni Malakias ay tinitimbangan ng kahilingan sa anong maaliwalas na pangmalas?

¹⁷ Bagaman nagbababala sa ‘pagwasak sa lupa,’ ang huling aklat ng Mga Propeta ay humihiling ng positibong pangmalas at pagsasaya kasuwato ng mga salita ni Jehova sa kaniyang bayan: “Lahat ng bansa ay tatawag sa inyo na maligaya, sapagkat kayo’y magiging lupain ng kaluguran.”​—4:6; 3:12.

Aklat ng Bibliya Bilang 40​—Mateo

Manunulat: Si Mateo

Saan Isinulat: Sa Palestina

Natapos Isulat: c. 41 C.E.

Panahong Saklaw: 2 B.C.E.–​33 C.E.

1. (a) Anong pangako ang ibinigay ni Jehova mula sa Eden at patuloy? (b) Papaano naging matatag sa mga Judio ang pag-asa sa Mesiyas?

MULA pa noong paghihimagsik sa Eden, ibinigay na ni Jehova sa tao ang nakakaaliw na pangako ng katubusan para sa lahat ng umiibig sa katuwiran sa pamamagitan ng Binhi ng “babae.” Ang Binhi, o Mesiyas, ay nilayon niyang iluwal mula sa bansang Israel. Sa paglipas ng mga dantaon, napakaraming hula ang ipinasulat niya sa kinasihang mga Hebreo upang ipakita na ang Binhi ay magiging Pinunò sa Kaharian ng Diyos, na pakakabanalin niya ang pangalan ni Jehova at papawiin magpakailanman ang upasalang idinulot dito. Inilaan ng mga propetang ito ang maraming detalye tungkol sa tagapagbangong-puri ni Jehova na magdudulot ng katubusan mula sa takot, pang-aapi, kasalanan, at kamatayan. Nang mabuo ang mga Kasulatang Hebreo, ang pag-asa sa Mesiyas ay matatag na sa mga Judio.

2. Sa pagdating ng Mesiyas, papaano naging kanais-nais ang mga kalagayan ukol sa pangangaral ng mabuting balita?

² Samantala’y patuloy na nagbabago ang tanawin ng daigdig. Ang mga bansa ay minaneobra ng Diyos bilang paghahanda sa pagdating ng Mesiyas, at naging kanais-nais ang mga kalagayan ukol sa malawakang pagbabalita nito. Ang ikalimang kapangyarihang pandaigdig, ang Gresya, ay naglaan ng isang karaniwang wika, isang paraan ng pakikipagtalastasan sa pagitan ng mga bansa. Pinagbuklod ng Roma, ikaanim na kapangyarihang pandaigdig, ang mga bansang sakop nito bilang isang pandaigdig na imperyo at inilaan ang mga lansangan upang marating ang lahat ng panig nito. Maraming Judio ang nangalat sa buong imperyo, kaya alam ng iba na ang mga Judio ay naghihintay sa Mesiyas. Ngayo’y lumitaw ang Mesiyas mahigit na 4,000 taon mula nang ipangako ito sa Eden! Dumating ang matagal-nang-hinihintay na ipinangakong Binhi! Ang pinakamahahalagang pangyayari sa kasaysayan ng tao hanggang noon ay nagsimulang maganap samantalang ang Mesiyas ay buong-katapatang tumutupad sa kalooban ng kaniyang Ama.

3. (a) Anong paglalaan ang ginawa ni Jehova sa pag-uulat ng mga detalye ng buhay ni Jesus? (b) Ano ang katangi-tangi sa bawat isa sa mga Ebanghelyo, at bakit mahalaga ang apat na ito?

³ Panahon na upang iulat sa kinasihang kasulatan ang makasaysayang mga pangyayaring ito. Apat na tapat na lalaki ang kinasihan ng espiritu ni Jehova upang gumawa ng magkakahiwalay na ulat bilang makaapat na patotoo na si Jesus ang Mesiyas, ang ipinangakong Binhi at Hari, at upang maglaan ng detalye ng kaniyang buhay, ministeryo, kamatayan, at pagkabuhay-na-muli. Tinatawag ang mga ito na Mga Ebanghelyo, at ang “ebanghelyo” ay nangangahulugan ng “mabuting balita.” Bagaman ang apat ay magsintulad at malimit sumaklaw ng pare-parehong pangyayari, ang mga ito ay hindi sinipi sa isa’t-isa. Ang unang tatlo ay tinatawag na synoptic, o “magkatulad ng pangmalas,” yamang pare-pareho ang pagtalakay nila sa buhay ni Jesus sa lupa. Ngunit bawat isa sa mga manunulat​—sina Mateo, Marcos, Lucas, at Juan​—ay may kani-kaniyang salaysay tungkol sa Kristo. Bawat isa ay may partikular na tema at tunguhin, nagpapaaninaw ng kani-kaniyang personalidad, at isinasaisip ang kani-kaniyang mambabasa. Mentras sinusuri ang kanilang isinulat, lalong mapapahalagahan ang natatanging katangian ng bawat isa at na ang apat na kinasihang aklat na ito ng Bibliya ay magkakahiwalay, nagdaragdag, at nagkakasuwatong ulat ng buhay ni Jesu-Kristo.

4. Ano ang nalalaman tungkol sa manunulat ng unang Ebanghelyo?

⁴ Si Mateo ang unang sumulat ng mabuting balita hinggil kay Kristo. Ang pangalan niya ay malamang na pinaikling anyo ng Hebreong “Mattithiah,” nangangahulugang “Kaloob ni Jehova.” Isa siya sa 12 apostol na pinili ni Jesus. Nang naglalakbay ang Panginoon sa buong Palestina upang mangaral at magturo ng Kaharian ng Diyos, si Mateo ay nagkaroon ng matalik, malapít na kaugnayan sa kaniya. Bago naging alagad, si Mateo ay maniningil ng buwis, isang hanapbuhay na lubhang kinapootan ng mga Judio, palibhasa ito’y nagpaalaala na sila ay hindi malaya kundi nasasakop ng imperyo ng Roma. Si Mateo ay nakilala rin bilang Levi at anak siya ni Alfeo. Agad siyang tumugon sa paanyaya ni Jesus na sumunod sa kaniya.​—Mat. 9:9; Mar. 2:14; Luc. 5:27-32.

5. Papaano pinatutunayan na si Mateo ang manunulat ng unang Ebanghelyo?

⁵ Bagaman hindi binabanggit bilang manunulat, sagana ang patotoo ng sinaunang mga mananalaysay ng simbahan na si Mateo ang sumulat ng Ebanghelyong ipinangalan sa kaniya. Sa lahat ng sinaunang aklat, Mateo lamang ang may maliwanag at di-matututulang patotoo tungkol sa manunulat. Mula kay Papias ng Hierapolis (pasimula ng ikalawang siglo C.E.) at patuloy, ay may mahabang hanay ng sinaunang mga saksing nagpapatotoo na si Mateo nga ang sumulat ng Ebanghelyo at na ito’y tunay na bahagi ng Salita ng Diyos. Sinasabi ng Cyclopedia nina McClintock at Strong: “Ang mga talata ni Mateo ay sinisipi ni Justin Martyr, ng may-akda ng liham kay Diognetus (tingnan sa Justin Martyr ni Otto, tomo ii), nina Hegesippus, Irenæus, Tatian, Athenagoras, Theophilus, Clement, Tertullian, at Origen. Hindi lamang dahil sa pagsipi, kundi dahil sa paraan ng pagsipi, sa may-tiwalang pagsamo sa isang kilalang autoridad, sa kawalan ng anomang alinlangan, kaya itinuturing natin na ang aklat ay hindi nagkaroon ng alinmang biglang pagbabago.”a Ang pagiging-apostol ni Mateo, at dahil dito, ang pagkakaroon niya ng espiritu ng Diyos, ay patotoo na ang isinulat niya ay isang tapat na ulat.

6, 7. (a) Kailan at sa anong wika unang isinulat ang Ebanghelyo ni Mateo? (b) Ano ang nagpapahiwatig na isinulat ito pangunahin na para sa mga Judio? (c) Sa Ebanghelyo, ilang beses ginagamit ng New World Translation ang pangalang Jehova, at bakit?

⁶ Sa Palestina isinulat ni Mateo ang kaniyang ulat. Hindi batid ang mismong taon, ngunit ayon sa mga subscription sa dulo ng ilang manuskrito (pawang makaraan ang ikasampung siglo C.E.), ito ay noong 41 C.E. May katibayan na unang isinulat ni Mateo ang Ebanghelyo sa wikang Hebreo nang panahong yaon at nang maglao’y isinalin ito sa Griyego. Sa kaniyang De viris inlustribus (Tungkol sa Tanyag na mga Tao), sinasabi ni Jerome sa kabanata III: “Si Mateo, na siya ring Levi, maniningil ng buwis na naging apostol, ay unang kumatha ng Ebanghelyo ni Kristo sa Judaea sa wika at mga karakter na Hebreo sa kapakinabangan ng mga nasa-pagtutuli.”b Isinusog pa ni Jerome na ang tekstong Hebreo ng Ebanghelyo ay naingatan noon (ikaapat at ikalimang siglo C.E.) sa aklatan ni Pamphilus sa Cesarea.

⁷ Sa pasimula ng ikatlong siglo, sinipi ni Eusebius ang pagtalakay ni Origen sa Mga Ebanghelyo, na nagsasabing “ang una ay isinulat . . . ayon kay Mateo, . . . na naglathala nito sa wikang Hebreo para sa mga mananampalataya mula sa Judaismo.”c Na ito ay isinulat para sa mga Judio ay makikita sa talaangkanan nito na nagpapakita ng legal na hanay ni Jesus pasimula kay Abraham, at sa maraming pagtukoy sa Kasulatang Hebreo at pagkakapit ng mga ito sa darating na Mesiyas. May dahilan upang maniwala na ginamit ni Mateo ang banal na pangalang Jehova sa anyong Tetragramaton nang sumipi siya sa mga bahagi ng Kasulatang Hebreo na naglalaman ng pangalan. Kaya sa New World Translation ang Mateo ay 18 beses bumabanggit ng pangalang Jehova, gaya ng saling Hebreo ni F. Delitzsch na noong ika-19 na siglo. Ang saloobin ni Mateo tungkol sa banal na pangalan ay katulad niyaong kay Jesus at hindi siya napigilan ng pamahiing Judio na di-paggamit sa pangalan.​—Mat. 6:9; Juan 17:6, 26.

8. Papaano maaaninaw sa kaniyang Ebanghelyo na si Mateo ay dating maniningil ng buwis?

⁸ Palibhasa dating maniningil ng buwis, likas na maging espisipiko si Mateo sa salapi, mga bilang, at mga halaga. (Mat. 17:27; 26:15; 27:3) Pinahalagahan niya ang awa ng Diyos sa pagtawag sa kaniya, isang kinamumuhiang maniningil ng buwis, na maging ministro ng mabuting balita at matalik na kasama ni Jesus. Kaya sa apat na manunulat ng Ebanghelyo, si Mateo lamang ang bumabanggit ng paulit-ulit na pagdiriin ni Jesus sa pangangailangan ng awa at hindi lamang ng handog. (9:9-13; 12:7; 18:21-35) Napatibay-loob si Mateo ng di-sana nararapat na kabaitan ni Jehova at wasto niyang iniulat ang ilang pinaka-nakaaaliw na salita ni Jesus: “Magsiparito, kayong nagpapagal at nabibigatang lubha, at pagpapahingahin ko kayo. Dalhin ninyo ang aking pamatok at matuto kayo sa akin, pagkat ako’y mahinahon at mababang-loob, at masusumpungan ninyo ang kapahingahan ng inyong kaluluwa. Sapagkat malambot ang aking pamatok at magaang ang aking pasan.” (11:28-30) Talagang nakagiginhawa ang mga salitang ito para sa dating maniningil ng buwis na tiyak na walang natikman kundi paghamak ng mga kababayan!

9. Anong tema at estilo ng paghaharap ang nagpapakilala kay Mateo?

⁹ Idiniin ni Mateo na ang tema ng turo ni Jesus ay “ang kaharian ng mga langit.” (4:17) Para sa kaniya, si Jesus ang Haring-Mangangaral. Napakalimit niyang gamitin ang salitang “kaharian” (mahigit 50 beses) kaya’t ang kaniyang Ebanghelyo ay matatawag na Ebanghelyo ng Kaharian. Higit na nagpahalaga si Mateo sa lohikal na paghaharap ng mga diskurso at sermon ni Jesus kaysa pagkasunud-sunod sa panahon. Sa unang 18 kabanata, ang pagtatampok sa tema ng Kaharian ay umakay sa kaniya na lumihis sa kronolohikal na kaayusan. Ngunit ang huling sampung kabanata (19 hanggang 28) ay sunud-sunod ayon sa panahon at patuloy na nagdiriin sa Kaharian.

10. Anong bahagi ng nilalaman ang masusumpungan lamang sa Mateo, at anong yugto ang saklaw ng Ebanghelyo?

¹⁰ Kuwarenta’y-dos porsiyento ng Mateo ay wala sa ibang Ebanghelyo.d Kalakip dito ang di-kukulangin sa sampung talinghaga, o ilustrasyon: Ang panirang-damo (13:24-30), ang natatagong kayamanan (13:44), ang mamahaling perlas (13:45, 46), ang lambat (13:47-50), ang walang-awang alipin (18:23-35), ang mga manggagawa at ang denaryo (20:1-16), ang ama at ang dalawang anak (21:28-32), ang kasalan ng anak ng hari (22:1-14), ang sampung dalaga (25:1-13), at ang mga talento (25:14-30). Ang ulat ay nagsisimula sa pagsilang ni Jesus, noong 2 B.C.E., hanggang sa pakikipagtipon sa mga alagad bago siya umakyat sa langit, noong 33 C.E.

NILALAMAN NG MATEO

11. Papaano makatuwirang nagsisimula ang Ebanghelyo, at anong panimulang mga pangyayari ang isinasalaysay? (b) Ano ang ilang makahulang katuparan na itinatawag-pansin ni Mateo?

¹¹ Pagpapakilala kay Jesus at sa balita ng “kaharian ng mga langit” (1:1–​4:25). Makatuwirang magsimula si Mateo sa talaangkanan ni Jesus upang patunayan ang karapatan niya bilang tagapagmana ni Abraham at ni David. Kaya naaakit ang pansin ng mambabasang Judio. Pagkatapos ay mababasa natin ang makahimalang paglilihi kay Jesus, ang pagsilang sa kaniya sa Betlehem, ang pagdalaw ng mga astrologo, ang pagpaslang ni Herodes sa lahat ng batang lalaki sa Betlehem na dalawang taong gulang pababa, ang paglikas nina Jose at Maria sa Ehipto kasama ang bata, at ang pagbabalik nila upang manirahan sa Nazaret. Maingat na inaakay ni Mateo ang pansin sa katuparan ng mga hula na tumitiyak kay Jesus bilang inihulang Mesiyas.​—Mat. 1:23​—Isa. 7:14; Mat. 2:1-6​—Mik. 5:2; Mat. 2:13-18​—Ose. 11:1 at Jer. 31:15; Mat. 2:23​—Isa. 11:1, talababa.

12. Ano ang naganap nang binabautismuhan si Jesus at karaka-raka pagkatapos nito?

¹² Ang ulat ay lumulundag nang halos 30 taon. Nangangaral na si Juan na Tagapagbautismo sa ilang ng Judea: “Magsisi kayo, pagkat malapit na ang kaharian ng mga langit.” (Mat. 3:2) Binautismuhan niya sa ilog Jordan ang nagsisising mga Judio at binalaan ang mga Fariseo at Saduceo tungkol sa darating na galit. Dumating si Jesus mula sa Galilea at nagpabautismo. Nanaog sa kaniya ang espiritu ng Diyos at isang tinig mula sa langit ang nagsabi: “Ito ang aking Anak, ang sinisinta, sa kaniya ako nalulugod.” (3:17) Inakay si Jesus sa ilang at matapos mag-ayuno nang 40 araw ay tinukso siya ng Diyablo. Tatlong beses niyang sinansala si Satanas sa tulong ng Salita ng Diyos, at sa wakas ay nagsabi: “Lumayas ka, Satanas! Pagkat nasusulat, ‘Si Jehova na iyong Diyos ang dapat sambahin, at siya lamang ang dapat pag-ukulan ng banal na paglilingkod.’ ”​—4:10.

13. Anong nagpapakilos na kampanya ang sinimulan sa Galilea?

¹³ “Magsisi kayo, pagkat malapit na ang kaharian ng mga langit.” Ang nagpapakilos na mga salitang ito ay ipinahahayag sa Galilea ng pinahirang si Jesus. Sinabi niya sa apat na mangigisda na iwan ang kanilang lambat at maging “mamamalakaya ng tao,” kaya sumunod sila sa kaniya “sa buong Galilea, na nagtuturo sa mga sinagoga at nangangaral ng mabuting balita ng kaharian at nagpapagaling ng bawat sakit at kapansanan ng tao.”​—4:17, 19, 23.

14. Sa Sermon sa Bundok, anong mga kaligayahan ang tinalakay ni Jesus, at ano ang sinasabi niya hinggil sa katuwiran?

¹⁴ Ang Sermon sa Bundok (5:1–​7:29). Nang sundan siya ng karamihan, umakyat si Jesus sa bundok, naupo, at tinuruan ang mga alagad. Sinimulan niya ang kaniyang kapana-panabik na diskurso sa pamamagitan ng siyam na ‘mga kaligayahan’: Maligaya ang palaisip sa espirituwal na pangangailangan, ang nagdadalamhati, ang maaamo, ang nagugutom at nauuhaw sa katuwiran, ang maawain, ang may malinis na puso, ang mapayapa, ang pinag-uusig dahil