Tshapita 21
Lushi l’Elombwelo ndo Kene Kayoyela
1. Kanyi yakona yele l’anto efula dikambo dia Lushi l’Elombwelo na?
AKANYIYE mete dia Lushi l’Elombwelo na? Amotshi fonyaka lo tomba tawo dia ayonga kiti kemotshi ka lowandji kele la ntondo kato, ɔnɔngɔ w’otale efula w’anto ane wambolo oma lo nyoi memala. Onto tshe l’eta la ntondo ka kiti kako ka lowandji sambishamaka lo ndjela etshelo ande w’edjedja wofundami lo dibuku diele la Shushi. Lo ndjela akambo akandasale, onto ako tomamaka l’olongo kana lo inferno wa dja.
2. (a) Akalongosola dia Lushi l’Elombwelo l’onge na? (b) Akona akandasonola oko shushi na?
2 Koko, aha ngaso mbalembetshiya Bible dia kene k’endana la Lushi l’Elomboyelo. Lo kema lushi la saka lokomba kana mboka woma. Lembetɛ kene kata Bible dikambo diaki Nzambi ate: “Nde akashikike lushi lahombande nomboya wa la kete la losembwe oma lo ekimanyielo k’onto lakandasonola.” (Etsha 17:31, NW) Mete, Yeso Kristo kele shushi nye yakasonama oma le Nzambi.
3. (a) Lande na kahombaso monga l’oshikikelo w’one Kristo holomboya la shonodi na? (b) Lo ndjela akambo akona wayolomboyama anto na?
3 Toyashikike dia Kristo ayolomboya la losembwe ndo aha la shonodi. Osoku mbatoshikike dui dimotshi di’amvutshi diofundami lo Isaya 11:3, 4. Omaloko, otshikitanyi la kene kakana anto efula, nde holomboya anto lo ndjela pekato yawo y’edjedja, pekato yele tena dimotshi wakayitshe oma lo pomba ewo. Bible nembetshiyaka l’ololo tshe dia: lo nyoi, pekato y’onto hayadiama nto. Onkone mbata Bible ate: “One lambuvo ambutshungo uma lu kolo [yande, NW].” (Romo 6:7) Dikambo so nembetshiyaka dia: etena kayolwama onto, nde ayolomboyama lo ndjela etshelo ene wayondotsha lo edja ka Lushi l’Elombwelo, koko aha lo ndjela akambo ane wakandasale la ntondo ka nyoi kande.
4. (a) Naa edja kayoviya Lushi l’Elombwelo na? (b) Wa na akona wayolomboya kame la Kristo na?
4 Lushi l’Elombwelo tshikitana la lushi ko lushi lele la wenya 24. Dui so menyamaka hwe etena kateketa Bible dikambo dia wane wayolomboya la Yeso Kristo kame. (1 Koreto 6:1-3) Ofundi omotshi wa Bible ate: “Dimi lakenyi kiti ka diulelu, [ndo aki wane wakadjese loko, NW] wakawasha wulu wa numbuya antu.” Toshushi toso ele akitami, ambeki waki Kristo, wane wele oko watetemala Bible la mbuta, “wayolo oma lo nyoi ndo wayôlela kame la Kristo deko kinunu.” Omaloko, Lushi l’Elombwelo layoviya yediko y’enonyi 1 000. Paka lo edja ka enonyi 1 000 ako mbayolela Kristo kame la ambeki ande ndo akitami 144 000 wane wele la kolamelo oko “olongo w’oyoyo” ladiko dia “kete y’oyoyo.”—Enyelo 20:4, 6, NW; 2 Petero 3:13, NW.
5, 6. (a) Woho akona walembetshiyama Lushi l’Elombwelo oma le omembi w’esambu wa lo Bible na? (b) Woho akona wayonga loseno lane la kete lo edja ka Lushi l’Elombwelo na?
5 Ohenda aledi ane. Vo toshaka lokanyi la woho wa diambo ne diayonga Lushi l’Elombwelo le anto tshe. Omembi w’esambu wa lo Bible akafunde onkone dia etena kako ka lotombo keso ate: “Osui angenengene kame la diango tshe diatuyalaka loko. Etamba tshe wa l’ekunda wadjaki dielu di’ongenongeno la ntundu ka Latuyalaka, ne dia ndi uyayi. Ndi uyayi dia ndjulumbuya kete; ndi ayulumbuya andja la sambu k’ololo, la antu la [kolamelo yande, NW].”—Osambu 96:12, 13.
6 Lo edja ka lushi l’Elombwelo, wane wayoka lo Armagedon wayokamba olimu wa kadimola kete paradiso. Lo paradiso kako mbayowolongola wavo wane wayôlɔ. (Luka 23:43) Nde ongenongeno one wayonga le nkumbo nye yele nyoi akâkakitola wonya wayowonga nto kame lee! Nde ongenongeno wayonga dia mbidjase lo lutui ki, dia monga la demba ki ndo nongola wetshelo one w’endana la eyango waki Nzambi lee! Bible mbutaka ate: “Lam’atoyakaka dumbwelu diaye la kete, Antu wa l’andja tshe watekaka sambu k’ololo.” (Isaya 26:9) Lo edja ka Lushi l’Elombwelo, anto tshe wayeka dia mbeya Jehowa, dia mbolenya ndo dia mbokambe.
7. Lo Lushi l’Elombwelo, kakona kayokome wane wasonola dia kambe Nzambi ndo wane watona mbokambe na?
7 Lo woho wa paradiso ka ngaso mbayolomboyama anto tshe oma le Yeso Kristo nde la wakinde 144 000, nkumi ya dikanga nye yahonyi lande. Anto wayosonola dia kambe Jehowa olimu wayonga l’akoka wa kondja loseno la pondjo. Koko, kânga mbayônga akambo w’ololo wa ngaso, amotshi wayotona kambɛ Nzambi. Onkone mbata Afundelo: “Kuyanga untu a kolo ayuhumo lukulu l’olo, Ndi hekela dia ndjala untu ololo. Ndi ayutshaka kolo ketu l’atei a wudja w’usimbwi.” (Isaya 26:10) Omaloko, l’okongo wa vo kondja etena k’otale dia tshikitanya mboka yawo ndo mbeka akambo a losembwe, weoho w’atshi w’akambo wa kolo wa ngaso wayolanyema. Amotshi wayodakema la ntondo ka Lushi l’Elombwelo nshila. (Isaya 65:20) Hawototshikala nto woho wa fukutanya kana nanya paradiso ka la kete.
8. Etshelo akona waki la apami wa la Sodomo na?
8 Mete, ayonga diese dia mamba dia mbolwama la kete lo edja ka Lushi la woke l’Elombwelo laki Jehowa. Koko, oko wata Bible, aha anto tshe mbayohomo lokolo l’ololo la woho wa ngaso. Oko enyelo, totekete yema diaki ase Sodomo k’edjedja. Bible mbutaka ate: apami wa la Sodomo wakayange woho wa mbeyana la “apami” ane wakakendɛ Lota. Apami wa la Sodomo aso waki anto w’epetenge efula, kânga l’okongo wa asho awo mbolɛ oma lo dihindo dia mamba, “[waki paka lo, NW] nyanga lukuki” woho wa vo mboto dia teyana l’angendangenda waki Lota.—Etatelu 19:4-11.
9, 10. Kakona kata Afundelo lo dikambo di’endana la elwelo k’anto wa kolo wa la Sodomo na?
9 Onde weoho w’anto w’esehe wa ngaso wayokoka mbolwama lo edja ka Lushi l’Elombwelo oka? Lo ndjela kene kata Afundelo, ondo hawotolwama. Oko enyelo, Jude omotshi a l’atei w’ambeki waki Yeso wakasambiyama akafunde edja la ntondo dikambo di’andjelo ane wakatako edjaselo kakiwo ka l’olongo dia polo lane la kete dia ndjeyana la ana a wamato w’anto. Yema l’okongo, nde akakotsha ate: “Woho ako wame mbele, Sodomo la Ngomora ndo esomba ene wosukanyi lawo, l’okongo wa vo ntamanya ntsha loseka oko andjelo ako ndo koma lo kamba olimu lo mboka ka kolo l’alemba awo, wambokitshama la ntondo kaso oko enyelo dia ntewola, wele la dilanya dia dja ya pondjo oko kibawo.” (Jude 6, 7, NW; Etatelo 6:1, 2) Eelo, oma lo loseka lawo laha la olelo, anto aso waki la Sodomo ndo l’esomba wakasukana lawo wakakondja dilanya dia nyoi diele menamaka hwe dia ondo hawôlwamaki pondjo.—2 Petero 2:4-6, 9, 10a.
10 Yeso nde lawo nto akenya dia: mbala motshi, ase Sodomo hawotolwama. Ateketa dia Kaperenauma, otoyi a l’atei w’esomba ene wakandasale ahindo, Nde akate ate: “Utunduyala akambu wa mamba wakatshama l’atei aye [Kaperenauma], mbakatshama la Sodoma, tshiki to keko edja ndu elo. Keli dimi lambunyutela nti: Lu lushi l’elumbwelu, fono kaye kayuleka ka kete ya Sodoma.” (Mateu 11:22, 24) Lo dihole ne, Yeso akashikike dia eongelo ka nyetete k’anto wa la Kaperenauma, ata ate: fono kaye kayoleka k’ase Sodomo w’edjedja wane wele, lo tomba t’ase Isariyele, takiwo la dia mbolwama lo Lushi l’Elombwelo.
11. Lande na kele akambo wayônga wodu le “antu w’ololo” Lushi l’Elombwelo oleki le oseka onto okina tshe la l’atei wa “antu wa kolo” na?
11 Omaloko, tosale la wolo aso tshe dia monga la eongelo k’ololo woho wa kondja elwelo endaka ayohombama. Koko dimbola ne kokaka mbokama: Onde amotshi wa l’atei a wane wayolo wayonga l’ekakatanu dia mbeka ndo ntsha akambo a losembwe oleki akina? Eelo, tênde yema: Etena kakawasenaka, “anto w’ololo” ane: Abarahama, Isaka, Jobo, Debora, Ruta ndo Danyele wakakongaka oyelo waki Mesiya. Nde ongenongeno wayonga lawo Lushi l’Elombwelo dia mbeka woho wa mbeya akambo wa wenda ndo dia mbeya one nde eko lo mbolɛ l’olongo lee! Omaloko, ayonga dikambo dia wodu efula le “antu w’ololo” ako dia vo ntsha akambo wa losembwe oleki tshe a l’atei wa “antu wa kolo” ane wayolwama.—Etsha 24:15.
ELWELO KA “LUMU” LA K’“ELUMBWELU”
12. Lo ndjela Joani 5:28-30, akona ayonga la “elwelu ka lumu” ndo akona ayonga la “elwulu k’elumbwelu” na?
12 Alembetshiya akambo wayeta Lushi l’Elombwelo, Yeso akate ate: “[Wane tshe wele lo waembo wohɔma wayoka, NW] diui diandi, ku vo wayutumba. Wane wakatshaka ololo, wayulo lu elwelu ka lumu. Ku wane wakatshaka kolo, wayulo lu elumbwelu. . . . Dimi latulumbuyaka uku atumukaka. Elumbwelu kami keli ololo, ne dia dimi halangi ntsha uku alangami, keli uku alanga one lakantumi.” (Joani 5:28-30) “Elwelu ka lumu” la “elwelu k’elumbwelu” alembetshiyawo na? Ndo akona ayokondja elwelo kako na?
13. Monga la “elwelu ka lumu” kedikedi na?
13 Takashile la mena l’ololo tshe dia, etena kayotomba wavo oma lo waembo, vo hawotolomboyama lo ndjela etshelo awo kana akambo w’edjedja. Koko, vo wayolomboyama lo ndjela kene kayowosala lo edja ka Lushi l’Elombwelo. Omaloko, etena kakateketaka Yeso dia “wane wakatshaka ololo” la “wane wakatshaka kolo,” nde akateketaka dia akambo w’ololo la wa kolo ane wayowosala lo edja ka Lushi l’Elombwelo. Oma lo akambo w’ololo wayowotshaka, efula ka l’atei a wane wayolwama wayosese esadi eto otsha lo eongelo k’anto w’olowanyi kene kayowokondja l’ekomelo ka Lushi l’Elombwelo l’enonyi 1 000. Onkone, okalwelo awo lo loseno ayonga “elwelu ka lumu,” ne dia vo wayokondja loseno l’olowanyi laha la pekato.
14. Monga la “elwelu k’elumbwelu” kedikedi na?
14 Lo wedi okina, kakona kayokome ‘wane wayotshaka akambo wa kolo kana wa nyetete’ lo edja ka Lushi l’Elombwelo na? Okalwelo awo a lo loseno ayonga “elwelu k’elumbwelu.” Dikambo so alangadio nembetshiya na? Olembetshiyelo adio ko vo wayokama kibawo ka nyoi. Omaloko mbele, anto ako aso wayodakema Lushi l’Elombwelo kana l’ekomelo kalɔ. Ayonga osoku ne dia vo wayotshaka akambo wa kolo; wayotonaka dia mbeka ndo ntsha akambo w’ololo l’okonda.
ETENA KAHOMBA TATƐ LUSHI L’ELOMBWELO
15. Kakona kayeta yema tshitshe la ntondo ka Lushi l’Elombwelo tatɛ na?
15 Otomami Joani akenyi lo enelo, kene kahomba mbeta esadi eto la ntondo ka Lushi l’Elombwelo. Nde akafunde ate: “Dimi lakenyi kiti ka wuki ka wema ka diulelu, ndu one lakadjashi loko; ulungu la kete wakamo [oma la ntondo kande, NW], . . . Ko dimi lakenyi anto wakavu, wa waki ndu wa tshitshe, wemadi la ntundu ka kiti ka diulelu; . . . Wakalumbuya antu wakavu.” (Enyelo 20:11, 12) Omaloko, la ntondo ka Lushi l’Elombwelo tatɛ, dikonge di’akambo wa nshi nye diotongami la “olongo la kete” pombaka tokolanyema. Onyake paka ekambi a Nzambi mbayoka; atshi w’akambo wa kolo tshe wayolanyema lo Armagedon.—1 Joani 2:17.
16. (a) Ladiko dia “wakavu,” wa na akona akina wayolomboyama lo Lushi l’Elombwelo na? (b) Oma lo ndjela akambo akona wayowolomboyama na?
16 He aha paka “wakavu” wane wayolwama ato mbayolomboyama lo edja ka Lushi l’Elombwelo. “Wasena” wane wayoka lo Armagedon kame ndo ana wayowota wayolomboyama ndo vo lawo. (2 Timote 4:1) Lo enelo kakinde, Joani akenyi woho one wayowolomboyama. Onkone mbakandafunde ate: “Wakafula abuku.” “Wakalumbuya antu wakavu uma l’akambu wakafundama lu abuku, uku waki etsha awo. Ashi a waki wakatundja edu waki loko; ndu Nyoi ndo [Hades, NW] wakatundja edu waki loko. Wakalumbuya untu l’untu uku aki etsha andi.”—Enyelo 20:12, 13.
17. Naa “abuku” aso wele “wasena” la “wakavu” wayolomboyama lo ndjela akambo wofundami loko na?
17 Naa “abuku” aso wakafoma wele “wakavu” ndo “wasena” wayolomboyama lo ndjela akambo wofundami loko na? Menamaka hwe dia eko engo kemotshi kayokotshama ladiko dia Bible k’Osanto kele laso nshi nye. Eko afundelo wakasambiyama kana abuku wele l’atei awo tanemaka elembe ndo alako waki Jehowa. Lam’adiawo abuku ako aso, anto tshe wa la kete wayonga l’akoka wa mbeya lolango la Nzambi. L’okongo diko mbayolomboyama anto tshe wa la kete lo ndjela elembe ene wofundami lo “abuku” ako. Anto tshe wayolenya kana wayokotsha akambo ane wofundami loko, wayokondja engenongeno w’olambo waki Kristo, ndo yema yema wayokoma polo ndo lo kondja eongelo k’anto w’olowanyi.
18. (a) Akambo akona wayeta l’ekomelo ka Lushi l’Elombwelo na? (b) Lo woho akona wele “wakavu” wayokalola lo loseno l’ekomelo ka Lushi l’Elombwelo l’enonyi 1 000 na?
18 L’ekomelo ka Lushi l’Elombwelo l’enonyi 1 000, ndoko onto la lâ kete layovo nto oma lo dikambo dia pekato kaki Adama. Lo mete, l’ololo tshe, oseka onto tshe ayokalola lo loseno. Dia dikambo diako so diata Bible onkone ate: “Atshikadi a wakavu [wane waha wa l’atei wa 144 000 wayotsho l’olongo] kôkalola lo loseno, polo ndo lam’akashile enonyi kinunu.” (Enyelo 20:5, NW) “Atshikadi a wakavu” wateketama lane hawenya one ayonga anto akina wayolwama nto l’ekomelo ka Lushi l’Elombwelo l’enonyi 1 000. Koko, dikambo so nembetshiyaka dia: anto tshe wambokalola lo loseno lo woho w’one, vo wambokoma anto w’olowanyi. Vo wayonga la woho ako wame wa eongelo k’olowanyi kaki la Adama la Eva lo ekambo k’Edena. Ko kakona kayotshama l’okongo diko na?
L’OKONGO WA LUSHI L’ELOMBWELO
19. Kakona kayotsha Kristo l’ekomelo ka Lushi l’Elombwelo na?
19 L’okongo wa shidiya olimu one wakawosha Nzambi, Yeso Kristo “[ayokimo, NW] diulelu le Unyashungu [ndo she, NW].” Dikambo so diayotshama l’ekomelo ka Lushi l’Elombwelo l’enonyi 1 000. L’etena keso ko andoshi tshe wamboshila la nanyema. Otoyi w’ekomelo wa l’atei awo ele nyoi kakatahene oma le Adama. To kayolanyema! L’okongo, Diolelo diayokoma ekola kaki Jehowa Nzambi. Ndameme ayôlɛ ladiko adio oko Nkum’ekanga.—1 Koreto 15:24-28.
20. (a) Kakona kayosala Jehowa dia nshikike one lokombo l’onto oso kapanda kahomba mfundama lo “buku dia lumu” na? (b) Dikambo kuna diele eko ololo dia anto tshe pembama lo ohemba w’ekomelo na?
20 Woho akona wayeya Jehowa one lokombo l’onto kapanda mbahombama mfundama lo “wɔ̂mbɔ wa loseno” kana lo “buku dia lumu” na? (Enyelo 20:12, 15) Ayewoma oma lo ohemba one wayondela anto tshe. Ohɔ dia Adama la Eva wakako l’ohemba ako, ndo woho akona wele Jobo, lam’akandahembama, nde akalame kolamelo yande. Koko efula k’anto wayosenaka polo ndo l’ekomelo k’enonyi 1 000 wayonga l’etena kako keso ko watahembama lo mbetawo yawo. La ntondo ka vo mbolwama, takaweyaka eyango waki Jehowa. Vo waki wa l’atei wa dikonge di’akambo wa kolo diaki Satana; waki “anto wa kolo.” L’okongo wa vo mbolwama, tayowonga la paa dia kambɛ Jehowa dikambo dia wayosenaka lo Paradiso kele ohenyohenyo w’oma le Diabolo hawotonga nto. Ko endaka Satana kondja diaaso dia mbahemba woho wa mbâshimba, onde miliyo la wa miliyo y’anto ane wayonga akanga w’olowanyi wayokoka kambɛ Jehowa olemu ondo? Onde Satana ayodja dia nde mbatshelɛ oko woho one wakandasale Adama la Eva, anto w’olowanyi?
21. (a) Woho akona wayohembama anto tshe oma le Jehowa na? (b) L’okongo wa pembama, kakona kayokome ahembami tshe na?
21 Dia shidiya akambo aso, Jehowa ayotondja Satana nde la edienge ande oma lo difuku di’ohongo lene akawadjama lo lokanu l’enonyi 1 000. Kakona kayotomba na? Bible menyaka dia: Satana ayodja dia munganyiya anto amotshi di’aha vo kambɛ Jehowa nto. Vo wayonga oko “lokongo la l’umamu w’ashi a wuki,” mbuta ate: lofulo lawo haleyama mbadiema. L’okongo w’ohemba oso salema, Satana la edienge ande, kame ndo wane wayoko l’ohemba wayokadjema lo “eduwa ka dja” ka lofonya kele kitshimudi yato ko nyoi kahende (ka pondjo). (Enyelo 20:7-10, 15) Koko, wane wele nkombo yawo mfundama lo “buku dia lumu,” wayotshikala lo paradiso ka la kete ka diambo efula. Dikambo di’one nkombo yawo mfundama lo “buku dia lumu” menyaka dia Jehowa ambalomboya ndo ambena dia vo weko anto w’ololo l’etema awo, lo alemba awo ndo lo tomba tawo ko ambetawo ate: vo sunganaka monga la loseno la pondjo lo paradiso ka la kete.
LUSHI L’ELOMBWELO LA NSHI NYE
22. Dia mena Lushi l’Elombwelo ndo pembama lo ohemba w’ekomelo wayokome anto tshe, lo na ahombaso panda kakiane na?
22 Omaloko, Bible tewoyaka akambo w’endana la enonyi 1 000 wayoya. Ndo Bible t’enyaka nto dia ndoko ohomba wa mboka woma dia kene kele la ntondo. Koko, dimbola ne mbokamaka: Onde we ayonga leko dia tônga l’ongenongeno wa diango ne diambomba Jehowa Nzambi oka? Dikambo so kimame oma lo wokêlo aye kana panda kaye lo lushi la ntondo l’elombwelo lasalema nshi nye, l’etama one “lushi l’elumbwelu ndu l’elanyelu ka antu wa kolo.”—2 Petero 3:7.
23. (a) Anto wakakitwamako lo elui ehende akona na? (b) Kakona kayokome olui la olui ndo lande na?
23 Eelo, tatɛ kam’akakalola Kristo ndo akandadjase lo kiti kande ka diolelo ka l’olongo, anto tshe walomboyamako. “Lushi l’elumbwelu” la nshi nye lambekama la ntondo k’etatelo ka Lushi l’Elombwelo l’enonyi 1 000. Lo lushi l’elombwelo la nshi nye, anto weko lo kakitwama oko “mbudi” wane wele lo lonya la wadi laki Kristo ndo oko “ekoko” wane wele lo lonya lande l’omi. “Mbudi” yayodakema dikambo dia yo hayokimanyiya akitami, ‘anango’ Kristo l’olemu wakambewo Nzambi. Lo diahonelo dia nshi, “mbudi” yako menyaka yoameme dia yo kema la ndjatshumola lo pekato yawo, anto wa kolo mbewo, ndo akambo w’esehe ato mbenama lo ditshelo diawo dia kolo. Lo wedi okina, “ekoko” wayokondja otshoko wa loseno la tshina dia lowandji la Diolelo ne dia vo kimanyiaka ‘anango’ Kristo lo weho tshe.—Mateu 25:31-46.
[Diombwɛlo di’osato wa lo lɛkɛ 178]
Lande na kakate Yeso ate: lo Lushi l’Elombwelo, ayohomba monga dikambo diahakoke mbikike oleki le ase Sodomo na?