Tshapita 24
Onde Têko la Tshina di’Elembe Dikumi?
1. Mose akasambiye anto Olembe akona?
NAA ELEMBE walanga Jehowa Nzambi dia sho kitanyiya na? Onde sho pombaka nama wene weta Bible ate: “elembe wa Mose” kana tena dimotshi “Elembe”? (1 Khumi ya Dikanga 2:3; Tito 3:9) Vo mbelameka nto “elembe wa Latuyalaka,” ne dia Nde mbakâkimo. (1 Ekondo 16:40) Mose diaki lande ko dia sambiyɛ anto elembe.
2. Kakona kele l’atei w’olembe ako na?
2 Olembe wa Mose ndekana elembe 600 kana awui lo mbashila otoyi otoyi, ndo ladiko diawo kotshama wene woleki weke 10. Oko wakate Mose, “Nde [Jehowa] akanyotela dia nyu nama, mbuta ate: elembe dikumi; ndo nde akâfunde lo pase pende di’ave.” (Ehwelo k’Elembe 4:13; Etombelo 31:18; Crampon 1905) Ko Jehowa akandasha Elembe ako, kame ndo Elembe Dikumi ladiko diawo na? Onde anto tshe mbakandasha? Oyango akona waki la Elembe ako na?
LE ISARIYELE DIA OYANGO WOTSHIKITANYI
3. Woho akona weyaso one olembe ako akashama paka le wodja w’Isariyele oto na?
3 Elembe kômbishama le anto tshe. Jehowa akatonge sheke kana kiohikohi la ekana waki Jakobo, wane wakayokomaka wodja w’Isariyele. Onyake paka le wodja ako oto mbakakimo Jehowa elembe ande. Bible nembetshiyaka dikambo so ololo lo Ehwelo k’Elembe 5:1-3 ndo lo Osambu 147:19, 20.
4. Dikambo kuna Olembe akashama le wodja w’Isariyele na?
4 Otomami Paulo akoke dimbola ne ate: “Dikambo kuna diele elembe na?” Eelo, Jehowa akasha ana w’ase Isariyele Elembe ande lo oyango akona? onkone mbakandakadimola ate: “Dia tondja munga lo seke, edja ndo lam’akahombe lɔtɔngɔ, one lakashama daka ndja . . . Omaloko, Elembe ako wakakumi omumbi aso [kana ombetsha] aso dia nɔmbɔla polo le Kristo.” (Ngalatiya 3:19-24, NW) Oyango wotshikitanyi waki l’elembe aki dia kokɛ ndo nombola ana a wodja w’Isariyele dia vo monga la yambalo woho wa nongola Kristo etena kakandahombe koma. Elambo efula wakalombamaka oma l’Olembe wakôholaka ana w’ase Isariyele dia vo waki akanga a pekato ndo waki la dihombo di’Ombitshi.—Heberu 10:1-4.
KRISTO KELE EKOMELO K’OLEMBE
5. Kakona kakakomɛ Olembe etena kakatovoɛ Kristo na?
5 Lo mete, Yeso Kristo mbaki Ombitshi wakalakema, lo ndjela kene kakate ondjelo lo etwelo kakinde. (Luka 2:8-14) Omaloko, etena kakaye ndo kakakimo Kristo loseno lande l’olowanyi oko olambo, kakona kakakome Olembe na? Vo wakanyema. Paulo akalembetshiya ate: “Shu kema la tshina [di’omumbi, NW] nto.” (Ngalatiya 3:25) Ana w’ase Isariyele wakahenge etena kakanyema elembe. Olembe akɛnya dia tshe kawo waki atshi wa pekato ne dia ndoko otoyi a l’atei awo lakakoke mbâkotsha l’ololo tshe. Paulo akate ate: “Kristu [akatotshungola, NW] uma lu mananu k’elembe.” (Ngalatiya 3:10-14) Omaloko, Bible mbutaka nto ate: “Kristu keli ekumelu k’elembe.”—Romo 10:4; 6:14.
6. (a) Ekomelo k’Olembe akawatshelɛ ana w’ase Isariyele la Apanganu ndo lande na? (b) Yediko yakona yakose Jehowa lo kene k’endana la Olembe na?
6 Elembe waki oko “eheli” kakakakitolaka ana w’ase Isariyele la wedja ekina ene waki komongaka la tshina diawo. Koko, oma lo olambo a loseno lande, Kristo “akanya . . . olembe w’elembe waki la adjango, dia nde tonga onto oyoyo otoyi oma lo ekakatanelo lande ndameme lo dihole dia wedja ehende [Ana w’ase Isariyele la Apanganu].” (Efeso 2:11-18, NW) Lo kene k’endana la yediko yakose Jehowa Nzambi dia Olembe wa Mose, onkone mbadiaso: “Oma l’ololo ande, nde akatodimanyiye pekato yaso ndo akadimola okanda wakawatofunde, okanda a wadjango [okanda w’Elembe, kame ndo Elembe Dikumi] wakaloshanaka laso [dikambo dia vo wakânyaka ana w’ase Isariyele ne dia waki atshi wa pekato]; ko Nde akawonya oma lo mboka lo mbôkokome l’otamba w’asui.” (Kolosai 2:13, 14, NW) Omaloko, olambo w’olowanyi waki Kristo akakumiya Olembe.
7, 8. Kakona k’enya one Olembe kôkahanyema lo tenyi dihende na?
7 Anto amotshi totaka one Olembe ako weko la tenyi dihende: Elembe Dikumi, la elembe ekina wotshikadi. Vo mbutaka one elembe ekina wotshikadi mbakakome, koko Elembe Dikumi wakatshikala. Tete lee, dikambo so kashi mbedio. Lo Sawo diande dia l’okona, Yeso akakambe olimu la akambo amotshi a l’atei w’Elembe Dikumi ndo wa l’atei w’Elembe ekina aha la mbatshikitanya. Omaloko, Yeso akenya ate: olembe wa Mose kokakitona lo tenyi pende.—Mateu 5:21-42.
8 Lembetɛ kene kakafunde otomami Paulo etena kakandasambiyama oma le Nzambi ate: “Keli kakiane, shu tambutshungo uma l’elembe.” Onde ase Juda wakatshungo paka oma lo elembe ekina eto koko aha oma lo Elembe Dikumi? Kema, ne dia Paulo akakotsha ate: “[Mete, totomeya akambo wa kolo otondonga aha Olembe, NW]. Utunduyala elembe kumvuta vati: Tokomiyaki, tshiki dimi kumbeya okomiya.” (Romo 7:6, 7; Etombelo 20:17) Lam’ele “Tokomiyaki” mbele olembe w’ekomelo wa l’atei w’Elembe Dikumi, dikambo so menyaka dia ana w’ase Isariyele wakatshungo ndo oma la tshina di’Elembe Dikumi.
9. Kakona k’enya one olembe w’endana la Saba ka lomingu tshe akanyema ndo vo lawo na?
9 Onde mbuta ate: olembe one w’endana la Saba kakawalamaka lomingu tshe, olembe wanei wa l’atei w’Elembe Dikumi, vo lawo wakanyema? Eelo, wakanyema. Kene kata Bible lo Ngalatiya 4:8-11 ndo lo Kolosai 2:16, 17 menyaka one Akristo kema nto la tshina di’elembe a Nzambi wakandasha ana w’ase Isariyele, kame la elembe wakalombaka dia vo nama Saba lomingu tshe ndo nshi kina yotshikitanyi ya l’atei w’ononyi. Etenyi ka Romo 14:5 shikikeka one Saba ka lomingu tshe kema kene kalombama le Akristo.
ELEMBE W’ENDANA LA AKRISTO
10. (a) Akristo weko la tshina di’elembe akona? (b) Omalende akatombe efula ka l’atei w’elembe ako ndo lande na kele dikambo so mbotoneka dia vo mbosama oma leko na?
10 Onde mbuta ate: lam’ele Akristo kema la tshina di’Elembe Dikumi, onkone vo kema l’ohomba wa nama ndoko olembe okina? Kema. Yeso akatonge “sheki y’uyuyu” yaki l’etshina oma lo olambo woleki ololo: loseno lande l’onto l’olowanyi. Akristo weko la tshina dia sheke yako y’oyoyo sho ndo wakitanyiako elembe w’Akristo. (Heberu 8:7-13; Luka 22:20) Efula ka l’atei w’elembe ako eso wakosama oma lo elembe wa Mose. Vo wakambemako olimu. Tena efula, osoku mbatosalemaka lam’atahemaka lowandji l’oyoyo lo wodja omotshi. Mbala efula, elembe wa lo lowandji l’edjedja watodakemaka, koko mbala efula nto watokaloyaka lo elembe a lowandji l’oyoyo wene waki l’atei a lone l’edjedja. Woho ako wame mbele, sheke y’Olembe yakakome, koko efula k’elembe awo ndo tediko tawo t’ohomba efula akôtshiyama lo Olui wa Lokristo.
11. Naa elembe ndo wetshelo wakashama le Akristo wafona la Elembe Dikumi na?
11 Adia Elembe dikumi engo watanema lo dikatshi 203 ndo edinyawo l’elembe ndo wetshelo w’Akristo wayela ene: “Kotemolaki Khumadiondjo, Unyashungu aye.” (Mateu 4:10; 1 Koreto 10:20-22) “Nyewo dikishi.” (1 Joani 5:21; 1 Koreto 10:14) “Shesu le l’ulungu, Lukumbu laye lalemiami [aha mboliosa oko engo k’anyanya].” (Mateu 6:9) “Ana, nyukitanyia ambutshi anyu.” (Efeso 6:1, 2) Ndo Bible menyaka hwe ate: ndjaka onto, monana, mbiva, mbuta kashi, ndo komiya eko ohindwelo w’elembe le Akristo dia vo ntsha osoku.—Enyelo 21:8; 1 Joani 3:15; Heberu 13:4; 1 Tesalonika 4:3-7; Efeso 4:25, 28; 1 Koreto 6:9-11; Luka 12:15; Kolosai 3:5.
12. Woho akona wele kanyi ya Saba tanemaka nto lo dikonge di’Akristo na?
12 Kânga mbele hawolombe Akristo dia nama Saba ka lomingu tshe, vo mbekaka akambo amotshi oma lo kene kakakongema keso. Ana w’ase Isariyele wakomuyaka lo demba, Akristo vo lawo pombaka mumuya lo nyuma. Woho akona? Oma lo okoko wa mbetawo kawo ndo dilemielo diawo, Akristo wa mete watshikako elimu awo wa kaki. L’atei w’elemu wa kaki ako eso tanemaka wolo one wadjawo dia shikike losembwe lakiwo voameme. (Heberu 4:10) Diomuyelo dia lo nyuma so salemaka lushi tshe koko aha mbala otoyi lo lomingu. Olembe wa Saba one wakafundamɛ ana w’ase Isariyele dia vo nama lushi l’otondo dia akambo wa lo nyuma akâshimbaka di’aha vo mbetsha wenya awo lo ndjasha l’akambo wa l’emunyi. Ndjela yediko sho lushi tshe lo mboka ka lo nyuma eko okokelo w’ololo efula woho wa mbewo mposa ka paka kondja mbo ya l’emunyi efula.
13. (a) Elembe akona wahomba Akristo kotsha, ndo woho akona wâkotshawo na? (b) Yeso akatɛtɛ̂ efula lo dikambo dia olembe akona? (c) Olembe akona wele etshina k’olembe wa Mose w’otondo na?
13 Omaloko, wambolomba Akristo dia vo ‘kotsha olembe waki Kristo,’ lo dihole dia nama Elembe Dikumi. (Ngalatiya 6:2) Yeso akasha elembe efula la alako, ndo lo mbâlenya sho tômbamaka ndo tokotshaka olembe ande. Lo woho wotshikitanyi, Yeso akatɛtɛ̂ efula di’ohomba wele la ngandji. (Mateu 22:36-40; Joani 13:34, 35) Eelo, mboka akina ngandji eko olembe w’Akristo. Oso kele etshina k’olembe w’otondo wa Mose, oko wata Bible ate: “elembe tshe wambusanganyema lo diui diame ne, ati: Ulangi unyaye uku ayalangaye.”—Ngalatiya 5:13, 14; Romo 13:8-10.
14. (a) Waho akona wayotohomba kondja lo mbeka ndo nama wetshelo w’olembe wa Mose na? (b) Ngandji ayotosokoya dia sho ntsha na?
14 Olembe wa Mose, kame ndo ladiko awo Elembe Dikumi, waki tshe kawo olui w’elembe a losembwe ene wakaye oma le Nzambi. Ndo kânga mbeso kema la tshina di’olembe ako ɛlɔ kene, tediko ta lonzambi taki l’atei awo teko l’ohomba w’efula le so. Mbeka ndo kamba olimu la tediko tako ayodiya ngandji kaso otsha le Jehowa Nzambi Ombidji w’elembe. Koko mete, sho pombaka mbeka, nama elembe kana mbakotsha ndo nama wetshelo ako lo loseno laso l’Akristo. Ngandji otsha le Jehowa ayotosokoya dia sho kitanyiya kene tshe katolombande ɛlɔ kene.—1 Joani 5:3.
[Diombwɛlo di’osato wa lo lɛkɛ 203]
ELEMBE DIKUMI
1. “Dimi keli Latuyalaka, Unyashungu aye . . . Tuyalaki la [nzambi kina, NW] la ntundu kami.
2. “Tuyaselelaki nduku ekishi, kuyanga efanelu k’engo kemotshi keli l’ulungu, kana keli la kete, kana keli l’ashi. Tudikhusamelaki adui kuyanga ditemola . . .
3. “[Tosake lokombo laki Jehowa Nzambi kaye oko engo k’anyanya, NW] . . .
4. “[Ohoke lushi la saba dia mboliosa oko osanto, we ayohomba kamba ndo ayosala olimu aye nshi shamalo y’etondo. Koko lushi l’esambele eko saba le, NW] Latuyalaka, Unyashungu aye. Tutshaki ulimu lushi lako, we, on’aye la pami kana a umuntu . . .
5. “Olemiaki sho la nyo, dia nshi yaye, yambukusha Latuyalaka, Unyashungu aye, ndjala efula la kete.
6. “Tudiakaki.
7. “Tunanaki luseka.
8. “Tuvaki.
9. “Tumamanyiaki unyaye unungu.
10. “Tokomiyaki [kombola] luudu la unyaye. Tokomiyaki [kombola] wadi a unyaye, kuyanga usi ulimu andi la pami kana la umuntu, kuyanga ngombe kandi kana punda kandi, kuyanga engo kekina ka unyaye [onto, NW].”—Etumbelu 20:2-17.
[Diombwɛlo di’osato wa lo lɛkɛ 204]
Olembe aki oko ehele kakakakitolaka ana w’ase Isariyele la wedja ekina