Onde Nzambi Okolekaka Yeso Nshi Tshɛ?
YESO kombuta ndoko lushi ɔnɛ nde ekɔ Nzambi. Akambo tshɛ wakandate w’endana la nde ndamɛ mɛnyaka ɔnɛ nde kondjaɔsaka oko onto lɛdimi la Nzambi—oyadi lo wolo, l’ewo kana l’ɛnɔnyi.
Lo tena tshɛ dia lo lɔsɛnɔ lande, oyadi l’olongo kana la nkɛtɛ, ɛtɛkɛta ande ndo lɔkɛwɔ lande lakɛnyaka ɔnɛ nde ekɔ l’ɛse ka Nzambi. Nzambi mbôkolekaka nshi tshɛ, Yeso ekɔ l’ɛse, nde ɔnɛ lakatongama oma le Nzambi.
Yeso Tshikitana la Nzambi
MBALA la mbala, Yeso akɛnya ɔnɛ nde aki etongami kotshikitanyi la Nzambi ndo ɔnɛ nde, Yeso, aki la Nzambi kele la diko diande, kakandatɛmɔlaka, ndo kakandelɛka ɔnɛ “Papa.” Lo dɔmbɛlɔ diande le Nzambi, ɔnɛ lelɛnde Papa, Yeso akate ate: “Wɛ, Nzambi kâmɛ ka mɛtɛ.” (Joani 17:3, NW) Lo Joani 20:17 nde akatɛ Mariya Mangadala ate: “Dimi layumbela le Papa, Shenyu, le [Nzambi kami, NW] ndu [Nzambi kanyu, NW].” Lo 2 Koreto 1:3 ɔpɔstɔlɔ Paulo ekɔ lo shikikɛ diokanelo sɔ ate: “Lutumbu layali le [Nzambi, NW] Shi Khumesu Jesu Kristu.” Nɛ dia Yeso aki la Nzambi kande, She, nde ndamɛ totondokoka monga Nzambi kakɔ kɛsɔ.
Ɔpɔstɔlɔ Paulo kokandakanda dia mbuta lo dikambo dia Yeso la Nzambi ɔnɛ vɔ tshikitana: “Keli le su, eko [Nzambi, NW] otoi, Shesu lakatungi diango tshe, ndu shu la Khumadiondjo otoi, Jesu Kristu.” (1 Koreto 8:6) Ɔpɔstɔlɔ ekɔ lo mɛnya otshikitanu lam’atande ate: “lu ashu wa [Nzambi, NW], ndu wa Kristu Jesu, ndu w’andjelo wakasonama.” (1 Timote 5:21) Oko atɛkɛta Paulo dia Yeso la andjelo ɔnɛ vɔ tshikitana l’asawɔ l’olongo, woho akɔ mbele ndo Yeso la Nzambi.
Ɛtɛkɛta wa Yeso wele lo Joani 8:17, 18 nembetshiyaka akambo dimɛna. Nde ate: “Lu elembe anyu [hita, NW] nfundama ati: Diui dia emenyi ehendi dieko mete. Dimi latuyataka, ndu Papa lakantumi atumvutaka.” Lanɛ Yeso ekɔ lo mɛnya ɔnɛ nde la She, mbuta ate Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ, wekɔ anto ahende wotshikitanyi; naka aha ɔsɔku, ngande otowokoka mɛtɛ monga ɛmɛnyi ehende?
Yeso akɛnya nto ɔnɛ nde aki onto lotshikitanyi la Nzambi lam’akandate ate: “Okoko wana wambetaye wati: Ololo? Nduku leli ololo, tshikima [Nzambi ndamɛ, NW].” (Mako 10:18) Ɔnkɔnɛ, Yeso akataka ɔnɛ ndoko lele ɔlɔlɔ oko Nzambi, oyadi kânga Yeso ndamɛ. Oma l’ɔlɔlɔ ande wa lânde, Nzambi tshikitana la Yeso.
Okambi wa Nzambi w’Okitanyiya
MBALA la mbala, Yeso akate ɛtɛkɛta wele oko wɛnɛ: “Ɔna ndaamɛɛ hakoke nca ndooko ɛngɔ kahandɛɛnyi She aca; kɛnɛ kaca She kacande ndo nde lawɔ.” (Yowanɛ 5:19, Dyookaneelo di’Oyooyo) “Dimi lakayi uma l’ulungu, aha dia ndjutsha lulangu lami, keli lulangu la one lakantumi.” (Joani 6:38) “Wetshelu ami aha wami, keli wa one lakantumi.” (Joani 7:16) Kema ɔnɛ latomana ndeka ɔnɛ latomawɔ?
Diokanelo sɔ mɛnamaka hwe lo wɛɛla wa Yeso w’ekambɔ ka vinyɔ. Nde akɛdika Nzambi, She, la kanga ekambɔ ka vinyɔ, lakatshu lo wodja okina ko kitshika l’anya w’akambikambi, wanɛ waki didjidji di’ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’Ase Juda. Lam’akayotomaka kanga ekambɔ os’olimu ande ɔmɔtshi dia tɔsa yema y’elowa w’oma l’ekambɔ ka vinyɔ, akambikambi wakakɔmɔla os’olimu ko vɔ mbokaloya anyanya ato. Ko kanga ekambɔ akayotoma os’olimu la hende, ko la sato, koko wakâsalɛ woho akɔ wâmɛ. Ko l’ɔkɔngɔ diko, kanga ekambɔ akate ate: “Dimi layutuma on’ami [Yeso] la ngandji, kana vo wayôlemia, undu.” Koko akambikambi wa kɔlɔ wakate vate: “Ukito uku. Nyeso tûdiaki, sangu diayali diasu. Ku vo wakûsukula uma l’ekambo, wakûdiaki.” (Luka 20:9-16) Ɔsɔku mbakɛnya Yeso dihole diande ndamɛ lo wɛɛla oko onto lakatomama oma le Nzambi dia sala lolango la Nzambi, oko atotomaka ombutshi ɔnande l’okitanyiya.
Ambeki wa Yeso wakawɔsaka oko okambi a Nzambi w’okitanyiya, aha oko onto lɛdimi la Nzambi. Vɔ wakalɔmbɛ Nzambi vate: “ukambi aye w’ekila Jesu, lakayakiti iso, . . . tulimbitelu la akambu wa mamba watshami lu lukumbu la ukambi aye w’ekila Jesu.”—Etsha 4:23, 24, 27, 30.
Nzambi Mbolɛ lo Tena Tshɛ
OMA k’etatelo k’olimu wa Yeso, lam’akandatombe oma l’ashi l’ɔkɔngɔ wa nde batizama, dui dia Nzambi diakokɛma oma l’olongo ate: “On’ami la ngandji one, ndi atongenyangenyaka ololo.” (Mateu 3:16, 17) Onde Nzambi akalange mbuta ɔnɛ nde aki ɔnande ndamɛ, akayangɛnyangɛnya ndo akayatome? Kema, Nzambi Otungi akalange mbuta ɔnɛ nde, oko akinde omboledi, akangɛnangɛnaka ɔnɛ laki l’ɛse kande, Ɔnande Yeso, dia nde ntsha olimu ɔmɔtshi.
Yeso akɛnya ɔnɛ She mbôleka lam’akandate ate: “Nyuma ka [Jehowa, NW] kambumbahema, ne dia ndi [akakite esɔ, NW] dia dimi nsambisha akanga a weula lukumu l’ololo.” (Luka 4:18) Okitelo w’esɔ ekɔ woshelo wa lowandji kana w’ɔkɛndɛ ɔmɔtshi washa omboledi ɔnɛ lahatakondja lowandji lakɔ. Lâsɔ lanɛ mɛnamaka hwe dia Nzambi mbele omboledi akɔ, nɛ dia nde akakite Yeso esɔ, akawosha lowandji lakinde kondjala lalɔ ntondo.
Yeso akɛnya hwe ɔnɛ She mbôleka lam’akɔ̂lɔmbɛ nyango ambeki ande ahende amɔtshi dia anande mbidjasɛ: ɔnɛ lo lonya lande l’omi ndo ɔnɛ lo lonya lande la lɔmɔsɔ lam’okondoya lo Diolelo diande. Yeso akakadimula ate: “Mbidjase lu lunya lami la pami kana lu lunya la lami la lomoso, kema dikambu diami dia mbisha untu. Keli dio dieko dikambu dia wane wakalongoswela Papa [kɛdikɛdi Nzambi].” (Mateu 20:23) Otondonga Yeso aki Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ, tshike nde otonga la wolo wa mbasha ahole asɔ. Koko Yeso kokoka mbasha nɛ dia Nzambi mbele la lowandji lɔsɔ, ko Yeso lee komonga Nzambi.
Alɔmbɛlɔ wa Yeso ndamɛ wekɔ ɛnyɛlɔ ka woke kɛnya ɔnɛ nde ekɔ l’ɛse. Lam’aki Yeso suke la mvɔ, nde akɛnya akɔna akoleke lam’akandalɔmbɛ ate: “Papa, naka we nangaka, uminyiya dikoho ne. Kuku aha uku alangami, keli uku alangaye.” (Luka 22:42) Le na akandalɔmbaka? Le etenyi kande kɛmɔtshi? Kema, nde akalɔmbaka onto okina la lânde, Nzambi, She laki la lolango loleki lande ndo lakatshikitana la lande hita, tshɔi y’Onto yakakoke ‘minya dikɔhɔ diakɔ.’
L’ɔkɔngɔ, lam’akandasunyasunyaka lumu, Yeso akawelɛ ate: “Nzambi kami, Nzambi kami, okonde akalɛyɛ?” (Makɔ 15:34, NW) Le na akawelɛka Yeso na? Le nde ndamɛ kana le etenyi kande kɛmɔtshi? Mɛtɛ, kioko shɔ ya: “Nzambi kami” kombidama oma le onto lakayaɔsaka ndamɛ oko Nzambi. Ndo otondonga Yeso aki Nzambi, ko akɔna akôkalɛ na? Ndamɛ? Lɛsɔ hayôkɛ. Yeso akate nto ate: “Papa, lambukitsha lumu lami lu anya aye.” (Luka 23:46) Otondonga Yeso aki Nzambi, bonde kakandakitsha lumu lande le Papa?
L’ɔkɔngɔ wa Yeso mvɔ, nde aki lo diombo nshi shato. Otondonga nde aki Nzambi, tshike divɛsa dia Habakuka 1:12, (NW ) diotonga kashi lam’atadiɔ ɔnɛ: “A Nzambi kami, Lami l’Ekila, wɛ havu.” Koko Bible mbutaka ɔnɛ Yeso akavu ndo kombeya ndoko dui lo diombo. Ko akɔna akôlola Yeso oma l’edo? Naka nde akavu mɛtɛ, kete takandakoke ndjaolola ndamɛ. Lo wedi okina, naka nde komvɔ mɛtɛ, kete nyɔi kande ka kashi kofuta oshinga wa tshungo dia mpɛkato k’Adama. Koko nde akafute oshinga ɔsɔ tshɛ oma lo nyɔi kande ka mɛtɛ. Lâsɔ aki ‘[Nzambi] mbakolola [Yeso] lo mbôkelekola oma lo shɔkɔ ya nyɔi.’ (Etsha 2:24) Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ, ɔnɛ lôle, aketola ɔnɛ lôlende, okambi ande Yeso, oma l’edo.
Onde dikoka diaki la Yeso dia sala ahindo, oko mbolola anto, mɛnyaka ɔnɛ nde aki Nzambi? Apɔstɔlɔ la omvutshi Elidja nde la Elisha waki ndo vɔ lawɔ la wolo ɔsɔ, koko vɔ waki paka oko anto akina. Nzambi akasha amvutshi wolo wa sala ahindo, kâmɛ ndo Yeso l’apɔstɔlɔ dia mɛnya ɔnɛ Nde akâsukɛka. Koko, ndoko lakakome etenyi kɛmɔtshi ka Lonzambi.
Yeso Kombeyaka Akambo Tshɛ
ETENA kakasha Yeso pɔlɔfɛsi kande k’endana l’ekomelo ka dikongɛ di’akambo nɛ, nde akate ate: “Nduku untu leya lushi kana ushidi ako, kuyanga andjelo wa l’ulungu, kuyanga Ona, paka Papa ndame.” (Mako 13:32) Otondonga Yeso akɛdima la She lo Lonzambi, tshike nde akeye kɛnɛ kakeyaka She. Koko Yeso kombeya nɛ dia, nde kɔmbɛdima la Nzambi.
Ɔsɔku akɔ mbalaso lo Heberu 5:8 ɔnɛ Yeso “akeki ndjala la ukitanyia lu akambu wakandasuwaka.” Onde mɛtɛ sho koka fɔnya ɔnɛ Nzambi koka mbeka dui dimɔtshi? Kema, koko Yeso akeke, nɛ dia takandeyaka akambo tshɛ wakeyaka Nzambi. Ndo nde akahombe mbeka dui dimɔtshi diahekaki Nzambi pondjo—okitanyiya. Nzambi hakitanyiyaki ndoko onto pondjo.
Kânga l’ɔkɔngɔ wa Yeso mbolɔ dia todjasɛ kâmɛ la Nzambi l’olongo, otshikitanu waki l’asa kɛnɛ keya Nzambi la kɛnɛ keya Kristo. Lembetɛ ɛtɛkɛta wa ntondo wa dibuku dia komelo dia Bible wata ɔnɛ: “Enyelo ka Jesu Kristu, kakawusha [Nzambi, NW].” (Enyelo 1:1) Otondonga Yeso ndamɛ aki etenyi ka Lonzambi, onde nde otonga l’ohomba wa etenyi kekina ka Lonzambi, mbuta ate Nzambi, mbosha ɛnyɛlɔ? Mɛtɛ nde otohomba mbeya tshɛ kaki lɔkɔ, nɛ dia Nzambi akeyaka. Koko, Yeso kombeya nɛ dia nde komonga Nzambi.
Yeso Ekɔ Paka l’Ɛse ka Nzambi
LA NTONDO ka nde ndja ndo lam’akinde lanɛ la nkɛtɛ, Yeso aki l’ɛse ka Nzambi. L’ɔkɔngɔ wa eolwelo kande, nde ekɔ paka l’ɛse, lo dihole dia hende.
Lam’akawataka dia eolwelo ka Yeso, Petero nde la wanɛ waki la nde wakatɛ ase Sheke w’Ase Juda vate: “[Nzambi, NW] akawedia [Yeso lo] lunya landi la pami.” (Etsha 5:31) Paulo akate ate: “[Nzambi, NW] akawumbiya otekoya.” (Filipi 2:9) Otondonga Yeso aki Nzambi, ngande wotondokoka mbudiyama lo dihole dioleki nɛ diaki la nde ntondo? Nde otohomba monga paka la diko oko etenyi ka lo Losato l’Osanto. Otondonga Yeso akɛdima la Nzambi la ntondo ka nde mbudiyama, tshike wodiyamelo ande otoyowetɛ la diko dia Nzambi.
Paulo akate nto ɔnɛ Kristo akɔtɔ “l’ulungu, ne dia menama lu ashu a [Nzambi, NW] dia dikambu diasu.” (Heberu 9:24) Onto lɛnama lo asho w’onto okina, ngande wokokinde monga onto akɔ na? Nde hakoke monga onto akɔ. Nde pombaka tshikitana la nde ndo monga onto okina la lânde.
Woho akɔ wâmɛ mbele, la ntondo ka nde ndjakema l’ave, omvuedi Stɛfano “akendi l’ulungu tee, akenyi lutumbu la [Nzambi, NW], la Jesu emadi lu lunya la pami la [Nzambi, NW].” (Etsha 7:55) Mbokɛmaka hwe dia, nde akɛnyi anto ahende wotshikitanyi—koko aha nyuma k’ekila kânga Lonzambi la Losato l’Osanto.
L’ɔkɔndɔ wofundami lo Enyelo 4:8 polo Eny. 5:7, Nzambi ekɔ lo mɛnyama odjashi lo kiti kande ka diolelo ka l’olongo, koko aha Yeso. Nde akahombe sukana otsha le Nzambi dia tɔsa wɔɔmbɔ oma lo lonya lande la pami. Kɛsɔ mɛnyaka ɔnɛ, l’olongo, Yeso bu Nzambi koko tshikitana la nde.
Lo ndjela kɛnɛ kotami kɛsɔ, dibuku Bulletin de la bibliothèque John Rylands diakafundama la Manchester, l’Angleterre, mbutaka ɔnɛ: “Lo lɔsɛnɔ lande la l’olongo, l’ɔkɔngɔ wa eolwelo kande, Yeso ekɔ paka la lonto lotshikitanyi la Nzambi lo tshɛ oko lɔnɛ laki la nde lanɛ la nkɛtɛ. L’omamu wa Nzambi ndo mbɛdikama la Nzambi, nde mɛnamaka mɛtɛ—oko etongami kekina ka l’olongo lo sɛkɛ dia Nzambi dia l’olongo oko andjelo; koko, oko wende Ɔna Nzambi, nde memala l’ɔnɔngɔ okina wotshikitanyi ndo lo dihole diâleki.”—Ɛdika la Filipi 2:11.
Dibuku Bulletin mbutaka nto ɔnɛ: “Koko, kɛnɛ kotami dia lɔsɛnɔ l’elimu wa Kristo l’olongo halembetshiya ɔnɛ lam’ele nde ekɔ l’efanelo ka Nzambi, lâsɔ nde mbɛdima la Nzambi ndo ekɔ tshondo ya Nzambi. Koko, awui watɛnya Daka di’Oyoyo lo dikambo dia lonto lande l’olimu ande l’olongo mɛnyaka dia nde tshikitana la Nzambi ndo ekɔ l’ɛse kande.”
L’olongo, Yeso ayongaka pondjo okambi wa Nzambi wele l’ɛse kande ndo wotshikitanyi la nde. Bible shikikɛka dui sɔ nganɛ: “L’okongo diku, ekumelu kayuya lam’ayundukimo [Yeso l’olongo] diulelu le [Nzambi, NW] Shesu . . . ndu Ona ndame ayolembiama le one [lakɔ̂lɛmbiyɛ, NW] diango tshe, dia [Nzambi, NW] ayali la diku dia diango tshe, la lu diango tshe.”—1 Koreto 15:24, 28.
Ndoko Lushi Lakate Yeso ɔnɛ Nde Ekɔ Nzambi
BIBLE mɛnyaka dikambo diakɔ hwe. Aha paka ɔnɛ Jehowa, Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ, tshikitana la Yeso koko, Nde ekɔ la diko diande tena tshɛ. Yeso mɛnyamaka tena tshɛ oko onto lotshikitanyi la Nzambi ndo lele l’ɛse kande, okambi ande w’okitshakitsha. Diɔ diakɔ diata Bible hwe ɔnɛ “ote a Kristu eli [Nzambi, NW]” oko atatɔ ɔnɛ: “ote a pami tshe eli Kristu.” (1 Koreto 11:3) Ndo diɔ diakɔ diakate Yeso ndamɛ ate: “Mbapa ndekami.”—Yowanɛ 14:28, Dyookaneelo dy’Oyooyo.
Kɛnɛ kele mɛtɛ ko, Yeso kema Nzambi ndo ndoko lushi lakandate ɔnɛ nde ekɔ Nzambi. Amɔmbɔdi efula wa Bible mbeyaka dikambo sɔ. Oko ata dibuku Bulletin diaki Rylands ɔnɛ: “Mɛtɛ mɛnamaka hwe dia eyangelo wa lo Daka di’Oyoyo l’ɛnɔnyi akumi asato kana akumi anɛi wetshi ɛnɛ, akakonya efula k’amɔmbɔdi wa Bible wa lokumu lo vɔ mbuta ɔnɛ Yeso . . . mɛtɛ kombuta ndamɛ ɔnɛ nde ekɔ Nzambi.”
Dibuku Bulletin mbutaka nto dikambo di’Akristo wa ntondo ɔnɛ: “Ɔnkɔnɛ, lam’akawɔlɛ [Yeso] nkombo ya lokumu oko Kristo, Ɔna onto, Ɔna Nzambi ndo Nkumadiondjɔ, vɔ konanga mbuta ɔnɛ nde aki Nzambi, koko ɔnɛ nde akasale olimu wa Nzambi.”
Omalɔkɔ, kânga amɔmbɔdi amɔtshi wa Bible w’ase ɛtɛmwɛlɔ mbetawɔka ɔnɛ kanyi y’ɔnɛ Yeso ekɔ Nzambi, hɔtɔnɛ la kɛnɛ kata Bible k’otondo. Nzambi okôlɛka nshi tshɛ, ndo Yeso ekɔ okambi wele l’ɛse kande.
[Caption on page 17]
Yeso akatɛ Ase Juda ate: “Dimi lakayi uma l’ulungu, aha dia ndjutsha lulangu lami, keli lulangu la one lakantumi.”—Joani 6:38
[Caption on page 18]
Lam’akawelɛ Yeso ate: “Nzambi kami, Nzambi kami, okonde akalɛyɛ?” mɛtɛ nde kokanaka ɔnɛ ndamɛ mbele Nzambi
[Caption on page 19]
‘Eyangelo wa lo Daka di’Oyoyo akakonya efula k’amɔmbɔdi wa Bible wa lokumu lo vɔ mbetawɔ ɔnɛ Yeso . . . mɛtɛ kombuta ndamɛ ɔnɛ nde ekɔ Nzambi.’—Bulletin de la bibliothèque John Rylands