Tshapita 7
Kɛnɛ Kakasale Nzambi Dia Mbisha Anto Panda
1, 2. (a) Woho akɔna wakayokomaka ɔlɔmbɔdi ɔmɔtshi w’alembe w’Ose Rɔmɔ dia nde mpotɔ ele Ɔna Nzambi na? (b) Lande na kaketawɔ Jehowa dia Yeso mvɔ na?
LUSHI lɔmɔtshi la dikɔlɔ, ambeta suke l’ɛnɔnyi 2 000, l’eleko kamɔnga akatshi, ɔlɔmbɔdi ɔmɔtshi w’alembe w’Ose Rɔmɔ akendaka woho wakatakitshiyaka apami asato lumu ɔkɔkɛ ɔkɔkɛ, wasenasena. Ɔsɔlayi akɔ akaleke nembɛtɛ Yeso Kristo—ɔtɔi a l’atei awɔ. Wakakɔkɔmɛ Yeso l’otamba. Kam’akakoke midi, olongo wakayala wodjima nɛ dia wonya wa nyɔi kande wakasukana. Lam’akandavu, kɛtɛ kakadidima la wolo w’efula, ko ɔsɔlayi akɔ akade kioko ate: “Mete, untu one aki on’a [Nzambi, NW]!”—Mako 15:39.
2 Ɔna Nzambi! Ɔsɔlayi akɔ kombuta kashi. Nde aki mala mɛna dikambo dia woke efula diahatatshamaka ndoko lushi lanɛ la kɛtɛ. Etena kɛmɔtshi la ntondo ka dikambo sɔ salema, Nzambi ndamɛ akelɛ Yeso ɔnɛ: Ɔn’ande la ngandji. (Mateu 3:17; 17:5) Lande na kaketawɔ Jehowa dia Ɔn’ande mvɔ na? Nɛ dia, ɔsɔ mbaki ehomɔ kakɔshi Nzambi dia tshungola anto oma lo pɛkato la nyɔi.
AKASƆNAMA DIKAMBO DIA SANGWELO DIA LÂNDE
3. Lande na kakasungana dia Ɔna ɛtɔi laki Nzambi sɔnama dikambo dia sangwelo dimɔtshi dia lânde di’endana l’anto na?
3 Oko wakatɛnyi ntondo lo dibuku nɛ, Yeso aki la lɔsɛnɔ la ntondo ka nde ndja lanɛ la kɛtɛ. Nde mbelamɛka ɔnɛ: “Ona etoi” laki Nzambi dikambo dia Jehowa ndamɛ mbakôtonge. (Joani 3:18; Kolosai 1:16) Lo woho wa lânde, Yeso akokaka anto ngandji k’efula. (Tukedi 8:30, 31) Kema dui dia diambo dia, Jehowa akasɔnɛ Ɔn’ande ɛtɔi dia kotsha sangwelo dia lânde lam’akɔtɔ anto lo lɔhɔmbɔ la nyɔi!
4, 5. La ntondo ka Yeso ndja la kɛtɛ, kakɔna kakakɛnɛmɔla Bible lo dikambo dia Osangɔ wele Mɛsiya?
4 Lam’akandahembolaka onongo waki Adama l’Eva la Satana l’ekambɔ k’Ɛdɛna, Nzambi akatɛkɛta dikambo di’Oshimbedi wakahombe ndjoya oko “osangɔ.” Osangɔ akɔ ɔsɔ, kana kanula ya daka, akahombe ndja dia ndjoshidiya ekiyanu tshɛ wa wolo wakela Satana Diabolo, “olui w’edjedja.” Mɛtɛ, Osangɔ wakalakema ayɔtɛtshatɛtsha Satana l’anto tshɛ weta lande wedi.—Etatelo 3:15, NW; 1 Joani 3:8; Ɛnyɛlɔ 12:9, NW.
5 Lo edja ka deko la deko, Nzambi akayakɛnɛmɔlaka awui efula w’endana l’Osangɔ akɔ yema yema, ɔnɛ letama nto ɔnɛ: Mɛsiya. Oko wɛnyamidiɔ lo kartɛ ka lo lɛkɛ 37, Pɔlɔfɛsi efula yakakɔndɔla lo ɔm’ɔmɔ, awui efula w’endana la lɔsɛnɔ lande la kɛtɛ. Ɛnyɛlɔ oko, nde aki la dia mbikikɛ ɛhɛnyɔhɛnyɔ wa wolo dia nde kotsha ɔkɛndɛ ande l’atei wa sangwelo dia Nzambi.—Isaya 53:3-5.
LANDE NA KAKAHOMBE MƐSIYA MVƆ
6. Lo ndjela Danyele 9:24-26, kakɔna kakahombe Mɛsiya kotsha, ndo woho akɔna?
6 Pɔlɔfɛsi kakafundama lo Danyele 9:24-26 akewoya ɔnɛ: Mɛsiya—Okitami wa Nzambi—ayokotsha sangwelo dia woke. Nde akahombe ndja la kɛtɛ dia “nshidiya uhedia, dia nkumiya kolo, dia ntunga ekesanelu dikambu di’uhedia, la dia nshikike sambu k’ololo” pondjo. Mɛsiya akahombe tshungola akanga wa kɔlamelo oma lo lɔhɔmbɔ la nyɔi. Ko woho akɔna wotondotsha dikambo sɔ na? Pɔlɔfɛsi nembetshiyaka ɔnɛ: nde “ayunyema,” kana ndjakema.
7. Lande na kakalambolaka Ase Juda elambo wa nyama, ndo elambo akɔ waki didjidji dia na?
7 Ase Isariyɛlɛ w’edjedja wakekesanɛka la kanyi ya wongwelo wa munga. L’ɔtɛmwɛlɔ awɔ waki la tshina di’Ɛlɛmbɛ wakawasha Nzambi oma lo tshimbo ya Mɔsɛ, vɔ wakalambolaka elambo wa nyama tena tshɛ. Dui sɔ diakoholaka Ase Isariyɛlɛ ɔnɛ: anto wekɔ l’ohomba w’ɛngɔ kɛmɔtshi kahomba mbangola kana komba pɛkato yawɔ. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akatɛkɛta dikambo sɔ lo tshena pe ate: “Lam’aha ekwelo ka dikila, keti edimanyelu ka kolo kema laawo.” (Heberu 9:22) Akristo kema la tshina di’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ ndo wa kɛnɛ kahika ɛlɛmbɛ akɔ oko olambwelo w’elambo. (Romo 10:4; Kolosai 2:16, 17) Vɔ mbeyaka nto ɔnɛ: elambo wa nyama hakoke mbela edimanyielo ka pondjo ndo ka pɛkato tshɛ. Koko, elambo wakalambwamaka ɛsɔ waki didjidji di’olambo woleki ohomba efula—olambo waki Mɛsiya kana Kristo. (Heberu 10:4, 10; ɛdika la Ngalatiya 3:24.) Koko, wɛ kokaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde aki ohomba mɛtɛ dia Mɛsiya mvɔ oka?’
8, 9. Diangɔ diakɔna di’ohomba efula diakashisha Adama l’Eva, ndo woho akɔna wele etshelo awɔ waki la shɛngiya le ekana awɔ?
8 Eelo, Mɛsiya akahombe mvɔ di’anto kondja panda. Dia sho mpotɔ lande na, sho pombaka mbohɔ kɛnɛ kakete l’ekambɔ k’Ɛdɛna ndo pemba dia shihodia efula ka mbo yakashisha Adama l’Eva lam’akawatɔmbɔkwɛ Nzambi. Lɔsɛnɔ la pondjo laki la ntondo kawɔ! Oko wakiwɔ ana wa Nzambi, vɔ wakɔtɔnɛka lande aha la wekamu ɔmɔtshi l’atei. Koko, lam’akawatone ɛlɔmbwɛlɔ kaki Jehowa, vɔ wakashisha awui asɔ tshɛ ko ndjêla anto a weoho tshɛ pɛkato la nyɔi.—Romo 5:12.
9 Aki oko ambutshi aso wa ntondo wakatshupe ɔngɔnyi w’efula lotshupa ko ndjokolama dibasa dia woke efula. Adama l’Eva wakasambiyɛ ekana awɔ dibasa sɔ. Lam’ele sho kombotɔ kokele ndo tekɔ la pɛkato, oseka onto tshɛ l’atei aso ekɔ otshi wa pɛkato ndo kokaka mvɔ. Lam’andamaso la hemɔ kana watondjaso vui wui miɔtshi yakɛtsha solo di’onto okina ko tôkombola ndjilɔngɔsɔla, l’etena kɛsɔ, sho tɛnaka kɛnɛ katomba oma lo dibasa diakatahowɔ—ekokele k’onto. (Romo 7:21-25) Elongamelo ɔtɔi kele laso ele dia nyomokondja kɛnɛ kakashisha Adama. Koko, hatokoke kondja lɔsɛnɔ la kokele. Lam’ele anto tshɛ wele ekokele tshaka pɛkato, difuto diaso ele nyɔi, koko aha lɔsɛnɔ.—Romo 6:23.
10. Kakɔna kakahombama dia tshungola kɛnɛ kakashisha Adama na?
10 Ko onde, ɛngɔ kɛmɔtshi kakakoke mengɔnyama la lɔsɛnɔ lakashisha Adama oka? Tɛdikɔ ta losembwe taki Nzambi pikaka wɛdinyelo, “lumu lo lumu.” (Etumbelu 21:23) Omalɔkɔ, lɔsɛnɔ lakahombe nambwama dia ngɛla lɔnɛ lakashishɔ. Aha lɔsɛnɔ l’oseka onto tshɛ mbakakoke kimwama. Lo dikambo di’anto wele kema kokele, Osambu 49:7, 8 mbutaka ɔnɛ: “Nduku otoi l’atei awo leya ntshungula unyandi, kuyanga mbisha [Nzambi, NW] ushinga w’etshungwelu. Etshungwelu [k’anima, NW] awo keko ushinga a wulu, to hakieyi nkuka pundju.” Onde mbuta ate: taya bu l’elongamelo oka? Kema, aha ɔsɔku.
11. (a) Lo Hɛbɛru, tshɛkɛta “tshungo” kɛdikɛdi na? (b) Akɔna akakoke tshungola anto paka ndamɛ oto, ndo lande na?
11 Lo Hɛbɛru, tshɛkɛta “tshungo” kɛdikɛdi falanga yafutama dia tshungola ose lokanu ndo yekɔ la kanyi ya wɛdinyelo. Onyake paka onto ɔmɔtshi lele la demba dia kokele mbakahombe kimɔ kɛnɛ kakɛdima l’ɛngɔ kakashisha Adama. L’ɔkɔngɔ w’Adama, ɔtɔi w’onto wakɔtɔ kokele la kɛtɛ ko Yeso Kristo. Diɔ diakɔ dielɛ Bible Yeso ɔnɛ: “Adama a ndjihelu” ndo toshikikɛka ɔnɛ: Kristo “akayakimo dia ntshungula antu tshe.” (1 Koreto 15:45; 1 Timote 2:5, 6) Lam’ele Adama akasambiyɛ an’ande nyɔi, Yeso akasambiyɛ anto lɔsɛnɔ la pondjo. Koreto ka ntondo 15:22 nembetshiyaka ɔnɛ: “Ne dia antu tshe watuvokaka uma le Adama, wuhu ako mbayuyala antu tshe la lumu uma le Kristo.” Diakɔ dietama Yeso l’ɔlɔlɔ tshɛ ɔnɛ: “Shesu ka Pundju.”—Isaya 9:6, 7.
WOHO WAKAFUTAMA TSHUNGO
12. Etena kakɔna kakayokomaka Yeso Mɛsiya, ndo woho akɔna a lɔsɛnɔ lakandatatɛ la sɛna oma lâsɔ na?
12 L’etatelo k’ɔnɔnyi 29 T.D., Yeso akatshu le Joani lakotɔka lande dia tobatizama ndo ndjatondja etena kɛsɔ lo sɛkɛ dia kotsha lolango la Nzambi. L’etena kɛsɔ, Jehowa akakite Yeso nyuma k’ekila. Ɔnkɔsɔ mbakakome Yeso Mɛsiya, kana Kristo, ɔnɛ lakakitama oma le Nzambi. (Mateu 3:16, 17) Oma lâsɔ mbakatatɛ Yeso olimu ande wakasalema l’edja k’ɛnɔnyi esato l’etenyi. Nde akakindola lo wodja awɔ w’otondo, atasambisha awui w’endana la Diolelo dia Nzambi ndo atatshumanya ambeki wa kɔlamelo. Koko, oko akadiewoyama la ntondo, komonga edja, wakatatɛ mbohetsha.—Osambu 118:22; Etsha 4:8-11.
13. Akambo akɔna wakakonya Yeso lo nde ndjovɔ oko kanga losembwe na?
13 Yeso akatondja lokeso l’ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ lo sɛkɛ la dihonga tshɛ, ko wakayange woho wa mbodiaka. Wakayowɔtwɛ toseke ta kɔlɔ, wakomamatanyiyɛ, wakolombosha aha la kongola onongo, ndo wakohindɛ ɔnɛ nde ekɔ lo tɔmbɔsha anto. Yeso akakɔmama, wakawotɛ sɔyi, wakɔsɔkɛ, ndo mbɔkɔmɔla eshingɔ woho wa nanya demba diande. Pɔnsɔ Pilato, ɔlɔmbɔdi w’Ose Rɔmɔ akofundɛ nyɔi ka l’otamba w’asui. Wakɔkɔkɔmɛ l’ekundji k’otamba ko mbohanɛ kawɔ. Nde akokaka kandji etena tshɛ kakandahɛngaka, ndo akete wenya efula la ntondo ka nde mvɔ. Edja tshɛ kakandasowaka ngasɔ, Yeso akalame kɔlamelo yande ya kokele otsha le Nzambi.
14. Lande na kaketawɔ Nzambi dia Ɔn’ande sowa ndo mvɔ na?
14 Ɔnkɔnɛ lo ngɔndɔ ka Nisana 14, 33 T.D. mbakakimɔ Yeso lumu lande oko “[tshungo, NW] dia tshungula antu efula.” (Mako 10:45; 1 Timote 2:5, 6) Oma l’olongo, Jehowa akakoke mɛna woho wakasowaka Ɔn’ande ndo wakandavu. Ko lande na kaketawɔ Nzambi dui dia kandji dia ngasɔ salema na? Nɛ dia nde mbokaka anto ngandji. Yeso akate ate: “[Nzambi, NW] akalangi wa la kete utamanya, mbakandawasha On’andi etoi lakanduti, dia untu tshe lawetawo, tavokaki, keli ayali la lumu la pundju.” (Joani 3:16) Nyɔi ka Yeso tetshaka nto ɔnɛ: Jehowa ekɔ Nzambi kele la losembwe la kokele. (Euhwelu k’Elembe 32:4) Anto amɔtshi kokaka ndjambola lande na kaki Nzambi kosekola ɛlɛmbɛ ande w’osembwe wahika dia nemanya lumu lo lumu ndo mbahola asho oma lo ɔngɛlɛlɔ wa pɛkato ka woke kakatshe Adama. Ɔkɔkɔ a dikambo sɔ ko, Jehowa nɛmiyaka ɛlɛmbɛ ande nshi tshɛ ndo mbasukɛka, oyadi kânga dui sɔ diayowela oshishelo w’efula.
15. Lam’ele otonga dui dia kɔlɔ dia mbetawɔ ɔnɛ lɔsɛnɔ la Yeso lakome pondjo, kakɔna kakasale Jehowa na?
15 Losembwe la Jehowa nɔmbaka ndo dia nyɔi ka Yeso kayale l’etombelo w’ɔngɛnɔngɛnɔ. Onde na, otonga dui dia losembwe dia tshika Yeso, kanga kɔlamelo, dia nde ndala pondjo lo nyɔi oka? Atonga na! Afundelo wa lo Hɛbɛru wakatewushisha ɔnɛ: onto a Nzambi la kɔlamelo ɔsɔ hotshikala lo diombo. (Osambu 16:10; Etsha 13:35) Kokoka nshi shato yakandalale lo nyɔi, ndo l’ɔkɔngɔ diko Jehowa Nzambi akayowolola oko etongami ka wolo ka lo nyuma.—1 Petero 3:18.
16. Kakɔna kakasale Yeso lam’akandakalola l’olongo na?
16 Lo nyɔi kande, Yeso akatshike lɔsɛnɔ lande l’onto pondjo pondjo. Lam’akandolwama dia tonga la lɔsɛnɔ l’olongo, nde akayala nyuma kasha lɔsɛnɔ. Dui dikina nto ko, lam’akadɛ Yeso otsha lo dihole dioleki ekila tshɛ dia l’andja w’otondo, nde akasangana kâmɛ la She ka ngandji ko nde Akawosha nɛmɔ dia lɔsɛnɔ lande l’onto la kokele. (Heberu 9:23-28) Nɛmɔ dia lɔsɛnɔ lakɔ l’ohomba lɔsɔ diakakoke mbela akanga w’okitshakitsha ɛlɔlɔ. Dikambo sɔ akolembetshiyadiɔ na?
TSHUNGO DIA KRISTO LA YƐ
17. Woho akɔna akokaso ndjakondjiyɛ ɛlɔlɔ oma l’edimanyielo kaya oma l’olambo wa tshungo wa Kristo na?
17 Enda weoho esato wakokondjiyɛ olambo wa Kristo w’etshungwelo ɛlɔlɔ oyadi ɛlɔ kɛnɛ. Ntondotondo, tɔ mbelaka edimanyielo ka pɛkato. Oma lo tshimbo ya mbetawɔ kele laso lo dikila dia Yeso diakatshɔma, sho tekɔ l’“etshungwelu [oma lo tshungo, NW],” eelo, “edimanyelu ka kolo yasu.” (Efeso 1:7) Omalɔkɔ, kânga takatshe pɛkato ka woke, sho kokaka nɔmba Nzambi edimanyielo lo lokombo la Yeso. Naka tamboyatshumuya l’otema ɔtɔi, kete Jehowa ayokamba olimu la nɛmɔ di’olambo w’etshungwelo w’Ɔn’ande lo dikambo diaso. Nzambi todimanyiyɛka, tɔtshɔkɔlaka la nkum’otema k’ɔlɔlɔ, lo dihole dia tosha paka dilanya dia nyɔi katoyɛ oma lo pɛkato.—Etsha 3:19; 1 Petero 3:21.
18. Lo woho akɔna watosha olambo a Yeso elongamelo?
18 Dui dia hende, olambo wa Kristo w’etshungwelo shikikɛka elongamelo kaso lo dikambo dia nshi yayaye. Lo ɛnɛlɔ, ɔpɔstɔlɔ Joani akɛnyi “ului a wuki w’antu waheyama mbala” wayoka lo elanyelo ka woke kayaye k’ekomelo ka dikongɛ di’akambo nɛ. Lande na kayowoka etena kayoshila Nzambi anto akina efula oshiki na? Ondjelo ɔmɔtshi akatɛ Joani ɔnɛ: olui a woke “wakotsha [ekutu awɔ w’etale, NW], wakawaedia la dikila dia Ona-Okoko,” Yeso Kristo. (Enyelo 7:9, 14) Edja tshɛ kayotɛnyaka mbetawɔ kaso lo dikila dia Yeso Kristo diakatshɔma ndo kayotokotshaka ɛlɛmbɛ a Nzambi lo lɔsɛnɔ laso, sho tayɛnama pudipudi lo asho a Nzambi ndo tayonga l’elongamelo ka kondja lɔsɛnɔ la pondjo.
19. Woho akɔna wele olambo wa Kristo mɛnyaka ɔnɛ nde la She kôkaka ngandji na?
19 Dui dia sato, olambo wa Yeso w’etshungwelo ekɔ djembetelo yoleki woke ya ngandji ka Jehowa. Nyɔi ka Kristo akɛnya etshelo ehende wa ngandji woleki weke l’ɔkɔndɔ w’andja w’otondo: (1) ngandji ka Nzambi kakandatome Ɔn’ande dia ndjotovwɛ; (2) Ngandji ka Yeso kakandetawɔ ndjalambola oko tshungo. (Joani 15:13; Romo 5:8) Naka mɛtɛ tayɛnya mbetawɔ kaso, kete onto l’onto l’atei aso ayokondja ɛlɔlɔ oma lo ngandji kɛsɔ. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akate ate: “On’a [Nzambi, NW] . . . lakanangi, ndu lakayakimo dikambu diami.”—Ngalatiya 2:20; Heberu 2:9; 1 Joani 4:9, 10.
20. Lande na kahombaso monga la mbetawɔ lo olambo w’etshungwelo wakafute Yeso na?
20 Omalɔkɔ, tɛnya lowando lele laso lo dikambo dia ngandji kakatɛnya Nzambi la Kristo lo mɛnya mbetawɔ kaso l’olambo w’etshungwelo wakafute Yeso. Naka tayotsha ngasɔ, kete tayokoma lo lɔsɛnɔ la pondjo. (Joani 3:36) Koko, panda kaso kema ɔkɔkɔ woleki ohomba wakayɔsɛna Yeso ndo wakandayoshishaka lɔsɛnɔ lande lanɛ la kɛtɛ. Kema, dui diakandaleke mbidja otema aki dia dikambo dimɔtshi dia woke efula, dikambo di’endana l’andja w’otondo. Oko wayotodiɛna lo tshapita yayela, dikambo sɔ tendaka sho tshɛ nɛ dia diɔ mɛnyaka lande na kaketawɔ Nzambi di’akambo wa kɔlɔ ndo asui watetemale la monga edja k’efula nganɛ l’andja ɔnɛ.
HEMBA EWO KAYƐ
Lande na kakahombe Yeso mvɔ dia mbisha anto panda na?
Woho akɔna wakafutama tshungo na?
Woho akɔna wakondjayɛ ɛlɔlɔ oma lo tshungo na?
[Full-page picture on page 67]