‘Wonya w’elombwelo’ wambokoka

ENYELO, dibuku di’ekomelo dia lo Bible tɛkɛtaka dikambo di’ondjelo ɔmɔtshi watafumbɔ l’atei w’olongo ele la “lukumu l’ololo.” Nde ekɔ lo mbuta la dui dia wolo ate: “Nyuki [Nzambi] woma, nyûtumbuli, ne dia unya andi w’elumbwelu ambukuka.” (Enyelo 14:6, 7) ‘Wonya w’elombwelo’ ɔsɔ mendanaka ndo la diewoyelo ndo la oyelo w’elombwelo kaki Nzambi. ‘Wonya’ ekɔ etena ka mondo. Oyelo w’elombwelo mbele kondoko ya “nshi y’ekumelu.” Nshi yakɔ mbotɔsɛna l’etena kɛnɛ.​—2 Timote 3:1.

‘Wonya w’elombwelo’ ekɔ lokumu l’ɔlɔlɔ le wanɛ walanga akambo wosembwe. Ɔsɔ ekɔ etena kayotshungola Nzambi ekambi ande, wakasoyama lo dikongɛ nɛ di’akambo dioludi l’awui wa ngala ndo l’anto wele kema la ngandji.

Kakianɛ, la ntondo k’oyelo wa ‘wonya w’elombwelo’ ndanya dikongɛ nɛ dia kɔlɔ di’akambo, tambokeketshama dia ‘mboka Nzambi wɔma ndo mbosha lotombo.’ Onde wɛ salaka dui sɔ? Dui sɔ halembetshiya tsho mbuta ɔnɛ: “Lekɔ la mbetawɔ le Nzambi.” (Mateu 7:21-23; Jakoba 2:19, 20) Wɔma w’ɔlɔlɔ waki Nzambi pombaka totshutshuya dia monga la wɔma wɔsɔhanyemi la dilɛmiɛlɔ otsha le nde. Vɔ pombaka totshutshuya dia tona awui wa kɔlɔ. (Tukedi 8:13) Vɔ pombaka tokimanyiya dia nanga kɛnɛ kele ɔlɔlɔ ndo mpetsha kɛnɛ kele kɔlɔ. (Amose 5:14, 15) Naka sho tombolaka Nzambi, kete tayowohokamɛ la dilɛmiɛlɔ di’efula. Hatotoyasha tshɛ l’awui akina ko pomba etena ka mbadiaka Ɔtɛkɛta ande, Bible mbala la mbala. Tayoyaɛkɛ le nde lo tena tshɛ. (Osambu 62:8; Tukedi 3:5, 6) Wanɛ wɔ̂lɛmiya mɛtɛ mbeyaka di’oko wende Otungi w’olongo la nkɛtɛ, nde mbele Omboledi w’Andja w’Otondo ndo vɔ mbôkitanyiyaka la ngandji tshɛ oko wende la lotshungɔ la Mbahemɛ nsɛnɔ yawɔ. Naka sho mbeyaka dia sho pombaka mbidja yimba efula l’akambo asɔ, kete nyɛsɔ tosale ngasɔ aha la tshimbatshimba.

Etena k’elombwelo kakatɛkɛta ondjelo mbelamɛka nto ɔnɛ ‘lushi la Jehowa.’ Woho wa “lushi” la ngasɔ mbakakomɛ Jerusalɛma y’edjedja l’ɔnɔnyi 607 ntondo ka tena diaso (N.T.D.), nɛ di’anto wa lɔkɔ kokitanyiya ɛhɛmwɛlɔ waki Jehowa wakandawasha oma lo tshimbo y’amvutshi ande. Lo tshindjatshindja lushi laki Jehowa lo timba tawɔ, vɔ wakadje nsɛnɔ yawɔ lo wâle. Jehowa akawaewola ate: “Lo lambusukana, lo layuya esadi.” (Zefaniya 1:14) ‘Lushi la Jehowa’ lokina lakakomɛ Babilɔna k’edjedja l’ɔnɔnyi 539 N.T.D. (Isaya 13:1, 6) Oko wakawayaɛkɛ lo ditangelo diawɔ ndo le tozambizambi tawɔ, ase Babilɔna wakɔnyɔla ɛhɛmwɛlɔ wakashaka amvutshi waki Jehowa. Koko l’otsho ɔtɔi, Babilɔna ka woke kakakɔ l’anya waki ase Mediya l’ase Pɛrɛsiya.

Lushi lakɔna layanga tokomɛ nshi nyɛ? ‘Lushi lokina laki Jehowa’ loleki tshɛ wɔma. (2 Petero 3:11-14) Elombwelo kaki Nzambi kakewoyama dikambo dia ‘Babilɔna ka Woke.’ Lo ndjela Enyelo 14:8, ondjelo ɔmɔtshi mbutaka ate: “Babilona ka wuki kambunyuko, kambunyuko.” Dui sɔ diamboshilaka la salema. Tɔ hakokaki shimba atɛmɔdi waki Jehowa nto. Kɔlɔ katɔ ndo woho wayadjatɔ l’ata ambotomba sɛkɛ. Kakianɛ, elanyelo katɔ k’ekomelo kambosukana. Diɔ diakɔ diakeketsha Bible anto wa l’ahole tshɛ ɔnɛ: “Nyutumbi uma l’atei ato [Babilɔna ka Woke] nyutukuyoto lo kolo yato ndu nyutukulungula asui ato. Ne dia kolo yato yambukuma pulu ndu l’ulungu, ku [Nzambi] akuho kolo yato.”​—Enyelo 18:4, 5.

Elɛwɔ Babilɔna ka Woke? Tɔ kekɔ dikongɛ di’ɛtɛmwɛlɔ dia l’andja w’otondo diele la waonga wafɔna la Babilɔna k’edjedja. (Enyelo, tshapita 17, 18) Tende awui amɔtshi wafɔna Babilɔna hiende shɔ:

• Ɛlɔmbɛdi wa la Babilɔna k’edjedja wakayakimɔ tshɛ l’awui wa pɔlitikɛ wa lo wodja. Kɛsɔ mbakokaso mbuta lo kɛnɛ kendana l’ɛtɛmwɛlɔ efula ɛlɔ kɛnɛ.

• Mbala efula, ɛlɔmbɛdi wa la Babilɔna wakasukɛka ata wa lo wodja. Woho akɔ wâmɛ mbele ɛtɛmwɛlɔ wa nshi nyɛ mbetaka mbala efula la ntondo dia tshɔkɔla asɔlayi wa wodja etena katshɔwɔ otsha lo ta.

• Wetshelo ndo ditshelo dia Babilɔna k’edjedja diakakonya wodja ɔsɔ dia ndjakimɔ l’awui woleki tshɛ kɔlɔ. Lam’ele ɛlɔ kɛnɛ ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ mɔnyɔlaka atɔndɔ wa lo Bible, awui wa mindo wambokokanɛ efula lam’asa ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ la waa layikɛ. Ndo nto lam’ele Babilɔna ka Woke ekɔ lo sala loseka la andja ɔnɛ ndo la ewandji wa pɔlitikɛ wa lo dikongɛ nɛ di’akambo, dibuku di’Enyelo kielɛka ɔnɛ womoto kanga loseka.

• Bible mbutaka nto dia Babilɔna ka Woke ekɔ lo sɛna ‘l’ɔngɔnyi wa tshambandeko.’ Lo Babilɔna k’edjedja, tɛmpɛlɔ yaki la bɛtshi dia nkɛtɛ dia weke efula ndo ɛlɔmbɛdi wakanyanyemaka l’awui w’okanda. Ɛlɔ kɛnɛ, lâdiko di’ahole w’ɛtɛmwɛlɔ, Babilɔna ka Woke aki la lokumu l’awui w’okanda. Wetshelo atɔ ndo nshi yatɔ ya fɛtɛ mbêlaka ɔngɔnyi w’efula ndo ngɔnyaka nto amundji akina w’okanda wa l’andja ɔnɛ.

• Okambelo wa la mpingu, maji ndo awui w’alɔka waki efula lo Babilɔna k’edjedja oko wambokokanɛ awui asɔ l’ahole efula ɛlɔ kɛnɛ. Nyɔi akɔsamaka oko otshwelo w’otsha lo yoho kina ya lɔsɛnɔ. Babilɔna akalolanɛ la waa tɛmpɛlɔ yakawahikɛ tozambizambi tawɔ, koko ase Babilɔna wakalɔshaka atɛmɔdi wa Jehowa. Waetawɔ ndo ditshelo diakɔ diamɛ mbatanaso lo Babilɔna ka Woke ɛlɔ kɛnɛ.

Lo nshi y’edjedja, Jehowa akakambe la mandji ya pɔlitikɛ ya wolo ndo l’alembe wa wedja dia mbisha wanɛ wakatetemalaka mbɔ̂nyɔla ndo mɔnyɔla lolango lande dilanya. Ɔnkɔnɛ, Samariya akalanyema oma le ase Asuriya lo 740 N.T.D. Jerusalɛma akalanyema oma le ase Babilɔna lo 607 N.T.D. ndo oma le ase Rɔma lo 70 ka tena diaso (T.D.) Ndo Babilɔna akalɛndjama oma le ase Mediya l’ase Pɛrɛsiya lo 539 N.T.D. Lo nshi yaso nyɛ, Bible akate dia mandji ya pɔlitikɛ, yele oko nyama yatodjawudi yayokadimwɛ ‘womoto kanga loseka’ ndo yayowotshika otakataka, lo mbɛnya woho wende mɛtɛ. Yɔ yayokilanya tshɛ.​—Enyelo 17:16.

Onde mandji ya l’andja ɔnɛ yayosala mɛtɛ dikambo sɔ? Bible mbutaka dia ‘Nzambi ayodja kanyi shɔ l’etema awɔ.’ (Enyelo 17:17) Elanyelo kɛsɔ ayonga ka shashimoya, ka kɔlɔ efula aha la tɔ mbeyama ndo tɔ hatosalema yema yema.

Naa yɛdikɔ yahombayɛ mbɔsa? Yambola wate: ‘Onde dimi lêke lo ɔlɔngɔswamelo ɔmɔtshi w’ɔtɛmwɛlɔ wambolanyema oma lo wetshelo ndo ditshelo diawɔ diɛnya dia vɔ wekɔ etenyi kɛmɔtshi ka Babilɔna ka Woke?’ Oyadi wɛ kema ose ɔlɔngɔswamelo wa ngasɔ, wɛ koka ndjambola wate: ‘Onde dimi mbetawɔka di’ɔlɔngɔswamelo ɔsɔ monga la shɛngiya le mi?’ Dionga dia ngande diele lawɔ? Onde dionga dia mbetawɔ awui wa kɔlɔ, ngandji ka lomombo la l’emunyi ndo k’ɛngɛnɔngɛnɔ oleki ngandji ka Nzambi, kana onde vɔ mɔnyɔlaka Ɔtɛkɛta wa Jehowa l’okonda tshɛ kânga l’akambo wa totshitshɛ? Kanyiya dimɛna dikambo di’ekadimwelo wayoyosha.

Dia sho pomɔ lokolo l’ɔlɔ lo washo wa Jehowa, ekɔ ɔlɔlɔ dia ditshelo ndo nsaki ya l’etema aso mɛnya dia sho kema ase Babilɔna ka Woke. Ɔnɛ kema etena ka ndɛwalɛwa. Lo tewola ɔnɛ ekomelo kayoya la shashimoya, Bible mbutaka ɔnɛ: “Wayuhandjula Babilona usumba a wuki ku hawûtana ntu.”​—Enyelo 18:21.

Akambo akina wayotomba. Lo yoho kina yendana la ‘wonya w’elombwelo’ kɛsɔ, Jehowa Nzambi ayokoya la dikongɛ di’otondo dia pɔlitikɛ, ewandji wa lɔkɔ ndo wanɛ tshɛ watona ɛlɔmbwɛlɔ kande ka losembwe oma lo tshimbo ya lowandji lande la l’olongo lakandakimɔ l’anya waki Yeso Kristo. (Enyelo 13:1, 2; 19:19-21) Ɛnɛlɔ ka prɔfɛsiya kele lo Danyele 2:20-45 tɛkɛtaka dikambo di’ewandji wa pɔlitikɛ tatɛ oma lo nshi ya Babilɔna k’edjedja polo ndo lo nshi yaso nyɛ oko kimɛta ka woke kakasalema la paunyi, fɛsa, ɔhɔtɛla, lowolo, ndo diwomba. Lo kɛnɛ kendana la nshi yaso nyɛ, prɔfɛsiya kɛsɔ kakate ɔnɛ: ‘Nzambi ka l’olongo ayoshikikɛ diolelo diahalanyemaki pondjo.’ Ndo lo kɛnɛ kendana l’akambo wayosala Diolelo sɔ lo ‘wonya w’elombwelo,’ ka Jehowa, Bible mbutaka ɔnɛ: ‘Diɔ diayɔtɛtshatɛtsha ndo diayokumiya waolelo asɔ tshɛ [w’ana w’anto], ko diɔ dwamɛ diayotshikala pondjo pondjo.’​—Danyele 2:44.

Bible mbewolaka atɛmɔdi wa mɛtɛ di’aha nanga ‘akambo wa l’andja ɔnɛ,’ mbut’ate yoho ya lɔsɛnɔ yetawɔ anto wa l’andja ɔnɛ wambangana la Nzambi ka mɛtɛ. (1 Joani 2:15-17) Onde tɛdikɔ ndo ditshelo diayɛ mɛnyaka dia wɛ ekɔ lo mbɛkama Diolelo diaki Nzambi? Onde wɛ mbetshaka Diolelo sɔ lo dihole dia ntondo lo lɔsɛnɔ layɛ?​—Mateu 6:33; Joani 17:16, 17.

[Kiombo ya lo lɛkɛ 14]

Etena kakɔna kayoya ekomelo?

‘Ɔna onto ayoya lo wonya wahanyolongamɛ.’​—Mateu 24:44.

‘Nyotetemale sungukala, . . . nɛ dia nyu hanyeye lushi kana wonya.’​—Mateu 25:13.

‘Wonya akɔ hatotshimbatshimba.’​—Habakuka 2:3.

[Kiombo ya lo lɛkɛ 14]

Onde wɛ ayotshikitanya lɔsɛnɔ layɛ naka wɛ mbeya etena kakɔ?

Otondonga wɛ akeye shikaa di’elanyelo kaki Nzambi hatoya l’ɛnɔnyi engana ɛnɛ, onde dui sɔ diototshikitanya yoho yakambayɛ la lɔsɛnɔ layɛ? Naka ekomelo k’andja kambotshimbatshimba lo yoho yakiyɛ konongamɛka, onde wɛ ambetawɔ dia dui sɔ kitshakitsha ohetoheto ayɛ l’olimu wa Jehowa?​—Heberu 10:36-38.

Woho wahateye etena shikaa kayonga dikambo sɔ toshaka diaaso dia sho mɛnya dia tekɔ lo kambɛ Nzambi l’eyango wa pudipudi. Wanɛ weya Jehowa mbeyaka dia ndjonga l’ohetoheto paka l’etena ka tshitshɛ k’ekomelo hawâmbiya nɛ dia nde mɛnaka woho wele otema w’onto.​—Jeremiya 17:10; Heberu 4:13.

Wanɛ woka Jehowa ngandji mbodjaka mbala tshɛ lo dihole dia ntondo. L’ɛnyɛlɔ k’anto akina, Akristo wa mɛtɛ koka kamba elimu wa l’emunyi. Koko oyango awɔ kema wa koma ɛngɔnyi, koko wa kondja kɛnɛ ka ndɛ la dihole dia mbidjasɛ ndo yema ya diangɔ ya kahanaka l’anto akina. (Efeso 4:28; 1 Timote 6:7-12) Vɔ kɛnyaka nto tɔkɛnyɔ tele kema kɔlɔ, koko oyango atɔ ele wa keketsha demba koko aha wa sala kɛnɛ kasala anto akina. (Mako 6:31; Romo 12:2) L’ɛnyɛlɔ kaki Yeso, vɔ ngɛnangɛnaka efula dia sala lolango laki Nzambi.​—Osambu 37:4; 40:8.

Akristo wa mɛtɛ nangaka nsɛna ndo kambɛka Jehowa pondjo pondjo. Elongamelo kɛsɔ katashisha nɛmɔ diatɔ le wɔ l’ɔtɛ wɔnɛ ɛtshɔkɔ ɛmɔtshi walongamɛwɔ wamboleka mbiviya.

[Kiombo/Osato wa lo lɛkɛ 15]

Dikambo diendana la lowandji

Dia shihodia bonde ketawɔ Nzambi asui w’efula nganɛ, ekɔ ohomba sho shihodia dikambo diendana la lowandji. Elɛwɔ lowandji? Lowandji nembetshiyaka mbolɛ lâdiko di’anto akina.

Lam’ele Jehowa mbele Otungi, nde mbele la lotshungɔ la mbolɛ lâdiko dia nkɛtɛ ndo di’anto tshɛ wodjashi lɔkɔ. Koko Bible nembetshiyaka dia l’etatelo k’ɔkɔndɔ w’anto, lowandji laki Jehowa lakadjama tɔfwɛfwɛ. Satana Diabolo akate dia Jehowa ekɔ lo sekɛ anto akambo osekɛsekɛ ndo ɔnɛ Nde akakese ambutshi aso wa ntondo lo kɛnɛ kendana la kɛnɛ kakahombe mbakomɛ naka vɔ mɔnyɔla ɛlɛmbɛ ande ndo naka vɔ sala akambo woho walangawɔ. Satana Diabolo akate nto dia akaleke dimɛna ambutshi aso wa ntondo ndjalɔmbɔla vɔamɛ aha la Nzambi mbalɔmbɔla.​—Etatelu, tshapita 2 ndo 3.

Otondonga Nzambi akalanya atɔmbɔki asɔ mbala kakɔ ɔtɔi, tshike dui sɔ diotɛnya nkudu kande, koko dui sɔ totodioshidiya tɔfwɛfwɛ takadjama. Lo dihole dia nde ndanya atɔmbɔki asɔ mbala kakɔ ɔtɔi, Jehowa akatshike dia ditongami tshɛ diele la lomba mɛna etombelo w’oma l’ɔtɔmbɔkwɛlɔ. Kânga mbele dikambo sɔ diambotela asui efula, diɔ mbakasha diaaso dia sho mbotɔ.

Ndo nto, Jehowa akɔshi yɛdikɔ ya woke yoludi la ngandji di’onto tshɛ layonga la mbetawɔ le nde ndo l’olambo wa tshungo w’Ɔnande akoke la tshungɔ oma lo pɛkato ndo oma l’etombelo atɔ ndo akondja diaaso dia sɛna lo Paradiso. Dui sɔ koka salema oma l’eolwelo k’oma lo nyɔi, naka ekɔ ohomba.

Woho wakandatshike dia ndjokandola dikambo sɔ l’ɔkɔngɔ ambosha nto ekambi ande diaaso dia vɔ mɛnya dia vɔ wekɔ l’akoka wa mbetawɔ ngandji kakandawaoke ndo mɛnya olowanyi awɔ otsha le Nde la ntondo k’ekakatanu tshɛ. Ekandwelo kendana la dikambo dia lowandji laki Nzambi ndo diendana l’olowanyi w’anto ekɔ akambo w’ohomba efula di’ɛlɛmbɛ wa l’andja w’otondo nɛmiyama dimɛna. Otondonga aha ɔsɔku, tshike hatolongamɛ wɔladi wa mɛtɛ.a

[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]

[Osato]

Dikongɛ dia pɔlitikɛ dia l’andja w’otondo diayolanyema