‘Lâdiko di’akambo tshɛ, nyonge la ngandji k’efula lam’asanyu’
‘Kele ekomelo k’akambo tshɛ kambosukana. . . . Lâdiko di’akambo tshɛ, nyonge la ngandji k’efula lam’asanyu.’—1 PETERO 4:7, 8.
YESO akeyaka dia yema ya wenya y’ekomelo yakandahombe mbetsha kâmɛ l’ambeki ande yaki ohomba efula. Nde akeyaka kɛnɛ kakâkongɛka la ntondo. Vɔ waki l’olimu wa woke efula wa kamba, koko vɔ wakahombe mpetshama ndo soyama oko nde. (Joani 15:18-20) Lam’akiwɔ kâmɛ vɔ la nde ato l’otsho ɔsɔ, nde akawaohola mbala efula ohomba wa ‘monga la ngandji lam’asawɔ.’—Joani 13:34, 35; 15:12, 13, 17.
2 Ɔpɔstɔlɔ Petero laki nde lawɔ l’otsho ɔsɔ, akashihodia ohomba wa kɛnɛ kakawaoholaka Yeso. Ɛnɔnyi efula l’ɔkɔngɔ, lam’akandafundaka yema tshitshɛ la ntondo k’elanyelo ka Jerusalɛma, Petero akake epole ɔsɛkɛ l’ohomba wa monga la ngandji. Nde akalake Akristo ate: ‘Kele ekomelo k’akambo tshɛ kambosukana. . . . Lâdiko di’akambo tshɛ, nyonge la ngandji k’efula.’ (1 Petero 4:7, 8) Ɛtɛkɛta waki Petero ɛsɔ wekɔ ohomba efula le wanɛ wasɛna lo “nshi y’ekumelu” ya dikongɛ nɛ di’akambo. (2 Timote 3:1) ‘Monga la ngandji k’efula’ kɛdikɛdi na? Bonde kele ekɔ ohomba monga la woho wa ngandji ka ngasɔ otsha le anto akina? Ndo ngande wakokaso mɛnya dia tekɔ la woho wa ngandji kɛsɔ?
‘Monga la ngandji k’efula’ kɛdikɛdi na?
3 Anto efula fɔnyaka dia ngandji ekɔ nsaki kakoka ndjɛ onto twamɛ. Koko Petero kɔtɛkɛta dia woho wa ngandji kɛsɔ; koko nde akatɛkɛtaka dia ngandji k’oshika. Tshɛkɛta “ngandji” ya lo 1 Petero 4:8 ekɔ okadimwelo wa tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ a·gaʹpe. Tshɛkɛta shɔ nembetshiyaka ngandji kaha la lokaki kalɔmbwama l’atɔndɔ wa lo Bible. Dibuku dimɔtshi mbutaka ɔnɛ: “Anto koka nɔmbama dia monga la ngandji kelɛwɔ agape, nɛ dia ntondotondo tɔ kema nsaki kɛmɔtshi, koko yɛdikɔ yalɔmbɔla onto dia sala dikambo.” Lam’ele takahowɔ nsaki yatotshutshuya otsha lo kɔlɔ, tekɔ l’ohomba wa vɔ tohola dia mbokana ngandji lam’asaso, lo mɛnya ngandji kɛsɔ lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ waki Nzambi.—Etatelu 8:21; Romo 5:12.
4 Dui sɔ halembetshiya dia sho pombaka mbokana ngandji paka nɛ di’ɔnɛ ɔsɔ ekɔ didjango. A·gaʹpe kema nsaki ka heyama heyama. Petero akate dia sho pombaka “monga la ngandji k’efula [tshɛkɛta yalembetshiya lo mɛtɛ mɛtɛ ɔnɛ, “nanula”] lam’asaso.”a (Kingdom Interlinear) Koko dia monga la ngandji ka ngasɔ, paka sala la wolo. Lo kɛnɛ kendana la tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimwami ɔnɛ “k’efula,” nomb’ewo kɛmɔtshi k’awui wa lo Bible mbutaka ɔnɛ: “Yɔ mbelaka kanyi y’ɔkɛnyi wa tɔkɛnyɔ l’ekiya emunyi ande lo mbidja welo ande w’ekomelo dia shidiya esakelo kande ka lowango.”
5 Ɔnkɔnɛ, ngandji kaso hahombe pembetɛ paka l’akambo wa wɔdu sala kana kiɛnya paka otsha le anto amɔtshi ato. Ngandji k’Okristo tɔlɔmbaka dia “nanula” otema aso, mbut’ate mɛnya ngandji kaso kânga lam’ele dikambo sɔ bu wɔdu sala. (2 Koreto 6:11-13) Mbokɛmaka hwe, dia yoho ya ngandji shɔ ekɔ dionga diahombaso kɛnɛmɔla ndo kamba ladiɔ, oko wasala ɔkɛnyi wa tɔkɛnyɔ dia ndjaekiya ndo sala la wolo dia ndowanya akoka ande. Ekɔ ohomba dia sho monga la woho wa ngandji kɛsɔ lam’asaso. Lande na? Lo ɛkɔkɔ esato ɛnɛ.
Bonde kahombaso monga la ngandji lam’asaso?
6 Ɔkɔkɔ wa ntondo, ele ‘nɛ dia ngandji ndja oma le Nzambi.’ (1 Joani 4:7) Jehowa, Kiɔkɔ ya dionga sɔ di’oshinga wolo, akatolange ntondo. Ɔpɔstɔlɔ Joani mbutaka ate: “Dia dikambu ne mbakeyama ngandji ka [Nzambi] le su, ne dia [Nzambi] akatumi On’andi etoi la kete, dia shu ndjala la lumu uma le ndi.” (1 Joani 4:9) Ɔnaki Nzambi ‘akatomama,’ dia ndjoyala onto, dia ndjokamba olimu ande ndo dia ndjovɔ l’otamba w’asui, dia ‘sho kondja lɔsɛnɔ.’ Ahombaso sala lo menda yoho yoleki dimɛna yakatɛnya Nzambi ngandji kande na? Joani mbutaka ate: “Naka [Nzambi] akatuki ngandji okone, dieli la su ndu shu mbukana ngandji.” (1 Joani 4:11) Tolembete dia Joani akafunde ate: ‘Naka Nzambi akatoke ngandji,’ aha wɛ oto, koko ɔnɛ sho tshɛ. Ambokɛma hwe ɔnɛ: Naka Nzambi nangaka anyaso ambetawudi, kete lâsɔ sho lawɔ pombaka mbalanga.
7 Dui dia hende: ekɔ ohomba efula sho mbokana ngandji lam’asaso ɛlɔ kɛnɛ dia sho mbeya kimanyiya anangɛso l’akadiyɛso wele lo dihombo nɛ di’‘ekomelo k’akambo tshɛ kambosukana.’ (1 Petero 4:7) Tekɔ lo sɛna lo ‘tena dia pâ dia wolo mbikikɛ.’ (2 Timote 3:1) Awui weta l’andja ɔnɛ, mpokoso y’oma lo diangɔ diakatongama, ndo ɔlɔshamelo telaka ekakatanu efula. L’atei w’akambo wa wolo, tekɔ l’ohomba wa mamatana lam’asaso. Ngandji k’efula ayotokakatanya kâmɛ ndo totshutshuya dia ‘kananɛ lam’asaso.’—1 Koreto 12:25, 26.
8 Ɔkɔkɔ wa sato ele: sho pombaka mbokana ngandji nɛ dia hatolange ‘tshikɛ Diabolo dihole’ dia nde tosalɛ kɔlɔ. (Efeso 4:27) Satana ekɔ suke dia kamba la woho wele anyaso ambetawudi bu kokele, mbut’ate, wɛɔdu ndo munga yawɔ dia todjɛ wekamu. Onde tayotshika etshumanelo nɛ dia onyaso ombetawudi ambototɛ dui dimɔtshi aha la kana yimba ndo aha la ngandji? (Tukedi 12:18) Naka tekɔ la ngandji k’efula lam’asaso, kete hatotosala dikambo sɔ! Woho wa ngandji kɛsɔ tokimanyiyaka dia nama ki ndo dia sho kambɛ Jehowa kâmɛ ‘dihɛka lo dihɛka.’—Zefaniya 3:9.
Woho wa mɛnya dia wɛ nangaka anto akina
9 Wɛnyɛlɔ wa ngandji pombaka tatɛ lo nkumbo. Yeso akate di’ambeki ande wa mɛtɛ wayeyama oma lo ngandji kele lam’asawɔ. (Joani 13:34, 35) Ngandji pombaka mɛnama aha tsho l’atei w’etshumanelo koko ndo l’atei wa nkumbo, oyadi lam’asa wadi l’omi kana lam’asa ambutshi l’ana. Hatohombe tsho monga la ngandji otsha le ase nkumbo, koko sho pombaka kiɛnya lo toho t’ɔlɔlɔ.
10 Ngande wakoka atshukanyi mɛnyana ngandji lam’asawɔ? Omi lalanga mɛtɛ wadɛnde mbowɛnyaka oma l’ɛtɛkɛta ndo oma lo ditshelo, la ntondo k’anto ndo lo vɔ ahende ato dia nde mbolangaka. Nde mbɔlɛnyaka ndo nɛnyaka tokanyi la nsaki yande. (1 Petero 3:7) Nde mbetshaka wahɔ wa wadɛnde la ntondo ka wande ndo nde salaka la wolo ande tshɛ dia kotsha ehomba wa wadɛnde wa l’emunyi, wa lo nyuma ndo wa longandji. (Efeso 5:25, 28) Wadi lalanga mɛtɛ omɛnde mongaka la ‘dilɛmiɛlɔ di’efula,’ otsha le nde oyadi tena dimɔtshi omɛnde hosalɛ akambo walongamɛnde. (Efeso 5:22, 33) Nde sukɛka olonganyi ande, aha la mbɔlɔmba kɛnɛ kahandasungana mbɔlɔmba, koko lo kamba kâmɛ la nde dia vɔ ndjasha l’awui wa lo nyuma.—Etatelu 2:18; Mateu 6:33.
11 Ambutshi, ngande wakokanyu mɛnya dia nyu nangaka ananyu? Woho wetawɔnyu kamba la wolo dia kotsha ehomba awɔ wa lo nyuma ekɔ djembetelo ya ngandji kawaokanyu. (1 Timote 5:8) Koko ana kema tsho l’ohomba wa mbo ya ndɛ, ahɔndɔ wa ndɔta, ndo wa dihole dia mbidjasɛ. Dia vɔ pama lo ngandji ndo kambɛ Nzambi ka mɛtɛ, vɔ pombaka kondja wetshelo wa lo nyuma. (Tukedi 22:6) Dui sɔ nembetshiyaka ndjatshungwɛ etena ka mbekaka Bible lo nkumbo, tombaka l’esambishelo ndo mbɔtɔka lo nsanganya y’Akristo. (Euhwelu k’Elembe 6:4-7) Dia tetemala l’elimu ɛsɔ, paka monga la yimba ya ndjahombia, djekoleko lo tena dia pâ nɛ. Woho wayakiyanyanyu ndo welo wadjanyu dia kotsha ehomba wa lo nyuma w’ananyu ekɔ djembetelo ya ngandji, nɛ dia nyu mɛnyaka dia nyu ndjakiyanyaka di’ɔlɔlɔ awɔ wa pondjo.—Joani 17:3.
12 Ekɔ ohomba di’ambutshi mɛnya nto ngandji kawɔ lo kotsha ehomba wa longandji w’anawɔ. Ana wekɔ wɔdu ndo vɔ nangaka monga l’eshikikelo dia nyu mbaokaka ngandji. Nyowate dia nyu mbaokaka ngandji efula, nɛ di’ɛtɛkɛta wa ngasɔ mbashikikɛka dia vɔ nangemaka ndo ɔnɛ vɔ wekɔ la nɛmɔ. Nyowandolake la wangasanu ndo l’otema ɔtɔi, nɛ dia dui sɔ ayowaɛnya dia nyu mɛnaka ndo ngɛnangɛnaka welo wadjawɔ. Nyowangole la ngandji tshɛ, nɛ dia wongwelo wa ngasɔ mbaɛnyaka dia nyu mbeyaka weho w’anto walanganyu vɔ ndjokoma. (Efeso 6:4) Toho tɔsɔ t’amɛna ta mɛnya ngandji kimanyiyaka nkumbo dia monga la diɔtɔnganelo di’ɔngɛnɔngɛnɔ diayowakimanyiya dia vɔ shika ekolo la ntondo k’ekakatanu wa nshi nyɛ y’ekomelo.
13 Ngandji totshutshuyaka dia minya yimba lo munga y’anto akina. Ohɔ dia lam’akandalakaka ambadi ande dia ‘monga la ngandji k’efula lam’asawɔ,’ Petero akasha ɔkɔkɔ wɛnya dia dikambo sɔ diekɔ ohomba, lo mbut’ate: “Ne dia ngandji atukumbaka akambu wa kolo efula.” (1 Petero 4:8) ‘Komba’ pɛkato halembetshiya ‘komba’ pɛkato ya weke efula. Pɛkato ya ngasɔ pombaka tondjama sɛkɛ ndo wanɛ wele l’ɛkɛndɛ l’atei w’etshumanelo pombaka kandola akambo asɔ. (Akambu w’Asi Lewi 5:1; Tukedi 29:24) Tshika di’atshi wa pɛkato ya weke tetemala la mɛnya anto waha ndoko la dikambo pâ ndo mbaɛndja onongo, bu djembetelo ya ngandji ndo dui sɔ hadiɔtɔnɛ l’Afundelo.—1 Koreto 5:9-13.
14 Mbala efula, munga ya wanyaso ambetawudi mbeyaka monga munga ya totshitshɛ efula. Sho tshɛ takanaka tena dimɔtshi l’ɛtɛkɛta kana l’etsha, ndo anto koka tosalɛ kɔlɔ kana sho mbasalɛ kɔlɔ. (Jakoba 3:2) Onde sho pombaka monga suke dia dianganya munga y’anto akina? Dionga dia ngasɔ ayota paka ewanu l’atei w’etshumanelo. (Efeso 4:1-3) Naka sho nɔmbwama la ngandji, kete ‘hatototondja sɛkɛ munga’ kotosale ɔtɛmɔdi wa onyaso. (Osambu 50:20) L’ɛnyɛlɔ ka masɔ ɔnɛ lafɛ nkɛtɛ l’ahole wa l’ehele wamombɔ nkɛtɛ, woho akɔ wâmɛ mbele ngandji mbifɛka kɔlɔ yatotshɛ anto akina.—Tukedi 17:9.
15 Ngandji kayototshutshuya dia kimanyiya wanɛ wele mɛtɛ lo dihombo. Oko wataleke ndana awui lo nshi y’ekomelo nyɛ, anyaso ambetawudi kokaka tena dimɔtshi monga l’ohomba w’ekimanyielo ka l’emunyi. (1 Joani 3:17, 18) Ɛnyɛlɔ, onde ose etshumanelo ɔmɔtshi aya l’okakatanu wa woke wendana l’ekondjelo kana amboshisha olimu ande? Naka ngasɔ, kete sho koka mbosha ekimanyielo ka l’emunyi lo ndjela akoka wele laso. (Tukedi 3:27, 28; Jakoba 2:14-17) Onde luudu laki osombe ɔmɔtshi wa wadi aki odo lekɔ l’ohomba wa nɔngɔswama? Lâsɔ, sho koka mbɔsa yɛdikɔ yakoka dia mbokimanyiya dia lilɔngɔsɔla.—Jakoba 1:27.
16 Ngandji kɛnyaso anto akina hahombe pembetɛ paka otsha le wanɛ wasɛna suke laso. Tena dimɔtshi, sho koka mboka nsango yendana l’ekambi waki Nzambi wa lo wedja ekina wakadiɛnɛ la mpɛpɛ ya wolo, adidimu wa nkɛtɛ kana ata w’ase wodja. Vɔ mbeyaka monga l’ohomba w’efula wa mbo ya ndɛ, w’ahɔndɔ kana wa diangɔ dikina. Oyadi lokoho kana dioho diakɔna diewɔ, tekɔ la ngandji ‘otsha le nkumbo k’otondo k’anangɛso.’ (1 Petero 2:17) Ɔnkɔnɛ, l’ɛnyɛlɔ ka tshumanelo dia lo ntambe ka ntondo, sho nomɔlomɔka dia sukɛ welo wadjama dia mbakimanyiya. (Etsha 11:27-30; Romo 15:26) Etena kɛnyaso ngandji lo toho tɔsɔ tshɛ, sho keketshaka amama watokakatanya lo nshi nyɛ y’ekomelo.—Kolosai 3:14.
17 Ngandji totshutshuyaka dia sho mbewoya anto akina lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diaki Nzambi. Tɔshi ɛnyɛlɔ kaki Yeso. Bonde kakandasambishaka ndo kakandetshaka anto? Nde aki ‘la kɛtshi’ otsha le lemba l’anto l’ɔtɛ wakiwɔ wola lo nyuma. (Mako 6:34) Vɔ wakanyama yimba ndo wakanganyiyama oma le elami w’ɛkɔkɔ wa kashi wa l’ɛtɛmwɛlɔ, wanɛ wakahombe mbaetsha awui wa lo nyuma ndo mbasha elongamelo. Ɔnkɔnɛ, oma lo ngandji k’efula, ka mɛtɛ ndo oma lo kɛtshi kande, Yeso akakeketsha anto la ‘lokumu l’ɔlɔlɔ la diolelo diaki Nzambi.’—Luka 4:16-21, 43.
18 Popo ndo ɛlɔ, anto efula wambonyama yimba lo kɛnɛ kendana l’awui wa lo nyuma ndo wambonganyiyama ndo vɔ bu ndoko l’elongamelo. Naka l’ɛnyɛlɔ ka Yeso, tayeya ehomba wa lo nyuma wele la wanɛ wahateye Nzambi ka mɛtɛ, kete tayotshutshuyama la ngandji ndo la kɛtshi dia mbaewoya lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diaki Nzambi. (Mateu 6:9, 10; 24:14) Lo menda etena ka mondo kambotshikala, aya mɛtɛ ohomba wa tamanya sambisha anto losango lashimbɛ nsɛnɔ.—1 Timote 4:16.
“Ekumelu k’akambu tshe kaya suki”
19 Tohɔ di’ɛtɛkɛta w’etatelo wa dako dia Petero dia mbokana ngandji mbutaka ɔnɛ: “Ekumelu k’akambu tshe kaya suki.” (1 Petero 4:7) Kem’edja, andja wa kɔlɔ ɔnɛ wayotshikɛ andja w’oyoyo wa losembwe waki Nzambi dihole. (2 Petero 3:13) Ɔnkɔnɛ, ɔnɛ kema etena ka tɛwɔla anya. Yeso akate ate: “Keli nyuyalamaki, ne dia etema anyu watukuyala wutshu la deshi la edjwelu ka wanu la edinganu wa lumu lone. Lushi loso, latukuya le nyu shashimuya, uku shuni ya djunga.”—Luka 21:34, 35.
20 Lo weho akɔ tshɛ, nyɛsɔ ‘totetemale sungukala,’ lo mbeya etena kakɔna kotɔsɛna. (Mateu 24:42) Nyɛsɔ toyalame oma l’ehemba tshɛ waki Satana wakoka tekola yimba. Tatetawɔke pondjo di’andja ɔnɛ wele anto wa lɔkɔ bu la ngandji toshimba dia mɛnya anto akina ngandji kawaokaso. Lâdiko di’akambo tshɛ, toyasukanya le Jehowa, Nzambi ka mɛtɛ, lele Diolelo diakandakimɔ l’anya waki Mɛsiya diayanga kotsha kem’edja sangwelo diande dia diambo diendana la nkɛtɛ.—Enyelo 21:4, 5.
[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]
a Lo 1 Petero 4:8, dikadimwelo dikina dia Bible mbutaka dia sho pombaka mbokana ngandji ka “mɛtɛ,” “k’efula,” kana ka l’“otema ɔtɔi.”
WEMBOLA WA WEKELO
• Dako diakɔna diakasha Yeso ambeki ande lam’akinde suke la mbatshika, ndo kakɔna kɛnya dia Petero akashihodia dako diakawalongola sɔ? (Od. 1-2)
• ‘Ngandji k’efula’ kɛdikɛdi na? (Od. 3-5)
• Bonde kahombaso mbokana ngandji? (Od. 6-8)
• Ngande wakokayɛ mɛnya dia wɛ mbokaka anto akina ngandji? (Od. 9-18)
• Lande na kele ɔnɛ kema etena ka tɛwɔla anya ndo ahombaso ndjashikikɛ dia sala? (Od. 19-20)
[Osato wa lo lɛkɛ 29]
Nkumbo kele kâmɛ kekɔ l’akoka wa shika tanga la ntondo k’asui wa nshi nyɛ y’ekomelo
[Osato wa lo lɛkɛ 30]
Ngandji totshutshuyaka dia kimanyiya wanɛ wele mɛtɛ lo dihombo
[Osato wa lo lɛkɛ 31]
Mbewoya anto lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diaki Nzambi ekɔ tshelo ya ngandji