BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • bt tshap. 8 lk. 60-67
  • Etshumanelo “kakonge l’etena ka wɔladi”

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Etshumanelo “kakonge l’etena ka wɔladi”
  • ‘Sambisha dimɛna dimɛna’ akambo wendana la Diolelo dia Nzambi
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • Awui wa woho akɔ
  • “Lande na kampɛnyahɛnyayɛ?” (Etsha 9:1-5)
  • “Saolo, ɔnalengo, Nkumadiɔndjɔ . . . kontomi” (Etsha 9:6-17)
  • “Nde akatatɛ nsambisha akambo wendana la Yeso” (Etsha 9:18-30)
  • “Anto efula wakakome ambetawudi” (Etsha 9:31-43)
  • Yeso ambɔsɔna Saolo
    Wetshelo wakokayɛ nkondja oma lo Bible
  • Lo mboka k’otsha la Damasɛkɛ
    Buku di’ɛkɔndɔ wa lo Bible
  • Onde Atshi Wa Kɔlɔ Koka Tshikitanya Dionga Diawɔ?
    Etshama oma le Ombetsha a woke
  • “Ukitanyia ndeka ulambu ololo”
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2011
Enda awui akina
‘Sambisha dimɛna dimɛna’ akambo wendana la Diolelo dia Nzambi
bt tshap. 8 lk. 60-67

TSHAPITA 8

Etshumanelo “kakonge l’etena ka wɔladi”

Saolo lakahɛnyahɛnyaka Akristo la ngala tshɛ aya osambisha wele l’ohetoheto

Lo ndjela Etsha 9:1-43

1, 2. Kakɔna kakalange Saolo tosala la Damasɛkɛ?

ANTO amɔtshi waki la nkɛlɛ k’efula wakakome suke la Damasɛkɛ, lɛnɛ akawalange tosala dui dia kɔlɔ. Mbuta ate totondja ambeki wa Yeso la wolo oma lo mvudu yawɔ, mbakeleka, mbasha nsɔnyi ndo ntshɔ lawɔ la Jɛrusalɛma dia tosamba le ase tominadi ta laadiko t’ase Juda.

2 Onto lakatalɔmbɔlaka anto asɔ ko Saolo, lele amboshilaka mbetawɔ di’anto ndjaka onto ɔmɔtshi.a Atete edja, nde akɛnyi ndo aketawɔ woho wakoke asekande waki anto wa kɔlɔ Stɛfano ombeki w’oshika wa Yeso ave polo lo nyɔi. (Ets. 7:57–8:1) Nde kosukɛ tsho ɛhɛnyɔhɛnyɔ w’ambeki wa Yeso waki la Jɛrusalɛma, koko nde mbakayoleka tshɛ mbahɛnyahɛnya. Nde akalange nshila oshiki yaato y’ɔtɛmwɛlɔ ya kɔlɔ yakelamɛka “Mboka.”​—Ets. 9:1, 2; enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Ɔkɛndɛ wa Saolo la Damasɛkɛ.”

3, 4. a) Kakɔna kakakomɛ Saolo? b) Ambola akɔna wayotɔsɛdingola?

3 Mbala kakɔ ɔtɔi, osase wa wolo wakole Saolo washo lo dihole diakinde. Lam’akɛnyi wanɛ wakatatshɔka lande osase akɔ, vɔ wakandama la sase dia wɔma ndo vɔ kombeya kambuta. Saolo akakɔ la nkɛtɛ lam’akinde aya tshungu. Saolo kokoka mɛna nto. Ko nde akoke dui oma l’olongo diata ɔnɛ: “Saolo, Saolo, lande na kampɛnyahɛnyayɛ?” Saolo akakashimɔ ndo akambola ate: “Nkumadiɔndjɔ, wɛ na?” Okadimwelo wakakondja Saolo akanyomoleka mbootsha wɔma: “Dimi Yeso kahɛnyahɛnyayɛ.”​—Ets. 9:3-5; 22:9.

4 Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’ɛtɛkɛta wakatɛ Yeso Saolo? Wahɔ akɔna wakokaso nkondja oma l’awui wakayokonya dia Saolo ndjokoma Okristo? Ndo wetshelo akɔna wakondjaso oma lo woho wakakambe etshumanelo l’etena ka wɔladi ka l’ɔkɔngɔ wa Saolo nkoma Okristo?

ƆKƐNDƐ WA SAOLO LA DAMASƐKƐ

Ngande wakakondja Saolo lotshungɔ la ntonda Akristo l’osomba waha wawɔ? Tominadi ta laadiko t’ase Juda ndo ɔlɔmbɛdi a laadiko waki la lowandji le ase Juda waki l’ahole tshɛ ndo ondo ɔlɔmbɛdi a laadiko aki la lotshungɔ la ntonda ondjakanyi dihole tshɛ diakandalawɔka. Ɔnkɔnɛ, mukanda w’oma le ɔlɔmbɛdi a laadiko akasha Saolo diaaso dia nkamba kaamɛ la dikumanyi dia lo shinangɔnga ka la Damasɛkɛ.​—Ets. 9:1, 2.

Laadiko dia laasɔ, ase Rɔmɔ wakatshikaka di’ase Juda sambola vɔamɛ awui awɔ wa dombo. Kɛsɔ mɛnyaka lande na kakakɔmɔla ase Juda ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ “mfimbɔ 40 minya ɔtɔi.” (2 Kɔr. 11:24) Dibuku dia ntondo dia waa Maccabées tɛkɛtaka dia mukanda wakafundɛ atomami w’ase Rɔmɔ Ptolémée VIII ka l’Edjibito lo 138 N.T.D. wakandawotɛ lɔkɔ ɔnɛ: “Naka waa apɔsta w’ase Juda wakalawɔ lakayɛ, kimɔwɔ le ɔlɔmbɛdi a laadiko Simɔna dia vɔ nongola dilanya lo ndjela ɛlɛmbɛ.” (1 Macc. 15:21) Lo 47 N.T.D., Jules César akashikikɛ lotshungɔ laki la ɔlɔmbɛdi a laadiko la nsambola awui tshɛ wendana la mbekelo y’ase Juda.

“Lande na kampɛnyahɛnyayɛ?” (Etsha 9:1-5)

5, 6. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’ɛtɛkɛta wakatɛ Yeso Saolo?

5 Etena kakemadia Yeso Saolo lo mboka k’otsha la Damasɛkɛ, Nde kombombola ɔnɛ: “Lande na kahɛnyahɛnyayɛ ambeki ami?” Oko wotamidiɔ la diko, nde akate ate: “Lande na kampɛnyahɛnyayɛ?” (Ets. 9:4) Eelo, Yeso ndamɛ akanandema oma l’ɛhɛnyɔhɛnyɔ wakadiɛnɛka ambeki ande.​—Mat. 25:34-40, 45.

6 Naka wɛ ekɔ lo nsowa l’ɔtɛ wa mbetawɔ kayɛ le Kristo, kete onga l’eshikikelo ɔnɛ oyadi Jehowa kana Yeso wekɔ lo mɛna okakatanu ayɛ. (Mat. 10:22, 28-31) Mbeyaka monga ko okakatanu akɔ hawotoshila l’etena kɛnɛ. Ohɔ dia Yeso akɛnaka woho wakasha Saolo lonya lo nyɔi ka Stɛfano ndo akɛnaka woho wakɔtwɛka Saolo ambeki ande wa kɔlamelo lo mvudu yawɔ la Jɛrusalɛma. (Ets. 8:3) Koko, Yeso kosala ndooko dui l’etena kakɔ. Kaanga mbakidiɔ ngasɔ, Jehowa lo tshimbo ya Kristo akasha Stɛfano ndo ambeki akina wolo wakiwɔ la wɔ ohomba dia ntetemala monga la kɔlamelo.

7. Kakɔna kahombayɛ nsala dia mbikikɛ ɛhɛnyɔhɛnyɔ?

7 Ndo wɛ koka mbikikɛ ɛhɛnyɔhɛnyɔ naka wɛ nsala awui wayela anɛ: 1) Mbɔsa yɛdikɔ ya ntshikala la kɔlamelo oyadi kakɔna kakoka kokomɛ. 2) Nɔmba Jehowa dia kokimanyiya. (Flpɛ. 4:6, 7) 3) Ntshika dia Jehowa nsɔmbɔya. (Rɔmɔ 12:17-21) 4) Monga l’eshikikelo dia Jehowa ayokosha wolo wele layɛ ohomba dia mbikikɛ polo etena kayondɛna dimɛna nshidiya okakatanu akɔ.​—Flpɛ. 4:12, 13.

“Saolo, ɔnalengo, Nkumadiɔndjɔ . . . kontomi” (Etsha 9:6-17)

8, 9. Ngande wakayaoke Ananiya lo dikambo di’ɔkɛndɛ wakandalongola?

8 L’ɔkɔngɔ wa nde kadimola lo dimbola diaki Saolo di’ɔnɛ: “Nkumadiɔndjɔ wɛ na?” Yeso akawotɛ ate: “Emala, ɔtɔ l’osomba ko wayokotɛ kɛnɛ kahombayɛ nsala.” (Ets. 9:6) Saolo laki tshungu akatɔlama lo mpango kande la Damasɛkɛ ndo nde akakile mbo ya ndɛ ndo akalɔmbaka l’edja ka nshi shato. L’etena kakɔ kaamɛ, Yeso akatɛkɛta l’ombeki ande ɔmɔtshi wa l’osomba akɔ dikambo dia Saolo. Ombeki akɔ ko Ananiya lele “ase Juda tshɛ waki [la Damasɛkɛ] wakatɛkɛtaka dimɛna lo dikambo diande.”​—Ets. 22:12.

9 Ohokanyiya woho wakahombe Ananiya ndjaoka! Owandji w’etshumanelo Yeso Kristo lakolɔ oma lo nyɔi akawosha ɔkɛndɛ wa laande. Nde mɛtɛ akawosha nɛmɔ. Ko naa ɔkɛndɛ akɔ? Etena kakandawotɛ dia tosawola la Saolo, Ananiya akakadimola ate: “Nkumadiɔndjɔ, dimi lamboka anto efula watɛkɛta dikambo dia pami kɛsɔ ndo di’akambo wa kɔlɔ tshɛ wakandasalɛ ekilami ayɛ la Jɛrusalɛma. Nde ekɔ la lotshungɔ l’oma le ewandji w’ɛlɔmbɛdi dia minda wanɛ tshɛ watɛndɛ lokombo layɛ.”​—Ets. 9:13, 14.

10. Wetshelo akɔna wambotokondja lo woho wakasalɛ Yeso Ananiya akambo?

10 Yeso kopangwɛ Ananiya lo woho wakandakɛnɛmɔla woho wakandayaokaka. Koko Yeso akawosha ɛlɔmbwɛlɔ kokɛma hwe. Ndo Yeso akawɛnya dia nde mbɔɔsaka la nɛmɔ lo mbotɛ ɔkɔkɔ wakandahombe nkotsha ɔkɛndɛ wa laande ɔsɔ. Yeso akate lo dikambo dia Saolo ɔnɛ: “Pami kɛsɔ ekɔ ehomɔ kamomɔsɔna dia mɛmbɛ ase wedja, nkumi ya dikanga ndo ana w’ase Isariyɛlɛ lokombo lami. Nɛ dia dimi layowɛnya hwe woho wahombande nsowa efula l’ɔtɛ wa lokombo lami.” (Ets. 9:15, 16) Ananiya akakitanyiya Yeso esadi eto. Nde akatshu le Saolo ɔnɛ lakahɛnyahɛnyaka Akristo ndo akawotɛ ate: “Saolo, ɔnalengo, Nkumadiɔndjɔ Yeso lakɛnama le yɛ lo mboka lam’akayayayaka kontomi dia wɛ mɛna ndo ndodiama la nyuma k’ekila.”​—Ets. 9:17.

11, 12. Wetshelo akɔna wambotokondja lo sawo diakasawola Yeso la Ananiya ndo la Saolo?

11 Sawo diakasawola Yeso la Ananiya ndo la Saolo diekɔ la wetshelo efula. Ɛnyɛlɔ oko wakadialakema, Yeso mbalɔmbɔla olimu w’esambishelo. (Mat. 28:20) Kaanga mbele ɛlɔ kɛnɛ nde hayɔtɛkɛta la so l’onto ndo l’onto mbala kakɔ ɔtɔi, Yeso ekɔ lo nɔmbɔla olimu w’esambishelo lo tshimbo y’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo, ɔnɛ lakandakitsha laadiko di’ase luudu lande. (Mat. 24:45-47) Lo tshimbo y’Olui-walɔmbɔla, apandjudi ndo ambatshi mboka wekɔ lo tomama dia toyanga wanɛ walanga nyomeya akambo wendana la Kristo. Oko wakatɛnyi lo tshapita y’etshi, anto efula wele waki oma la nɔmba dia nkondja ekimanyielo oma le Nzambi, ko kombeta edja, wakahomana l’Ɛmɛnyi wa Jehowa.​—Ets. 9:11.

12 Ananiya aketawɔ l’okitanyiya tshɛ ɔkɛndɛ ande ndo akatshɔkwama. Onde wɛ ekɔ lo nkitanyiya didjango dia nsambisha dimɛna dimɛna kaanga mbakoka ɔkɛndɛ akɔ kela ekiyanu? Le amɔtshi, ntshɔ lo luudu la luudu ndo nsawola l’onto lahaweye, koka mbaotsha wɔma. Le akina, ntshɔ tosawola l’anto l’ahole wakambawɔ elimu, lo toshinga, lo telefɔnɛ kana lo mikanda ekɔ dui dia wolo efula. Ananiya akanya wɔma ndo akakondja diɛsɛ dia nkimanyiya Saolo dia nongola nyuma k’ekila.b Ananiya akatondoya nɛ dia nde akayaɛkɛ le Yeso ndo nde akɔshi Saolo oko ɔnango. Sho la wɔ koka minya wɔma naka l’ɛnyɛlɔ ka Ananiya, sho ndjaɛkɛ le Yeso, ɔnɛ lalɔmbɔla esambishelo. Kɛsɔ ayotokimanyiya dia mboka anto kɛtshi ndo tayɔsa kaanga wanɛ watootsha wɔma oko wanɛ wakoka ndjokoma anangɛso l’akadiyɛso wa lo nyuma.​—Mat. 9:36.

“Nde akatatɛ nsambisha akambo wendana la Yeso” (Etsha 9:18-30)

13, 14. Naka wɛ ekɔ lo mbeka Bible koko atabatizama, wetshelo akɔna wakokayɛ nkondja l’ɛnyɛlɔ ka Saolo?

13 Saolo akatatɛ nkamba la kɛnɛ kakandeke. L’ɔkɔngɔ wa nde nkɔnɔ, nde akabatizama ndo akatatɛ nsangana kaamɛ l’ambeki waki la Damasɛkɛ. Koko nde kokomɛ laasɔ. Afundelo mbutaka ɔnɛ: “Aha la ntshimbatshimba, nde akatatɛ nsambisha akambo wendana la Yeso lo toshinangɔnga, ata ate: Nde ekɔ Ɔna Nzambi.”​—Ets. 9:20.

14 Naka wɛ ekɔ lo mbeka Bible ko atabatizama, onde wɛ ayosala oko Saolo ndo ayɔsa yɛdikɔ ya nkamba la kɛnɛ kekayɛ? Aha la taamu, Saolo akɛnyi la washo ande dihindo dimɔtshi diakasale Kristo ndo dui sɔ diakokimanyiya dia mbidja awui akɔ l’etsha. Ndo anto akina wakɛnyi ahindo wakasalaka Yeso. Ɛnyɛlɔ, olui ɔmɔtshi wa waa Afarisɛ wakɛnyi woho wakandakɔnɔla pami kaki la lonya lamboma ndo ase Juda efula wakeye dia Yeso akolola Lazaro. Koko, efula l’atei awɔ kombetawɔ ahindo asɔ ndo amɔtshi wakalɔshana la Yeso. (Makɔ 3:1-6; Jni. 12:9, 10) Otshikitanyi lawɔ, Saolo akasale etshikitanu. Lande na kaketawɔ Saolo etena kele anto akina kombetawɔ? Nɛ dia nde akokaka Nzambi wɔma ndeka anto ndo nde aki la lowando l’efula lo kɛtshi kakawoke Kristo. (Flpɛ. 3:8) Naka ndo wɛ nsala woho akɔ waamɛ, kete wɛ hatetawɔ di’ɛngɔ kɛmɔtshi koshimba dia nsambisha ndo nkotsha kɛnɛ kalɔmbama dia batizama.

15, 16. Kakɔna kakasale Saolo lo toshinangɔnga ndo kakɔna kakasale ase Juda waki la Damasɛkɛ?

15 Onde wɛ koka nkanyiya woho wakambe olui w’anto ndo wakawomala etena kakatatɛ Saolo nsambisha awui wendana la Yeso lo toshinangɔnga? Vɔ wakambola ɔnɛ: “Shi pami kɛnɛ mbakahɛnyahɛnyaka wanɛ wakatɛndɛka lokombo lɔnɛ la Jɛrusalɛma?” (Ets. 9:21) Etena kakandalembetshiyaka woho wambotshikitana dionga diande lo dikambo dia Yeso, Saolo akɛnya “lo yoho yokɛma hwe dia Yeso kele Kristo.” (Ets. 9:22) Koko, nembetshiya akambo lo yoho yokɛma hwe, halembetshiya di’anto wayetawɔ. Bu dui dia tshitshɛ dia ntshikitanya ekanelo k’anto wasɛna lo ndjela mbekelo y’ashidi kana wahalange nsala etshikitanu l’ɔtɛ w’otako. Koko kaanga mbakidiɔ ngasɔ, Saolo kompekɔ.

16 L’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi esato, ase Juda wa la Damasɛkɛ wakatetemala ndɔsha Saolo. L’ekomelo, vɔ wakayoyanga dia mbodiaka. (Ets. 9:23; 2 Kɔr. 11:32, 33; Nga. 1:13-18) Etena kakayoshɔma sheke yawɔ, Saolo akasale awui la yewo ndo akanya demba lo mbetawɔ dia vɔ mboholoya lo kisaka lo wosho waki l’ehele k’osomba. Luka mbutaka dia wanɛ wakakimanyiya Saolo dia ndawɔ l’otsho ɔsɔ aki “ambeki [wa Saolo].” (Ets. 9:25) Ɛtɛkɛta ɛsɔ mɛnyaka di’anto amɔtshi wakahokamɛka kɛnɛ kakataka Saolo la Damasɛkɛ, waketawɔ esambishelo kande ndo wakayokoma ambeki wa Kristo.

17. a) Ngande wasala anto l’akambo wa mɛtɛ w’oma lo Bible? b) Kakɔna kahombaso ntetemala nsala ndo lande na?

17 Etena kakayatatɛ mbitɛ ase nkumbo kayɛ, angɛnyi ayɛ ndo anto akina akambo w’amɛna wakayekaka, ondo wɛ akɔshi di’anto tshɛ wayetawɔ akambo wa mɛtɛ w’oma lo Bible asɔ. Ondo amɔtshi waketawɔ, koko efula kombetawɔ. Ondo ase nkumbo kayɛ amɔtshi wakayotatɛ kosalɛ akambo oko otunyi awɔ. (Mat. 10:32-38) Koko, naka wɛ ntetemala ndowanya dikoka diayɛ dia nkana l’anto yimba l’ekimanyielo k’Afundelo ndo ntetemala kɛnɛmɔla waonga w’Okristo, kete kaanga wanɛ wakɔhɛnyahɛnya koka ndjotshikitanya dionga diawɔ.​—Ets. 17:2; 1 Pe. 2:12; 3:1, 2, 7.

18, 19. a) Etena kaketawɔ Barnabasɛ dia nkimanyiya Saolo, dui sɔ diaki l’etombelo akɔna? b) Ngande wakokaso mbokoya ɛnyɛlɔ ka Barnabasɛ ndo ka Saolo?

18 Etena kakakome Saolo la Jɛrusalɛma, ambeki akina wa Yeso kombetawɔ dia nde aya ombeki wa Yeso. Koko etena kakashikikɛ Barnabasɛ dia Saolo aya ombeki wa Yeso, apɔstɔlɔ wakawetawɔ ndo oma ko etena kɛsɔ wakatetemala monga kaamɛ la nde. (Ets. 9:26-28) Saolo aki la yewo, koko nde komboka lokumu l’ɔlɔlɔ nsɔnyi. (Rɔmɔ 1:16) Nde akasambisha la dihonga tshɛ la Jɛrusalɛma, lɛnɛ akandahɛnyahɛnyaka ambeki wa Yeso Kristo. Lam’akɛnyi ase Juda waki la Jɛrusalɛma dia pami kakasalaka tshɛ dia nshila Akristo oshiki aya Okristo, vɔ wakayange dia mbodiaka. Ɔkɔndɔ mbutaka ɔnɛ: “Lam’akeye anangɛso dikambo sɔ, vɔ wakatshu la [Saolo] la Kayisariya ndo wakotome la Taraso.” (Ets. 9:30) Saolo akayele ɛlɔmbwɛlɔ ka Yeso kakashama lo tshimbo y’etshumanelo. Saolo ndo ase etshumanelo wakakondja wahɔ.

19 Tolembete dia Barnabasɛ nde lawɔ akɔshi yɛdikɔ ya nkimanyiya Saolo. Aha la taamu, dionga dia dimɛna sɔ akakimanyiya dia nyomoleka nkeketsha diɔtɔnganelo diaki lam’asa ekambi wa Jehowa waki l’ohetoheto ɛsɔ. L’ɛnyɛlɔ ka Barnabasɛ, onde wɛ ayokimanyiya eyoyo wa l’etshumanelo kanyu lo sambishaka kaamɛ la wɔ ndo mbakimanyiya dia mpama lo nyuma? Naka wɛ nsala ngasɔ, kete wɛ ayokondja ɛtshɔkɔ efula. Naka wɛ ekɔ opandjudi w’oyoyo wa lokumu l’ɔlɔlɔ, onde wɛ ayokoya Saolo lo mbetawɔ ekimanyielo kayowokosha? Lo nkamba l’apandjudi wambohokɔ akambo, wɛ ayohamia akoka ayɛ wa nsambisha, wɛ ayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula ndo wɛ ayɔsɔnga lɔngɛnyi layotshikalaka pondjo.

“Anto efula wakakome ambetawudi” (Etsha 9:31-43)

20, 21. Ngande wakakambe ekambi wa Nzambi oyadi wa lo nshi yakete kana wa nshi nyɛ la ‘tena dia wɔladi’?

20 L’ɔkɔngɔ wa Saolo nkoma Okristo ndo wa anangɛso mbolawoya, “etshumanelo k’otondo ka la Judeya, la Ngalileya ndo la Samariya kakonge l’etena ka wɔladi.” (Ets. 9:31) Ngande wakakambe ambeki la “tena di’ɔlɔlɔ” sɔ? (2 Tim. 4:2) Ɔkɔndɔ mbutaka dia vɔ ‘wakakeketshama.’ Apɔstɔlɔ ndo anangɛso akina waki l’ɛkɛndɛ wakakeketsha mbetawɔ k’ambeki ndo wakalɔmbɔlaka etshumanelo “kakakɛndakɛndaka lo wɔma wa Jehowa ndo lo esambelo k’oma le nyuma k’ekila.” Ɛnyɛlɔ, Petero akakambaka la tena sɔ dia nkeketsha ambeki wa l’osomba wa Luda, wa l’okidi wa Sharɔna. Welo wakandadje ɛsɔ wakakimanyiya anto efula waki l’ɛtshi ka nkɛtɛ kɛsɔ dia nkadimɔ “le Nkumadiɔndjɔ.” (Ets. 9:32-35) Ambeki kombetawɔ dia mbekola timba tawɔ l’awui akina, koko wakayasha tshɛ dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. Etombelo waki la dui sɔ ele, etshumanelo “kakatetemala mpama.”

21 Otsha l’ekomelo ka ntambe ka 20, Ɛmɛnyi wa Jehowa wa lo wedja efula wakɔtɔ ndo vɔ lo “etena ka wɔladi.” Ɛlɔmbwɛlɔ k’ewandji wa lɛɛta wakahɛnyahɛnya ekambi wa Nzambi l’edja k’ɛnɔnyi akumi kakakomɛ la shashimoya ndo eshimbelo ɛmɔtshi wendena l’esambishelo wakakitakita kana wakamɔ. Nunu akumi di’Ɛmɛnyi wa Jehowa wakayokondja diaaso dia nsambisha lo sɛkɛ ndo dui sɔ diaki l’etombelo wa diambo.

22. Ngande wakokayɛ nyomoleka nkamba la lotshungɔ lele layɛ?

22 Onde wɛ ekɔ lo nkamba dimɛna la lotshungɔ lele layɛ? Naka wɛ ekɔ lo wodja wele anto wekɔ la lotshungɔ lendana l’awui w’ɔtɛmwɛlɔ, Satana koka monɛ nsaki ka wɛ monga la mposa ka mbesa lomombo la l’emunyi, koko aha wahɔ wa Diolelo. (Mat. 13:22) Tetawɔke pondjo dia mindama lo djonga shɔ. Kamba dimɛna la tena dia wɔladi diakokayɛ monga ladiɔ. Ɔsa tena sɔ oko diaaso dia nsambisha dimɛna ndo dia nkeketsha ase etshumanelo. Ohɔ di’awui koka ntshikitana lo mayi ka sso.

23, 24. a) Wetshelo akɔna wambotokondja l’ɔkɔndɔ wa Tabita? b) Kakɔna kahombaso ndjashikikɛ dia nsala?

23 Tende dui diakakomɛ ombeki wakawelɛka Tabita kana Dɔrkasɛ. Nde akadjasɛka la Jɔpa, osomba waki komangana etale la Luda. Kadiyɛso ka kɔlamelo kɛsɔ akakambaka la wenya ande ndo la kɛnɛ kaki lande la lomba tshɛ ndo “nde akasalaka akambo w’ɛlɔlɔ efula ndo akashaka anto weshasha efula wa kɛtshi.” Koko nde akatate la shashimoya ndo akavu.c Nyɔi kande kakasha ambeki wa la Jɔpa paa efula, djekoleko wadi waki edo wakandasalɛka ɔlɔlɔ. Etena kakakome Petero lo luudu lakawakitsha odo dia tokundɛ, nde akasale dihindo diele ndooko ɔpɔstɔlɔ wa Yeso Kristo wambodisalaka. Petero akasale dɔmbɛlɔ ndo oma laasɔ, Tabita akoolɔ! Onde wɛ koka nkanyiya ɔngɛnɔngɛnɔ waki la wadi waki edo ndo ambeki akina etena kakawaelɛ Petero lo luudu ndo kakandawasha Tabita aya la lɔsɛnɔ? Akambo asɔ wakawasha wolo wa nshika ntanga l’ehemba waki la ntondo! Lo mɛtɛ, dihindo sɔ “diakeyama la Jɔpa y’otondo ndo anto efula wakakome ambetawudi wa Nkumadiɔndjɔ.”​—Ets. 9:36-42.

Kadiyɛso kɛmɔtshi asha kadiyɛso k’osombe ndo kele l’ɛkɔmɔ alɛmbɔlɛmbɔ.

Ngande wakokaso mbokoya Tabita?

24 Tambokondja wetshelo ehende w’ohomba l’ɔkɔndɔ wa Tabita. 1) Lɔsɛnɔ lekɔ mondo. Diakɔ diele ekɔ ohomba dia sho ndjakondjɛ lokumu l’ɔlɔlɔ lo washo wa Nzambi l’edja tshɛ kakakoke dui sɔ salema. (Ond. 7:1) 2) Elongamelo ka eolwelo kekɔ dui dia mɛtɛ. Jehowa akɛnaka etsha w’ɛlɔlɔ wakasalaka Tabita ndo nde akofute. Nde ayohɔ olimu wa wolo wakatakambe ndo ayotolola naka tambovɔ la ntondo ka Aramangɛdɔna. (Hɛb. 6:10) Ɔnkɔnɛ, oyadi tekɔ lo tenyanya ɛlɔ kɛnɛ “tena dia paa” kana tekɔ lo “etena ka wɔladi,” nyɛsɔ totetemale nsambisha dimɛna dimɛna awui wendana la Kristo.​—2 Tim. 4:2.

SAOLO OFARISƐ

“Ɔlɔngɔ a pami wakawelɛka Saolo” latɛkɛtama l’Etsha laki lam’akawadiake Stɛfano aki ose Taraso. Taraso aki kapitalɛ ka prɔvɛnsɛ ka Rɔmɔ ka Kilikiya, kele lo sidɛ ka Turquie ka nshi nyɛ. (Ets. 7:58) Ase Juda efula wakadjasɛka l’osomba ɔsɔ. Lo ndjela efundelo ɛmɔtshi, Saolo mbutaka ɔnɛ: “Lakanyɛma mpota lushi la 8, lekɔ ose wodja w’Isariyɛlɛ, lo dioho dia Bɛnjamina ndo ose Hɛbɛru lakotɔ oma le ase Hɛbɛru; lo kɛnɛ kendana la ɛlɛmbɛ, dimi laki Ofarisɛ.” L’ɔtɛ ɔsɔ, nde aki ose Juda lakɔsamaka la nɛmɔ di’efula!​—Flpɛ. 3:5.

Saolo Ofarisɛ.

Ngelo kawɔ, Taraso aki dihole dia woke ndo di’ɔngɔnyi di’amundji w’okanda diele mbekelo y’ase Ngirika mbakaleke lɛkɔ. Oko wakandole la Taraso, Saolo akatɛkɛtaka Grɛkɛ. Ondo nde akɔtɔ kalasa ya primɛrɛ lo kalasa mɔtshi y’ase Juda yaki lɛkɔ. Saolo akeke olimu wa salaka mvudu y’apɛma, olimu wakalekaka salema l’ɛtshi ka nkɛtɛ kɛsɔ. Ondo she mbakawetsha olimu ɔsɔ oma ko dikɛnda.​—Ets. 18:2, 3.

Ɔkɔndɔ w’Etsha mɛnyaka nto dia Saolo akotɔ ose Rɔmɔ. (Ets. 22:25-28) Kɛsɔ mɛnyaka dia tshɛnde kɛmɔtshi akasombe lotshungɔ la monga ose Rɔmɔ. Hateye woho wakawakome ase Rɔmɔ, koko kɛsɔ aketɛ ase nkumbo ka Saolo anto wa lokumu lo prɔvɛnsɛ kawɔ. Laasɔ, l’ɔtɛ wa eotwelo ndo kalasa yakandɔtɔ, Saolo akashihodia dimɛna dimɛna mbekelo nyɛ shato: Y’ase Juda, y’ase Ngirika ndo y’ase Rɔmɔ.

Ondo kam’akandakotsha ɛnɔnyi 13, Saolo akatshu totetemala la kalasa la Jɛrusalɛma yakangana la laakawɔ kilɔmɛtrɛ 840. L’osomba ɔsɔ, Saolo akatetshamaka le Ngamaliyɛlɛ, ombetsha waki manyi lo mbekelo ya waa Afarisɛ.​—Ets. 22:3.

Lo kalasa shɔ yɛdimi la inivɛrsite ɛlɔ kɛnɛ, waketshaka di’onto shihodia dimɛna oyadi Afundelo kana ɛlɛmbɛ wa l’onyɔ w’ase Juda. Ombeki wele naka Ngamaliyɛlɛ amboshikikɛ dia ambetshama dimɛna aki la diɛsɛ dia nkondja olimu wa dimɛna efula ndo ondo ngasɔ mbakidiɔ lo dikambo dia Saolo. Nde akayofunda l’ɔkɔngɔ ate: “Dimi lakatatetemalaka mpama l’ɔtɛmwɛlɔ w’ase Juda oleki anto efula wa lo lɔlɔnga lami waki lo wodja aso lam’ele laki la ohetoheto wa mamba lo mbekelo ya waa papa.” (Ngal. 1:14) Ekɔ mɛtɛ di’ohetoheto waki la nde lo mbekelo y’ase Juda mbakayokonya onto lakahɛnyahɛnyaka l’esehe tshɛ etshumanelo k’Akristo.

TABITA​—“AKASALAKA AKAMBO W’ƐLƆLƆ EFULA”

Tabita asha onto ɔmɔtshi lɔlɔmbi dia mbokimanyiya woshasha.

Tabita aki l’etshumanelo k’Akristo ka l’osomba wa Jɔpa waki lo dibongo. Asekande ambetawudi wakolangaka efula nɛ dia “nde akasalaka akambo w’ɛlɔlɔ efula ndo akashaka anto weshasha efula wa kɛtshi.” (Ets. 9:36) Oko wakasangana ase Juda wakadjasɛka l’ɛtshi ka nkɛtɛ kɛsɔ l’ase Wedja, Tabita aki la nkombo hiende. Lɔmɔtshi la lo Hɛbɛru kana lo Arameyɛ, ndo lokina la lo Grɛkɛ kana lo Latin. Lokombo lande la lo Grɛkɛ Dɔrkasɛ kadimɔma ɔnɛ “Tabita” lo Arameyɛ. Nkombo yakɔ hiende nembetshiyaka “Mboloko.”

Mɛnamaka dia Tabita akandama la hemɔ ndo akavu lo shashimoya. Oko wakadiasalemaka, wakɔtsha odo ande la ntondo ka mbokundɛ. Ko wakokitsha lo luudu la laadiko, ondo luudu lande hita. L’ɔtɛ wa tanyi ta wolo ta lo proche-orient wakahombaka nkudɛ odo lushi lakandavu kana la wedi a pindju. Lam’akeye Akristo wa lɛkɔ dia Petero aki la Luda, lo kilɔmɛtrɛ 18, mbuta ate etale ka wenya 4 wa lɔkɛndɔ dia nkoma la Jɔpa, vɔ wakɔshi dia Petero akakoke nkoma la Jɔpa la ntondo ka vɔ nkundɛ Tabita. Ɔnkɔnɛ, ase etshumanelo wakatome apami ahende dia telɛ Petero dia ndja yema esadi. (Ets. 9:37, 38) Nomb’ewo kɛmɔtshi k’awui wa lo Bible mbutaka ɔnɛ: “Ase Juda waki la mbekelo ka tomaka anto ahende. Lo yɛdikɔ mɔtshi, aki di’onto l’onto nshikikɛ kɛnɛ kata osekande.”

Kakɔna kakatombe lam’akakome Petero? Ɔkɔndɔ totɛka ɔnɛ: “Vɔ wakatshu lande otsha lo luudu la la diko ndo wadi waki edo tshɛ wakaye le nde walela ndo wɛnya lokema l’ekutu lakaatɛlɛka Dɔrkasɛ lam’akinde kaamɛ la wɔ.” (Ets. 9:39) Dui dimɔtshi diakakonya ase etshumanelo dia ngɛnangɛna Tabita efula ele woho wakinde la mbekelo ka mbatɛlɛka ahɔndɔ. Nde akaatɛlɛka ahɔndɔ wa la tshina ndo wa laadiko kana ekutu. Hateye kana Tabita ndamɛ mbakasombaka ahɔndɔ dia tɛlɛ anto ko kana tɛla tsho mbakandaatɛlɛka. Oyadi woho akɔna waki dui sɔ, Tabita akalangemaka efula l’ɔtɛ w’ɔlɔlɔ ande ndo wa “weshasha efula wa kɛtshi.”

Kɛnɛ kakɛnyi Petero lo luudu la laadiko kakawonanda efula. Yɔnɛ Richard Lenski, nomb’ewo k’awui wa lo Bible mbutaka ɔnɛ: “Kɛnɛ kakete l’otanda ɔsɔ tshikitana la kɛnɛ kakete l’otanda wa laka Jayiro, nɛ dia laka Jayiro anto wakalelaka wolo ndo edimba wakahomaka ngɔmɔ la nkombe. Aha ngasɔ mbaki l’otanda wa Tabita.” (Mat. 9:23) Anto waki mɛtɛ la lɔkɔnyɔ l’oma k’ɛse otema. Lam’ele ɔkɔndɔ hatɛkɛta di’omɛnde, anto efula mbutaka dia Tabita aki onyemba.

Etena kakatome Yeso apɔstɔlɔ ande, nde akawasha wolo wa ‘mbolola edo.’ (Mat. 10:8) Petero akɛnyi Yeso asala ahindo wa mbolola anto, ɛnyɛlɔ oko ɔna Jayiro la womoto, koko ndooko dihole diɛnya Afundelo dia ntondo ka Tabita, ɔpɔstɔlɔ ɔmɔtshi akoolola onto. (Makɔ 5:21-24, 35-43) Ko Petero akatondja anto tshɛ oma lo luudu la laadiko, ko akɔlɔmbɛ l’otema ɔtɔi, ko Tabita akadihola washo ndo aketɔ. Akristo wa la Jɔpa waki l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula etena kakɛnya Petero ekilami ndo wadi waki edo Tabita lakawalangaka efula aya nto la lɔsɛnɔ!​—Ets. 9:40-42.

a Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Saolo Ofarisɛ.”

b Mbala tshɛ, woshasha wa nyuma k’ekila wakashamaka lo tshimbo y’apɔstɔlɔ. Koko lo diaaso nɛ, Yeso akakambe la Ananiya dia mbisha Saolo woshasha wa nyuma k’ekila. L’ɔkɔngɔ wa nde nkoma Okristo, Saolo aketsha etena k’otale dia ndjohomana l’apɔstɔlɔ 12. Koko, mɛnamaka dia nde akasambishaka l’etena kɛsɔ. Ndo ondo Yeso akasale dia Saolo nkondja wolo waki lande ohomba dia nkotsha ɔkɛndɛ ande wa nsambisha.

c Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Tabita​—‘Akasalaka akambo w’ɛlɔlɔ efula.’”

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto