TSHAPITA YA SATO

“Kuwateli diui ne”

1. a) Ngande wafɔna Yeso la Jeremiya? b) Lande na kahombaso mbokoya Jeremiya l’olimu aso w’esambishelo?

YESO KRISTO mbele ɛnyɛlɔ koleki dimɛna ka sho ndjela lo kɛnɛ kendana l’esambishelo ka lokumu l’ɔlɔlɔ. Diakɔ diele, anto amɔtshi wa lo ntambe ka ntondo wakɛnyi Yeso wakawɔsaka mbala mɔtshi oko ɔprɔfɛta Jeremiya. (Mat. 16:13, 14) L’ɛnyɛlɔ ka Yeso, Jeremiya akalongola didjango dia nsambisha oma le Nzambi. Ɛnyɛlɔ, lo diaaso dimɔtshi, Nzambi akawotɛ ɔnɛ: “Kuwateli diui ne wati: [Jehowa,] . . . kata ati.” (Jer. 13:12, 13; Joa. 12:49) Ndo l’olimu ande w’esambishelo, Jeremiya akakɛnɛmɔla waonga wele oko waki Yeso.

2. Ngande wɔtɔnɛ anto wa nshi nyɛ la ase Juda wa lo nshi ya Jeremiya?

² Koko, Ɛmɛnyi wa Jehowa ɛmɔtshi mbeyaka mbuta ɔnɛ: ‘Olimu aso w’esambishelo ntshikitana l’olimu wakakambe Jeremiya. Nde aki yɛmb’awui yaki Nzambi otsha le wodja wakayakimɔ le Nde, etena kele efula k’anto wasambishaso haweye Jehowa.’ Ngasɔ mbediɔ mɛtɛ. Koko, lo nshi ya Jeremiya, efula k’ase Juda wakakome “dinginya” ndo wakoke Nzambi ka mɛtɛ ɔkɔngɔ. (Adia Jeremiya 5:20-22.) Vɔ wakahombe nsala etshikitanu dia ntɛmɔla Jehowa lo yoho yetawɔnde. Woho akɔ wâmɛ mbele, ɛlɔ kɛnɛ oyadi anto wayata dia wekɔ Akristo kana bu pombaka mbeka dia mboka Jehowa wɔma ndo mbɔtɛmɔla l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Nyɛsɔ tende woho wakokaso kambɛ Nzambi ka mɛtɛ ndo nkimanyiya anto akina dia vɔ mbokoya ɛnyɛlɔ ka Jeremiya.

‘JEHOWA AKANANDA ONYƆ AMI’

3. Dui diakɔna di’ohomba diakasalɛ Nzambi Jeremiya l’etatelo k’olimu ande, ndo ngande wakayaoke ɔprɔfɛta lo dikambo sɔ?

³ Tohɔ dia l’etatelo k’olimu ande w’ɔprɔfɛta, Jeremiya akoke ɛtɛkɛta ɛnɛ: “We ayutsho le wane tshe wayumukutuma, la we ayuta kene tshe kayumukutela. Tuwaukaki woma, ne dia dimi leko kame la ye dia nkutshungula, mbata [Jehowa].” (Jer. 1:7, 8) Oma lâsɔ, Nzambi akasale dui dimɔtshi diaki Jeremiya konongamɛka. Jeremiya mbutaka ɔnɛ: “[Jehowa] akasimbula lunya landi, akamunanda l’unyo; akamvutela ati: Enda, dimi lambudja aui ami l’unyo aye. Enda, dimi lambukukitsha elo ladiku dia wedja.” (Jer. 1:9, 10) Oma k’etena kɛsɔ, Jeremiya akeye dia nde akatɛkɛtaka lo lokombo la Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ.a La ekimanyielo kande, olimu w’ekila wakakambaka Jeremiya l’ohetoheto wakatshu otsha la ntondo.—Is. 6:5-8.

4. Naa bɛnyɛlɔ di’anto waki l’ohetoheto wa mamba l’olimu w’esambishelo diakokayɛ nshila?

⁴ Ɛlɔ kɛnɛ, Jehowa hananda enyɔ w’ekambi ande lo yoho ya mɛtɛ mɛtɛ. Koko, lo tshimbo ya nyuma kande, nde mbashaka nsaki k’efula ka nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. Efula l’atei awɔ wekɔ l’ohetoheto w’efula. Tɔshi ɛnyɛlɔ ka kadiyɛso Maruja kele lo wodja w’Espagne. L’edja k’ɛnɔnyi ndekana 40, nde aki la hemɔ ka muyɛkɛ l’anya ndo l’ekolo. Nde komonga l’akoka wa nsambisha lo soko la soko, ɔnkɔnɛ nde akatane toho tokina ta nsambishaka mbala la mbala. Yoho mɔtshi ele lo fundɛka anto mikanda. Maruja akalɔmbɛ ɔnande la womoto dia mbofundɛ mikanda ɛsɔ. Lo ngɔndɔ kɛmɔtshi, Maruja nde l’ɔnande wakatomɛ anto mikanda ndekana 150 ndo wakadjaka traktɛ lo divɔlɔpɛ tshɛ. Oma lo welo wakawadje, suke l’anto tshɛ wa lo ngelo kakasukana la wɔ wakoke lokumu l’ɔlɔlɔ. Maruja akatɛ ɔnande ɔnɛ: “Naka onto ɔmɔtshi lele l’otema w’ɔlɔlɔ nongola mukanda ɔmɔtshi, kete Jehowa ayotokimanyiya dia sho mbeka la nde Bible.” Ekumanyi kɛmɔtshi ka l’etshumanelo kawɔ akafunde ate: “Dimi mbishaka Jehowa losaka lo dikambo di’akadiyɛso wele oko Maruja wasambisha anto akina dia vɔ mbɔsa awui wele mɛtɛ ohomba la nɛmɔ.”

5. a) Ngande wakatetemala Jeremiya monga l’ohetoheto kânga mbaki anto la wendjodi? b) Ngande wakokayɛ ntetemala monga l’ohetoheto lo nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ?

⁵ Lo nshi ya Jeremiya, ase Jerusalɛma efula ‘kɔngɛnangɛnaka’ akambo wa mɛtɛ waki Nzambi. Onde ɔprɔfɛta akatshike nsambisha l’ɔtɛ waki anto efula la wendjodi lo losango lande? Kema! Jeremiya akate ɔnɛ: “Diako mbamumulula too la ududu wa [Jehowa], handjeya mbukike ntu.” (Jer. 6:10, 11) Ngande wakokayɛ ntetemala monga l’ohetoheto wa ngasɔ? Yoho mɔtshi ele lo nkana yimba lo diɛsɛ dia lânde diele la yɛ dia monga onyimpala wa Nzambi ka mɛtɛ. Sho mbeyaka dia anto wa lokumu wa l’andja ɔnɛ wekɔ lo tɛngamisha lokombo la Nzambi ka mɛtɛ. Ohokanyiya nto woho wakesa ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ anto lo ngelo kanyu oko wakasalaka ɛlɔmbɛdi wa lo nshi ya Jeremiya. (Adia Jeremiya 2:8, 26, 27.) Lo wedi okina, lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo dia Nzambi lasambishaso ekɔ mɛtɛ djembetelo ya ngandji koka Nzambi anto. (Del. 3:31, 32) Eelo, nkana yimba lo akambo wa mɛtɛ asɔ koka kokimanyiya dia wɛ ntetemala monga l’ohetoheto lo nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ ndo lo nkimanyiya anto wele oko ɛkɔkɔ.

6. Ekakatanu akɔna wakahomana la Jeremiya?

⁶ Ondo wɛ koka mbetawɔ dia ntetemala monga l’ohetoheto l’olimu w’Okristo hatongaka nshi tshɛ dui dia wɔdu. Etena kakandakambɛka Jehowa, Jeremiya lawɔ akahomana l’ekakatanu wa wolo mbidja, ndo ɔlɔshamelo w’oma le aprɔfɛta wa kashi. Wɛ koka mbadia ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi lo Jeremiya tshapita 28. Anto efula kompokamɛ losango lande ndo tena dimɔtshi nde akayaokaka oko okalema. (Jer. 6:16, 17; 15:17) Ndo nto, lo diaaso dimɔtshi atunyi ande wakalange mbosalɛ kɔlɔ.—Jer. 26:11.

Lande na kakokayɛ ndjaɛkɛ le Jehowa dia nde kokimanyiya dia wɛ ntondoya ekakatanu etena kasambishayɛ lokumu l’ɔlɔlɔ?

‘JEHOWA LE, WƐ AKAKESE’

7, 8. Lo yoho yakɔna ya dimɛna ‘yakakese’ Nzambi Jeremiya?

⁷ L’etena kɛmɔtshi, lam’akawɔlaka ndo kakawatɛngaka Jeremiya lushi la lushi, nde akatɛ Nzambi lonyangu laki la nde. Oko le yɛ, lo yoho yakɔna yakokayɛ mbuta dia Jehowa ‘akakese’ ɔprɔfɛta ande wa kɔlamelo oko wɔtɛkɛtamidiɔ lo Jeremiya 20:7, 8?—Adia.

⁸ Jehowa kokesa Jeremiya lo nkamba la yoho mɔtshi ya mayɛlɛ dia mbosalɛ kɔlɔ. Koko, Nzambi ‘akakese’ ɔprɔfɛta ande lo yoho ya dimɛna. Jeremiya akɔshi dia ɔlɔshamelo waki wolo efula ndo ɔnɛ takandakoke nkotsha ɔkɛndɛ wakawosha Nzambi la wolo ande hita. Koko, nde akakoke mbokotsha oma l’ekimanyielo ndo l’osukɔ wa Kanga-Wolo-Tshɛ. Omalɔkɔ, wɛ koka mbuta dia Jehowa akasha Jeremiya wolo wakaleke nsaki yaki lande oko wakinde onto la fwa. Etena kakafɔnya okambi waki Nzambi ɔsɔ dia nde ambokoma ewo ndo hayokoka ntetemala, Jehowa akawosha wolo ande lo yoho nyɛ yele aki oko Jeremiya akakesama. Dui sɔ mɛnyaka dia kânga mbaki Jeremiya la wɛɔdu, nde aki l’akoka wa ntetemala nsambisha nɛ dia Nzambi akawosha wolo wa ntetemala kânga la ntondo ka wendjodi, ka lohetsho ndo k’awui wa ngala.

9. Lande na kakokayɛ keketshama oma l’ɛtɛkɛta wele lo Jeremiya 20:11?

⁹ Jehowa aki oko “dihuka diukawo woma” la suke la Jeremiya dia mbosukɛ. (Jer. 20:11) Ndo Nzambi koka kokeketsha ndo wɛ lawɔ dia wɛ ntetemala monga l’ohetoheto l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ ndo ntetemala mbokambɛ kânga l’atei w’ekakatanu wa wolo.

10. Kakɔna kamboyashikikɛ dia nsala etena kalɔshamayɛ?

¹⁰ Ɔpɔstɔlɔ Paulo akadje dikako vɔlɛ lo dikambo sɔ etena kakandakeketsha Akristo wakalɔshamaka ɔnɛ: “Wuhu anyu wa lumu wasungani la lukumu l’ololo la Kristu. Okone . . . dimi nangaka mbuka . . . ati: Nyu nyambushikikala lu nyuma otoi, la utema otoi; nyambutetemala lu mbetawo ka lukumu l’ololo. Tanyutsha[m]aki woma uma le atunyi.” (Fil. 1:27, 28) L’ɛnyɛlɔ ka Jeremiya ndo k’Akristo wa lo ntambe ka ntondo, sho koka ndo pombaka ndjaɛkɛ le Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ etena kakotshaso olimu aso. Naka anto amɔtshi wekɔ lo tɔla kana tɔlɔsha, tohɔke dia Jehowa ekɔ suke la so ndo nde koka tosha wolo w’efula. Kɛsɔ mbakandasalɛ Jeremiya ndo ngasɔ mbasalɛnde anangɛso l’akadiyɛso efula. Ɔnkɔnɛ, nde koka tosalɛ ndo sho lawɔ ngasɔ. Sɛngasɛngande dia nde kokimanyiya ndo onga l’eshikikelo dia nde ayokadimola alɔmbɛlɔ ayɛ. Wɛ lawɔ ayɛna dia wɛ ‘ambokesama’ etena kayokosha Nzambi wolo wa wɛ ntondoya ekakatanu la dihonga tshɛ lo dihole dia nsaka lokomba. Eelo, wɛ mbeyaka nsala akambo wahayakoke ndo mfɔnya.—Adia Etsha 4:29-31.

11, 12. a) Etshikitanu akɔna wakokayɛ nsala dia ndeka nsambisha anto? b) Waaso akɔna wa lo ngelo kanyu wafɔna la nɛ diɛnyami lo osato wa lo lɛkɛ 39?

¹¹ Kɛnɛ kadiaso lo dikambo di’olimu wa Jeremiya koka tokimanyiya lo toho efula dia sho monga esambisha wa tomanamana wa lokumu l’ɔlɔlɔ. L’ɔkɔngɔ wa nde kambɛ Jehowa oko ɔprɔfɛta l’edja k’ɛnɔnyi ndekana 20, Jeremiya aki l’akoka wa mbuta ɔnɛ: “Dimi latunyutelakadio umaka pindju, keli nyu kumbuka.” (Jer. 25:3) Eelo, nde akatatɛka nsambisha k’ɔlɔmɔ lo dihole dia nkonga la dikɔlɔ. Onde sho koka nkondja wetshelo ɔmɔtshi oma lo ɛnyɛlɔ kande? Lo tshumanelo efula, apandjudi amɔtshi memɔka k’ɔlɔmɔ dia nsambisha anto wele l’ahole wemala mituka kana l’ahole akina. Lo tongelongelo, Ɛmɛnyi wa Jehowa efula memɔka k’ɔlɔmɔ dia nsambisha anto watatshu lo dikambɔ ndo anto akina. Onde wɛ koka nyanga toho tokina takokayɛ nkamba la wetshelo wakondjaso oma l’olimu wa la kɔlamelo wakakambe Jeremiya? Kayotota lo dikambo di’okomelo wa la wonya lo nsanganya y’otsha l’olimu w’esambishelo?

¹² Ndo nto, esambishelo ka lo soko la soko l’ɔkɔngɔ a midi kana la dikɔlɔ mongaka l’etombelo w’amɛna l’ahole efula. Apandjudi amɔtshi sambishaka kânga l’otsho lo membola wanɛ wakamba l’ahole wasondjawɔ esasɛ kana mazoto, wanɛ wasondja diangɔ lo waa rɛstora ndo lo ahole wasondjawɔ diangɔ otsho la yanyi. Onde wɛ koka ntshikitanya ekongelo kayɛ dia wɛ monga l’akoka wa nsambisha etena kakokayɛ ndeka ntana anto lawakawɔ kana l’ahole akina?

Lande na kahombayɛ monga l’eshikikelo dia Jehowa ekɔ lo kosukɛ etena kasambishayɛ losango lande?

13, 14. a) Ngande wɔtɔnɛ ɛnyɛlɔ ka Jeremiya la osalelo wa waendelo w’eyoyo? b) Kakɔna kɛnya ohomba wa nkotsha daka diaso dia nkalola tenda onto lakɛnya nsaki?

¹³ Lo diaaso dimɔtshi, Jehowa akadjangɛ Jeremiya dia nde mbewoya nsango ya prɔfɛsiya etena kakandemala lo soko dia tɛmpɛlɔ kana lo soko dia Jerusalɛma. (Jer. 7:2; 17:19, 20) Lo mbewoya nsango ya ngasɔ l’asoko, Jeremiya aki l’akoka wa nsambisha anto efula ɔtɛkɛta wa Jehowa. Ndo lam’ele anto efula mbidja ndo anto wa lokumu wa l’osomba ndo amundji w’okanda waketaka l’asoko asɔ mbala la mbala, nde akakoke mbasambisha mbala efula lo mbakimanyiya dia vɔ nshihodia kɛnɛ kakawoke ntondo. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo dikambo sɔ lo kɛnɛ kendana la nkalola dia tenda wanɛ wakɛnya nsaki?

¹⁴ Jeremiya akeyaka dia nsɛnɔ y’anto yakalemanɛka l’olimu ande oko wakinde ɔprɔfɛta waki Nzambi. Mbala kɛmɔtshi, etena kakinde komonga l’akoka wa tewoya anto awui w’oma le Nzambi, nde akatome ɔngɛnyi ande Baruka lo dihole diande. (Adia Jeremiya 36:5-8.) Ngande wakokaso mbokoya Jeremiya lo dikambo sɔ? Etena kalakaso onto losambishishaso dia tayokalola ndjowenda, onde sho kotshaka ɛtɛkɛta aso? Naka hatokoke nkalola tenda onto ɔsɔ kana dia tɔlɔmbɔla wekelo wa Bible, onde sho nɔmbaka onto okina dia nde ntshɔ lo dihole diaso? Yeso akate ɔnɛ: ‘Eelo kanyu kayale Eelo.’ (Mat. 5:37) Nkotsha ɛtɛkɛta aso ekɔ dui di’ohomba efula nɛ dia tekɔ enyimpala wa Nzambi k’akambo wa mɛtɛ ndo kaha l’ofutanu.—1 Kor. 14:33, 40.

15, 16. a) Ngande wayela anto efula ɛnyɛlɔ ka Jeremiya lo ndjasha l’olimu awɔ w’esambishelo? b) Wetshelo akɔna wakondjayɛ oma lo ɛnyɛlɔ k’oma lo wodja wa Chili kɛnyami lo lɛkɛ 40?

¹⁵ Jeremiya akakeketsha ase Juda waki la Babilɔna lo mbafundɛ mukanda wendana la ‘dui di’ɔlɔlɔ’ diaki Jehowa di’okalwelo. (Jer. 29:1-4, 10) Ɛlɔ kɛnɛ, ‘dui di’ɔlɔlɔ’ dia kɛnɛ kayanga Jehowa nsala kem’edja koka dianganyema lo tshimbo ya mikanda ndo ya telefɔnɛ. Onde wɛ koka nkamba la toho tɔsɔ dia nkimanyiya ewotɔ ayɛ ndo anto akina wele l’ahole wa tale kana wele wolo mɛnana la wɔ dia mbasambisha?

¹⁶ Lo mbokoya woho wakakambe Jeremiya olimu ande dimɛna, tena efula apandjudi wa Diolelo wa nshi nyɛ kondjaka etombelo w’ɛlɔlɔ. Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔmɔtshi wa lo wodja wa Chili akasambisha womoto ɔmɔtshi lakayatombaka oma lo dihole diemala kawolo. Womoto ɔsɔ akangɛnangɛna dia mboka losango lele lo Bible ndo aketawɔ dia kadiyɛso kɛsɔ totetemala nsawola la nde lakande. Koko, kadiyɛso akohɛ mfunda adrɛsɛ wa womoto ɔsɔ. L’ɔkɔngɔ diko, etena kakandayokanaka yimba l’ohomba wa totetemala nomialomia nsaki kakɛnya womoto ɔsɔ lo akambo wa mɛtɛ, kadiyɛso akalɔmbɛ ekimanyielo ka Jehowa. La wedi a pindju, nde akakalola lo dihole diemala kawolo lo wonya akɔ wâmɛ. Nde akatohomana la womoto ɔsɔ nto. Ndo mbala kɛsɔ, nde akafunde adrɛsɛ wa womoto akɔ ndo l’ɔkɔngɔ nde akatshu towenda lakande dia mbokimanyiya dia nde nshihodia Afundelo. Kem’edja, Nzambi ayanga ndanya andja waki Satana ɔnɛ. Koko, anto wayatshumoya ndo wetawɔ lokumu l’ɔlɔlɔ wekɔ l’elongamelo. (Adia Delu dia Jeremiya 3:31-33.) Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ towasha elongamelo kɛsɔ lo nsambisha dimɛna dimɛna l’ɛtshi kaso ka nkɛtɛ.

“UNDU, VO WAYULUNGA, WAYUKADIMO UNTU L’UNTU”

17. Ngande wakokayɛ mbokoya yoho yakasambishaka Jeremiya?

¹⁷ Jehowa halange anto mvɔ. Ɛnɔnyi oko dikumi la ntondo k’elanyelo ka Jerusalɛma, Jehowa akakambe la Jeremiya dia mbewoya wanɛ wakahombe ntshɔ lo lɔhɔmbɔ la Babilɔna elongamelo. Sho mbadiaka ɔnɛ: “Dimi layuwaendaka dia mbatshela ololo, dimi layâkaluya lu kete nye. Dimi layâshikike, haluwahandjula. Layuwaune, haluwakula.” Jeremiya akakoke mbutɛ anto asɔ ɔnɛ: “Elungamelu keko dikambu dia nshi yayayi.” (Jer. 24:6; 26:3; 31:17) Jeremiya akɔshi anto woho wakawaɔsaka Nzambi. Nde akakotsha olimu ande l’otema ɔtɔi, lo mbewoya tokanyi taki Jehowa ɔnɛ: “Nyukaluli kakiane untu l’untu uma lu mbuka kandi ka kolo, nyolongosole akambu anyu.” (Jer. 35:15) Onde wɛ koka nyanga toho tokina ta mɛnya woho wayashayɛ l’otema ɔtɔi le anto wa l’ɛtshi kanyu ka nkɛtɛ?

18, 19. a) Kanyi yakɔna ya kɔlɔ yahatahombe monga la yɔ etena kasambishaso lokumu l’ɔlɔlɔ? b) Dionga diakɔna diaki la Jeremiya diahombaso mbokoya?

¹⁸ Ngandji k’efula kakokaka Jeremiya anto kɔmbɔla. Lo elanyelo ka Jerusalɛma, nde akatetemala mboka anto kɛtshi. (Adia Delu dia Jeremiya 2:11.) Ase Juda wakakondja etombelo wa kɔlɔ w’oma lo lɔkɛwɔ lawɔ. Koko, Jeremiya kombuta ate: ‘Onde dimi konyotɛ?’ Lo dihole dia mbuta ngasɔ, nde aki la lonyangu l’efula l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakâkomɛ. Woho akɔ wâmɛ mbele, hatohombe nsambisha paka l’ɔtɛ w’ɔnɛ wakatodjangɛ dia nsala dikambo sɔ. Welo wadjaso dia nsambisha pombaka mɛnya woke woke wa ngandji kokaso Nzambi kaso ka diambo kâmɛ ndo anto wakatongama l’efanelo kande.

¹⁹ Ndoko diɛsɛ kana dihole diakoka andja ɔnɛ tosha dioleki diɛsɛ dia monga enyimpala wa Nzambi ka mɛtɛ. Ngasɔ mbakayaoke Jeremiya ndo nde akafunde ɔnɛ: “Dimi lakatani aui aye, lakali. Vo wakayala ongenongeno le mi, wakangenyangenya utema ami, ne dia watumbetaka lukumbu laye, we [Jehowa].” (Jer. 15:16) Naka sho nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ, kete anto efula wayeya ndo wayolanga Otungi awɔ. Lo nkamba l’ohetoheto ndo la ngandji l’ɛnyɛlɔ ka Jeremiya, tayosha lonya lo dikambo sɔ.

L’ɛnyɛlɔ ka Jeremiya, naa toho tokina takokayɛ nsambisha ‘dui di’ɔlɔlɔ’ diaki Jehowa takokayɛ nkamba la tɔ lo nshi yayaye?

[Nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi]

[Osato wa lo lɛkɛ 39]

Onde wɛ ambotshikitanya ekongelo kayɛ ndo toho tayɛ t’esambishelo dia wɛ ndeka nsambisha anto efula?

[Osato wa lo lɛkɛ 40]

Onde wɛ salaka la wolo dia ntetemala nomialomia nsaki kɛnya anto wasambishayɛ?

[Osato wa lo lɛkɛ 42]

Onde wɛ mɛnyaka anto dia wɛ ndjakiyanyaka dikambo di’ɔlɔlɔ awɔ?