TSHAPITA 7
Toho ta nsambisha—Okambelo wa la toho t’esambishelo totshikitanyi di’anto efula sambishama
1, 2. a) Kakɔna kakasale Yeso di’anto mboka esambishelo kande dimɛna? b) Ngande wokoya ambeki wa kɔlamelo waki Yeso ɛnyɛlɔ kande, ndo lande na?
OLUI a woke w’anto ninga Yeso etena kende l’omamu wa ndjale, koko Yeso ambɔtɔ lo waato ndo ambangana la wɔ yema tshalola. Lande na? Nɛ dia nde mbeyaka dia l’atei w’ashi, dui diande diayoleka mbokɛma dimɛna ndo anto tshɛ wayoka losango lande dimɛna.—Adia Makɔ 4:1, 2.
2 Ɛnɔnyi akumi la ntondo ndo l’ɔkɔngɔ wa eotwelo ka Diolelo, ambeki wa kɔlamelo wa Kristo wakayele ɛnyɛlɔ kande, lo nkamba la toho t’esambishelo totshikitanyi dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo le anto efula. L’ɛlɔmbwɛlɔ ka Nkumekanga, ekambi waki Nzambi wekɔ lo tatetemala ntshikitanya toho t’esambishelo, wekɔ lo ndjaɔtɔnganyiya l’awui wahomana la wɔ ndo wekɔ lo nkamba la tshulatshula di’eyoyo diatomba. Sho kombolaka nsambisha anto efula la ntondo k’ekomelo ndja. (Mat. 24:14) Nyɛsɔ tɔsɛdingole toho tɔmɔtshi tambokamba la so dia nsambisha anto l’ahole tshɛ wadjasɛwɔ. Etena katatasɛdingola toho tɔsɔ, kanyiya woho wakokayɛ mbokoya mbetawɔ ka wanɛ wakadianganya lokumu l’ɔlɔlɔ lo nshi y’Ambeki wa Bible.
Okambelo wa la tita nsango
3. Kakɔna kakomadja atunyi w’akambo wa mɛtɛ lo woho wakatakambaka la tojurnalɛ?
3 Tojurnalɛ. Ɔnangɛso Russel nde l’asekande wakatatɛ ntondja Tshoto y’Etangelo oma ko 1879 dia nsambisha anto efula losango la Diolelo. Koko ɛnɔnyi akumi la ntondo ka 1914, Kristo akakongɛ akambo lo yoho mɔtshi dia lokumu l’ɔlɔlɔ sambishama le anto efula. Akambo asɔ wakatatɛ lo 1903, etena kakapɔpɛ yɔnɛ Ephraim Eaton laki yɛmb’awui y’ase Asɔnyi la Pennsylvanie ɔnangɛso Russell ambola efula w’oma lo Bible. Lo mukanda wakandafundɛ Russel, Eaton akawotɛ ate: “Dimi fɔnyaka dia ɔkɛtshanyelo wa lo sɛkɛ w’awui wotshikitanyiso dimi la yɛ . . . wayɔngɛnyangɛnya anto efula.” Lam’ele Russell nde l’asekande vɔ lawɔ wakeyaka di’ɔkɛtshanyelo wa lo sɛkɛ ɔsɔ wayonga la shɛngiya le anto, vɔ wakayakongɛ dia nsala ɔkɛtshanyelo ɔsɔ wakayotondjama lo jurnalɛ yaki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ The Pittsburgh Gazette. Asawo wa lo jurnalɛ shɔ wakeyama ndo elembetshielo w’eshika w’oma lo Bible wakasha Russell waketawoya anto efula, polo lo vɔ ndjokoma lo tondjaka asawo ande lomingu tshɛ. Atunyi w’akambo wa mɛtɛ efula wakomala l’ɔtɛ wa dui sɔ.
Lo 1914, ndekana tojurnalɛ 2 000 takatondjaka asawo w’ɔnangɛso Russell
4, 5. Dionga diakɔna diakakɛnɛmɔla ɔnangɛso Russell, ndo ngande wakoka wanɛ wele l’ɛkɛndɛ l’okongamelo mbokoya ɛnyɛlɔ kande?
4 Kombeta edja, anto efula wakendanaka l’awui wa tojurnalɛ waketawɔ dia tondjaka vɔ lawɔ asawo w’ɔnangɛso Russell. Lo 1908, Tshoto y’Etangelo mɔtshi yakɛnya di’asawo w’ɔnangɛso Russell wakatondjamaka mbala la mbala lo “tojurnalɛ dikumi l’ɔtɔi.” Koko, anangɛso wakalekaka mbeya awui wa tita nsango wakatɛ ɔnangɛso Russell dia naka nde nsɛkɔla Société oma la Pittsburgh otsha l’osomba wakeyamaka efula, kete asawo ande w’oma lo Bible wayotoleka tondjama lo tojurnalɛ. L’ɔkɔngɔ wa nde nsɛdingola dui sɔ ndo awui akina dimɛna, ɔnangɛso Russell akasɛkɔla Société otsha la Brooklyn, New York, lo 1909. Etombelo akɔna wakonge la dui sɔ? Ngɔndɔ ngana tsho l’ɔkɔngɔ wa wonwelo ɔsɔ, tojurnalɛ 400 takatatɛ ntondja asawo w’ɔnangɛso Russell, ndo lofulo lɔsɔ lakatadɛka tsho. Etena kakashikikɛma Diolelo lo 1914, ko tojurnalɛ ndekana 2 000 tootondja asawo w’ɔnangɛso Russell lo ɛtɛkɛta ɛnɛi.
5 Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo dui sɔ? Wanɛ wele l’ɛkɛndɛ l’okongamelo waki Nzambi ɛlɔ kɛnɛ keketshamaka dia mbokoya ɛnyɛlɔ k’okitshakitsha k’ɔnangɛso Russell. Lo ngande? Lo mbidjaka yimba lo tokanyi t’anto akina etena kɔsawɔ tɛdikɔ ta weke.—Adia Tukedi 15:22.
6. Shɛngiya yakɔna yaki la asawo wakatondjama lo jurnalɛ mɔtshi le Ora?
6 Akambo wa mɛtɛ wendana la Diolelo wakatondjama lo tojurnalɛ tɔsɔ wakatshikitanya nsɛnɔ y’anto efula. (Hɛb. 4:12) Ɛnyɛlɔ, Ora Hetzel lakabatizama lo 1917, aki l’atei w’anto wakeke akambo wa mɛtɛ mbala ka ntondo oma l’ekimanyielo k’asawo asɔ. Ora mbutaka ate: “L’ɔkɔngɔ wa dimi tshukama, lakatshu dia tenda mama la Minnesota, Rochester. Etena kakamakome lɛkɔ, lakatane mama asɔtɔla asawo amɔtshi wa lo jurnalɛ. Ɔsɔ aki asawo w’ɔnangɛso Russell. Mama akanembetshiya akambo wakandeke lɔkɔ.” Ora aketawɔ akambo wa mɛtɛ wakandeke, ndo akasambisha akambo wa mɛtɛ wendana la Diolelo diaki Nzambi la kɔlamelo l’edja k’ɛnɔnyi oko akumi asamalo.
7. Naa ɛkɔkɔ ehende wakatshutshuya anangɛso wakalɔmbɔlaka dia nyomokana yimba lo kɛnɛ kendana l’otondjelo wa tojurnalɛ?
7 Lo 1916, ɛkɔkɔ ehende wa weke wakakonya anangɛso wakalɔmbɔlaka olimu aso dia nyomokana yimba lo woho wakawakambaka la tojurnalɛ dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. Ɔkɔkɔ wa ntondo ele, Ta dia ntondo di’andja w’otondo diakasale diaha dihomɔ diatondjawɔ tojurnalɛ mɛnama efula. Lo 1916, aradiyo aso wa la Grande-Bretagne wakɛnya okakatanu waki dui sɔ lo mbuta ɔnɛ: “Paka tojurnalɛ 30 la tɔmɔtshi toto mbatondja asawo l’etena kɛnɛ, ndo mɛnamaka dia lofulo lɔsɔ layokitakita efula lo menda woho watadɛ oshinga w’akatshi watondjawɔ tojurnalɛ.” Ɔkɔkɔ wa hende ele nyɔi k’ɔnangɛso Russell lo Ngɔndɔ ka dikumi 31, 1916. Oma laasɔ, Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 15, 1916 (Angɛlɛ) yakewoya ɔnɛ: “Lam’ele ɔnangɛso Russell ambovɔ, asawo [wa lo tojurnalɛ] hawoyotondjama nto.” Koko kaanga mbakakomɛ yoho y’esambishelo shɔ, toho tokina tele oko “Photo-Drame de la Création” takatetemala monga l’etombelo w’amɛna efula.
8. Kakɔna kakalɔmbamaka dia ntondja “Photo-Drame de la Création”?
8 Okambelo wa l’esato. Ɔnangɛso Russell nde l’asekande wakakambe olimu l’edja k’ɛnɔnyi esato dia nɔngɔsɔla “Photo-Drame de la Création” kakatondjama lo 1914. (Tuk. 21:5) Dramɛ sɔ diaki la filmɛ yele l’esato wakɛndakɛnda, awui wakasangɔma ndo esato waki la alangi w’amɛna efula. Nkama y’anto yakoholaka wetshelo w’oma lo Bible wakatodjama lo filmɛ kɛsɔ, vɔ wakakambaka ndo la waa nyama. Alapɔlɔ ɔmɔtshi wa lo 1913 mbutaka ɔnɛ: “Wakakambe la olui a woke wa nyama y’oma l’ahole walongawɔ nyama dia mɛnya filmɛ kendana la Nɔa.” Nkama y’esato waki la alangi w’amɛna wakakambe la wɔ dia nsala dramɛ sɔ wakɔsama oma le asangi w’asongo wa la Londres, New York, Paris, ndo la Philadelphie.
9. Lande na kele akalɔmbamaka etena k’efula ndo falanga efula dia ntondja “Photo-Drame”?
9 Lande na kakɔsama wenya ndo falanga efula dia nsala “Photo-Drame”? Yɛdikɔ yakɔsama lo nsanganya ya distrikɛ lo 1913 mbutaka ɔnɛ: “Etombelo w’amɛna efula wakakondja afundji wa tojurnalɛ ta l’Amɛrikɛ lo nkamba l’esato w’amɛna efula, wangɛnyangɛnya anto, wɔtɔnɛ l’awui wele la wɔ ndo la filmɛ yele l’esato wakɛndakɛnda, akɛnya di’olimu awɔ komonga anyanya. Kɛsɔ akayotetawoyaka dia oko weso esambisha ndo embetsha wa Bible, naka sho ndjasha tshɛ dia nkamba l’esato w’amɛna, la filmɛ yele l’esato wakɛndakɛnda ndo wangɛnyangɛnya anto, kete tayokondja etombelo w’amɛna efula.”
la diko: Yidudu yakawɛnyaka “Photo-Drame”;l’ɛse: Alangi wa “Photo-Drame”
10. Ngande wakɛnyama “Photo-Drame” l’andja w’otondo?
10 Lo 1914, “Photo-Drame” kakɛnyamaka lo esomba 80 lushi tshɛ. Suke la miliyɔ enanɛi y’anto wa l’États-Unis ndo wa la Canada wakende filmɛ kɛsɔ. Paka l’ɔnɔnyi akɔ waamɛ, “Photo-Drame” kakɛnyama lo wodja w’Allemagne, Australie, Danemark, Finlande, Grande-Bretagne, Norvège, Nouvelle-Zélande, Suède ndo la Suisse. “Photo-Drame” ka wɔdu kaki komonga l’esato wakɛndakɛnda kakalɔngɔswama dia tɛnyama l’esomba wa totshitshɛ. Dramɛ sɔ, mbuta ate “Eurêka-Drame” komonga l’adepasɛ efula ndo komonga wolo mɛmba. Lo 1916, oyadi “Photo-Drame” kana “Eurêka-Drame” kakakadimɔma lo allemand, arménien, dano-norvégien, espagnole, français, grec, italien, polonais, ndo lo suédois.
Lo 1914, “Photo-Drame” kakɛnyamaka lo mbalasa ya weke
11, 12. Shɛngiya yakɔna yaki la “Photo-Drame” le ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi, ndo ɛnyɛlɔ kakɔna kakandatotshikɛ?
11 “Photo-Drame” kakakadimɔma lo Falase kakonge la shɛngiya y’efula le Charles Rohner laki l’ɛnɔnyi 18. Charles mbutaka ate: “Wakɛnya dramɛ sɔ l’osomba ami wa Colmar, Alsace lo wodja wa France. Oma k’etatelo ka dramɛ sɔ, lakambe efula lo menda woho wakawɛnya akambo wa mɛtɛ w’oma lo Bible lo yoho ya dimɛna efula.”
12 Etombelo wakonge la dui sɔ ele, Charles akayobatizamaka ndo akayɔsaka olimu wa lo tena tshɛ lo 1922. Ɔkɛndɛ wa ntondo wakandalongola aki wa mɛnyaka “Photo-Drame” la France. Lo kɛnɛ kendana l’olimu ɔsɔ, Charles mbutaka ate: “Laki l’ɛkɛndɛ efula: mpoma ngidalɛ, nkimanyiya lo owadi wa dikuta ndo l’okahanyelo w’ekanda. Wakayombishaka ɔkɛndɛ okina wa mbɔlanyaka anto la ntondo ka dramɛ ntatɛ. Lo wonya wa diomuyelo, takakahaka ekanda. Takashaka ɔnangɛso la kadiyɛso tshɛ ɛtshi kande ka nkaha ekanda. Sho tshɛ taki l’ekanda efula ndo takahombaka mbisha onto tshɛ lakaye. Ndo nto, takakitshaka mɛsa w’ekanda lo mbɔtwɛlɔ ka dihole diakatɛnyaka dramɛ sɔ.” Lo 1925, Charles akelamɛ dia tokamba lo Bɛtɛlɛ ka la Brooklyn, New York. Lɛkɔ, nde akatolongolaka ɔkɛndɛ wa nɔmbɔlaka olui w’oyoyo w’anto wakembaka lo aradiyo w’oyoyo w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wa WBBR. L’ɔkɔngɔ wa wɛ nsɛdingola ɛnyɛlɔ k’ɔnangɛso Rohner, yambola ɔnɛ: ‘Onde layetawɔ la lolango ɔkɛndɛ tshɛ wayowombisha dia dianganya losango la Diolelo?’—Adia Isaya 6:8.
13, 14. Ngande wakawakambaka l’aradiyo dia dianganya lokumu l’ɔlɔlɔ? (Enda ndo kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Dikongelo dia aradiyo wa WBBR” ndo “Losanganya la woke la diambo.”)
13 Aradiyo. L’ɛnɔnyi 1920, okambelo wa la “Photo-Drame” wakatatɛ nkitakita, koko aradiyo akayongaka ehomɔ ka dimɛna efula ka dianganya akambo wa mɛtɛ wendana la Diolelo. Lo Ngɔndɔ ka nɛi 16, 1922, ɔnangɛso Rutherford akasha sawo diande dia ntondo dia lo aradiyo oma lo luudu la tɔkɛnyɔ lelɛwɔ Metropolitan Opera House la Philadelphie, Pennsylvanie. Suke l’anto 50 000 wakahokamɛ sawo diaki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Miliyɔ y’anto wele la lɔsɛnɔ kakianɛ hawovɔki pondjo.” Oma laasɔ, lo 1923, sawo dia ntondo di’oma lo losanganya la woke diakanyomoyoshama lo aradiyo. Kaanga mbakawakambaka la aradiyo w’amundji w’okanda, wanɛ wakalɔmbɔlaka olimu aso lo nshi shɔ wakayɛnaka di’ayoleka dimɛna sho monga la aradiyo aso hita, ndo vɔ wakayokamaka la Staten Island, New York wakawelɛka WBBR. Wakatatɛ nkamba la aradiyo ɔsɔ lo Ngɔndɔ ka hende 24, 1924.
Lo 1922, anto oko 50 000 wakayele sawo diakashama lo aradiyo diaki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Miliyɔ y’anto wele la lɔsɛnɔ kakianɛ hawovɔki pondjo”
14 Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 1, 1924 (Angɛlɛ) yakɛnya oyango waki la aradiyo WBBR ɔnɛ: “Sho mbetawɔka dia aradiyo ekɔ ehomɔ ka dimɛna kele bu l’adepasɛ efula ndo ekɔ yoho mɔtshi yoleki dimɛna ya dianganya akambo wa mɛtɛ.” Yɔ yakakotsha ɔnɛ: “Naka Nkumadiɔndjɔ mɛnaka di’ekɔ dimɛna sho mbika aradiyo ekina dia dianganya akambo wa mɛtɛ, kete nde ayotosha falanga lo yoho yɛnande dimɛna.” (Osam. 127:1) Lo 1926, ko Ɛmɛnyi wa Jehowa waya la eradiyo esamalo, ehende l’États-Unis, mbuta ate WBBR la New York ndo WORD suke la Chicago. Ekina ɛnɛi wakakama la Canada, l’osomba wa Alberta, Colombie Britannique, Ontario ndo Saskatchewan.
15, 16. a) Kakɔna kakasale ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wa la Canada l’ɔtɛ w’asawo wakashama lo eradiyo aso? b) Ngande wakakambe esambishelo ka lo aradiyo la ka lo luudu la luudu lonya lo lonya?
15 Asawo w’oma lo Bible wakashamaka lo aradiyo wakayelamaka l’andja w’otondo ɛsɔ kɔngɛnyangɛnya ewandji wa lo Lokristokristo. Albert Hoffman lakalɔmbɔlaka aradiyo wa l’osomba wa Saskatchewan, lo wodja wa Canada akate ate: “Anto efula wakatatɛ mbeya akambo efula wendana l’Ambeki wa Bible [oko wakelamɛka Ɛmɛnyi wa Jehowa nshi shɔ]. Esambishelo ka diambo efula kakasalema polo lo 1928, etena kakayoshisha anangɛso wa la Canada lotshungɔ la nkamba l’aradiyo l’ɔtɛ wakaalɔshaka ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ, ndo wakadihe aradiyo tshɛ w’Ambeki wa Bible waki la Canada.”
16 Kaanga mbakawadihe aradiyo aso wa la Canada, asawo w’oma lo Bible wakatetemala mbishama lo aradiyo w’amundji w’ekanda. (Mat. 10:23) Tshoto y’Etangelo ndo Âge d’Or (nshi nyɛ Réveillez-vous !) wakɛnya aradiyo w’amundji w’okanda wakashamaka asawo wa lo Bible di’apandjudi ntshɔ lo luudu la luudu dia tatɛka anto dia vɔ pokamɛka asawo wa lo aradiyo ɛsɔ. Etombelo akɔna wakonge la dui sɔ? Bulletin (nshi nyɛ Olimu aso wa Diolelo) wa Ngɔndɔ ka ntondo 1931 wakate ɔnɛ: “Okambelo wa la aradiyo ekɔ yoho kina yakimanyiya anangɛso dia vɔ nsambisha lo luudu la luudu. Alapɔlɔ efula wakɛnyaka di’anto efula wakahokamɛka asawo wa lo aradiyo, ndo lam’ele vɔ wakayelaka asawo w’ɔnangɛso Rutherford, vɔ waki suke dia nongola ekanda wakawashaka anangɛso.” Bulletin ɔsɔ wakɛnya di’asawo wa lo aradiyo asɔ ndo esambishelo ka lo luudu la luudu aki “toho tohende t’esambishelo ta weke tatokimanyiya dia mbewoya awui wendana la Nkumadiɔndjɔ.”
17, 18. Kaanga mbakayosalema etshikitanu, ngande wakatetemala aradiyo monga la shɛngiya?
17 Lo ɛnɔnyi 1930, atunyi wakatatɛ tɔlɔsha nto ndo lo aradiyo w’amundji w’okanda. Ɔnkɔnɛ, oya l’ekomelo ka 1937, ekambi waki Jehowa wakayotshikitanyaka yoho y’esambishelo shɔ. Vɔ wakakitshakitsha okambelo wa la aradiyo w’amundji w’okanda ndo wakayoleka ndjasha lo esambishelo ka lo luudu la luudu.a Koko, aradiyo akatetemala monga ehomɔ k’ohomba lo kɛnɛ kendana l’odianganyelo wa losango la Diolelo lo bɛtshi dia nkɛtɛ di’etale kana di’ase pɔlitikɛ dia l’andja w’otondo. Ɛnyɛlɔ, oma lo 1951 polo 1991, aradiyo ɔmɔtshi wa lo owɛstɛ ka Berlin l’Allemagne, wakashaka asawo w’oma lo Bible mbala la mbala di’anto wakadjasɛka lo ɛstɛ k’Allemagne mbokaka losango la Diolelo. Ntatɛ lo 1961 ndo l’edja k’ɛnɔnyi ndekana akumi asato, aradiyo ɔmɔtshi wa la Surinam, lo Amɛrikɛ wa lo sidɛ waki l’ekongelo ka mbishaka sawo dia minitɛ 15 lomingu tshɛ diakadianganyaka akambo lo Bible. Oma lo 1969 polo 1977, okongamelo wakatondja bandɛ ndekana 350 yaki l’asawo wakashamaka lo aradiyo waki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Afundelo tshɛ wekɔ ohomba.” Lo esomba 48 wa l’États-Unis, aradiyo 291 waki l’ekongelo ka mbidjaka asawo asɔ. Lo 1996, aradiyo ɔmɔtshi wa la Apia, kapitalɛ ka Samoa, waki l’ekongelo ka mbidjaka sawo diaki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Ekadimwelo lo ambola anyu w’oma lo Bible” lomingu tshɛ.
18 L’ekomelo ka ntambe ka 20, aradiyo komonga nto ehomɔ koleki ohomba ka dianganya lokumu l’ɔlɔlɔ. Koko, etshulatshula kekina kamboyonga l’akoka wa nsambisha anto lo yoho yoleki tshɛ.
19, 20. Lande na kakayotondja Ɛmɛnyi wa Jehowa sitɛ ka jw.org, ndo etombelo akɔna wambonga la dui sɔ? (Enda ndo kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “JW.ORG.”)
19 Ɛtɛrnɛtɛ. Lo 2013, anto ndekana miliyara 2 7 mbuta ate, suke la pursa 40 y’anto wa l’andja w’otondo wakakambe la Ɛtɛrnɛtɛ ndo ndekana miliyara hiende ya l’atei awɔ wakasale dui sɔ lo tshimbo ya telefɔnɛ ndo y’ɔrdinatɛrɛ. Okambelo wa l’Ɛtɛrnɛtɛ wambofulanɛ l’andja w’otondo, koko l’Afrikɛ mbambowokita dikuma, nɛ dia ndekana miliyɔ 90 y’anto wamboyafundjaka l’Ɛtɛrnɛtɛ. Ehamelo ɛsɔ wambotshikitanya yoho yalongola anto efula losango.
20 Ntatɛ oma ko 1997, ekambi waki Jehowa wakatatɛ nkamba la ehomɔ kɛsɔ dia nkimanyiya anto efula dia vɔ mboka losango la Diolelo. Lo 2013, sitɛ kaso ka jw.org kakatanema l’ɛtɛkɛta oko 300, ndo anto wakakoke telesharjɛ asawo wendana l’awui w’oma lo Bible lo ɛtɛkɛta ndekana 520. Ndekana anto 750 000 wekɔ lo mbɔtɔ lo sitɛ kaso k’Ɛtɛrnɛtɛ lushi tshɛ dia mbadia kana dia menda tovidɛo. Laadiko dia menda tovidɛo, anto wekɔ lo nsangola ndekana miliyɔ 3 y’abuku, miliyɔ 4 ya periodikɛ ndo miliyɔ 22 y’awui wa lohokamɛ ngɔndɔ tshɛ.
21. Wetshelo akɔna wakondjayɛ oma lo kɛnɛ kakasale Sina?
21 Sitɛ kaso k’Ɛtɛrnɛtɛ kaya ehomɔ ka dimɛna efula ka dianganya lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diaki Nzambi, oyadi lo wedja wakashimbama olimu aso. Ɛnyɛlɔ, l’etatelo ka 2013, pami kɛmɔtshi kelɛwɔ Sina akɔtɔ lo sitɛ kaso ka jw.org ndo akelɛ anangɛso wakamba lo mbalasa kalɔmbɔla ka l’États-Unis dia mambola awui amɔtshi wendana la Bible. Lande na kataso ɔnɛ ɔsɔ aki dui dia laande? Sina akotɔ lo nkumbo kɛmɔtshi ka waa Musilman ndo akadjasɛka lo ngielongelo mɔtshi ya lo wodja wakashimbama olimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Etombelo wakonge la dui sɔ ele, tɛdikɔ takɔsama di’ɔnangɛso ɔmɔtshi la l’États-Unis mbekaka Bible la Sina mbala hiende lo lomingu l’ekimanyielo k’Ɛtɛrnɛtɛ.
Esambishelo ka nsawola l’anto elongi l’elongi
22, 23. a) Onde toho t’esambishelo ta munanda anto tambotɛna tɔnɛ, tambɔhɛna esambishelo ka lo luudu la luudu? b) Ngande wambɔtshɔkɔla Nkumekanga welo aso?
22 Ndooko yoho kina y’esambishelo yambokamba la so, dia munanda anto efula oyadi tojurnalɛ, “Photo-Drame,” aradiyo ndo Ɛtɛrnɛtɛ yakoka mpɛna esambishelo ka lo luudu la luudu. Lande na? Nɛ di’ekambi waki Jehowa ndjelaka ɛnyɛlɔ kakaatshikɛ Yeso. Laadiko dia nsambisha elui w’anto; Yeso akaleke ndjasha dia nkimanyiya onto l’onto. (Luka 19:1-5) Nde aketsha nto ambeki ande dia nsala woho akɔ waamɛ, ndo akawatɛ losango lakawahombe mbewoya. (Adia Luka 10:1, 8-11.) Oko wakatadiɛnyi lo Tshapita 6, anangɛso walɔmbɔla olimu w’esambishelo wokokeketshaka ekambi waki Jehowa tshɛ di’onto l’onto nsambisha ampokami okoko l’okoko.—Ets. 5:42; 20:20.
23 Ɛnɔnyi lokama l’ɔkɔngɔ wa eotwelo ka Diolelo, aya apandjudi ndekana miliyɔ 7 9 wayasha dia nsambisha anto akina akambo wendana l’asangwelo waki Nzambi. Aha la taamu, Nkumekanga akatshɔkɔla toho t’esambishelo takakambe la so dia mbewoya awui wendana la Diolelo. Oko wayotodiɛna lo tshapita yayela, nde ambotosha nto dihomɔ dieso l’ohomba dia dianganya lokumu l’ɔlɔlɔ lo wedja tshɛ, waoho tshɛ ndo l’ɛtɛkɛta tshɛ.—Ɛny. 14:6.
a Lo 1957, lɛɛta akɔshi yɛdikɔ ya diha aradiyo aso w’ekomelo wa WBBR waki la New York.