Ɛlɔlɔ w’oma lo walelo wa Bible wa lushi la lushi
“Diɛsɛ le onto . . . [latɔngɛnangɛnaka] l’ɛlɛmbɛ wa Jehowa, nde atâlaka ɛlɛmbɛ ande la dui diokitshikitshi ndo la yanyi ndo l’otsho.”—OSAMBU 1:1, 2, NW.
1. (a) Efundelo akɔna a weke watanema l’ehele ka luudu lɔmɔtshi la woke la lo mbalasa ka woke k’andja w’otondo kaki la Sociéte Watch Tower? (b) Ɛlɔlɔ akɔna wayotokondja naka sho mbidja dako sɔ l’otema aso?
“ALAKA BIBLE K’EKILA, DUI DIA NZAMBI LUSHI LA LUSHI.” Ɛtɛkɛta ɛsɔ fundama l’alɛta a weke l’ehele ka luudu lɔmɔtshi la woke, la Brooklyn, New York, lɛnɛ afundama wa Bible ndo ekanda w’endana la Bible oma le Watchtower Bible and Tract Society. Dako sɔ hadioshama paka le anto wa l’andja ɔnɛ ato wɛna efundelo akɔ. Ɛmɛnyi wa Jehowa shihodiaka ɔnɛ vɔ pombaka mbidja dako diakɔ sɔ l’otema. Wanɛ wâla Bible mbala la mbala ndo wakitanyiya akambo wele lɔkɔ kondjaka ɛlɔlɔ oma lo wetshelo, oma lo lohango, oma lo engwelo, ndo oma lo ohokwelo wa l’akambo w’ɔlɔlɔ washatɔ.—2 Timote 3:16, 17.
2. Woho akɔna wakake Ɔnangɛso Russell epole ɔsɛkɛ lo dikambo dia walelo wa Bible?
2 Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ la lowando l’efula lo diangɔ diawakimanyiya dia vɔ mbeka Bible, ndo Tshoto y’Etangelo mbele l’atei a diangɔ sɔ, ndo vɔ kambaka olimu la diangɔ sɔ mbala la mbala. Koko, vɔ mbeyaka ɔnɛ: ndoko ɔtɔi a l’atei adiɔ lakoka mbɔsa dihole dia Bible. L’ɔnɔnyi wa 1909, Charles Taze Russel, ɔnɔmbɔdi wa ntondo wa Watch Tower Bible and Tract Society, akafundɛ ambadi wa periodikɛ kelɛwɔ Tshoto y’Etangelo ate: “Tanyohembake mbohɛ ɔnɛ Bible kele Dibuku diaso dioleki ohomba ndo, oyadi dikimanyielo tshɛ diakoka Nzambi tosha, diɔ diekɔ ‘dikimanyielo to’ koko hadiɔhɛnɛ Bible.”
3. (a) Etombelo akɔna wakoka “dui dia [Nzambi, NW]” ndjâla lawɔ le wanɛ wadietawɔ? (b) Mbala ngana yakâlaka ndo yakekaka ase Bɛrɔya Afundelo?
3 Afundelo w’ekila wekɔ l’eshika w’awui ndo la wolo wele ndoko dibuku dikina diele l’akambo asɔ. “Dui dia [Nzambi, NW] dieko la lumu, la wangasanu, la diesa diuleki yombo ya pemo wedi ehendi, dio diatutundulaka edja ndu diambatanya utema la nyuma, ndu asonga la ehihu. Dio mbeyaka nimbitela tukanyi la saki ya utema.” (Heberu 4:12) Ombeki Luka akatɛkɛta la wangasanu tshɛ lo dikambo diaki ase Bɛrɔya ɔnɛ anto asɔ ‘waki ɔlɔlɔ efula.’ Vɔ kɔpɛmahɛmaka paka dia nongola dui diakâsambisha ɔpɔstɔlɔ Paulo nde la onyande Silasi, koko nto, vɔ ‘wakasɛdingolaka Afundelo la yambalo tshɛ lushi la lushi’ dia shikikɛ kana kɛnɛ kakawawaetsha tomba oma l’Afundelo.—Etsha 17:11.
Nyokialake Lushi la Lushi
4. Kakɔna kɛnya Bible lo kɛnɛ k’endana la lofulo la mbala yakokaso mbalaka Bible?
4 Bible hatoshikikɛ tena dingana diahombaso kialaka. Koko, tɔ kɔndɔlaka dako diakasha Jehowa Jashua dia nde ‘mbalaka dibuku di’ɛlɛmbɛ la dui diokitshikitshi ndo la yanyi ndo l’otsho’ dia nde salaka akambo la lomba ndo mpomɔ lokolo l’ɔlɔ dia kotsha olimu wakawosha Jehowa. (Jashua 1:8) Tɔ totɛka ɔnɛ: onto tshɛ lakalɔmbɔlaka Isariyɛlɛ w’edjedja oko nkumekanga akahombaka mbala Afundelo “nshi tshe ya lumbu landi.” (Eohwelo k’Elembe 17:19) Tɔ mbutaka nto ɔnɛ: “Diɛsɛ le onto lahayele kanyi y’anto wa kɔlɔ . . . Koko, nde atɔngɛnangɛnaka l’ɛlɛmbɛ wa Jehowa, nde atâlaka ɛlɛmbɛ ande la dui diokitshikitshi ndo la yanyi ndo l’otsho.” (Osambu 1:1, 2, NW) Ndo nto, Evanjiliyɔ wakafundama oma le Mateu totɛka ɔnɛ lam’akahike Yeso tanga la ntondo ka weolo wakadjaka Satana dia mbohemba, Nde akavusolaka akambo wakafundama l’Afundelo wa lo Hɛbɛru wakasambiyama oma le Nzambi, ata ate: “Akafundama ati: Untu hayala la lumu ne dia ma tu, Keli ayuyala la lo ne dia aui tshe Watumba uma l’unyo wa [Jehowa].” (Mateu 4:4) Tena dingana diahombaso ndɛ̂ka mma dia l’emunyi na? Oseka lushi tshɛ! Olelo wa mma dia lo nyuma lushi la lushi ndeka ohomba efula nɛ dia diɔ mendanaka l’elongamelo kaso ka lɔsɛnɔ la pondjo.—Eohwelo k’Elembe 8:3; Joani 17:3.
5. Woho akɔna wakoka walelo wa Bible wa lushi la lushi tokimanyiya dia sho “kɛndakɛnda lo yoho yasungana la Jehowa” l’etena kadjama mbetawɔ kaso l’ehemba?
5 Ɔm’ɔmɔ la l’atei aso ekɔ l’ohomba wa keketshamaka lushi la lushi oma lo Dui dia Nzambi. Lushi la lushi—oyadi la ngelo, kana l’olimu, la kalasa, kana lo toshinga, lo tena diasalaso ekanda, kana l’olimu aso—mbetawɔ kaso mbidjamaka l’ehemba. Woho akɔna wayotokandola akambo asɔ? Onde ɛlɛmbɛ wa lo Bible l’awui wa lɔkɔ wayotoyɛ lo yimba esadi eto? Lo dihole dia tɔ tokeketsha woho wa sho ndjâla la saki ka ndjaɛkɛ le so shoamɛ, Bible tewolaka ate: “Untu lakana ati: Dimi lambemala, ewo, atukoko.” (1 Koreto 10:12) Walelo wa Bible wa lushi la lushi ayotokimanyiya dia sho “kɛndakɛnda lo yoho yasungana la Jehowa dia mbɔngɛnyangɛnya lo akambo tshɛ” l’ɔtɛ wa sho tshikɛ andja ɔnɛ dihole dia vɔ tâhemɛ.—Kolosai 1:9, 10, NW; Romo 12:2.
Ohomba wa Mbalaka Bible Mbala la Mbala
6. Lande na kele ekɔ ɔlɔlɔ efula mbalaka Bible mbala la mbala?
6 Walelo wa Bible tshikitana efula la walelo wa dibuku dimɔtshi dia tushimu. Abuku efula wa tushimu mbalemaka osangɔ ɔtɔi; ko naka onto ambeya ɛkɔndɔ wele lɔkɔ ndo woho wakawakomɛ, kete nde hayɛna ohomba wa diala nto. Lo yoho yotshikitanyi, oyadi tena dingana diakatâle Bible, sho kondjaka ɛlɔlɔ efula lam’akialaso nto. (Tokedi 9:9) Le onto lele l’ɛsɛdingwelo, Afundelo tatetemalaka monga l’olembetshiyelo okina. Pɔlɔfɛsi y’endana la nshi y’ekomelo ndekaka tɔtɔmiyama lo yimba yande lo ndjela kɛnɛ kakandɛnyi, kɛnɛ kakandoke, ndo akambo wakokomɛ ndamɛ lo ngɔndɔ yeke ka mbeta. (Danyele 12:4) Oko watandaleke mpokɔ akambo watandɛnyi lo lɔsɛnɔ ndo watandakandola ekakatanu, ombadi wa Bible wele l’ɛsɛdingwelo ndekaka shihodia dako diele ondo nde akadiale ntondo lo shashimuya. (Tokedi 4:18) Naka nde ambondama la hemɔ ka wolo, kete nde ayoleka shihodia alaka wa lo Bible wata ɔnɛ pâ yayoshila ndo onto tshɛ ayoyala la demba dia wolo. Etena kavɔ angɛnyi amɔtshi la ase nkumbo amɔtshi, daka di’eolwelo mɛnamaka ohomba efula.
7. Kakɔna kakoka tokimanyiya lam’akondjaso ɔkɛndɛ ɔmɔtshi w’oyoyo wa lo lɔsɛnɔ, ndo lande na?
7 Ondo wɛ ambâlaka Bible wɛmɛ ndo akayele alako wa lɔkɔ l’edja k’ɛnɔnyi efula. Koko, ondo kakianɛ wɛ ambokondja ɛkɛndɛ w’eyoyo lo lɔsɛnɔ. Onde wɛ ekɔ lo sangoya tshuka kana tshukama? Onde wɛ ekɔ lo nanga mbota ana? Onde wɛ akakondja ɔkɛndɛ l’atei w’etshumanelo oko ekumanyi kana oko okambi w’olimu? Onde wɛ ekɔ osambisha wasambisha lo tena ndo lo tena, ndo wɛ ekɔ la waaso wa lâdiko wa sambisha ndo wa mbetsha? Ande ɛlɔlɔ wayoyokondja lam’ayonyomala Bible k’otondo ndo nama ɛkɛndɛ ɛsɔ w’eyoyo lo yimba lee!—Efeso 5:24, 25; 6:4; 2 Timote 4:1, 2.
8. Woho akɔna wakoka etshikitanelo w’akambo tɛnya dia sho pombaka nyomeka akambo wakanaso ɔnɛ tamboshilaka mbaeya?
8 Ondo lo nshi yakete, wɛ akasalaka ɔlɔlɔ lam’akayakɛnɛmɔlaka elowa wa nyuma. (Ngalatiya 5:22, 23) Koko, otshikitanelo w’akambo kokaka kotshutshuya dia wɛ monga l’ohomba wa nyomeka akambo efula w’endana la waonga waki Nzambi. (Ɛdika la Heberu 5:8.) Omendji ɔmɔtshi w’eteta w’edjedja lakɛnyi ohomba dia tshika olimu ande wa lânde dia ndjokokɛ ambutshi ande w’esombe akate ate: “Dimi kanaka nte lakasalaka ɔlɔlɔ lam’akamakɛnɛmɔlaka elowa wa nyuma. Kakianɛ, loyaoka di’oko lambomɛ mako tshatɛ.” Woho akɔ wâmɛ mbele, waomi la wadi wele atshukani awɔ wekɔ lo sowa la hemɔ kɛmɔtshi ka wolo ka lo demba kana lo tokanyi kokaka mɛna ɔnɛ: lam’awakimanyiyawɔ, tena dimɔtshi, ekiyanu a weke w’oma le atshukani akɔ wele la hemɔ mbelaka akambo wakoka tɛtɔla wanɛ wele lo mbakimanyiya. Walelo wa Bible wa mbala la mbala ekɔ kiɔkɔ y’ekeketshelo ka woke ndo y’ekimanyielo.
Etena Kahomba Walelo wa Bible Salema
9. (a) Kakɔna kakoka kimanyiya onto lele l’elimu efula dia nde tana etena ka mbalaka Bible lushi la lushi? (b) Lande na kele walelo wa Dui dia Nzambi ohomba wa lânde le dikumanyi?
9 Mɛtɛ, le anto wokoyalaka l’elimu efula, ekɔ okakatanu a woke dia tana etena ka salaka dikambo dikina esangɔ l’esangɔ. Koko, sho kokaka kondja ɛlɔlɔ oma l’ɛnyɛlɔ kaki Jehowa. Bible tɛnyaka ɔnɛ nde salaka akambo lo ‘tena diakashikikɛma.’ (Etatelo 21:2; Etombelo 9:5; Luka 21:24; Ngalatiya 4:4) Lam’ayotoshihodia ohomba wa mbalaka Dui dia Nzambi mbala la mbala, dikambo sɔ diayotokimanyiya dia sho shikikɛ etena kɛmɔtshi l’ekongelo kaso k’elimu wa lushi la lushi dia salaka walelo ɔsɔ. (Efeso 5:15-17) Djekoleko dikumanyi, vɔ pombaka nama etena kɛmɔtshi dia mbalaka Bible mbala la mbala dia kele, alako tshɛ washawɔ watombake oma lo Bible ndo dia yimba yɛnyawɔ yakɛnɛmɔlake “lomba l’oma la diko.”—Jakoba 3:17, NW; Tito 1:9.
10. Wenya akɔna watotanaka wanɛ wâla Bible lushi la lushi etena ka mbala?
10 Anto efula wakatondoya ekongelo kawɔ ka walelo wa Bible w’onto ndamɛ wakasalaka walelo awɔ la pindju ka pɛ la ntondo ka vɔ tatɛ elimu awɔ wa lushi lakɔ. Akina mɛnaka dimɛna dia salaka dikambo sɔ la tshete lo tena dikina. Bandɛ ya Bible yahokamɛwɔ l’atui oma l’ekimanyielo k’aladiyo kasɛtɛ (lɛnɛ akoka diangɔ sɔ tanema) kimanyiyaka ambetshetshi dia vɔ tahokamɛka lo kɛndɔ yawɔ, ndo Ɛmɛnyi ɛmɔtshi ndjihokamɛka l’etena kasalawɔ elimu awɔ wa la ngelo.
11. Woho akɔna wakokaso salaka walelo wa Bible lushi la lushi kânga naka etena kema efula?
11 Aha lofulo la wenya wetshayɛ dia mbala Bible mbele ohomba efula, koko tshete yasalayɛ walelo akɔ mbala la mbala. Ondo wɛ kokaka mɛna ɔlɔlɔ efula dia mbalaka l’edja ka wonya a tango ɔtɔi kana ndekana lam’odjashiyɛ lo kɔsa, lo salaka eyangelo ekina, ndo mbidja yimba yayɛ tshɛ l’akambo weyɛ lo mbala. Ko onde, ekongelo kayɛ koshaka diaaso dia wɛ salaka dikambo sɔ mbala la mbala? Lo dihole dia wɛ mbetshaka nshi aha la mbala Bible kânga yema, onde kema ɔlɔlɔ dia wɛ mbalaka l’edja ka taahe 15 kânga taahe totanu lushi la lushi? Ɔsa tɛdikɔ dia wɛ mbalaka Bible lushi la lushi. Lâdiko dia walelo ɔsɔ, salaka ndo eyangelo efula naka kokaka.
Weoho Wotshikitanyi wa Mbala Bible
12. Ekongelo kakɔna ka walelo wa Bible kele la ase Betɛlɛ la ambeki wa lo Galadɛ?
12 Weoho wakoka mbalema Bible wekɔ efula. Ekɔ ɔlɔlɔ kiala oma ko Etatelo polo ndo lo Ɛnyɛlɔ. Ase Betɛlɛ wa l’andja w’otondo wakamba lo mbalasa ka woke k’andja w’otondo kana lo filialɛ kɛmɔtshi kaki la Société wambɔlɔmbama dia mbala Bible k’otondo l’edja k’ɔnɔnyi wa ntondo w’olimu awɔ wa lo Betɛlɛ. (Dia vɔ sala ɔsɔku, vɔ pombaka mbalaka totshapita oma lo tosato polo totanu, lo ndjela etale atɔ, kana oma l’akatshi ahende polo ndo l’akatshi ahende l’etenyi lo lushi.) Ambeki wa lo Kalasa ka Bible ka Galadɛ pombaka, ndo vɔ lawɔ, mbala Bible oma lo koma nyɛ polo ndo lo koma kina la ntondo ka vɔ nongola apɔlɔmɛ awɔ. Sho nongamɛka ɔnɛ dikambo sɔ diayowakimanyiya dia vɔ mbetɛ Walelo wa Bible wa lushi la lushi oko etenyi kɛmɔtshi ka sɛnɔ yawɔ.
13. Oyango akɔna wahomba Ɛmɛnyi w’eyoyo weke ka nongola batismu ndjadjɛ?
13 Ekɔ ɔlɔlɔ efula le Ɛmɛnyi weke ka batizama ndjadjɛ oyango wa mbala Bible k’otondo. L’ɔnɔnyi 1975, l’etena kakandayalɔngɔsalaka dia nongola batismu, ekumanyi kɛmɔtshi akambola ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi wa la France dia mbeya kana nde aki l’ekongelo k’oshika ka walelo wa Bible. Oma k’etena kɛsɔ, nde okâlaka Bible k’otondo ɔnɔnyi l’ɔnɔnyi, nde salaka walelo ande la pindju la ntondo ka nde ntshɔ l’olimu. Omalɔkɔ, nde akate ate: “Dimi lamboleka mbekesanɛ la Jehowa. Dimi kokaka mɛna woho wokakatanyi akambo tshɛ wasalande la sangwelo diande ndo kɛnɛ katondotshaka naka wekamu ɔmɔtshi ambekama. Dimi lambɛna nte: Jehowa ekɔ la losembwe ndo ɔlɔlɔ lo ditshelo diande tshɛ.”
14. (a) Dia tatɛ ndjela ekongelo kɛmɔtshi ka walelo wa Bible w’onto ndamɛ kayotetemala, kakɔna kele ohomba? (b) Kakɔna kakoka tokimanyiya dia sho mbohɔka atshina w’awui w’oma lo dibuku dia lo Bible tshɛ lam’adialaso?
14 Onde wɛ ambâlaka Bible k’otondo? Naka kema, kete etena k’ɔlɔlɔ ka wɛ tatɛ kambokoka. Sala ekongelo kɛmɔtshi k’oshika, ndo lɛmiyatɔ. Shikikɛ akatshi angana kana totshapita tongana tayoyalaka lushi la lushi, kana shikikɛ tsho wenya engana wayoyetshaka lo walelo akɔ ndo wonya wayoyotatɛka. Aha onto tshɛ mbayoshidiya la mbala Bible l’ɔkɔngɔ w’ɔnɔnyi ɔtɔi, koko kɛnɛ kele ohomba ele: mbalaka Dui dia Nzambi mbala la mbala, dialaka lushi la lushi naka kokaka. Etena kâlayɛ Bible, wɛ ayɛna ohomba efula dia kambaka l’abuku akina olimu dia wɛ tɔtɔmiya kanyi yokime kɛnɛ tshɛ kâlayɛ lo yimba. Naka dibuku Insight on the Scriptures diekɔ l’ɔtɛkɛta anyu, kete lâsɔ, la ntondo ka wɛ tatɛ mbala dibuku dimɔtshi dia lo Bible, vusola atshina w’akambo w’oma lo dibuku diakɔ watanema lo dibuku Insight.* Lo yoho ya lânde, lembetɛ ɛtɛ w’awui wahɔnyi wofundami l’alɛta woleki edima lo dibuku diakɔ. Kana, wɛ mbeyaka mbala awui wa lo hiembola wofundami lo dibuku “Toute Écriture est inspirée de Dieu et utile.”a
15. (a) Alako akɔna woshami lo lɛkɛ 27 la 28 wakoka kokimanyiya dia wɛ ndowanya walelo ayɛ wa Bible? (b) Lo dihole dia wɛ mbalaka lofulo lɔmɔtshi l’akatshi paka l’onyɔ oto, dikambo diakɔna di’ohomba diayotoleka mbidja yimba?
15 Walelo wa Bible wa tshete wekɔ ohomba efula, koko toyalake ombadi wa l’onyɔ oto. Talake lofulo lɔmɔtshi l’akatshi lushi la lushi paka dia wɛ ndjota ɔnɛ: dimi mbalaka Bible k’otondo ɔnɔnyi l’ɔnɔnyi. Oko wɛnyamidiɔ lo kiombokombo yata ɔnɛ: “Alako Amɔtshi dia Wɛ Ndowanya Walelo Ayɛ wa Bible” (lɛkɛ 27 la 28), weoho wakokayɛ mbala Bible ndo ngɛnangɛna latɔ wekɔ efula. Oyadi yoho yakɔna tshɛ yasalayɛ, yâshikikɛ dia wɛ ekɔ lo ndesha yimba yayɛ l’otema ayɛ.
Shihodia Kɛnɛ Kâlayɛ
16. Lande na kele ekɔ ohomba dia mbɔsaka etena kɛmɔtshi dia kana lomba lo kɛnɛ kâlaso?
16 Lam’akandetshaka ambeki ande, Yeso akatɛtɛ ɔnɛ ekɔ ohomba dia vɔ shihodia kɛnɛ kakandataka. Aha oshihodielo wa lo yimba mbaki ohomba, koko ‘oshihodielo wa l’otema wa kɛnɛ kakandataka’ dia vɔ kitanyiya akambo akɔ lo sɛnɔ yawɔ. (Mateu 13:14, 15, 19, 23) Lonto la l’etei mbele ohomba lo asho wa Nzambi, ndo dɛdi dia lonto lakɔ mɛnamaka oma l’otema. (1 Samuele 16:7; Tokedi 4:23) Ɔnkɔnɛ, lâdiko dia sho ndjâshikikɛ ɔnɛ tekɔ lo shihodia kɛnɛ kata avɛsa wa lo Bible, sho pombaka kana l’akambo asɔ lomba, ndo sɛdingolaka woho wakokawɔ sɛngiya sɛnɔ yaso.—Osambu 48:9; 1 Timote 4:15.
17. Naa tokanyi tɔmɔtshi tahombaso kanaka latɔ lomba lo kɛnɛ kâlaso l’atei w’Afundelo?
17 Yâtshutshuya dia nembetɛ atshina w’awui wakɔndɔla Bible dia wɛ mbayelaka l’akambo wayohomanaka layɛ. (Ɛdika la Mateu 9:13; 19:3-6.) Etena kâlayɛ kɛnɛ k’endana la waonga w’ɛlɔlɔ efula waki Jehowa ndo kakanayɛ lomba lɔkɔ, ɔsa diaaso sɔ dia wɛ keketsha diokanelo diasayɛ lande, dia wɛ pamia dilɛmiɛlɔ diashayɛ Nzambi l’otema ayɛ. Lam’alayɛ awui w’endana la sangwelo diaki Jehowa, sɛdingola kɛnɛ kakokayɛ sala dia ndjaɔtɔnganyiya l’asangwelo akɔ. Etena kâlayɛ alako wananda otema ayɛ, lo dihole dia wɛ ndjatɛ wate: ‘dimi mbeyaka dui sɔ,’ yambola wate: ‘Onde lekɔ lo sala kɛnɛ katadiɔ? Ko naka ɔsɔku mbediɔ, yambola wate: ‘Yoho yakɔna yakokami ‘nyomoleka’ sala dikambo sɔ?’ (1 Tesalonika 4:1) Lam’ekayɛ ɛlɛmbɛ waki Nzambi, lembetɛ ndo diɛnyɛlɔ di’eshika dia l’atei a Bible di’anto wakakitanyiyaka ɛlɛmbɛ akɔ ndo diɛnyɛlɔ di’anto waki kombakitanyiyaka. Sɛdingola lande na kakawatetemalaka monga la lɔkɛwɔ lakiwɔ lalɔ ndo etombelo wakawakondja. (Romo 15:4; 1 Koreto 10:11) Etena kâlayɛ akambo w’endana la lɔsɛnɔ la Yeso Kristo, ohɔ dia Yeso mbele ɔnɛ lakashama lowandji lâdiko dia kɛtɛ k’otondo oma le Jehowa; ɔsa diaaso dimɔtshi dia wɛ keketsha saki kayɛ ka wolo ka mbɔtɔ l’andja waki Nzambi w’oyoyo. Ndo nto, sɛdingola weoho wakokayɛ nyomoleka mbokoya Ɔn’aki Nzambi.—1 Petero 2:21.
18. Woho akɔna wakokaso mbɛdika walelo aso wa Bible la woho wakambaso olimu la dihomɔ dia wekelo diakondjaso oma lo tshimbo y’“okambi wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ”?
18 Mɛtɛ, walelo wa Bible hahombe mpɛna olimu wakambayɛ la dihɔmɔ di’ɔlɔlɔ efula dia wekelo diakatakondja oma lo tshimbo y’“okambi wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ.” Ndo dihomɔ diakɔ mbele etenyi kɛmɔtshi ka yɛdikɔ yakɔshi Jehowa—yɛdikɔ y’ohomba efula. (Mateu 24:45-47, NW) Yâshikikɛ dia walelo wa Dui dia Nzambi mbala la mbala wekɔ la dihole dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ layɛ. Naka kokaka, “ALAKA BIBLE K’EKILA, DUI DIA NZAMBI LUSHI LA LUSHI.”
[Footnote]
a Dibuku diakatondjama oma le Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
Okonde Ayokadimola Na?
◻ Lande na kele ekɔ ohomba efula dia mbalaka Bible yema lushi la lushi?
◻ Lande na kahombaso mbalaka Bible mbala la mbala?
◻ Lo ndjela ekongelo kayɛ wɛmɛ, naa etena kele ɔlɔlɔ ka wɛ mbalaka Bible lushi la lushi?
◻ Etena kâlayɛ Bible mbala la mbala, kakɔna kakokayɛ mbidja lâdiko di’ekongelo kayɛ ka walelo wa Bible?
◻ Lande na kele ekɔ ohomba efula kanaka lomba lo kɛnɛ kâlaso?
[Caption on page 27]
[Box on page 27]
Alako amɔtshi dia wɛ ndowanya walelo ayɛ wa Bible
(1) Anto efula mbalaka abuku wa lo Bible lo ndjela woho wôkowofundamaka l’ɔnɔngɔ, oma l’Etatelo polo ndo l’Enyelo. Ndo wɛ lawɔ kokaka mbala abuku akɔ lo ndjela woho wakawafundama l’ɔnɔngɔ oma l’etatelo. Lama lo yimba yayɛ wate: Bible ekɔ okanda wosanganyi abuku 66 wakasambiyama oma le Nzambi, bibliɔtɛkɛ waki Nzambi. Dia wɛ tshikitanyaka yema y’akambo, ondo wɛ nangaka mbala abuku amɔtshi wakɔndɔla ɛkɔndɔ ɛmɔtshi, ko ndjâla abuku amɔtshi wele la pɔlɔfɛsi efula, ndo ndjâla mikanda ɛmɔtshi w’alako, lo dihole dia ndjelaka paka akatshi l’ɔnɔngɔ. Lembetɛ kɛnɛ kadishayɛ, ndo yâshikikɛ dia mbala Bible k’otondo.
(2) L’ɔkɔngɔ a wɛ mbala etenyi kɛmɔtshi k’Afundelo, yambola kɛnɛ kashola etenyi kakɔ lo dikambo dia Jehowa, asangwelo ande, ditshelo diande; woho wasɛngiyatɔ lɔsɛnɔ layɛ hita; woho wakokayɛ kamba latɔ olimu dia kimanyiya onto okina.
(3) Lam’ayoyokambaka la kiombokombo yata ɔnɛ: “Main Events of Jesus’ Earthly Life” (Principaux événements du séjour terrestre de Jésus) yatanema lo dibuku Insight on the Scriptures lo ɔtɛ a dui “Jesus Christ” (ndo lo dibuku “Toute Écritures est inspirée de Dieu et utile”), ala ndo ɛkɔndɔ akɔ wâmɛ watanema lo etenyi l’etenyi ko lo Evanjiliyɔ, l’ɔnɔngɔ ndo l’ɔnɔngɔ. Lâdiko dia kɛsɔ, alaka ndo akambo akɔ lo tenyi diɔtɔnganɛ lawɔ diatanema lo dibuku Le Plus grand homme de tous les temps.
(4) Etena kâlayɛ ɔkɔndɔ wa lɔsɛnɔ la w’olimu waki Paulo lo mukanda wa Etsha wa Atumami, ala ndo mikanda wakasambiyama oma le Nzambi wɔtɔnganɛ l’akambo asɔ. Ɔnkɔnɛ, lam’atɛkɛtawɔ akambo w’endana l’esomba ndo la bɛtshi dia kɛtɛ, lɛnɛ akasambishaka Paulo, emala kele ala mikanda wakandayofundaka l’ɔkɔngɔ diko otsha le anyande Akristo wa l’ahole asɔ. Ekɔ nto ohomba dia menda kɛndɔ yande lo kartɛ, oko lo kartɛ katanema lo lɛkɛ la ntondo la lohoso la ndjihelo la lo Traduction du monde nouveau.
(5) Lam’ayoyalaka Etombelo polo ndo lo Eohwelo k’Elembe, alaka ndo mukanda wakawafundɛ ase Hɛbɛru dia wɛ kondja olembetshiyelo wa tolembetelo efula ta pɔlɔfɛsi. Lam’ayoyalaka ɔtɛ a dui wata ɔnɛ: “Law” (Ɛlɛmbɛ) lo dibuku Insight on the Scriptures, sɛdingola ndo kiombokombo yata ɔnɛ: “Some features of the Law Covenant” (Atshina Amɔtshi w’Akambo wa lo Sheke y’Ɛlɛmbɛ).
(6) Etena kâlayɛ abuku amɔtshi wa pɔlɔfɛsi, ɔsaka etena ka wɛ vusola ɛkɔndɔ w’akambo akɔ wakafundama ntondo lo Bible. Ɛnyɛlɔ oko, etena kâlayɛ dibuku di’Isaya, vusola kɛnɛ kotami l’ahole akina lo dikambo dia wa nkumi ya dikanga nyɛ: Uziya, Jɔtama, Ahaza, ndo Hɛzɛkiya, wanɛ watɛkɛtama lo Isaya 1:1. (2 Nkumi ya Dikanga, tshapita 15 polo 20; 2 Ekondo, tshapita 26 polo 32) Kana etena kâlayɛ Hangai la Zekariya, ɔsa etena ka wɛ vusola kɛnɛ katanema lo dibuku di’Ezera.
(7) Sɔnɔla dibuku dimɔtshi dia lo Bible, ala etenyi kadiɔ kɛmɔtshi (ondo tshapita mɔtshi), ko l’ɔkɔngɔ diko, yôsale eyangelo ɛmɔtshi, lo kamba olimu la Index de publications de la Société Watch Tower kana lo Watchtower Library watanema l’ɔrdinatɛrɛ naka vɔ wekɔ l’ɔtɛkɛta anyu. Kamba l’awui akɔ olimu lo lɔsɛnɔ layɛ. Kamba lawɔ olimu lam’ashayɛ alako ndo lam’atombayɛ l’olimu w’esambishelo. L’ɔkɔngɔ diko, ko wɛ ndjotshɔ lo etenyi kekina.
(8) Naka okanda ɔmɔtshi la Société Watch Tower wɔmbɔla dibuku dimɔtshi dia lo Bible kana etenyi kadiɔ kɛmɔtshi wekɔ, alakadiɔ tena efula lam’alayɛ etenyi kakɔ ka Bible. (Ɛnyɛlɔ: etena kâlayɛ Lembo la Sɔlɔmɔna, ala ndo Tshoto y’Etangelo ya Diɛla Woke 1, 1957 (lo Angɛlɛ) lo lɛkɛ 720-34; lam’alayɛ Ezekiyele, ala ndo dibuku “Les nations sauront que je suis Jéhovah—Comment?; etena kâlayɛ dibuku dia Danyele, ala ndo dibuku “Que ta volonté soit faite sur la terre” kana dibuku Le futur gouvernement universel—le Royaume de Dieu; lam’alayɛ dibuku dia Hangai la Zekariya, ala ndo dibuku Le Paradis retabli parmi les hommes—grâce à la Théocratie!; etena kâlayɛ dibuku dia Enyelo, ala ndo dibuku La Révélation: le grand dénouement est proche!)
(9) Etena kâlayɛ, naka wambokotoma otsha lo dibuku dimɔtshi, ko wɛ diyanga. Dja yimba lo avɛsa 320 w’oma l’Afundelo wa lo Hɛbɛru woshilami lo Afundelo wa lo Grɛkɛ ndo kama y’avɛsa akina yotomiwɔ otsha lo abuku akina, la elembetshiyelo ɛmɔtshi woshami. Naka wambokotoma otsha lo dibuku dikina, kete lo dibuku diakɔ mbatanema ekotshamelo wa pɔlɔfɛsi ya lo Bible, lɔkɔ mbakɔndwama ɔkɔndɔ w’anto akɔ ndo w’ahole akɔ lo ɔm’ɔmɔ, ndo lɔkɔ mbatanema tokanyi tâmɛ takoka sɛnɛkɔla ɛtɛkɛta wakokayɛ kakatana dia mana fundo.
(10) Lam’ayoyokamba la Traduction du monde nouveau kele la dionelo, naka tɔ tanemaka l’ɔtɛkɛta anyu, sɛdingola wa nɔtɛ yatanema l’ɛse k’akatshi ndo awui amɔtshi w’okotsha kana appendice wɔtɔnganɛ la kɛnɛ keyɛ lo mbala. Akambo asɔ mɛnyaka kiɔkɔ y’okadimwelo w’ɔtɛkɛta ɔmɔtshi ndo weoho ekina wakoka ɛtɛkɛta w’ehomba kadimwama. Wɛ kokaka nto mbɛdika okadimwelo w’avɛsa amɔtshi la ekadimwelo ekina wa Bible.
(11) L’ɔkɔngɔ a wɛ mbala tshapita la tshapita, funda kanyi y’ohomba yatanema lo tshapita yakɔ lo hiembola. Kamba la kanyi yakɔ oko etshina lam’ayoyovusola ndo lam’ayoyokana l’akambo asɔ lomba l’ɔkɔngɔ diko.
(12) Etena kâlayɛ Bible, dja djembetelo l’avɛsa wakayasɔnyi walangayɛ mbohɔka, kana fundawɔ lo tɛtshi tɔmɔtshi t’akatshi ndo kitshawɔ lo dihole diayoyokoka mbaɛnaka lushi la lushi. Lembetɛwɔ lo yimba; kanaka lawɔ lomba; kambaka lawɔ olimu. Tohembaki dia kimɛ akambo efula lo yimba mbala kakɔ ɔtɔi, ondo wɛ ayolembetɛka divɛsa ɔtɔi kana ahende lomingu tshɛ; l’ɔkɔngɔ diko, sɔnɔla avɛsa efula mbala kekina kayoyoyala Bible.
[Caption]
Onde wɛ mbalaka Bible kana kihokamɛka lo kasɛtɛ lushi la lushi?