“Ɔnkɔnɛ Mbakatolange Nzambi”
“Naka ɔnkɔnɛ mbakatolange Nzambi, lâsɔ kete tekɔ l’ɔkɛndɛ wa mbokana ngandji onto la onyande.”—1 JOANI 4:11, NW.
LUSHI la Lomingu, lo ngɔndɔ k’Asase a Ndjoko 23, l’ɔnɔnyi ɔnɛ wa 1997, l’ɔkɔngɔ wa ɛɔtwɛlɔ ka wonya, mɛtɛ anto ndekana 13000000 l’andja w’otondo wayotshumana lo Mbalasa ya Diolelo ndo l’ahole akina wɔtɔ Ɛmɛnyi wa Jehowa nsanganya. Lande na na? Nɛ dia etema awɔ wakanandema oma lo djembetelo yoleki woke yakasale Nzambi dia mɛnya ngandji kokande anto. Yeso Kristo akatɛkɛta dikambo dia djembetelo shɔ ya woke ya ngandji ka Nzambi lam’akandate ate: “[Nzambi, NW] akalangi wa la kete utamanya, mbakandawasha On’andi etoi lakanduti, dia untu tshe lawetawo, tavokaki, keli ayali la lumu la pundju.”—Joani 3:16.
2 Lam’endaso ngandji kakatɛnya Nzambi, ayonga ɔlɔlɔ sho ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi mɛtɛ mandolaka kɛnɛ kakasale Nzambi? Onde yoho yami ya lɔsɛnɔ mɛnyaka ɔnɛ dimi mɛtɛ lekɔ la lowando?’
“Nzambi Ele Ngandji”
3 Mɛnya ngandji keto kema dikambo dia diambo le Nzambi, nɛ dia “Nzambi ele ngandji.” (1 Joani 4:8, NW) Ngandji mbele dionga diande dioleki woke. Lam’akandalɔngɔsɔlaka nkɛtɛ ate kele anto kawoyodjasɛ lɔkɔ, woho wakandedia akona ko tshumanya ashi lo eduwa wa weke (lacs) ndo lo ndjale y’enanɔnanɔ (océans) aki mɛtɛ ɛnyɛlɔ ka mamba ka nkudu kande. (Etatelu 1:9, 10) Lam’akamɛ Nzambi kɛndjakɛndja otshimbo w’ashi (shambo ya ndjâka mvula ndɔ ko ashi kɛlanɛ lo ɛkɛdi, ko ashi akɔ ndjofumbɔ nto oko loonge ko toyala wange, ko wange ndjɔlɔ nto) la shambo ya tombatomba pɛngaka hiɛlɛlɛ y’olungudi (dioxide de carbone) ko tondjaka hiɛlɛlɛ ya pudipudi yelɛwɔ ɔnɛ ɔksijɛnɛ (oxygène), ko anto pɛngaka hiɛlɛlɛ shɔ ya ɔksijɛnɛ ko tondjaka hiɛlɛlɛ y’olungudi; lam’akandalɔngɔsɔla ditongami diahɛnama la asho ndo tombatomba dia weho la weho dia diɔ kadimolaka tangangɔ ta lo nkɛtɛ (éléments chimiques) dia diɔ monga mbo yakoka anto ndɛ dia vɔ tetemalaka sɛna; lam’akandadje tango ya l’alemba wa ditongami dia yɔ mbɔtɔnɛ l’otale wa nshi ndo wa ngɔndɔ ya l’okama aso wa Nkɛtɛ, akambo asɔ tshɛ mɛnyaka lomba lande la woke. (Osambu 104:24; Jeremiya 10:12) Koko, kɛnɛ koleki mɛnama lo diangɔ diɛnama diakatongama ele djembetelo ya ngandji ka Nzambi.
4 Nemi yaso totɛka ngandji ka Nzambi lam’akaso nu l’olowa wa mpɛ wambotshunda, wɛnama mɛtɛ dia vɔ kotongama paka dia ndotsha dikundju oto koko ndo dia tɔngɛnyangɛnya. Asho aso mɛnaka djembetelo ya hwe ya ngandji kakɔ lam’ɛnaso mbɔtwɛlɔ ka wonya kele ndjâka wɛ menda nganɛ ko tshikala ndo onyɔ hwe; asho aso mɛnaka ngandji kakɔ lam’endaso tɔɔtɔ toludi tɔ l’olongo wa tshɛnɛkɔ l’otsho, lam’ɛnaso alangi wa weho la weho w’alɛmbɔlɛmbɔ, lam’ɛnaso towuiwui kana tɔkɛnyɔ takɛnya tana ta nyama tele ndjâka wɛ menda ko mvɔ la tɔɔla, ndo lam’ɛnaso ɛmɔnɔmɔnɔ w’angɛnyi aso wa lolango. Ɛhɛmbɛ aso tokiyaka ngandji kakɔ lam’okaso opumu wa dimɛna w’alɛmbɔlɛmbɔ. Atoyi aso mbokaka ngandji kakɔ lam’okaso londjo la dihela di’ashi, nkembo ya tofudu, ndo ɛtɛkɛta w’elangimi aso. Sho mbokaka ngandji kakɔ etena katokumbatɛ olangemi aso la wangasanu tshɛ. Nyama mɔtshi yekɔ l’akoka wa mɛna diangɔ diahakoke anto mɛna, mboka mindjo yahakoke anto mboka, ndo mboka nsolo yahakoke anto mboka. Koko onto, lakatongama l’efanelo ka Nzambi, ekɔ la dikoka dia mɛna ngandji ka Nzambi lo yoho yahakoke nyama kânga ɔtɔi mɛna.—Etatelu 1:27.
5 Lam’akatonge Jehowa Nzambi anto wa ntondo, Adama l’Eva, nde akâdinge la djembetelo ya ngandji kande. Nde akasale ekambɔ kɛmɔtshi, paradiso, ndo akatondja esongo wa weho tshɛ lɔkɔ. Nde akasale lushi la ndɔyaka ekambɔ kakɔ l’ashi ndo akakilodia la tofudu ndo la nyama y’amɛna efula. Nde akasha Adama l’Eva ekambɔ kɛsɔ dia vɔ mbidjasɛka ndo diangɔ tshɛ dia lɔkɔ. (Etatelu 2:8-10, 19) Jehowa akawaɔsaka oko anande wa lo nkumbo kande ka l’andja w’otondo. (Luka 3:38) Oko wakandawasha Ɛdɛna oko ɛnyɛlɔ, Papa ka l’olongo k’Adama l’Eva akawasha ɔkɛndɛ wa vɔ nanula Paradiso dia tɔ kokanɛ l’okama a nkɛtɛ w’otondo. Nkɛtɛ k’otondo kakahombe ndola l’anawɔ.—Etatelu 1:28.
6 Koko, kombeta ndoko edja, Adama l’Eva wakayohomanaka l’ohemba wendana l’okitanyiya, ohemba wendana la kɔlamelo. L’ohemba akɔ, Eva akakɔ ntondo ko Adama l’ɔkɔngɔ—vɔ tshɛ komonga la lowando lo ngandji kakawawaokaka. Wakasale dui dia kɔlɔ efula. Vɔ mɛtɛ kokoka dimanyiyama! Omalɔkɔ, vɔ wakashisha diokanelo diasawɔ la Nzambi, wakatshanyema oma lo nkumbo kande, ndo wakawatondja oma l’Ɛdɛna. Ɛlɔ kɛnɛ, tekɔ lo tetemala mɛna etombelo w’oma lo pɛkato kawɔ. (Etatelu 2:16, 17; 3:1-6, 16-19, 24; Romo 5:12) Onde takɔshi wetshelo oma lo kɛnɛ kakasalema? Kakɔna kasalaso lo menda ngandji ka Nzambi na? Onde tɛdikɔ tɔsaso lushi la lushi mɛnyaka ɔnɛ sho mandolaka ngandji kande?—1 Joani 5:3.
7 Kânga mbele ambutshi aso wa ntondo wakayala la lɔhɛndɛ la mamba lo kɛnɛ tshɛ kakâsalɛ Nzambi, ngandji ka Nzambi kɔmbɔla. Oma lo kɛtshi kakandokaka anto waki l’etena kɛsɔ ko watotɔ—ndo katokande sho wanɛ wasɛna ɛlɔ kɛnɛ—Nzambi akatshike Adama l’Eva dia vɔ mbota ana la ntondo ka vɔ mvɔ. (Etatelu 5:1-5; Mateu 5:44, 45) Otondoyala nde kosala ɔsɔku, tshike ndoko ɔtɔi a l’atei aso lakotɔ. Oma lo woho wakandayasholaka lolango lande yema yema, Jehowa akasha ana w’Adama tshɛ wakahombe ndjoyala la mbetawɔ ɔkɔkɔ wa vɔ monga l’elongamelo. (Etatelu 3:15; 22:18; Isaya 9:6, 7) L’atei a tɛdikɔ takandɔshi, nde akalɔngɔsɔla ndo woho wakoka anto wa wedja tshɛ kondja kɛnɛ kakashisha Adama, mbut’ate kondja lɔsɛnɔ la kokele oko wanɛ wambetawɔma lo nkumbo ka Nzambi ka l’andja w’otondo. Nde akasale ngasɔ lam’akandakimɔ tshungo.
Lande Na Kimɔ Tshungo?
8 Onde mɛtɛ aki ohomba dia lɔsɛnɔ l’onto kimɔma oko oshinga w’etshungwelo? Onde Nzambi takandakoke mbuta tsho ɔnɛ kânga mbahomba Adama l’Eva mvɔ nɛ dia vɔ wakatɔmbɔkɔ, anawɔ tshɛ wayokitanyiyaka awui a Nzambi kokaka sɛna pondjo pondjo? Lo kanyi y’onto lele hɛnyi etale, dikambo dia ngasɔ mɛnamaka oko ɔlɔlɔ. Koko Jehowa ‘nangaka losembwe la sambo k’ɔlɔlɔ.’ (Osambu 33:5) Adama l’Eva wakayotaka ana paka l’ɔkɔngɔ wa vɔ monga atshi wa pɛkato; ɔnkɔnɛ, ndoko ɔnawɔ ɔtɔi lakotɔ kokele. (Osambu 51:5) Vɔ wakahowɔ pɛkato, ndo dilanya dia pɛkato ele nyɔi. Otondoyala Jehowa akanya asho oma lo dikambo sɔ, ko ɛnyɛlɔ kakɔna kotondosha ase nkumbo kande ka l’andja w’otondo na? Nde kokoka mɔnyɔla ɛlɛmbɛ ande ndamɛ wa losembwe. Nde akayele kɛnɛ kalɔmbama lo losembwe. Ndoko onto lele la shadiya ya mbuta ɔnɛ Nzambi akasale kɔlɔ lo yoho yakandakandola akambo asɔ.—Romo 3:21-23.
9 Ko lâsɔ, ngande wakakoke etshina kasungana mpikama dia tshungola ana w’Adama wakitanyiya awui wa Jehowa la ngandji tshɛ na? Naka onto la kokele akahombe mvɔ nyɔi k’olambo, kete lo ndjela losembwe, nɛmɔ dia lɔsɛnɔ lɔsɔ la kokele diotokoka komba pɛkato ya wanɛ wetawɔ tshungo diakɔ ndo wele la mbetawɔ lɔkɔ. Lam’ele oma lo pɛkato k’onto ɔtɔi, Adama, mbakayoyala anto tshɛ atshi wa pɛkato, dikila diakatshulwama diaki onto okina la kokele, diele la nɛmɔ diɛdimi popo, diakakoke, lo ndjela losembwe, tshungola kɛnɛ kakashisha Adama. (1 Timote 2:5, 6) Ko oma lende akakoke onto la ngasɔ tanema na?
Oshinga wa Wolo Efula
10 L’atei w’ana w’Adama, otshi wa pɛkato, ndoko ɔtɔi lakakoke kimɔ kɛnɛ kakahombamaka dia tshungola akoka wa lɔsɛnɔ wakashisha Adama. “Nduku otoi l’atei awo leya ntshungula unyandi, kuyanga mbisha [Nzambi, NW] ushinga w’etshungwelu. Etshungwelu [k’anima awɔ, NW] keko ushinga a wulu, to hakieyi nkuka pundju, dia ndi numba pundju, la diaha ndi mena Difuku.” (Osambu 49:7-9) Lo dihole dia nde tshika anto aha l’elongamelo kɛmɔtshi, Jehowa ndamɛ, oma lo kɛtshi kande, akasale kɛnɛ kahombama.
11 Jehowa kotoma ondjelo ɔmtɔshi oya la nkɛtɛ dia nde ndjodimbiya mvɔ lo kolola demba dimɔtshi di’onto diakandayɔlɔta lɔlɔta ko tete nde akasɛnaka lɔkɔ oko etongami ka lo nyuma. Koko, oma lo dihindo dimɔtshi diele paka ndamɛ Nzambi oto mbakakoke sala, Otungi akɔshi lɔsɛnɔ la lonto l’ɔnande ɔmɔtshi la l’olongo ko nde mbidja l’otema wa omoto ɔmɔtshi lakawelɛka Mariya, ɔna Heli, la lo dioho dia Juda. Wolo wa Nzambi wakamba olimu, mbut’ate nyuma kande, akalame ehamelo k’ɔna ɔsɔ l’otema a nyango ko nde akotɔ onto la kokele. (Luka 1:35; 1 Petero 2:22) Ɔna akɔ ɔsɔ akayoyalaka la oshinga wakahombamaka dia kimɔ tshungo diakahombe ndjokotsha kɛnɛ kalɔmbama lo losembwe la Nzambi.—Heberu 10:5.
12 L’atei wa nunu la nunu di’anande wa l’olongo, Jehowa ɔna akɔna akandasha ɔkɛndɛ ɔsɔ na? Nde akasha ɔnɛ lelɛwɔ l’Afundelo ɔnɛ ‘Ɔnande ɛtɔi lakandôte.’ (1 Joani 4:9) Tshɛkɛta shɔ mɛnyaka kɛnɛ kakinde ntondo l’olongo, koko aha kɛnɛ kakandayoyalaka lam’akandayotɔ oko onto. Nde mbele ɔnɛ lakatongama oma le Jehowa ndamɛ aha l’ekimanyielo k’etongami kekina. Nde mbele Enondo wa ditongami tshɛ. Nde mbakɔsama oma le Nzambi dia tonga ditongami dikina tshɛ. Andjelo wekɔ ana wa Nzambi, oko waki Adama ɔna Nzambi. Koko Bible mbutaka ɔnɛ Yeso ekɔ la ‘lotombo lele oko l’ɔna ɛtɔi lôtwe oma le she.’ Tɔ mbutaka nto ɔnɛ nde mbidjasɛ lo ‘ntolo ka She.’ (Joani 1:14, 18) Diokanelo diele lam’asande la She diekɔ wolo efula, diekɔ paka lam’asawɔ vɔ ahende ato, ndo ndola la ngandji. Nde mbokaka anto ngandji oko awaoka She. Tukedi 8:30, 31 mɛnyaka ngandji kele la She otsha le Ɔnakɔ, ndo ngandji kele l’Ɔnakɔ otsha le anto: ‘Dimi lakayoyala ɔnɛ lakalekaka nangema efula oma le nde [Jehowa] lushi la lushi, ndo dimi lakangɛnangɛnaka tena tshɛ la ntondo kande, . . . diangɔ diakamalangaka efula [dimi Yeso, Okambi wa Kɔmba waki Jehowa, lomba latɛkɛtama oko tshondo y’onto] ele ana w’anto.’ Ɔna ɔsɔ loleki ohomba efula mbakatomama oma le Nzambi oya la nkɛtɛ dia ndjokimɔ tshungo. Diɔ diakɔ mɛtɛ diele ɛtɛkɛta ɛnɛ wakate Yeso wekɔ ɛtɛkɛta wa wotsho efula: “[Nzambi, NW] akalangi wa la kete utamanya, mbakandawasha On’andi etoi lakanduti”!—Joani 3:16.
13 Dia nde tokimanyiya yema dia sho mpotɔ dikambo sɔ, edja efula la ntondo ka Yeso ndja lanɛ la nkɛtɛ, Nzambi akatɛ Abarahama, ambeta oko ɛnɔnyi 3890, ate: “Ose etoi kaye k’ona, Isaka, lalekaye mbuka ngandji. Uneli, utshu la ndi lu kete ya Moriya. Kutûlambuli ulambu wa lutshumba l’ukungu omotshi wayumutukenya.” (Etatelu 22:1, 2) Oma lo mbetawɔ kande, Abarahama aketawɔ sala dui sɔ. Ohotokoyadja lo dihole di’Abarahama. Otoyosala otondoyala ɔsɔ aki ɔnayɛ, tshɔi yayɛ y’ɔna, lalangayɛ efula na? Asolo ayɛ ngande wotowoyala wonya wotoyohembolaka nkonyi y’olambo wa lotshumba, lam’otoyɔkɛndakɛnda nshi efula otsha lo nkɛtɛ ya Mɔriya, ko kitsha ɔnayɛ lâdiko di’elambwelo na?
14 Lande na kakoka asolo w’ombutshi wa kɛtshi monga ngasɔ na? Etatelu 1:27 mbutaka ɔnɛ Nzambi akatonge onto l’efanelo Kande. Ngandji kaso la kɛtshi kaso mɛnyaka lo yoho ya tshitshɛ ngandji la kɛtshi kele la Jehowa ndamɛ. Lo dikambo di’Abarahama, Nzambi akekɛ lonya lande, ko Isaka konambɔma mɛtɛ oko olambo. (Etatelu 22:12, 13; Heberu 11:17-19) Koko lo dikambo diande ndamɛ, Jehowa kondjotona kimɔ tshungo, kânga mbele ɔsɔ komonga dui dia tshitshɛ le nde ndamɛ ndo le Ɔnande. Dikambo sɔ diakasalema komonga ɔkɛndɛ wakahombe Nzambi kotsha, koko ɔsɔ aki ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ ande wa mamba. Onde sho mandolaka dikambo sɔ oma k’ɛse otema?—Heberu 2:9.
Kɛnɛ Kakayokoka Tshungo Sala
15 Yɛdikɔ shɔ yoludi la ngandji yakɔshi Nzambi yekɔ la shɛngiya ya wolo lo nsɛnɔ ya wanɛ wayietawɔ ndo wele la mbetawɔ lɔkɔ. Ntondotondo, vɔ wakangana la Nzambi l’ɔtɛ wa pɛkato yawɔ. Oko wata Dui diande, vɔ waki ‘atunyi nɛ dia vɔ wakadjaka tokanyi tawɔ lo etsha wa kɔlɔ.’ (Kolosai 1:21-23) Koko vɔ ‘wakayokanaka la Nzambi nto l’ekimanyielo ka nyɔi k’Ɔnande.’ (Romo 5:8-10) Lam’ele vɔ wakatshikitanya yoho yawɔ ya lɔsɛnɔ ndo waketawɔ edimanyielo ka pɛkato kasha Nzambi wanɛ wele la mbetawɔ lo olambo wa Kristo, vɔ wambokondja nkum’otema ka pudipudi.—Heberu 9:14; 1 Petero 3:21.
16 Jehowa akɛnya ɔlɔlɔ ande w’ɔtɛkɔya le djui ya tshitshɛ ya l’atei w’anto asɔ, mbut’ate le lemba la tshitshɛ, dia vɔ tosangana kâmɛ l’Ɔnande lo Diolelo dia l’olongo, dia kotsha sangwelo dia Nzambi dia l’etatelo diendana la nkɛtɛ. (Luka 12:32) Djui shɔ yekɔ anto wakɔsama ‘oma lo dibila tshɛ, oma l’ɛtɛkɛta tshɛ, oma lo weho w’anto tshɛ ndo oma lo wedja tshɛ . . . dia vɔ monga diolelo la ɛlɔmbɛdi wa Nzambi kaso, ndo vɔ wayolɛ nkɛtɛ oko nkumi ya dikanga.’ (Enyelo 5:9, 10) Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafundɛ anto asɔ ate: “Nyu nyakalongola nyuma ka mbɔsama oko ana, oma lo nyuma kakɔ mbahangɔhangɔso shate: ‘Abba, Papa!’ Nyuma twamɛ mɛnyaka kâmɛ la yimba yaso ɔnɛ tekɔ ana wa Nzambi. Lâsɔ, naka tekɔ ana, kete tekɔ ekitɔ: eelo, ekitɔ wa Nzambi, koko ekitɔ kâmɛ la Kristo.” (Rɔmɔ 8:15-17, NW) Lam’ele Nzambi akawaɔshi oko anande, vɔ wakakondja diokanelo dioludi la ngandji, diokanelo diakashisha Adama; koko anasɔ wayokondja waɛsɛ akina nto wa kamba olimu l’olongo—waɛsɛ asɔ Adama kombakondja kânga yema. Diɔ diakɔ mɛtɛ diakate ɔpɔstɔlɔ Joani ate: “Nyendi wuhu wa ngandji kakatuki Shesu dia shu mbetama ana wa [Nzambi, NW]”! (1 Joani 3:1) Anto asɔ, Nzambi hawaɛnya paka ngandji kotumbi oma l’awui w’eshika keto (a·gaʹpe) koko nde mbaɛnyaka ndo lolango l’oma l’otema (phi·liʹa), lolango latanema lo diokanelo diasa angɛnyi w’eshika.—Joani 16:27.
17 Ndo anto akina—wanɛ tshɛ wele la mbetawɔ lo tɛdikɔ toludi la ngandji takɔshi Nzambi dia mbisha anto lɔsɛnɔ lo tshimbo ya Yeso Kristo—Jehowa mbashaka diaaso dia vɔ kondja diokanelo di’ohomba efula diakashisha Adama. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akate ate: “L’asolo walokɔlokɔ mbakongɛ ditongami [anto, ditongami diakotɔ oma le Adama] woshwelo w’ana wa Nzambi [mbut’ate vɔ wekɔ lo kongɛ etena kayɛnama akambo hwe ɔnɛ ana wa Nzambi wele ekitɔ kâmɛ la Kristo lo Diolelo dia l’olongo wekɔ lo kamba olimu dia kimanyiya anto]. Nɛ dia ditongami diakalɛndjama l’akambo w’anyanya [vɔ wakotɔ lo pɛkato l’elongamelo ka mvɔ, ndo ndoko kakawakoke ntsha dia vɔ ndjâtshungola vamɛ], aha oma lo lolango ladiɔ hita koko oma l’ɔtɛ w’ɔnɛ lakadilɛndja, l’ɔtɛ w’elongamelo [k’oma le Nzambi] k’ɔnɛ ditongami ndo diɔ lawɔ diayotshungɔ oma lo lɔhɔmbɔ l’ɛhɔndɛlɔ ko kondja lotshungɔ la lotombo l’ana wa Nzambi.” (Rɔmɔ 8:19-21, NW) Lotshungɔ lɔsɔ ayololembetshiya na? Lɔ layolembetshiya ɔnɛ vɔ wambotshungɔ oma lo lɔhɔmbɔ la pɛkato la nyɔi. Vɔ wayonga kokele lo yimba ndo lo demba, wayodjasɛ lo Paradiso, ndo wayonga la lɔsɛnɔ la pondjo; l’edja ka lɔsɛnɔ lakɔ la pondjo, vɔ wayɔngɛnangɛnaka la eongelo kawɔ ka kokele ndo wayɛnyaka lowando lele lawɔ otsha le Jehowa, ɔtɔi akɔ wa Nzambi ka mɛtɛ. Kakɔna kakasalema ɔnɛ kele akambo asɔ tshɛ kawoyonge na? Akambo asɔ tshɛ wayosalema diɛsɛ oma lo olambo w’etshungwelo wakakimɔ Ɔn’ɛtɔi lakote Nzambi.
18 Lo ngɔndɔ ka Nisana 14, l’ɔnɔnyi 33 T.D., lo etenyi ka luudu la la diko, la Jerusalɛma, Yeso akamɛ sala Eohwelo ka nyɔi kande. Eohwelo ka nyɔi kande kasalema ɔnɔnyi l’ɔnɔnyi ekɔ dikambo di’ohomba efula lo nsɛnɔ y’Akristo tshɛ wa mɛtɛ. Yeso ndamɛ akadje didjango nɛ ate: “Kanyutshaki okone, dia mbuhomi.” (Luka 22:19) L’ɔnɔnyi ɔnɛ wa 1997, Eohwelo kɛsɔ kayosalema l’ɔkɔngɔ wa ɛɔtwɛlɔ ka wonya lo ngɔndɔ ka Asase a Ndjoko 23 (l’etena kɛsɔ mbatatɛ ngɔndɔ ka Nisana 14). Lushi lɔsɔ, ndoko dikambo diayoyala ohomba efula oleki wɛ monga lo Eohwelo kɛsɔ ka nyɔi ka Yeso.
[Study Questions]
1. L’ɔkɔngɔ wa ɛɔtwɛlɔ ka wonya lo Asase a Ndjoko 23, bonde kayotshumana miliyɔ y’anto lo Mbalasa ya Diolelo ndo l’ahole akina wa nsanganya lo nkɛtɛ k’otondo?
2. Naa wembola wele tayokimanyiyama naka sho tshɛ ndjambola lo dikambo dia kɛnɛ kasalaso lo menda ngandji ka Nzambi?
3. (a) Lande na kele mɛnya ngandji bu dikambo dia diambo le Nzambi? (b) Ngande wɛnama nkudu la lomba la Nzambi lo diangɔ diakandatonge?
4. Lo diangɔ diakatongama diɛnama, naa djembetelo ya ngandji ka Nzambi yahombaso sho tshɛ mɛna ndo mandola?
5. Ngande wakɛnya Jehowa Adama l’Eva ngandji k’efula kakandawaokaka?
6. (a) Ngande wɛnayɛ ɔtɔmbɔkwɛlɔ w’Adama l’Eva? (b) Kakɔna kakoka mɛnya ɔnɛ takɔshi wetshelo ɔmɔtshi oma lo kɛnɛ kakasalema l’Ɛdɛna ndo ɔnɛ ewo kɛsɔ kambotokimanyiya?
7. Oyadi kakɔna tshɛ kakasale Adama l’Eva, ngande wakɛnya Jehowa ngandji kokande anawɔ?
8. Bonde kele Nzambi kokoka mbuta tsho ɔnɛ kânga mbahomba Adama l’Eva mvɔ, ndoko ɔnawɔ ɔtɔi lele l’okitanyiya lahomba mvɔ?
9. Lo ndjela losembwe la Nzambi, woho akɔna wa tshungo diakahombamaka?
10. Bonde kele ana w’Adama kokoka kimɔ tshungo diakahombamaka?
11. Lo yoho yakɔna yakakimɔ Jehowa lɔsɛnɔ l’onto la kokele lakahombamaka dia lɔ monga tshungo diasungana?
12. (a) Lo yoho yakɔna yele Yeso ‘Ɔna ɛtɔi lakote’ Nzambi? (b) Ngande waleka mɛnama ngandji katoka Nzambi lo woho wakandatome Ɔnande akɔ ɔsɔ dia ndjokimɔ tshungo?
13, 14. Ɔkɔndɔ wa lo Bible wɛnya woho wakayange Abarahama nambola Isaka pombaka tokimanyiya dia sho mpotɔ dikambo diakɔna lo kɛnɛ kakasale Jehowa? (1 Joani 4:10)
15. Tshungo sɔ diakakimɔma diekɔ la shɛngiya yakɔna lo nsɛnɔ y’anto kânga lo dikongɛ di’akambo dia nshi nyɛ?
16. Ɛtshɔkɔ akɔna wambowosha lemba la tshitshɛ l’ɛkɔkɔ l’ɔtɛ wa mbetawɔ kele lawɔ lo tshungo?
17. (a) Diaaso diakɔna diambowosha wanɛ tshɛ wele la mbetawɔ lo tshungo? (b) Kakɔna kayolembetshiya “lotshungɔ la lotombo l’ana wa Nzambi” le wɔ?
18. L’ɔkɔngɔ wa ɛɔtwɛlɔ ka wonya lo Asase a Ndjoko 23, kakɔna kayotosala, ndo lande na?
[Caption]
[Questions]
[Caption on page 24]
[Caption on page 24]
Nzambi akakimɔ Ɔnande ɛtɔi lakotama
[Caption on page 26]
[Review on page 26]
Ngande Wayoyokadimola?
◻ Ngande wakɛnya Nzambi ngandji k’efula kokande anto?
◻ Lande na kakahombamaka lɔsɛnɔ l’onto la kokele dia tshungola tokanula t’Adama?
◻ Naa oshinga wa wolo wakafute Jehowa dia kimɔ tshungo?
◻ Akambo akɔna wakayokoka salema ndo wayosalema diɛsɛ oma lo tshungo?