Akɛndji Wa Wɔladi A Nzambi Wambelamɛ Ɔnɛ Amɛnyi Ɔlɔ
“Atshungwami wa [Jehowa] wayukalula, wayukuma pulu la Siona wayimbi esambu. Ku ongenongeno wa pundju wayukumba ete awo.”—ISAYA 35:10.
NSHI nyɛ mɛtɛ mbamboleka anto monga l’ohomba w’ɔmɛmbi wa lokumu l’ɔlɔlɔ. Anto wekɔ l’ohomba wa mamba w’onto ɔmɔtshi lata awui wa mɛtɛ lo dikambo dia Nzambi la di’asangwelo ande; wekɔ l’ohomba w’ɔmɛnyi ɔmɔtshi wa dihonga wayewola anto wa kɔlɔ lo dikambo di’elanyelo kawɔ kayaye ndo kimanyiya wanɛ wele l’etema wosembwe dia vɔ kondja wɔladi a Nzambi.
2 Lo nshi ya wodja w’Isariyɛlɛ w’edjedja, Jehowa akate ɔnɛ nde ayotoma akɛndji wa ngasɔ. L’ekomelo k’eleko ka divwa la ntondo ka tena diaso nɛ, omvutshi Amɔsɛ akate ate: “Mete, Khumadiondjo [Jehowa] hatutshaka nduku dikambu, tshikima ndi ambutashudi dikambu diandi dia lu usheshe le ekambi andi amvutshi.” (Amose 3:7) Lo deko diakayetaka l’ɔkɔngɔ w’ɛtɛkɛta ɛsɔ mbutama, Jehowa akayosalaka akambo efula wa mamba. L’ɔnɔnyi wa 607 N.T.D., nde akasha wodja wakandasɔnɔla dilanya dia woke nɛ dia vɔ wakɔ̂tɔmbɔkwɛ ndo waki l’onongo wa dikila di’anto. Nde akasha ndo wedja wakasukana l’Isariyɛlɛ dilanya nɛ dia vɔ wakangɛnangɛnaka lam’akasowaka Isariyɛlɛ. (Jeremiya tshapita 46-49) Oma lâsɔ, l’ɔnɔnyi wa 539 N.T.D., Jehowa akayɔkɔsha Babilɔna, wodja wakaleke wolo l’andja w’otondo lo nshi shɔ, ko l’ɔnɔnyi wa 537 N.T.D., atshikadi w’Isariyɛlɛ wakakalola lo nkɛtɛ yawɔ dia vɔ tohika tɛmpɛlɔ nto.—2 Ekondo 36:22, 23.
3 Ɔsɔ aki akambo w’ohomba efula ndo, lo ndjela ɛtɛkɛta w’Amɔsɛ, Jehowa akewoya amvutshi akambo asɔ la ntondo; amvutshi akɔ wakakambaka olimu w’akɛndji, wakewolaka Ase Isariyɛlɛ lo dikambo dia kɛnɛ kakâkongɛka la ntondo. L’atei w’eleko k’enanɛi la ntondo ka tena diaso nɛ, Jehowa akatondja Isaya. L’atei w’eleko k’esambele la ntondo ka tena diaso nɛ, nde akatondja Jeremiya. Ko, otsha l’ekomelo k’eleko kakɔ k’esambele, nde akayotondja Ezekiyɛlɛ. Amvutshi asɔ vɔ l’amvutshi akina wa kɔlamelo wakewoyaka anto asangwelo tshɛ wa Jehowa dimɛna dimɛna.
Woho Wakokaso Mbeya Akɛndji wa Nzambi Nshi Nyɛ
4 Kayotota lo nshi yaso nyɛ na? L’andja ɔnɛ, anto efula mɛnaka oko dikambo dimɔtshi dia kɔlɔ efula diayanga salema lam’ɛnawɔ woho watalana tshunda di’anto. Anangi wa losembwe wekɔ la pâ ka mamba lo lumu lam’ɛnawɔ lokeso ndo lokambokambo la kɔlɔ lasalema lo Lokristokristo. Oko wakadite Jehowa l’onyɔ w’Ezekiyɛlɛ, vɔ ‘wekɔ lo kuma akumu ndo wekɔ lo ndela lo menda akambo tshɛ wa wɔnɔnyi wasalema l’atei awɔ.’ (Ezekiyele 9:4) Koko, efula haweye kɛnɛ kasangoya Jehowa. Lâsɔ pombaka onto ɔmɔtshi mbaewoya.
5 Onde ɛlɔ kɛnɛ ekɔ onto ɔmɔtshi latɛkɛta la dihonga oko Isaya, Jeremiya la Ezekiyɛlɛ? Yeso akɛnya ɔnɛ onto ɔmɔtshi ayonga ngasɔ. Lam’akandataka akambo wayoyala lo nshi yaso nyɛ, Yeso akate ate: “Lukumu l’ololo lone la diulelu layusambishama lu kete tshe, uku omenyi le wedja tshe. L’okongo diku, ekumelu kayuya.” (Mateu 24:14) Akɔna akotsha pɔlɔfɛsi kɛsɔ nshi nyɛ, akamba olimu w’ɔkɛndji ndo w’osambisha wa lokumu l’ɔlɔlɔ na? Awui wa lo nshi yaso nyɛ wafɔna l’awui wa lo nshi y’Isariyɛlɛ w’edjedja tokimanyiyaka dia sho kadimola dimbola sɔ.
6 Lo nshi ya lonyangu efula yakalɔ̂maka Ta dia Ntondo di’Andja w’Otondo, ekambi wa Jehowa wa nshi nyɛ, mbut’ate atshikadi w’“Isariyɛlɛ wa Nzambi” wakakitama nyuma k’ekila, wakɔtɔ lo lɔhɔmbɔ oko woho waki Isariyɛlɛ w’edjedja la Babilɔna. (Ngalatiya 6:16, NW) Vɔ wakatɔlama lo lɔhɔmbɔ la lo nyuma otsha lo Babilɔna ka Woke kele etshumanelo k’ɛtɛmwɛlɔ tshɛ wa kashi wa l’andja w’otondo, lɛnɛ ele Lokristokristo la dihole dioleki woke ndo l’onongo woleki woke. Koyanga mbakidiɔ ɔsɔku, ɛtɛkɛta wakatɛ Jehowa Ezekiyɛlɛ akɛnyaka ɔnɛ Akristo asɔ komonga oko wanɛ wambokalema. Jehowa akate ate: “Dimi layunyusanganya uma l’atei a wedja, layunyukaluya uma l’atei a waulelu wakamanyuhandjula, ku layunyusha kete ya Isariyele.” (Ezekiyele 11:17) Dia nde kotshɛ Isariyɛlɛ w’edjedja daka sɔ, Jehowa akatondja Kurɔ k’Ose Pɛrɛsiya, ko Kurɔ kakɔ akayɔlɛmbia Babilɔna, wodja wakaleke wolo l’andja w’otondo lo nshi shɔ, ko nde akasha atshikadi w’Isariyɛlɛ diaaso dia vɔ kalola lo nkɛtɛ yawɔ. Ko kayotota lo dikambo dia nshi yaso nyɛ na?
7 L’etatelo k’eleko kɛnɛ, tolembetelo takɛnyaka hwe ɔnɛ Kurɔ kɛmɔtshi ka Woke ekɔ lo ntsha olimu. Kurɔ kakɔ kɛsɔ âkinde na? Ɔsɔ aki paka Yeso Kristo, ɔnɛ lakahema l’okudi wa Diolelo dia l’olongo l’ɔnɔnyi wa 1914. Nkumekanga kɛsɔ ka woke akɛnya lolango lande l’ɔlɔlɔ le anango w’akitami, wanɛ waki lanɛ la nkɛtɛ, lam’akatshungɔ Akristo w’akitami lo nyuma lo 1919 ko vɔ kalola oya lo ‘nkɛtɛ’ yawɔ, mbut’ate oya lo eongelo kawɔ ka lo nyuma. (Isaya 66:8; Enyelo 18:4) Lo yoho shɔ mbakakotshama pɔlɔfɛsi k’Ezekiyɛlɛ 11:17 lo nshi yaso nyɛ. Lo nshi y’edjedja, akahombama paka Babilɔna nkɔ ko Ase Isariyɛlɛ kondja diaaso dia vɔ kalola lo nkɛtɛ yawɔ. Okalwelo w’Isariyɛlɛ wa Nzambi lo nshi yaso nyɛ lo nkɛtɛ yawɔ aki mɛtɛ djembetelo yakɛnyaka ɔnɛ Babilɔna ka Woke ambɔkɔ l’anya wa Kurɔ ka Woke. Ondjelo wa hende wa lo Enyelo tshapita 14 akatatshi dikambo di’ɔkwɛlɔ ɔsɔ lam’akandahangɔhangɔ ate: “Babilona ka wuki kambunyuko, kambunyuko, kene kakanoshaka waulelu tshe wanu wa kele k’akambu wa munanyi yato!” (Enyelo 14:8) Ngala yambokadimwɛ Babilɔna ka Woke, djekoleko Lokristokristo! Ande ɔtshɔkɔ le Akristo wa mɛtɛ lee!
8 Lo Ezekiyele 11:18-20, omvutshi Ezekiyɛlɛ ekɔ lo kɔndɔla ɔngɛnɔngɛnɔ wa wodja wa Nzambi l’ɔkɔngɔ wa vɔ kalola lo nkɛtɛ yawɔ. Ekotshamelo ka ntondo k’ɛtɛkɛta ande akendanaka la ɛdiɛlɔ k’Isariyɛlɛ lo nshi y’Ɛzɛra la Nehemiya. Ekotshamelo kawɔ ka nshi nyɛ mendanaka la dui dimɔtshi dia ngasɔ. Nyɛsɔ tênde woho wafɔna ekotshamelo ka ntondo la ka nshi nyɛ. Jehowa ekɔ lo mbuta ate: “Vo wayutsho utsha leko [lo nkɛtɛ yawɔ], ku wayutunya dikishi tshe la diango tshe dia wononyi leko.” Lo ndjela pɔlɔfɛsi kɛsɔ, tatɛ oma l’ɔnɔnyi wa 1919, Jehowa akɛdia ekambi ande ndo akanyomowasha wolo dia vɔ mbokambɛ. Oma l’atei a dihole diawɔ dia lo nyuma, vɔ wakatatɛ minya ditshelo la wetshelo wa Babilɔna wakawaetɛka mindo lo asho wa Nzambi.
9 Lo ndjela divɛsa 19, Jehowa akayotetemala mbuta ate: “Dimi layuwasha utema otoi, layudja nyuma k’uyuyu l’atei awo. Dimi layunya etema w’ave uma l’alimba awo, layuwasha etema w’emunyi.” Lo ndjela ɛtɛkɛta ɛsɔ, l’ɔnɔnyi wa 1919 Jehowa akasanganya ekambi ande w’akitami, ko nde akawasha “utema otoi,” lo yoho ya didjidji, dia vɔ mbokambɛka ‘dihɛka lo dihɛka.’ (Zefaniya 3:9) Lâdiko dia lâsɔ, Jehowa akasha ekambi ande nyuma k’ekila dia tɔ nyomowasha wolo wa vɔ kamba olimu w’esambishelo ndo dia vɔ ntɔ elowa w’ɛlɔlɔ wofundami lo Ngalatiya 5:22, 23. Lo dihole di’otema wa lonyû, otema wele oko dive, Jehowa akawasha otema wa wɔdu, wa tɛpɛtɛpɛ, otema w’okitanyia ndo wetawɔ lolango lande.
10 Lande na kakasale Jehowa dikambo sɔ na? Jehowa ndamɛ ekɔ lo mɛnya bonde kakandadisale. Ezekiyele 11:20 totɛka ɔnɛ: “Dia vo mbeya ndjela elembe ami la nama adjangu ami la mbatsha. Ku vo wayuyala wudja ami, la dimi layuyala [“Nzambi kawɔ,” NW].” Ase Isariyɛlɛ wa Nzambi wakeke dia kitanyiyaka ɛlɛmbɛ wa Jehowa, lo dihole dia vɔ ndjelaka tokanyi tawɔ hita. Vɔ wakeke dia salaka lolango la Nzambi aha la mboka anto wɔma. Lo yoho shɔ mbakawayatshikitanya efula l’Akristo wa l’ɛlɔmɔ wa lo Lokristokristo. Vɔ waki wodja wa Jehowa. Oko wakiwɔ wodja ande, Jehowa aketawɔ mbaɔsa oko akɛndji ande, oko “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ.”—Mateo 24:45-47, NW.
Ɔngɛnɔngɛnɔ w’Akɛndji wa Nzambi
11 Onde wɛ kokaka kanyiya ɔngɛnɔngɛnɔ waki l’Akristo asɔ lam’akawɛnyi diɛsɛ diakawakondja? Lo tshɛ kawɔ, vɔ wakataka ɛtɛkɛta wofundami lo Isaya 61:10 ɔnɛ: “[Mɛtɛ] dimi layongenangena le [Jehowa]. Utema ami ayutamanya ngenangena le [“Nzambi kami,” NW].” Daka nɛ dia lo Isaya 35:10 diakakotshama le wɔ: “Atshungwami wa [Jehowa] wayukalula, wayukuma pulu la Siona wayimbi esambu. Ku ongenongeno wa pundju wayukumba ete awo. Vo wayutamanya ngenangena, ku okei la tukuku wayushila.” Ngasɔ mbakangɛnangɛnaka akɛndji wa Jehowa, akɛndji wa wɔladi a Nzambi, l’ɔnɔnyi wa 1919, lam’akawatatɛ sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ le anto tshɛ. Tatɛ oma l’etena kɛsɔ polo ndo ɛlɔ kɛnɛ, vɔ hawohekɔ olimu ɔsɔ, ndo ɔngɛnɔngɛnɔ awɔ wambonyomoleka fulanɛ. Lo Dako diande dia lo Dikona, Yeso akate ate: ‘Ɔlɔ le wanɛ wadja wɔladi, nɛ dia vɔ wayelamɛ ɔnɛ ana wa Nzambi.’ (Mateu 5:9) Tatɛ oma l’ɔnɔnyi wa 1919 polo ndo ɛlɔ kɛnɛ, atshikadi w’‘ana wa Nzambi,’ akitami wa nyuma, wekɔ lo mɛna mɛtɛ k’ɛtɛkɛta ɛsɔ.
12 L’edja k’ɛnɔnyi wakatetaka, lofulo l’Ase Isariyɛlɛ wa Nzambi lakatadɛka tsho edja ndo l’ɛnɔnyi wa 1930, lam’akasukana ekomelo k’otshumanyelo w’atshikadi w’akitami. Onde lâsɔ lofulo l’esambisha wa lokumu l’ɔlɔlɔ lakakomɛ mbudɛ l’etena kɛsɔ? Kema, lofulo lɔsɔ lakatetemala mbudɛ. Olui a woke w’Akristo wele l’elongamelo ka sɛna la nkɛtɛ wakatatɛ mɛnama, ko wakɔtɔ l’ɔnɔngɔ w’anangɛwɔ w’akitami dia kamba olimu w’esambishelo. Ɔpɔstɔlɔ Joani akɛnyi olui ɔsɔ a woke lo ɛnɛlɔ, ndo ekɔ ohomba sho menda woho ɔnɛ wakɔndɔlande anto akɔ asɔ ɔnɛ: ‘Vɔ wekɔ la ntondo k’okudi wa Nzambi; ndo wekɔ lo mbokambɛ olimu w’ekila ndo la yanyi ndo l’otsho.’ (Enyelo 7:15) Mɛtɛ, olui a woke wakamɛ kambɛ Nzambi olimu l’ohetoheto. Diɔ diakɔ diele, lam’akatatɛ lofulo l’akitami kitakita, l’ɔkɔngɔ w’ɔnɔnyi wa 1935, angɛnyi awɔ wa kɔlamelo wakatetemala ntɔla olimu w’esambishelo otsha la ntondo l’ohetoheto wa mamba.
13 Lo yoho shɔ mbakakotshama divɛsa di’Isaya 60:3, 4 diata ɔnɛ: “Wedja wayuya dia ndjuyanga usasi aye, la khumi ya dikanga wayusamanya uya lu ngaingai k’esenyelo kaye la pindju. Edia ashu aye, endi l’utshimba. Vo tshe wambomota kame, wuyayi uya le ye. An’aye w’apami wayuya uma l’etali, la an’aye w’amantu wayembama lu tukundu.” Ɔngɛnɔngɛnɔ wakayala l’Isariyɛlɛ wa Nzambi l’ɔtɛ w’akambo asɔ kɔndwama lo yoho ya dimɛna efula lo Isaya 60:5; divɛsa sɔ totɛka ɔnɛ: “Lam’ayuyena dikambu ne, we ayongenangena. Utema aye ayulimbolimbo l’ongenongeno, ne dia engonyi wa lu ashi a waki wayukadimo le ye, la ekundji a wedja wayuya le ye.”
Ɔlɔngɔswamelo wa Jehowa Wekɔ lo Takɛndakɛnda
14 L’ɔnɔnyi wa 613 N.T.D., Ezekiyɛlɛ akɛnyi ɛnɛlɔ ka mamba k’ɔlɔngɔswamelo wa l’olongo waki Jehowa wele oko pusupusu katakɛndakɛnda. (Ezekiyele 1:4-28) Oma lâsɔ ko Jehowa ndjowotɛ ate: “On’a untu, uneli, utshu le [nkumbo] ka Isariyele, utuwateli awui ami.” (Ezekiyele 3:4) Nshi nyɛ, l’ɔnɔnyi ɔnɛ wa 1997, tekɔ lo mɛna ɔnɛ ɔlɔngɔswamelo waki Jehowa wa l’olongo wekɔ lo tatetemala ntshɔ otsha la ntondo aha la memala kânga yema dia kotsha asangwelo wa Nzambi. Diɔ diakɔ diatetemala etema aso totshutshuya dia sho mbewoya anyaso anto asangwelo asɔ. Lo nshi yakinde la lɔsɛnɔ, Ezekiyɛlɛ akatɛkɛtaka awui wakayaka mbala kakɔ ɔtɔi oma le Jehowa. Ɛlɔ kɛnɛ, tekɔ lo tɛkɛta ɛtɛkɛta wotumbi oma lo Bible, Dui diakasambiyama oma le Jehowa. Dibuku sɔ mɛtɛ diekɔ la losango la mamba la mbutɛ anto tshɛ! L’etena kɛnɛ kayakiyanya anto efula lo dikambo dia lɔsɛnɔ lawɔ la lo nshi yayaye, Bible ekɔ lo mɛnya ɔnɛ awui wa l’andja ɔnɛ wamboleka ndana ndo wamboleka nɔngɔswama lo woho wahawakanyiya ndo kanyiya.
15 Awui wa l’andja ɔnɛ wamboleka ndana nɛ dia, oko wakatadiɛnyi lo asawo wetshi, Lokristokristo la ɛtɛmwɛlɔ ekina tshɛ wa kashi waya suke la nanyema, oko wakalanyema Jerusalɛma l’ɔnɔnyi wa 607 N.T.D. Lâdiko dia lâsɔ, ɔlɔngɔswamelo wa pɔlitikɛ wa lo nkɛtɛ k’otondo, wolembetshiyami lo didjidi lo dibuku di’Enyelo oko nyama ka djawudi k’ɛtɛ esambele la seke dikumi, waya suke la nanyema tshɛ oko wakalanyema wedja efula w’apanganu wakasukana la Jerusalɛma. (Enyelo 13:1, 2; 19:19-21) Lo nshi y’Ezekiyɛlɛ, Jehowa akakɔndɔla la wolo tshɛ wɔma wa mamba wakokaka anto lam’aki Jerusalɛma suke la nanyema. Koko, ɛtɛkɛta ande ɛsɔ wayoleka monga la wotsho l’etena kayɛna anto ɔnɛ andja ɔnɛ wayanga nanyema. Jehowa akatɛ Ezekiyɛlɛ ate: “Okone we on’a untu ukhumi akhumu; uyali la okei, ukhumi akhum[u] la lunyangu la wulu la ntundu kawo. Lam’ayuwukumbula vati: ukundi akhumaye akhumu? Kuwakaluya diui wati: Ne dia lukumu la mamba luyayi, etema w’antu tshe wayuyala ashi atu, anya tshe wayuyala wodu, nyumu y’antu yayuheko, la adui w’antu wayolelo, wayuyala uku ashi. Nyulungi, lo loso layayi, lo layutshama, mbata Khumadiondjo [Jehowa].” (Ezekiyele 21:6, 7; Mateu 24:30) Eelo, akambo wa wɔma wayanga salema. Ngandji k’efula kokaso anyaso anto totshutshuyaka dia sho mbaewola, ndo mbatɛ “lukumu” la nkɛlɛ ka Jehowa kaya suke la mpɛta.
16 Koko, l’etena kakɔ kâmɛ kɛnɛ, anto wele l’etema w’ɛlɔlɔ wekɔ lo mɛna ɔnɛ awui wamboleka nɔngɔswama lo yoho yahakanyiya ndo anto efula. Lo yoho yakɔna na? Lo yoho y’ɔnɛ Yeso Kristo akavu dikambo dia pɛkato yaso ndo kakianɛ, nde ekɔ lo mbolɛ oko Nkumekanga lo Diolelo diaki Nzambi. (1 Timote 1:15; Enyelo 11:15) Kem’edja nto, Diolelo sɔ dia l’olongo diayoshidiya ekakatanu wa l’andja ɔnɛ wɛna anto ɔnɛ hawokoke shidiyama. Nyɔi, hemɔ, ditshelo dia kɔlɔ, ndjala, awui w’epetenge, wayoyala akambo wakete, ndo Diolelo diaki Nzambi diayolɛ paradiso ka lo nkɛtɛ k’otondo, ndo ndoko wanɛ wayonga andɔshi wa Diolelo diakɔ sɔ. (Enyelo 21:3, 4) Anto tshɛ wayonga la wɔladi a Nzambi—wayonga la diokanelo dia wɔladi lam’asawɔ la Jehowa Nzambi ndo lam’asa onto la onyande.—Osambu 72:7.
17 Lo ahole amɔtshi wa l’andja ɔnɛ, nyemba y’akanga a memakana mbetawɔka mpokamɛ losango la wɔladi a Nzambi. Tênde bɛnyɛlɔ dingana to: ɔnɔnyi wetshi, lofulo l’apandjudi lakadɛ % 17 lo wodja wa Ukraine. Ehamelo ka lo Mozambique kaki % 17, ndo ka lo wodja wa Lituanie % 29. Lofulo l’apandjudi lakadɛ % 31 lo wodja wa Russie, ndo % 52 lo wodja wa Albanie. Ehamelo kɛsɔ tshɛ mɛnyaka ɔnɛ anto nunu akumi wele l’etema wosembwe nangaka monga la wɔladi a Nzambi ndo wambeta lo wedi wa losembwe. Ehamelo ka ngasɔ k’esadi esadi mbishaka tshunda di’otondo di’Akristo ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula.
18 Onde anto mbetawɔka losango la Diolelo esadi eto lo ngelo kanyu? Naka ekɔ ngasɔ, kete tekɔ lo ngɛnangɛna kâmɛ la yɛ. Koko, lo ahole amɔtshi, dia wɛ ndjokondja koyanga onto ɔtɔi langɛnangɛna mpokamɛ losango latatasambisha, paka wɛ ambetsha wenya efula l’olimu wa wolo. Onde wanɛ wakamba lo ahole wa ngasɔ kɔmaka anya kana kɔmɔka etema? Bu. Ɛmɛnyi wa Jehowa mbohɔka ɛtɛkɛta wakatɛ Nzambi Ezekiyɛlɛ lam’akandatome omvutshi ɔsɔ wa dikɛnda mbala ka ntondo dia nde tosambisha anyande Ase Juda: “Kuyanga vɔ wayulunga kana hawulunga (ne dia khumbu k’akanga w’uhedia kewo), vo wayeya vati: umvutshi aki l’atei awo.” (Ezekiyele 2:5) Lo ndjela ɛnyɛlɔ kaki Ezekiyɛlɛ, tekɔ lo tetemala mbutɛ anto wɔladi a Nzambi, oyadi vɔ mpokamɛ kana kema. Etena kahokamɛwɔ, sho ngɛnangɛnaka efula. Koko etena katokawɔ ɔkɔngɔ, katɔ̂lawɔ, koyanga katɔhɛnyahɛnyawɔ, sho hatohekɔ, sho tetemalaka. Sho mbokaka Jehowa ngandji, ndo Bible mbutaka ɔnɛ: “Ngandji . . . atukikeka akambu tshe.” (1 Koreto 13:4, 7) Oma l’etetemalo kaso l’olimu w’esambishelo, ɛlɔ kɛnɛ anto mbeyaka wanɛ wele Ɛmɛnyi wa Jehowa. Vɔ mbeyaka losango latatasambisha. Lam’ayoya ekomelo, vɔ wayeya vate Ɛmɛnyi wa Jehowa wakasale tshɛ dia tokimanyiya dia sho monga la wɔladi a Nzambi.
19 Onde ekɔ diɛsɛ dimɔtshi dioleki nɛ dia kambɛ Jehowa? Ndoko! Dikambo dialeka tosha ɔngɛnɔngɛnɔ ele diokanelo diasaso la Nzambi ndo woho weyaso ɔnɛ tekɔ lo sala lolango lande. “Antu watulimbitelaka [tokoko t’ɔngɛnɔngɛnɔ], weli la ongenongeno. We [Jehowa], vo watokendakendaka l’usasi w’elundji kaye.” (Osambu 89:15) Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ totetemale mbɔsa ɔngɛnɔngɛnɔ wele laso la nɛmɔ efula, ɔngɛnɔngɛnɔ aso wa monga akɛndji wa Nzambi watewoya anto tshɛ wɔladi. Nyɛsɔ tokambake olimu ɔnɛ l’ohetoheto tshɛ polo ndo lam’ayota Jehowa ate ambokoka.
[Study Questions]
1. Andja ɔnɛ wekɔ l’ohomba wa mamba wa dikambo diakɔna?
2, 3. Lo dikambo di’Isariyɛlɛ, ngande wakakotsha Jehowa daka diande diofundami lo Amose 3:7?
4. Kakɔna kɛnya ɔnɛ anto wekɔ l’ohomba w’akɛndji wa wɔladi?
5. Ngande wakɛnya Yeso ɔnɛ akɛndji kana amɛmbi wa nsango wayonga lo nshi yaso nyɛ?
6. (a) Otote kɛnɛ kakakomɛ “Isariyɛlɛ wa Nzambi” lo nshi yakalɔ̂maka ta dia ntondo di’andja w’otondo. (b) Ngande wakakotshama Ezekiyele 11:17 le Isariyɛlɛ w’edjedja?
7. Dikambo diakɔna diakatombe lo 1919 diakɛnyaka ɔnɛ Yeso ambɔlɔshana la Babilɔna ka Woke? Lembetshiya bonde kakadimolayɛ ngasɔ.
8. Ngande wakɔndɔla dibuku di’Ezekiyɛlɛ ɔngɛnɔngɛnɔ wa wodja a Nzambi l’ɔkɔngɔ wa vɔ tshungɔ lo 1919?
9. Naa ɛtshɔkɔ wa mamba wakasha Jehowa ekambi ande, tatɛ oma lo 1919?
10. Bonde kele tatɛ oma lo 1919, Jehowa akatshɔkɔla wodja ande wakandakaloya lo nkɛtɛ yawɔ?
11. Ngande wakɔndɔla dibuku di’Isaya ɔngɛnɔngɛnɔ a wodja wa Jehowa?
12, 13. (a) Wa na wakayɔtɔ l’ɔnɔngɔ w’Isariyɛlɛ wa Nzambi dia kambɛka Jehowa, ndo olimu akɔna wakawasale? (b) Naa ɔngɛnɔngɛnɔ wa woke wakayala l’ekambi wa Jehowa w’akitami?
14. (a) Naa ɛnɛlɔ k’akambo wa l’olongo kakɛnyi Ezekiyɛlɛ, ndo dui diakɔna diakawawotɛ? (b) Kakɔna kakɛnyi ekambi wa Jehowa lo nshi yaso nyɛ, ndo ɔkɛndɛ akɔna wakawɛnyi ɔnɛ vɔ pombaka kotsha?
15. Bonde kele awui wa l’andja ɔnɛ wambolana efula lo yoho yahakanyiya anto efula nshi nyɛ?
16. Lande na kele akanga a memakana mɛnaka ɔnɛ awui wamboleka nɔngɔswama lo yoho yahakanyiya ndo anto efula?
17. Ehamelo kakɔna kangɛnyangɛnya akɛndji wa wɔladi a Nzambi?
18. Oyadi anto mpokamɛ kana kema, dionga diaso ngande wahombadiɔ mongaka?
19. Oko weso ekambi wa Nzambi ka mɛtɛ, diɛsɛ diakɔna dia woke diɔsaso la nɛmɔ efula?
[Caption]
[Questions]
[Caption on page 29]
[Caption on page 29]
Lam’ɛnawɔ woho watalana tshunda di’anto, anto efula mɛnaka oko dikambo dia kɔlɔ efula diayanga salema
[Caption on page 31]
[Picture caption on page 31]
Akɛndji wa wɔladi a Nzambi mbele anto woleki monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ ɛlɔ kɛnɛ lanɛ la nkɛtɛ
[Caption on page 30]
[Review on page 30]
Onde Wɛ Mbohɔka?
◻ Wa na wele akɛndji wa Nzambi watewoya wɔladi ɛlɔ kɛnɛ?
◻ Ngande weyaso ɔnɛ Babilɔna ka Woke akakɔ lo 1919?
◻ ‘Lemba la woke’ ndekaka mbidja yimba lo dikambo diakɔna?
◻ Lande na kele nshi yayaye mɛnamaka kɔlɔ keto lo yoho yahakanyiya ndo anto efula nshi nyɛ?
◻ Lande na kakoka akanga w’etema w’ɛlɔlɔ mɛna ɔnɛ nshi yayaye yayonga dimɛna efula lo yoho yahawakanyiya ndo kanyiya?