Ɛkɔnwɛlɔ K’anto Tshɛ Lo Dihindo Kaya Suke
‘TATƐNAKA dia ɔnkɔnɛ ndoko lushi ɔtɔi.’ Ngasɔ mbakataka wanɛ wakɛnyi dihindo diakasale Yeso lam’akandakɔnɔla kanga ekuse lo tshenyi ya wonya. (Mako 2:12) Yeso akakɔnɔlaka ndo akanga a totshungu, akanga a lumi, ndo akanga wa tshumbe; ambeki ande, ndo vɔ lawɔ, wakasalaka ahindo wa ngasɔ. Oma lo wolo akɔna wakasalaka Yeso akambo asɔ na? Olimu akɔna wakasalaka mbetawɔ lo ahindo asɔ? Akambo asɔ wakasalema l’eleko ka ntondo, kakɔna katɛnyawɔ lo kɛnɛ kendana l’ɛkɔnwɛlɔ ka lo dihindo kasalema nshi yaso nyɛ na?—Mateu 15:30, 31.
“Mbetawo Kaye Kambukokonoya”
Wanɛ wakɔnɔla anto nshi nyɛ l’alɔmbɛlɔ tolangaka mbuta ɔnɛ: “Mbetawo kaye kambukokonoya,” nganɛ wakatɛ Yeso omoto ɔmɔtshi laki l’ɛkɛlɛlɔ ka dikila ɛnɔnyi 12, lam’akandaye le nde dia ndjɔkɔnɔ. (Luka 8:43-48) Onde ɛtɛkɛta ɛsɔ wa Yeso wakɛnyaka ɔnɛ omoto ɔsɔ akakɔnɔ paka oma lo mbetawɔ kande? Onde ɔsɔ ekɔ ɛnyɛlɔ ka “ɛkɔnwɛlɔ ka l’alɔmbɛlɔ” kasalema nshi nyɛ?
Naka sho mbadia ɛkɔndɔ wa lo Bible dimɛna dimɛna, kete tayɛna ɔnɛ, suke l’esangɔ tshɛ, Yeso nde l’ambeki ande kɔnɔmbaka ase hemɔ dia vɔ mbuta lo sɛkɛ ɔnɛ tekɔ la mbetawɔ la ntondo ka mbakɔnɔla. Omoto lotshiso ongo akaye, aha la mbutɛ Yeso ndoko dui ɔtɔi, ko akayonanda dihɔndɔ diande l’ɔkɔngɔ aha la mbidja londjo ko ‘wonya akɔ wâmɛ, ɛkɛlɛlɔ ka dikila kakahembɔ.’ Lushi lɔmɔtshi nto, Yeso akakɔnɔla pami kaki l’ɔnɔngɔ a wanɛ wakaye dia ndjowonda. Nde akakɔnɔla kânga pami kɛmɔtshi kaki kombêyaka kânga yema tshitshɛ.—Luka 22:50, 51; Joani 5:5-9, 13; 9:24-34.
Ko lâsɔ, olimu akɔna wakakambaka mbetawɔ na? Lam’aki Yeso nde l’ambeki ande lo lɛtshi la nkɛtɛ la Tura la Sidɔna, omoto ɔmɔtshi l’Ose Finikiya akaye ko akayôlelɛ ate: “We Khumadiondjo, [“Ɔna,” NW] Davidi, umbuki ketshi! On’ami a umuntu ambusuyama wulu l’odienge.” Ohokanyiya woho wakakɔmɔ otema ande lam’akandɔ̂sɛngasɛngaka ate: “Khumadiondjo, ukimanyiya.” Yeso akângasana la kɛtshi ko akawotɛ ate: “Umuntu, mbetawo kaye keko wuki! Diatshami le ye uku alangaye.” ‘Ko wonya akɔ,’ ɔnande la omoto akakɔnɔ. (Mateu 15:21-28) Lâsɔ mɛtɛ, mbokɛmaka hwe ɔnɛ mbetawɔ kaki ohomba, ko mbetawɔ kaki onto akɔna na? Tolembete dia Yeso akândola mbetawɔ ka mama kɛsɔ koko aha k’ɔnande laki la hemɔ. Nde aki la mbetawɔ lo na? Lam’akandelɛ Yeso ɔnɛ ‘Nkumadiɔndjɔ, Ɔna Davidi,’ omoto ɔsɔ aketawɔ lo sɛkɛ ɔnɛ Yeso mbele Mɛsiya wakalakema. Ɔsɔ komonga dikambo dia mbuta tsho l’onyɔ ɔnɛ lekɔ la mbetawɔ le Nzambi kana lekɔ la mbetawɔ lo wolo w’ɔnkɔnɔdi. Lam’akate Yeso ate: “Mbetawo kaye kambukokonoya,” nde akɛnyaka ɔnɛ otondoyala vɔ bu la mbetawɔ le nde ndo hawowɔshi oko Mɛsiya, tshike ase hemɔ totowokoka ndja le nde dia ndjɔkɔnɔ.
Lo bɛnyɛlɔ sɔ dia lo Bible, sho kokaka mɛna ɔnɛ ɛkɔnwɛlɔ kakasalaka Yeso tshikitana efula la kɛnɛ kɛnaso kana kasɛmawɔ l’ahole efula ɛlɔ kɛnɛ. Elui w’anto kombudaka ekoko, komembaka nkembo, kondelaka, kɔngɛnangɛnaka oko anto wambatɛ ɛtɛ, ndo Yeso ndamɛ kompetahetaka wate kana kanga dadi. Ndo nto, ndoko lushi lakahekɔ Yeso nkɔnɔla ase hemɔ ko mbuta ɔnɛ vɔ bu la mbetawɔ kana ɔnɛ hawokimwe weshasha efula.
Ɛkɔnwɛlɔ k’oma lo Wolo wa Nzambi
Yeso nde l’ambeki ande ngande wakawakɔnɔlaka anto na? Bible kadimolaka ɔnɛ: “Wulu wa [Jehowa] waki la ndi wa nkonoya antu.” (Luka 5:17) Luka 9:43 mbutaka dia l’ɔkɔngɔ wa nde kɔnɔla onto ɔmɔtshi, “vo tshe wakambi dia wulu wa [Nzambi].” Yeso mɛtɛ akasale dimɛna lo woho wakinde kondjasɛmaka ɔnɛ dimi kele ɔnkɔnɔdi. Lushi lɔmɔtshi, nde akatɛ pami kakandatondja ɛdiɛngɛ ate: “Utshu lakaye, le engenyi aye. Utâsanyia akambu a waki wukutshedi [Jehowa], la ketshi kakandakuki.”—Mako 5:19.
Lam’ele Yeso nde l’apɔstɔlɔ wakakɔnɔlaka anto oma lo wolo wa Nzambi, bu wolo sho mɛna bonde kele mbetawɔ k’ɔkɔnyi komongaka nshi tshɛ ohomba dia nde nkɔnɔ. Koko, ɔnkɔnɔdi mbakahombaka monga la mbetawɔ ka wolo. Diɔ diakɔ diele, l’etena kaki kokoka ambeki wa Yeso tondja ɔdiɛngɛ ɔmɔtshi wa wolo efula, Yeso akawatɛ ɔnɛ hanyokoki mbotondja “ne dia mbetawo kanyu keko tshitshe.”—Mateu 17:20.
Oyango w’Ɛkɔnwɛlɔ ka lo Dihindo
Koyanga mbakakɔnɔlaka Yeso anto efula lo nshi yakandasalaka olimu ande lanɛ la nkɛtɛ, aha ‘olimu wa nkɔnɔlaka hemɔ’ mbaki oyango ande wa ntondo. Ɛkɔnwɛlɔ ka lo dihindo kakandasalaka—aha la nɔmba anto falanga kana weshasha—aki l’ɔkɔngɔ w’oyango ande wa ntondo wa ‘sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la diolelo.’ (Mateu 9:35) Bible mbutaka ɔnɛ lushi lɔmɔtshi, “ndi akâlungula, akawatela dikambu dia diulelu dia [Nzambi]; akakonoya wane wakahumbi nkono.” (Luka 9:11) L’atei w’ɛkɔndɔ wa l’Evanjiliyɔ, Yeso mbelamɛka mbala efula ɔnɛ “Ombetsha” koko aha “Ɔnkɔnɔdi.”
Ko lâsɔ, lande na kakakɔnɔlaka Yeso anto lo dihindo na? Ntondotondo, ele dia nde shikikɛ ɔnɛ dimi mɛtɛ mbele Mɛsiya wakalakema. Lam’akawadje Joani Obatizanyi lo lokanu aha la nde kongola onongo ɔmɔtshi, Joani akalange shikikɛ dia kana Yeso amboshila ntsha kɛnɛ kakôtome Nzambi dia ndjosala. Nde akatome ambeki ande ndamɛ otsha le Yeso ko vɔ wakatowombola vate: “We keli nd’ako layayi, kana ntulungameli ukina?” Lembetɛ kɛnɛ kakatɛ Yeso ambeki wa Joani: “Nyutshu, nyututeli Joani akambu wukanyu ndu wenanyu: akanga a tutshungu wambena, akanga a tshumbi wambokendakenda, akanga a sudi wambokono, akanga a puki wambuka, edu wambulo, akanga a wula wambusambishama lukumu l’ololo.”—Mateu 11:2-5.
Eelo mɛtɛ, woho wakakɔnɔlaka Yeso ase hemɔ ndo woho wakandasalaka ahindo a weho ekina efula, ahindo wofundami l’atei w’Evanjiliyɔ, shikikɛka ɔnɛ nde mɛtɛ mbele ‘Ɔnɛ lele la dia ndja,’ kana Mɛsiya wakalakema. Komonga ndoko ohomba wa ‘kongɛ onto okina.’
Ɛkɔnwɛlɔ ka lo Dihindo Nshi Nyɛ?
Onde lâsɔ sho kokaka nongamɛ dia Nzambi mɛnya wolo ande ɛlɔ kɛnɛ lo kɔnɔlaka ase hemɔ? Ndoko. Oma l’ahindo wakandasalaka lo wolo wa Nzambi, Yeso akashikikɛ ɔnɛ nde mɛtɛ mbele Mɛsiya wakahombe ndja lo ndjela daka dia Nzambi. Etsha wa diambo wakasale Yeso fundama l’atei a Bible di’anto tshɛ mbadia. Ndoko ohomba wa Nzambi mɛnya wolo ande lo nyomosalaka ahindo wa ngasɔ lo lɔlɔnga la lɔlɔnga.
Dikambo dia diambo ko, ɛkɔnwɛlɔ la ahindo akina wakasalaka Yeso waketawoyaka anto paka lo yɛdikɔ mɔtshi tsho. Koyanga anto amɔtshi wakɛnyi ahindo wa Yeso la asho awɔ vamɛ kombetawɔka ɔnɛ She lele l’olongo ekɔ lo mbokimanyiya. “Kuyanga mbakandatshaka tulimbitelu efula osoku la ntundu kawo, vo kumbêtawo.” (Joani 12:37) Diɔ diakɔ diele, l’ɔkɔngɔ wa nde tɛkɛta dikambo dia weshasha w’ahindo wa weho la weho—mbuta akambo wahataye, tɛkɛta lo nyɛndɔ kina, nkɔnɔla ase hemɔ, ndo awui akina—, weshasha wakasha Nzambi anto efula wa l’etshumanelo k’Akristo wa l’eleko ka ntondo, ɔpɔstɔlɔ Paulo akasokoyama oma le Nzambi dia nde mbuta ate: “Ditelu di’akambu wahatayi diayushisho; eteketa wayushila; bewu diayushisho. Ne dia shu mbeyaka paka etenyi ketu, tatutaka paka etenyi ketu. Keli lam’ayuya akambu w’uluwanyi, akambu w’etenyi wayushisho.”—1 Koreto 12:28-31; 13:8-10.
Lo mɛtɛ, monga la mbetawɔ le Nzambi ekɔ ohomba efula dia sho monga la lɔsɛnɔ la dimɛna. Koko, naka wɛ mbahɛ otema lo alaka wa kashi w’ɛkɔnwɛlɔ kete wɛ ayɛmba ɛkɔndjɔ. Ndo nto, lo dikambo di’etena ka komelo, Yeso akewola anto ate: “Wane wayudimbiya antu vati: Kristu mbesu, la amvutshi mbesu, wayutumba. Vo wayenya tulimbitelu la akambu wa mamba dia munganyia ndu esonami, naka vo wayeya ntsha.” (Mateu 24:24) Lâdiko dia vɔ sɛma dia kɔnɔla wa hemɔ ndo kesa anto, anto asɔ wayosala ndo alɔhɔ wa mamba oma lo wolo w’ɛdiɛngɛ. Diɔ diakɔ diele, hatokoke mamba lam’asɛma anto ɔnɛ vɔ kokaka ntsha alɔhɔ, ndo ɔsɔ bu etshina ka mbetawɔ k’oshika le Nzambi.
Lam’ele ɛlɔ kɛnɛ ndoko onto lakɔnɔla anto nganɛ wakasalaka Yeso, onde lâsɔ sho tambotshikala l’ɔkɔngɔ? Kema. Lo mɛtɛ, wanɛ wakakɔnɔyamaka oma le Yeso wakakokaka ndjotata hemɔ nto l’ɔkɔngɔ diko. Vɔ tshɛ wakatshunde esombe ndo wakavu. Ɛkɔnwɛlɔ kawɔ kaki paka ka lo tshanda mɔtshi tsho. Koko, ɛkɔnwɛlɔ ka lo dihindo kakasalaka Yeso kekɔ la kitshimudi ya pondjo nɛ dia tɔ kakɛnyaka didjidji di’ɛtshɔkɔ wa lo nshi yayaye.
Ɔnkɔnɛ, l’ɔkɔngɔ wa vɔ sɛdingola Bible, Ɔtɛkɛta wa Nzambi, Alexandre la Benedita, wanɛ wakatatshi la ntondo ango, kondjoyala la mbetawɔ nto lo ɛkɔnwɛlɔ ka l’alɔmbɛlɔ ndo ka l’alɔhɔ kele lo salema nshi nyɛ. Koko, vɔ mbetawɔka ɔnɛ ɛkɔnwɛlɔ ka lo dihindo bu akambo wambetaka ko pe. Lande na ketawɔwɔ dikambo sɔ na? Nɛ dia, lo ndjela ɛnyɛlɔ ka miliyɔ y’anto l’andja w’otondo, vɔ wekɔ lo kongɛ ɛtshɔkɔ w’ɛkɔnwɛlɔ wayonga lo Diolelo diaki Nzambi.—Mateu 6:10.
Hemɔ Aya Bu Nto, Nyɔi Aya Bu Nto
Oko wakataditɛkɛtshi la ntondo, oyango wa ntondo w’olimu wa Yeso komonga dia kɔnɔlaka ase hemɔ la salaka ahindo. Koko, olimu wakaleke ohomba le nde ele sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diaki Nzambi. (Mateu 9:35; Luka 4:43; 8:1) Diolelo sɔ mbele ehomɔ kayokamba la Nzambi dia kɔnɔla anto tshɛ lo dihindo ndo minya mpokoso tshɛ yambohomɔ anto oma lo pɛkato la ekokele k’onto. Woho akɔna ndo etena kakɔna kayondosala dikambo sɔ na?
Dia nde mɛnya akambo wayosalema lo nshi yayaye y’etale efula, Kristo Yeso akasha ɔpɔstɔlɔ ande Joani ɛnɛlɔ kɛmɔtshi ka pɔlɔfɛsi: “Kakiane panda kambuyala ndu wulu, ndu diulelu dia [Nzambi], ndu luwandji la Kristu kandi.” (Enyelo 12:10) Tolembetelo tshɛ mɛnyaka ɔnɛ tatɛ oma l’ɔnɔnyi wa 1914, Satana, otunyi wa woke waki Nzambi, akakadjema oya la nkɛtɛ, ndo Diolelo diaki Nzambi diekɔ lo mbolɛ nshi nyɛ! Yeso akahema l’okudi oko Nkumekanga ka Diolelo dia Mɛsiya ndo kakianɛ, nde amboyalɔngɔsɔla dia ntsha etshikitanu wa mamba lanɛ la nkɛtɛ.
Kem’edja nto, lowandji la Yeso la l’olongo layolɛ lâdiko dia tshunda di’oyoyo di’anto wa losembwe, tshunda diele mɛtɛ ‘nkɛtɛ k’oyoyo.’ (2 Petero 3:13) Ngande wayoyala akambo lo nshi shɔ na? Ɛnɛlɔ kɛmɔtshi ka tshitshɛ ka dimɛna efula tɔ kɛnɛ: “Dimi lakenyi ulungu w’uyuyu la kete y’uyuyu; ne dia ulungu wa ntundu la kete ya ntundu wakadimana, . . . [Nzambi] ayukitula asoi tshe lu ashu awo; nyoi hayuyala ntu, delu hadiuyuyala ntu, kuyanga ndjawi, kuyanga kandji. Akambu wa ntundu wambushila.”—Enyelo 21:1, 4.
Onde wɛ kokaka kanyiya nganɛ wayonga lɔsɛnɔ lam’ayɔkɔnɔ anto tshɛ mɛtɛ lo dihindo? ‘Ndoko onto lodjashi lɛkɔ ayota ate: Lekɔ la hemɔ. Anto wa lɛkɔ wayodimanyiyama pɛkato yawɔ.’ Eelo mɛtɛ, Nzambi ayosala kɛnɛ kele ankɔnɔdi wa hemɔ l’alɔmbɛlɔ hawokokaki ntsha pondjo. ‘Nde ayonya nyɔi pondjo.’ Mɛtɛ, ‘Nkumadiɔndjɔ Jehowa ayokitola asɔi oma lo asho w’anto tshɛ.’—Isaya 25:8; 33:24.
[Caption on page 7]
[Caption on page 7]
L’ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo diaki Nzambi, anto tshɛ wayɔkɔnɔ lo dihindo