Mboka ka ngandji hashishɔ pondjo
“Nyutetemali nyanga [“l’ohetoheto,” NW] eshasha wuleki waki. Dimi layunyenya mbuka kuleki ololo.”—1 KORETO 12:31.
1-3. (a) Lo na afɔna wôkanelo wa ngandji la wekelo w’ɔtɛkɛta w’oyoyo? (b) Ekakatanu akɔna wokuki pomana l’onto leka woho wa mboka akina ngandji?
ONDE wɛ ambohembaka mbeka ɔtɛkɛta ɔmɔtshi w’oyoyo? Ekɔ mɛtɛ tshondo y’ohemba! Koko, yakunakɛnda mbeyaka mbeka ɔtɛkɛta w’oyoyo naka nde monga tsho lo dihole di’ɔtɛkɛtawɔ. Wɔɔngɔ w’ɔna dikɛnda kimɛka akambo la wendjo w’ɔtɛkɛta akɔ esadi eto ndo kitshimudi y’awui akɔ, ko aha la tshimbatshimba kete nde ambotatɛ tɛkɛta dimɛna efula ondo aha la kakema. Koko epalanga w’anto bu l’akoka wa ngasɔ. Sho mbifolaka adiksiɔnɛrɛ w’ɔtɛkɛta w’angɛndangɛnda mbala la mbala paka dia nembetɛ tɔtɛkɛta tongana toto kana mbuta wetelo ɛmɔtshi. Paka l’edjedja ka wonya, naka tambeya awui efula, mbatototatɛka kana yimba l’ɔtɛkɛta akɔ w’angɛndangɛnda ndo ndjɔ̂tɛkɛta oko kangawɔ.
2 Mbeka dia mboka anto akina ngandji ekɔ oko onto lêka ɔtɛkɛta w’oyoyo. Lo mɛtɛ, onto mbotɔka la yema ya dikoka sɔ diaki Nzambi. (Etatelu 1:27; ɛdika la 1 Joani 4:8.) Koko dia mboka akina ngandji, pombaka onto mbidja weolo wa mamba—djekoleko ɛlɔ kɛnɛ kahayoleka anto mbokana ngandji. (2 Timote 3:1-5) Ɔsɔ ekɔ dui diatshama kanga lo nkumbo. Eelo mɛtɛ, anto efula mbolaka lo nkumbo yahaleke kana yahokana anto ngandji oma l’ɛtɛkɛta watondjanɛwɔ. (Efeso 4:29-31; 6:4) Ko ngande akokaso mbeka dia mbokanaka ngandji—kânga mbahaleke anto tokatɔ na?
3 Bible kokaka tokimanyiya. Lo 1 Koreto 13:4-8, Paulo hatɛnya tsho êlɛwɔ ngandji, koko nde tolembetshiyaka ndo kɛnɛ katsha ngandji, dionga sɔ di’ohomba efula. Naka sho sɛdingola avɛsa asɔ, kete tayomana dionga sɔ diaki Nzambi fundo ndo tayokoka mboka anto akina ngandji. Nyɛsɔ tênde toho tɔmɔtshi tahombaso mbokana ngandji oko akalembetshiya Paulo. Tayɔlɔnga weho akɔ l’elui esato a weke ɛnɛ: lo lɔkɛwɔ laso; djekoleko, lo diokanelo diasaso l’anto akina; ndo lo kɛnɛ kendana l’etetemalelo kaso.
Ngandji tokimanyiaka dia sho tshika otako
4. Kanyi yakɔna yatosha Bible lo dikambo dia kandjema?
4 L’ɔkɔngɔ w’ɛtɛkɛta ande wa mbɔtwɛlɔ lo dikambo dia ngandji, Paulo akafundɛ Ase Kɔrɛtɔ ate: “Ngandji kaha la kandjema.” (1 Koreto 13:4) Kandjema kokaka mɛnama wonya wakɔmiya onto ɔngɔnyi kana mbo yakana. Woho wa kandjema ka ngasɔ tshɛ̂ka onto kɔlɔ—lo demba, lo yimba, ndo lo nyuma.—Tukedi 14:30; Romo 13:13; Jakoba 3:14-16.
5. Ngande watokimanyiya ngandji diaha sho mboka kandjema naka tambɛna di’oko wambohɛ tosha diɛsɛ dimɔtshi dia teokrasi na?
5 Dia dikambo sɔ, yambola wate: ‘Onde dimi kɔmiyaka anto akina wonya wafɔnyami ɔnɛ wambombohɛ mbishami waɛsɛ amɔtshi wa teokrasi?’ Ko naka ekɔ ngasɔ, kete keketsha otema. Jakɔba, ofundji ɔmɔtshi wa Bible toholaka ɔnɛ anto tshɛ w’ekokele ndjâlaka ‘l’ɔkɔmiya.’ (Jakɔba 4:5) Koko, ngandji kokayɛ ɔnanyɔ kokaka kokimanyiya dia wɛ memala lo wɛdimo. Tɔ kokaka kokimanyiya dia wɛ ngɛnangɛna la wanɛ wangɛnangɛna lo dihole dia petsha onto ɔmɔtshi lambokondja diɛsɛ kana lambowândola lo yoho mɔtshi.—Ɛdika la 1 Samuele 18:7-9.
6. Dui diakɔna dia kɔlɔ efula diakatshama l’etshumanelo ka l’eleko ka ntondo ka la Kɔrɛtɔ?
6 Paulo ambokotsha nto ate ngandji “hayaseme, hayambiya.” (1 Koreto 13:4) Naka tekɔ la diewo dimɔtshi, kete ndoko ohomba sho ndjafuna. Okakatanu ɔsɔ mbaki l’anto amɔtshi waki la tokanyi ta kɔlɔ ndo wakayɔsɔsɔmɛ l’etshumanelo k’edjedja ka la Kɔrɛtɔ. Ondo vɔ wakeyaka tɛkɛta efula kana waki tomanyi lo ntsha awui amɔtshi. Woho wakawayaɔsaka dia vɔ mboleki akayodjaka dionga dia diatɔnelo l’atei w’etshumanelo. (1 Koreto 3:3, 4; 2 Koreto 12:20) Awui wakayolekaka fukutana ko Paulo ndjohangwɛ Akristo wolo lo woho ‘wakawetawɔka anto w’anyanya,’ wakandêlɛ la diɔnyɔ tshɛ ate: “atumami wuleki waki.”—2 Koreto 11:5, 19, 20.
7, 8. L’ekimanyielo ka Bible ɛnya nganɛ wakokaso kamba la diewo diaso dia lôtɔ dia mbidja kâmɛ lam’asaso.
7 Dui dia ngasɔ kokaka ntshama ɛlɔ kɛnɛ. Oko ɛnyɛlɔ, anto amɔtshi kokaka funa l’ɔtɛ wa kɛnɛ katshawɔ l’olimu w’esambishelo kana dia waɛsɛ wele lawɔ l’ɔlɔngɔswamelo waki Nzambi. Oyadi kânga tekɔ l’akoka amɔtshi kana l’ewo kɛmɔtshi ka laande kele anto akina wa l’etshumanelo bu latɔ, onde lâsɔ sho pombaka ndjadiya oka? Diele la so ele kamba la losha lɔsɔ la lôtɔ dia keketsha kâmɛ lam’asaso koko aha dia ndjatombolaka.—Mateu 23:12; 1 Petero 5:6.
8 Paulo akafunde ɔnɛ kânga mbele anto efula l’etshumanelo, ‘Nzambi mbasɔhanyaka dia kenga demba ɔtɔi.’ (1 Koreto 12:19-26) Tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimwami ɔnɛ ‘sɔhanya’ mɛnyaka ɔsɔhanyelo, ɛnyɛlɔ oko wonya wasɔhanyawɔ mukubu w’alangi wotshikitanyi. Omalɔkɔ, ndoko onto lahomba monga la lotamanya l’atei w’etshumanelo nɛ dia akoka ande ndo pemba mbahemɛ anto akina. Akanga w’etako ndo w’ɛsɛmɔ bu la dihole l’ɔlɔngɔswamelo waki Nzambi.—Tukedi 16:19; 1 Koreto 14:12; 1 Petero 5:2, 3.
9. Naa bɛnyɛlɔ diatɔhɛmɔla diatosha Bible lo dikambo di’anto wakayakiyanyaka paka di’ɛlɔlɔ awɔ eto?
9 Ngandji “hayangi paka [“wahɔ ande hita,” NW].” (1 Koreto 13:5) Onto loka anyande ngandji hayange woho wa mbâsɛngiya kana mbakesa dia vɔ ndjela mboka kalangande. Lo dikambo sɔ, Bible toshaka diɛnyɛlɔ efula diatɔhɛmɔla. Oko ɛnyɛlɔ, sho kokaka mbala dikambo diaki Delila, Jezabɛlɛ la Ataliya—amato wakatshundja anto akina di’oyango awɔ wa lokaki. (Embadi 16:16; 1 Khumi ya Dikanga 21:25; 2 Ekondo 22:10-12) Sho mbeyaka mbɔsa nto ɛnyɛlɔ kaki Abisalɔma, ɔna Nkumekanga Davidi. Nde akakengolaka anto wakayâka la Jerusalɛma andjolombola dombo ko nde mbakesaka lo mbatɛ ɔnɛ ndoko onto lasambola akambo dimɛna lo tuminadi ta nkumekanga. Ko nde ndjokotsha ate: paka onto oko dimi, ɔnɛ lele l’otema w’ɔlɔlɔ mbasungana lo tuminadi takɔ! (2 Samuele 15:2-4) Lo mɛtɛ, Abisalɔmɔ kondjakiyanyaka di’amɛnyi fɔnu, koko dia wahɔ ande ndamɛ. Lo woho wakandatshe oko onto lamboyadja ndamɛ nkumekanga, nde akafukutanyaka etema w’anto efula. Koko l’ɔkɔngɔ diko, nde akayɛnaka wonya oko lɛɛdi. Lam’akandavu, vɔ kombokundɛ oko onto a nombe.—2 Samuele 18:6-17.
10. Ngande wakokaso mɛnya ɔnɛ sho ndjakiyanyaka ndo dia wahɔ w’akina na?
10 Akristo wambokondja lɔhɛmɔ ɛlɔ kɛnɛ oma l’awui asɔ. Oyadi pami kana womoto mbeso, sho mbeyaka monga la lolemi l’ɔsɛlɔ la sɛngiyaka anto akina. Ondo lo yoho mɔtshi, sho mbeyaka ndjâla la diaaso dia ntshaka nganɛ alangaso, lo mamamalaka l’ɔtɛkɛta wonya wasawolaso l’anto akina, kana lo nyangaka dia paka vɔ mbetawɔ katayɛ. Koko naka tekɔ mɛtɛ la ngandji, kete tayôkanɛka ndo anto akina. (Filipi 2:2-4) Hatotɛ̂nɛ anto akina kana mbakanɛka kɔlɔ l’ɔtɛ weso tomanamana l’akambo amɔtshi kana dia dihole dia woke diele laso l’ɔlɔngɔswamelo waki Nzambi watekana oko paka kanyi yaso tsho mbahomba anto akina mbetawɔ. Lo dihole dia ntsha ngasɔ, tohɔ yokedi nyɛ ya lo Bible yata ɔnɛ: “Utaku katetaka la ntundu k’elanyelu, la djawudi la ntundu k’ekwelo.”—Tukedi 16:18.
Ngandji kimanyiaka dia diokanelo dia wɔladi ndjâla
11. (a) Ngande wakokaso mboka anto ngandji lo yoho y’ɔlɔlɔ ndo yasungana? (b) Ngande wakokaso mɛnya ɔnɛ hatɔngɛnangɛna l’akambo wa kɔlɔ?
11 Paulo akafunde nto ɔnɛ ngandji ekɔ ‘ɔlɔlɔ’ ndo “hatshi akambu wa fumbosonyi.” (1 Koreto 13:4, 5) Eelo, ngandji hotosha diaaso dia sho ntsha akambo l’ɔtɛ wolo, dia ntsha akambo w’anyanya kana wahasungana. Lo dihole dia ntsha ngasɔ, sho tayokanɛka anto akina. Oko ɛnyɛlɔ, onto loka anyande ngandji hotsha akambo wakoka fukutanya nkum’etema y’anto akina. (Ɛdika la 1 Koreto 8:13.) Ngandji “hangenangena lu [“akambo wa kɔlɔ,” NW], keli atongenangendaka lu mete.” (1 Koreto 13:6) Naka sho nangaka ɛlɛmbɛ wa Jehowa, kete hatotêtawɔ awui wa mindo kana ngɛnangɛna awui wahetsha Nzambi. (Osambu 119:97) Ngandji ayotokimanyiya dia sho kondja ɔngɛnɔngɛnɔ l’akambo wôdia koko aha wakakitola anto.—Romo 15:2; 1 Koreto 10:23, 24; 14:26.
12, 13. (a) Ahombaso ntsha naka onto ambotosalɛ kɔlɔ? (b) Sha bɛnyɛlɔ di’oma lo Bible diɛnya ɔnɛ kânga nkɛlɛ kasungana kokaka tosokoya dia sho ntsha awui oko enginya.
12 Paulo ate: ngandji ‘hoke nkɛlɛ’ (“hande kɛlɛ esadi,” Phillips). (1 Koreto 13:5) Lo mɛtɛ, oko weso ekokele, sho kokaka tshimba wɔɔngɔ kana momala etena katɔsɔmbwɛwɔ. Koko, kɔlɔ ele mombanɛ nkɛlɛ l’otema kana ndala la nkɛlɛ. (Osambu 4:4; Efeso 4:26) Naka hatoyâlami, kete kânga nkɛlɛ kasungana mbeyaka tokonya lo ntsha akambo oko enginya, ko Jehowa mbeyaka ndjotânya.—Etatelu 34:1-31; 49:5-7; Walelu 12:3; 20:10-12; Osambu 106:32, 33.
13 Anto amɔtshi waketawɔ di’ekokele w’anto akina mbashimba vɔ mbɔtɔ lo nsanganya y’Akristo kana tomba l’esambishelo. La ntondo, efula ka l’atei awɔ wakalɔ ta lo yoho yasungana dia nama mbetawɔ yawɔ, ondo lo tetemala mbikikɛ ehemba w’oma le ase nkumbo kawɔ, diɔnyɔ di’oma le anyawɔ w’olimu, kana ehemba wa weho ɛsɔ. Vɔ wakakikɛ ekakatanu wa ngasɔ nɛ dia wakawaɔsɛ oko awui wa mɛtɛ wahemba kɔlamelo yawɔ. Ko ngande naka onyaso Okristo ambototondjɛ efata, kana tonyangiya na? Shi ɔsɔ lawɔ ekɔ ohemba wendana la kɔlamelo yaso? Eelo, ekɔ ngasɔ, nɛ dia naka tambolala la nkɛlɛ, kete ‘tayotshikɛ Diabolo dihole.’—Efeso 4:27.
14, 15. (a) ‘Aha mbadia akambo wa kɔlɔ’ kɛdikɛdi na? (b) Ngande wakokaso mbokoya Jehowa dia dimanyiɛ anto akina?
14 Diɔ diakɔ diambokotsha Paulo ɔnɛ ngandji “hadia akambu wa kolo.” (1 Koreto 13:5) Lanɛ nde ekɔ lo tɛkɛta dikambo di’anto wafunda awui wa kɔlɔ wâtshelawɔ lo kalupɛ dia mbaohɔka. Onde ngandji mbutaka dia sho mombanɛ ɛtɛkɛta wa ngasɔ watonyangiya lo mbafunda lo kalupɛ ɔnɛ kele katoyowaohɔke lushi lokina? Ande ɔlɔ wahombaso mboka nɛ dia Jehowa hayelana la so lo kala ndo lo kala ngasɔ aha la toka kɛtshi lee! (Osambu 130:3) Lo mɛtɛ, naka sho ndjatshumoya, kete nde todimanyiɛ kɔlɔ yaso.—Etsha 3:19.
15 Sho kokaka mbokoya Jehowa lo yoho shɔ. Aha sho momalaka esadi eto naka onto ɔmɔtshi ambowɔ̂nyɔla. Naka hatɔkɔhɛ momala, kete tayoleka ndjatshɛ kɔlɔ k’efula oleki kɛnɛ kototshe onto okina. (Undaki 7:9, 22) Koko, sho pombaka mbohɔ ɔnɛ: ngandji “atukitshiyaka akambu tshe.” (1 Koreto 13:7) Lo mɛtɛ, ndoko lalanga kesama, koko aha sho kanɛka anangɛso kɔlɔ tshanana. Lo weho akɔ tshɛ, nyɛsɔ tɛ̂nake dia anangɛso hawotokanɛ kɔlɔ.—Kolosai 3:13.
Ngandji tokimanyiyaka dia sho mbikikɛ
16. Lo na akoka tokimanyiya ngandji dia sho monga la lotutsha?
16 Diakɔ diambototɛ Paulo ate: ‘ngandji kekɔ la lotutsha.’ (1 Koreto 13:4) Tɔ tokimanyiaka dia sho mbikikɛ pâ y’efula, esangɔ ɛmɔtshi l’edja k’efula. Oko ɛnyɛlɔ, Akristo efula wasɛnakɔ aya ɛnɔnyi k’ɛnɔnyi lo nkumbo yahasangi ɔtɛmwɛlɔ ɔtɔi. Amɔtshi wekɔ enyemba, aha la lolango lawɔ, koko l’ɔtɛ wahawakondja wadi kana omi lasungana lo “Khumadiondjo.” (1 Koreto 7:39; 2 Koreto 6:14) Ndo akina wekɔ lo diɛnɛ la waa hemɔ. (Ngalatiya 4:13, 14; Filipi 2:25-30) Lo mɛtɛ, lo dikongɛ dia kɔlɔ nɛ, ndok’onto lasɛna dimɛna l’akambo tshɛ aha la ndɔshana l’okakatanu ɔmɔtshi wahombande mbikikɛ.—Mateu 10:22; Jakoba 1:12.
17. Kakɔna kayotokimanyiya dia sho mbikikɛ akambo tshɛ?
17 Paulo toshikikɛka ɔnɛ ngandji “atukhukhumeka akambu tshe, . . . atulungamelaka akambu tshe, atukikeka akambu tshe.” (1 Koreto 13:7) Ngandji kokaso Jehowa la dia tosokoya dia sho sowa lo weho tshɛ dia swɛlɛ akambo wa losembwe. (Mateu 16:24; 1 Koreto 10:13) Sho hatokombola mvɔ oko amvwedi (martyrs). Koko, oyango aso ele sɛna lo wɔladi ndo lo ki. (Romo 12:18; 1 Tesalonika 4:11, 12) Koko lam’ahembama mbetawɔ kaso, sho mbikikɛka l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ, têya ɔnɛ ɔsɔ ekɔ ɔtɔi ɔmɔtshi l’atei w’akambo wakomɛ Akristo. (Luka 14:28-33) Wonya watetemalaso, katɛnake akambo la sso di’ɔlɔlɔ, talongamɛ ɔnɛ tayonga l’etombelo w’amɛna oma l’ɛhɛnyɔhɛnyɔ wahomana la so.
18. Ngande wele etetemalo ohomba oyadi kânga lo nshi y’ɔngɛnɔngɛnɔ na?
18 Aha paka fɔnu tsho mbahombaso mbikikɛka. Esangɔ ɛmɔtshi, mbikikɛ kɛdikɛdi tetemala lo mboka kakatasɔnɛ, oyadi tshɛ kayohomana la so. Etetemalo tɔlɔmbaka nto dia sho mongaka l’ekongelo ka dimɛna k’akambo wa lo nyuma. Oko ɛnyɛlɔ, onde wɛ tombaka dimɛna l’esambishelo, lo ndjela waaso wele layɛ? Onde wɛ mbalaka ndo kanaka yimba la Dui dia Nzambi ndo sawolaka la Shɔ lele l’olongo lo dɔmbɛlɔ? Onde wɛ mbɔtɔka lo nsanganya tshɛ ya l’etshumanelo, ndo kondjaka ekeketshelo kashana ambetawudi a wanyayɛ? Naka ɔsɔku, kete oyadi lo tena di’ɔlɔlɔ kana di’ekakatanu mbêyɛ, wɛ ekɔ lo mbikikɛ. Tohekɔke, “ne dia tayuna lu eleku ka muna, naka hatuheko.”—Ngalatiya 6:9.
Ngandji ekɔ “mbuka kuleki ololo”
19. Ngande wele ngandji “mbuka kuleki ololo”?
19 Paulo akatɛtɛ di’ohomba wa mbokanaka ngandji lam’akandêlɛ dionga sɔ dia Nzambi ɔnɛ: “mbuka kuleki ololo.” (1 Koreto 12:31) Lo na etɔ mboka “kuleki” na? Eelo, Paulo aki mala shila weshasha wa nyuma, wakakondja Akristo wa l’eleko ka ntondo. Amɔtshi wakataka awui wahataye, akina waki la wolo wa kɔnɔla waa hemɔ, ndo efula wakakondja akoka wa tɛkɛta l’ɛtɛkɛta ekina. Mɛtɛ, wakakondja weshasha wa mamba! Koko Paulo akatɛ Ase Kɔrɛtɔ ɔnɛ: “Naka dimi layoteketa lu eteketa w’antu ndu w’andjelo, keli laha la ngandji, dimi lambuyala uku ohotela wahumawo, kana uku dinyandja diasakanyawo nga nga. Ndu naka layuyala la ushasha wa mvuta aui, naka layeya akambu tshe wa usheshe la bewu tshe, naka layuyala la mbetawo tshe ka nsekola ekungu, keli laha la ngandji, anyanya mbemi.” (1 Koreto 13:1, 2) Eelo, kânga etsha ɛmɔtshi wakoka mɛnama oko wekɔ ohomba ndjâlaka oko “etsha wa nyoi” naka hatâtshe oma lo ngandji kokaso Nzambi la anyaso anto.—Heberu 6:1.
20. Lande na kele ekɔ ohomba tetemala mbidja weolo dia sho monga la ngandji na?
20 Yeso toshaka ɔkɔkɔ okina wɛnya bonde kahombaso monga la dionga sɔ diaki Nzambi dielɛwɔ ngandji. Nde akate ate: “Uma lu dikambu ne, antu tshe wayeya vati: Ambeki ami mbenyu, naka nyu nyayukana ngandji.” (Joani 13:35) Tshɛkɛta “naka” tshikɛka Okristo tshɛ diaaso dia kana nde ayoka anyande ngandji kana bu. Lâdiko di’awui asɔ tshɛ, hatoteya ɔtɛkɛta w’angɛndangɛnda paka dikambo di’ɔnɛ tambodjasɛ lo wodja watɛkɛtawɔ ɔtɛkɛta akɔ. Woho akɔ mbele, aha paka ɔnɛ tekɔ lo mbɔtɔ lo nsanganya lo Mbalasa ya Diolelo, kana têkesanɛkɔ l’anyaso Akristo mbahombaso lo weho akɔ tshɛ mbokana ngandji. Dia mbeka “ɔtɛkɛta” ɔsɔ, sho pombaka mbidja wolo lushi la lushi.
21, 22. (a) Ahombaso ntsha naka hatodja dia mbokana ngandji lo ndjela weoho atɔ ɛmɔtshi wolembetshiyisha Paulo na? (b) Lo na akokaso mbuta ɔnɛ “ngandji haheko pundju”?
21 Mbala mɔtshi, hatotodja mbokana ngandji lo weho akɔ tshɛ oko wɛnyisha Paulo lanɛ. Koko tohekɔke. Kodjake wolo la lututsha tshɛ dia ntsha ngasɔ. Tetemala mbeka Bible ndo ndjela alako wa lɔkɔ lo diokanelo diasayɛ l’anto akina. Tohɛke pondjo ɛnyɛlɔ kakatosha Jehowa. Paulo akalake Ase Ɛfɛsɔ ate: “Nyukani ketshi, nyuyali la memakana, nyudimanyanyiyani uku akanyudimanyiya [“Nzambi lo lokombo la,” NW] Kristu.”—Efeso 4:32.
22 Oko watoyekaka ɔtɛkɛta wahayeye ko ndjômanyamanya, woho akɔ mbele, l’edjedja ka wonya, wɛ mbeyaka ndjɛna dia mboka anto ngandji bu dui dia wolo. Paulo toshikikɛka ate: “ngandji haheko pundju.” (1 Koreto 13:8) Otshikitanyi la weshasha wa nyuma wakakondjaka anto lo dihindo, ngandji hashishɔki pondjo. Omalɔkɔ, tetemala la mbeka woho wa kɛnɛmɔla dionga sɔ diaki Nzambi. Oko wata Paulo, diɔ mbele “mbuka kuleki ololo.”
[Caption on page 16]
[Review on page 16]
Wɛ kokaka nembetshiya?
◻ Ngande wakoka tokimanyiya ngandji dia sho tshika otako?
◻ Toho takɔna takoka tokimanyiya ngandji dia mbidja wɔladi l’etshumanelo?
◻ Nganɛ wakoka tokimanyiya ngandji dia sho mbikikɛ?
◻ Ngande wele ngandji “mbuka kuleki ololo”?
[Caption]
[Questions]
[Caption on page 13]
[Caption on page 13]
Ngandji tokimanyiaka dia sho minya washo lo kɔlɔ yatotshɛ anyaso ambetawudi
[Caption on page 15]
[Caption on page 15]
Etetemalo kɛdikɛdi mongaka nshi tshɛ l’ekongelo k’ɔlɔlɔ k’akambo wa teokrasi