Onde dikanyiyakanyiya mbalɔmbɔla lɔsɛnɔ layɛ?

AWUI wa dikanyiyakanyiya tanemaka l’ahole tshɛ wa l’andja ɔnɛ. Mbala efula awui akɔ mbɔsamaka la nɛmɔ di’efula oko mbekelo mɔtshi yakatshike ashidi. Awui akɔ koka mbɔsama nto oko awui wele bu ohomba efula koko washa paka ɔngɛnɔngɛnɔ lo lɔsɛnɔ. Lo wedja wa lo lɛkɛ l’Edjelo ka wonya, awui wa dikanyiyakanyiya bu ohomba efula, ndo anto hawoleke mbidja yimba lɔkɔ. Koko l’ahole akina, ɛnyɛlɔ l’Afrikɛ, awui wa dikanyiyakanyiya kokaka monga la shɛngiya ya wolo lo lɔsɛnɔ l’anto.

Mbekelo efula y’ase Afrikɛ mbika etshina l’awui wa dikanyiyakanyiya. Filmɛ, nsangɔ y’ewoyama l’aradiyo ndo ekanda watondjawɔ mbala efula l’Afrikɛ mbikaka epole ɔsɛkɛ l’awui wa dikanyiyakanyiya, awui w’ahindo, ɛnyɛlɔ oko maji, ɔtɛmwɛlɔ w’ashidi, ndo awui w’ekanga. Lande na kayasha anto l’awui wa dikanyiyakanyiya efula ndo oma lende oye awui akɔ?

Kɛnɛ kele lo kiɔkɔ y’awui wa dikanyiyakanyiya

Awui efula wa dikanyiyakanyiya ndja oma lo wɔma w’okishi wa wanɛ wakavu kana wa weho ekina w’ɛdiɛngɛ. Anto mbutaka di’akambo salemaka oma le ɛdiɛngɛ ɛsɔ etena kɔtɔnɛwɔ l’anto dia mbaotsha wɔma, dia mbaewola, kana dia mbatshɔkɔla.

Awui wa dikanyiyakanyiya kakatana nto efula l’awui w’ɔkɔnwɛlɔ ndo w’osakelo. Le anto efula wa lo wedja waha bu l’ekondjelo k’efula, osakelo wa nshi nyɛ aya oshinga wolo, ɔnkɔnɛ ndjasakɛ aya dikambo dia wolo. Omalɔkɔ, anto efula nyangaka ekanga wa ndjakɔnɔla kana wa ndjakokɛ lo ndjela mbekelo y’ashidi, lo ndjakimɔ l’awui w’ɛdiɛngɛ, ndo l’awui wa dikanyiyakanyiya. Vɔ ndjaokaka nto dimɛna etena katshɔwɔ le wetshi weya mbekelo yawɔ ndo watɛkɛta ɔtɛkɛta awɔ lo dihole dia vɔ tshɔ lak’enganga. Lo sala ngasɔ, vɔ keketshaka awui wendana la dikanyiyakanyiya.

Lo ndjela awui wa dikanyiyakanyiya w’ashidi, hemɔ ndo wâle hawoye oyaya, koko ɛdiɛngɛ wadjasɛ l’andja wahɛnama mbele lo kiɔkɔ y’akambo asɔ. Wetshi mbeyaka mbuta dia dikambo kapanda diambotomba nɛ dia tshɛso lakavu ekɔ la lonyangu lo dikambo dimɔtshi. Kana osaki w’awolo mbeyaka mbuta dia wetshi okina wahokana la nde mambosenga onto kapanda diakɔ diamondonga la hemɔ kana la wâle ɔmɔtshi.

Awui wa dikanyiyakanyiya tshikitanaka lo dihole la dihole, ndo vɔ dianganaka lo ndjela mbekelo ya lo ngelo, toshimu, ndo awui amɔtshi watomba. Koko kanyi yele l’anto efula ele nyɛ yɔnɛ ekɔ ohomba tutsha nkɛlɛ k’onto ɔmɔtshi kana k’ɛngɔ kɛmɔtshi kele l’andja wahɛnama.

Onde awui wa dikanyiyakanyiya wekɔ la wâle kana bu?

Le nkumbo efula, wotwelo w’ana wa wasa ekɔ dikambo dia diambo ndo di’ɔngɛnɔngɛnɔ. Koko le wanɛ wetawɔ awui wa dikanyiyakanyiya, dikambo sɔ mbeyaka mbɔsama oko djembetelo mɔtshi. L’ahole amɔtshi wa l’Afrikɛ wa l’Edjelo ka Wonya, eotwelo kɛsɔ mbɔsamaka oko eotwelo ka tozambizambi, ndo ana wa wasa tɛmɔmaka. Vɔ salaka dikishi dia totshitshɛ di’ana wa wasa asɔ, ndo nkumbo pombaka mbishaka dikishi sɔ mbo ya ndɛ oyadi kânga ɔmɔtshi l’atei w’ana wa wasa asɔ ambovɔ. L’ahole akina, anto mbɔsaka eotwelo k’ana wa wasa oko mananu kɛmɔtshi woho ɔnɛ wele ambutshi ndjokomaka lo ndjaka ɔmɔtshi l’atei awɔ. Lande na? Vɔ fɔnyaka dia naka anakɔ ahende tshikala la lɔsɛnɔ, kete lushi lɔmɔtshi vɔ wayoyodiaka ambutshi awɔ.

Bɛnyɛlɔ dia woho ɔnɛ mɛnyaka dia kânga mbakoka awui amɔtshi wa dikanyiyakanyiya mbɔsama dia wekɔ amɛna ndo bu ndoko la wâle, awui akina wa dikanyiyakanyiya wekɔ wâle ndo koka konya lo nyɔi. Dikambo diele bu ndoko wâle mbeyaka ndjokoma dikambo dia wâle naka diɔ mengesɔma lo yoho ya kɔlɔ.

Lo mɛtɛ, awui wa dikanyiyakanyiya wekɔ dietawɔ dimɔtshi, kana woho ɔmɔtshi w’ɔtɛmwɛlɔ. Dia mbeya wâle wele l’awui wa dikanyiyakanyiya, ekɔ ohomba ndjambola ɔnɛ: Onto akɔna akondja wahɔ oma l’awui kana ditshelo diendana l’awui wa dikanyiyakanyiya na?

Kiɔkɔ y’awui wa dikanyiyakanyiya

Kânga mbewɔ la tolembetelo tɛnya dia Satana ekɔ, ɛlɔ kɛnɛ anto efula mbɔsaka dia Satana l’ɛdiɛngɛ bu. Koko, l’etena ka ta, naka sho mbidja tâmu dia tekɔ l’otunyi walɔshana la so, kete dikambo sɔ mbeyaka tela tsho mpokoso. Ɔsɔku mbakokadiɔ monga ndo lo kɛnɛ kendana la ta dialɔso la ditongami dia lo nyuma dioleki anto wolo, nɛ di’ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: ‘Tekɔ lo ndɔshana . . . l’elui w’ɛdiɛngɛ.’​—Efeso 6:12.

Kânga mbahatakoke diɛna, ditongami dia lo nyuma dia kɔlɔ diekɔ. Bible mbutaka di’etongami kɛmɔtshi ka lo nyuma kahɛnama akakambe l’olui lo sala oko ɛngɔ kɛmɔtshi mbatɛkɛta ko tete le ndamɛ. Lo sala ngasɔ, nde akatɛkɛta l’Eva ndo akokonya lo tɔmbɔkwɛ Nzambi. (Etatelu 3:1-5) Bible mbelɛka etongami ka lo nyuma kɛsɔ ɔnɛ ‘olui w’edjedja, welɛwɔ Satana Diabolo, okesanyi wa lo nkɛtɛ k’otondo.’ (Enyelo 12:9) Satana akatshutshuya andjelo akina l’ɔtɔmbɔkwɛlɔ. (Jude 6) Andjelo wa kɔlɔ asɔ wakayokomaka ɛdiɛngɛ, mbut’ate atunyi waki Nzambi.

Yeso akatondja ɛdiɛngɛ oma l’alemba w’anto, ndo ambeki ande lawɔ wakasale dikambo sɔ. (Mako 1:34; Etsha 16:18) Ɛdiɛngɛ ɛsɔ kema watshɛso wakavu, nɛ dia wanɛ wambovɔ ‘haweye ndoko dikambo.’ (Undaki 9:5) Lo wedi okina, vɔ wekɔ andjelo w’atɔmbɔki wakanganyiyama oma le Satana. Monga la diɔtɔnganelo lawɔ kana mbetawɔ tɔsɛngiya tawɔ kema dikambo dia tɔkɛnyɔ, nɛ dia l’ɛnyɛlɔ k’owandji awɔ Satana Diabolo, vɔ kokaka tɔlɛ. (1 Petero 5:8) Oyango awɔ ele wa toshishɛ elongamelo kamɛ kele l’anto, mbut’ate Diolelo diaki Nzambi.

Bible mɛnyaka djonga mɔtshi yakamba la Satana nde l’ɛdiɛngɛ ande: “Ndu Satana katukadimoka uku ondjelo a yanyi.” (2 Koreto 11:14) Satana nangaka tokesa lo tetawoya dia nde kokaka tosha yoho ya lɔsɛnɔ yoleki dimɛna. Diakɔ diele, ɛlɔlɔ ɛmɔtshi wakondja anto amɔtshi mbeyaka mbɔsama oko vɔ ndja oma le ɛdiɛngɛ wa kɔlɔ. Koko vɔ hawokoke tosha ekandwelo ka pondjo. (2 Petero 2:4) Ndoko onto lakoka kondja lɔsɛnɔ la pondjo oma l’ɛlɔlɔ akɔ ndo kem’edja vɔ wayolanyema. (Romo 16:20) Otungi aso ndamɛ mbele kiɔkɔ ya lɔsɛnɔ la pondjo ndo y’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ ndo nde mbakoka tokokɛ oma le elui w’ɛdiɛngɛ.​—Jakoba 4:7.

Nzambi halange sho nyanga ekokelo oma le ɛdiɛngɛ. (Euhwelu k’Elembe 18:10-12; 2 Khumi ya Dikanga 21:6) Naka sho sala ngasɔ, kete tambɔtɔ lɔngɛnyi sho l’otunyi ndo tambɔtɔ sheke sho l’ekahi waki Nzambi! Tshɔ le asadi w’alɔhɔ, le wetshi wa lo dioho diaso kana ndjakimɔ lo ditshelo dia dikanyiyakanyiya ayɛnya dia tambetawɔ di’ɛdiɛngɛ nɔmbɔla tɛdikɔ tɔsaso lo lɔsɛnɔ. Ayonga oko sho lawɔ tambɔtɔmbɔkwɛ Nzambi.

Onde sho kokaka ndjakokɛ oma lo kɔlɔ?

Ade,a pami kɛmɔtshi ka lo wodja wa Niger akekaka Bible nde l’Ɔmɛnyi ɔmɔtshi wa Jehowa wakamba olimu wa lo tena tshɛ. Ade akalembetshiya ɔnangɛso bonde kakinde l’okanga w’ekokelo lo makashinyi ande ate: “Atunyi wekɔ efula.” Koko ɔnangɛso lakekaka la nde Bible akawɛnya dia paka le Jehowa oto mbakokaso ndjaɛkɛ dia kondja ekokelo ka mɛtɛ. Nde akadiɛ Ade Osambu 34:7, wata ɔnɛ: “Ondjelo wa [Jehowa] atudingaka wane watuwukaka woma, atâshimbelaka.” Ade akate ate: “Naka Jehowa kokaka mɛtɛ kokɛmi, kete layonya okanga ɔsɔ.” Kakianɛ, l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi suke l’akumi ahende, nde aya ekumanyi ndo okambi wa lo tena tshɛ. Ndoko otunyi ande ɔtɔi wakosalɛ kɔlɔ.

Bible mɛnyaka dia tena l’akambo wa shashimoya tokomɛka sho tshɛ oyadi sho mbetawɔka awui wa dikanyiyakanyiya kana kema. (Undaki 9:11) Koko Jehowa hatohembe l’akambo wa kɔlɔ. (Jakoba 1:13) Nyɔi ndo eongelo k’anto wele kema kokele ndja oma lo pɛkato kakatahowɔ oma le Adama. (Romo 5:12) Diɔ diakɔ diatata onto tshɛ mbala la mbala ndo diatshaso akambo wa kɔlɔ wayongaka l’etombelo wa lonyangu efula. Koko, hatonga dimɛna mbuta dia hemɔ tshɛ yatataso kana ekakatanu tshɛ wele laso lo lɔsɛnɔ ndja oma le ɛdiɛngɛ. Naka sho monga la tokanyi ta ngasɔ, kete sho mbeyaka ndjohemba dia sala akambo amɔtshi l’oyango wa tutsha kɛlɛ k’ɛdiɛngɛ ɛsɔ lo yoho mɔtshi.b Lam’eso la hemɔ, sho pombaka nyanga dia ndjasakɛ lo yoho yahombama, koko aha nyanga dako oma le “kanga kashi . . . , ndu shi kashi,” Satana Diabolo. (Joani 8:44) Eyangelo ɛmɔtshi wakasalema mɛnyaka di’anto wasɛna lo wedja wele dikanyiyakanyiya di’ashidi diambokokanɛ hawɔsɛnɛ edja ndo bu la nsɛnɔ y’amɛna oko anto wa lo wedja ekina. Mbokɛmaka hwe lâsɔ, di’awui wa dikanyiyakanyiya hawosha anto yônge y’ɔlɔlɔ.

Nzambi ndeka ɛdiɛngɛ tshɛ wolo, ndo Nde ndjakiyanyaka dikambo di’ɔlɔlɔ aso. “Ne dia ashu wa Khumadiondjo weko le antu w’ololo, atui andi weko hwe lu dombelo diawo.” (1 Petero 3:12) Tɔlɔmbɛ ekokelo ndo lomba. (Tukedi 15:29; 18:10) Tosale la wolo dia shihodia Bible, Ɔtɛkɛta ande w’ekila. Ewo k’oshika k’oma lo Bible ekɔ ekokelo koleki tshɛ kakokaso kondja. Tɔ kayotokimanyiya dia mbeya bonde katomba akambo wa kɔlɔ ndo ngande wakokaso mbetawɔma le Nzambi Kanga-Nkudu-Tshɛ.

Ɛlɔlɔ w’ewo kaki Nzambi

Ewo k’oshika kaki Jehowa ndo k’asangwelo ande mbayotokondjiyɛ ekokelo ka mɛtɛ ndo onto lele l’ewo kɛsɔ tshikitana l’ɔnɛ lele l’ohotohoto ndo lalɔmbwama l’awui wa dikanyiyakanyiya. Kɛnɛ kakakomɛ Joani, pami kɛmɔtshi ka lo wodja wa Benin mɛnyaka dikambo sɔ. Awui wa dikanyiyakanyiya wakake edio lo nkumbo kaki Joani. Lo ndjela dikanyiyakanyiya dia lo mbekelo ya lo dioho diawɔ, womoto tshɛ lakotaka ɔna pami akahombaka tshikala lo tshombotombo mɔtshi ya lânde nshi divwa. Naka ɔna womoto, kete nde akahombaka tshikala nshi esambele lo tshombotombo shɔ.

L’ɔnɔnyi 1975, wadi aki Joani akote ɔna pami l’olangala efula lakawɔlɛ Makɔ. Lo ndjela ewo ka Bible kaki lawɔ, Joani nde la wadɛnde konanga kânga dikambo ɔtɔi diendana l’awui w’ɛdiɛngɛ salema. Ko onde vɔ wakahombe mboka wɔma ndo tshutshuyama dia ndjela awui wa dikanyiyakanyiya ndo mbetawɔ dia wadɛnde mbidjasɛ lo tshombotombo? Kema, vɔ wakatone awui asɔ wa lo dioho diawɔ wendana la dikanyiyakanyiya.​—Romo 6:16; 2 Koreto 6:14, 15.

Onde dikambo dimɔtshi dia kɔlɔ diakakomɛ nkumbo kaki Joani? Ɛnɔnyi efula wambeta, ndo ɛlɔ kɛnɛ Makɔ aya okambi w’olimu l’etshumanelo k’Ɛmɛnyi wa Jehowa ka lo ngelo kɛsɔ. Nkumbo k’otondo kekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo woho wakiwɔ kombetawɔ ndjela awui wa dikanyiyakanyiya lo lɔsɛnɔ lawɔ ndo mbidja lonyuma lawɔ lo wâle.​—1 Koreto 10:21, 22.

Akristo wa mɛtɛ pombaka mboka ditshelo dia kɔlɔ diendana l’awui wa dikanyiyakanyiya ɔkɔngɔ ndo mbetawɔ osase wa lo nyuma w’oma le Otungi aso Jehowa, nde l’Ɔnande, Yeso Kristo. Vɔ kokaka monga la wɔladi wa mɛtɛ wa lo yimba waya oma lo woho weyawɔ dia wekɔ lo sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ lo washo wa Nzambi.​—Joani 8:32.

[Nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi]

[Kiombo/Osato wa lo lɛkɛ 5]

Dikanyiyakanyiya Dimɔtshi Diambokokanɛ l’Andja w’Otondo

• Naka etamba wambemala tɔɔ lo dɔnga di’eponga, kete ɔsɔ ekɔ djembetelo ya nyɔi

• Ekɔ sombo mɛna ekeke la yanyi

• Naka buji ambodimala wonya wasalema sɛlɔmɔnyi kɛmɔtshi kete ɛdiɛngɛ wekɔ suke la dihole sɔ

• Naka onto kɔsha dikombe la nkɛtɛ, kete dikambo sɔ nembetshiyaka dia onto ɔmɔtshi ayodiakema la ngelo kengo

• Olalelo wa la lofulɛ lo mbeto mbelaka ohino

• Londjo l’alonga ndawoyaka ɛdiɛngɛ

• Nima buji tshɛ wele l’okate wa fɛtɛ ka lushi l’eotwelo salaka dia lolango l’onto ɔsɔ kotshama

• Kitsha lɔ̂mbɔ la tange mbishaka ɛdiɛngɛ wa lo lɔ̂mbɔ diaaso dia senga tange kakɔ

• Naka nyawo y’odima yambotenyanya la ntondo kayɛ, kete wɛ ayohomɔ lokolo l’ɛngɛnɔ

• Naka onto ambɔkɔsha lɔsɔmɔ, kete lâsɔ nde ayolongola ɔngɛndangɛna wa pami

• Fɔtɔ kele la ndjɔvu efula mbelaka diɛsɛ naka tɔ mbɛlanɛ la soko

• Nna dia ponda la ntondo ka soko mbelaka diɛsɛ

• Ɔkɔdi wa marakuja wambolamba lo luudu mbishaka ekokelo

• Kɛndakɛnda lo kibandola mbelaka lokolo l’ɛngɛnɔ

• Mbola talatala nembetshiyaka ɛnɔnyi esambele wa mananu

• Naka wɛ kɔsha lɔkɛtshu kana vɔlɛ, kete wɛ ayowana l’ɔngɛnyi ayɛ walekayɛ nanga

• Mbitshola lɛhɔ mbelaka mpokoso naka yema ya tshitshɛ hayɔkwɛ lo dihɛka dia lɔmɔsɔ

• Tshika kɔsa hwe aha l’onto mbidjasɛ lɔkɔ mbelɛka ɛdiɛngɛ dia ndjodjasɛ lɔkɔ

• Tshika sabata lokukumala mbelaka ohino

• Lam’avɔ onto, pombaka tshika adidishi hwe di’anima ande tomba

[Kiombo ya lo lɛkɛ 4]

Tambotshungɔ oma l’Awui wa Dikanyiyakanyiya

Ɛmɛnyi wa Jehowa wakasambishaka lo dihole dimɔtshi dia lo wodja w’Afrique du Sud. Lam’akadihola onto ɔmɔtshi l’ɔkɔngɔ wa vɔ kɔkɔla lo lokuke, Ɛmɛnyi wa Jehowa wakatanema la ntondo ka mama kɛmɔtshi kakayalɔtshiya oko Sangoma, mbut’ate (wetshi ɔmɔtshi) la dɛngalɛnga efula. Vɔ wakalange minya demba, koko mama kɛsɔ akatɛtɛ dia vɔ mbewoya losango lawɔ. Ɔmɛnyi ɔmɔtshi l’atei awɔ akadia Euhwelu k’Elembe 18:10-12 dia mbɛnya kanyi yaki Nzambi lo kɛnɛ kendana la ditshelo di’ɛdiɛngɛ. Wetshi ɔsɔ aketawɔ losango lawɔ ndo aketawɔ mbeka Bible. Nde akate dia naka oma lo wekelo ande wa Bible nde ambosuya dia ditshelo diendana la Sangoma, hadiɔtɔnɛ la lolango laki Jehowa, kete nde ayotshika.

L’ɔkɔngɔ wa mbeka tshapita 10 ya dibuku Kokaka We Monga la Loseno la Pondjo lo Paradiso ka la Kete ndo l’ekimanyielo ka Bible, nde akatshumbe diangɔ diande tshɛ diendana la wetshi ndo akatatɛ mbɔtɔ lo nsanganya ya lo Mbalasa ka Diolelo. Ndo nto, nde akadje diwala diande lo dibuku dia lɛɛta kânga mbakandakakitɔna l’omɛnde ɛnɔnyi 17 w’etondo. Kakianɛ, vɔ akɔ ahende waya Ɛmɛnyi wa Jehowa wambobatizama.

[Osato wa lo lɛkɛ 4]

“Sangoma” akasalaka awui w’alɔhɔ dia mbeya hemɔ kele l’ɔkɔnyi

[Esato wa lo lɛkɛ 6]

Ewo k’oshika kaki Nzambi mbelaka ekokelo ka mɛtɛ ndo ɔngɛnɔngɛnɔ