Ngande wakokɛ monga la lonyuma la mɛtɛ?
ƆPƆSTƆLƆ PAULO akafunde ate: “Kanyiya awui wa lo demba ele nyɔi; koko kanyiya awui wa lo nyuma ele lɔsɛnɔ ndo wɔladi.” (Romo 8:6, King James Version) Oma l’ɛtɛkɛta ɛsɔ, ɔpɔstɔlɔ akɛnya dia monga onto lele la lonyuma la mɛtɛ hendana tsho l’ɔsɔnwɛlɔ wahomba onto ndamɛ sala kana dionga diele lande. Dikambo sɔ koka mbisha onto lɔsɛnɔ kana mbokonya lo nyɔi. Ko lo yoho yakɔna yakondja onto lele la lonyuma la mɛtɛ “lɔsɛnɔ ndo wɔladi”? Lo ndjela Bible, onto la ngasɔ ekɔ la wɔladi oma ko kakianɛ, wɔladi le nde ndamɛ ndo lam’asande la Nzambi, ndo nde ekɔ l’elongamelo ka ndjokondja lɔsɛnɔ la pondjo lo nshi yayaye. (Romo 6:23; Filipi 4:7) Diakɔ diakate Yeso ate: ‘Wanɛ weya ehomba awɔ wa lo nyuma wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ’!—Mateu 5:3.
Woho wadiayɛ periodikɛ kɛnɛ kakianɛ mɛnyaka dia wɛ ndjashaka l’awui wa lo nyuma, ndo ɔsɔ ekɔ dui dia lomba. Koko, anto wekɔ la tokanyi totshikitanyi lo dikambo dia lonyuma. Diakɔ diakokayɛ ndjambola ɔnɛ: ‘Lonyuma la mɛtɛ kɛdikɛdi na? Ndo ngande wonga onto la lɔ?’
“Yimba ya Kristu”
Lâdiko wa mɛnya ohomba ndo ɛlɔlɔ waya lo mbidja yimba lo awui wa lo nyuma, ɔpɔstɔlɔ Paulo aki l’akambo efula wa mbuta lo kɛnɛ kendana la kɛnɛ kalembetshiya monga la lonyuma la mɛtɛ. Paulo akalembetshiya Akristo wa l’osomba w’edjedja wa Kɔrɛtɔ otshikitanu wele lam’asa onto la lo demba, mbuta ate onto layela nsaki ya demba ndo onto la lo nyuma, mbuta ate onto lalanga awui wa lo nyuma. Paulo akafunde ate: ‘Onto la lo demba halongola awui wa nyuma ka Nzambi, nɛ dia le nde vɔ wekɔ anyanya.’ Lo wedi okina, Paulo akalembetshiya dia onto la lo nyuma ekɔ la “yimba ya Kristu.”—1 Koreto 2:14-16.
Monga la “yimba ya Kristu” nembetshiyaka ‘monga la woho w’ekanelo ka yimba kaki la Yeso.’ (Romo 15:5; Filipi 2:5) L’ɛtɛkɛta ekina, onto lele la lonyuma la mɛtɛ mongaka la woho w’ekanelo ka yimba kaki la Yeso ndo nde ndjelaka wanya Ande. (1 Petero 2:21; 4:1) Lo yɛdikɔ yaleka onto monga l’ekanelo kele oko kaki Kristo, mbayoleka lonyuma lande monga nge ndo mbayondoleka monga suke dia kondja “lɔsɛnɔ ndo wɔladi.”—Romo 13:14.
Woho wa mbeya “yimba ya Kristu”
Dia monga la yimba ya Kristo, onto pombaka ntondontondo mbeya yimba shɔ. Ɔnkɔnɛ, nna dia ntondo dia takola dia monga la lonyuma ekɔ mbeya woho w’ekanelo ka yimba kaki la Yeso. Ko ngande wakokayɛ mbeya yimba ya onto lakasɛnɛ la nkɛtɛ ambeta ɛnɔnyi 2000 na? Ɛnyɛlɔ, ngande wakayeye ɛkɔndɔ w’anto amɔtshi wa lo wodja anyu? Ondo lo mbadia awui wendana la wɔ. Woho akɔ wâmɛ mbele, mbadia ɔkɔndɔ wakafundama wendana la Yeso ekɔ yoho ya dimɛna ya mbeya yimba ya Kristo.—Joani 17:3.
Lo dikambo dia Yeso, ekɔ ɛkɔndɔ kana Evanjiliɔ ɛnɛi w’amɛna wakɔndɔla lɔsɛnɔ lande. Vɔ wakafundama oma le Mateo, Mako, Luka ndo Joani. Mbadia ɛkɔndɔ ɛsɔ dimɛna dimɛna ayokokimanyiya dia mbeya dimɛna yoho yakakanyiyaka Yeso, nsaki yaki l’otema ande, ndo kɛnɛ kakôtshutshuyaka dia sala kɛnɛ kakandasalaka. Etena kakanayɛ yimba lo kɛnɛ kadiayɛ lo dikambo dia Yeso, wɛ mɛnaka lo yimba woho w’onto wakinde. Oyadi kânga wɛ ekɔ lo ndjaɔsa dia wɛ amboshilaka monga ombeki wa Kristo, wadielo ndo okanelo wa yimba wa ngasɔ ayokokimanyiya dia wɛ ‘tetemala pama lo ngandji k’otamanya ndo lo ewo ka Nkumɛso la Oshimbedi aso Yeso Kristo.’—2 Petero 3:18.
La awui asɔ lo yimba, nyɛsɔ tɔsɛdingole avɛsa amɔtshi wa lo Evanjiliɔ dia mɛna kɛnɛ kaketɛ Yeso onto laki la lonyuma la ngasɔ. Oma lâsɔ, ko sho ndjambola woho wakokaso ndjela ɛnyɛlɔ kakandatshike.—Joani 13:15.
Lonyuma ndo “elua wa nyuma”
Ofundji w’Evanjiliɔ Luka akate dia nyuma k’ekila ka Nzambi kakaholwɛ Yeso lo batismu kande ndo di’ɔnɛ Yeso ‘akalodiama la nyuma k’ekila.’ (Luka 3:21, 22; 4:1) Yeso lo wedi ande, akakɔkɔmiya ambeki ande ohomba wa nɔmbwama la nyuma k’ekila ka Nzambi, kana ‘wolo ande wakamba olimu.’ (Etatelu 1:2; Luka 11:9-13) Bonde kele dikambo sɔ ohomba efula? Nɛ dia nyuma ka Nzambi kekɔ la wolo wa tshikitanya yimba y’onto dia yɔ monga oko woho wa yimba yaki la Kristo. (Romo 12:1, 2) Nyuma k’ekila konyaka onto dia kɛnɛmɔla waonga wele oko ‘ngandji, ɔngɛnɔngɛnɔ, wɔladi, lotutsha, ɔlɔlɔ, lɔsɛngɔ, mbetawɔ, memakana, ndjakimɛ.’ Oma lo waonga asɔ welɛ Bible ɔnɛ “elua wa nyuma,” mbeyama mɛtɛ onto lele la lonyuma. (Ngalatiya 5:22, 23) L’ɛtɛkɛta ekina, onto lele la lonyuma ekɔ onto lalɔmbwama oma le nyuma ka Nzambi.
Yeso akakɛnɛmɔla elowa wa nyuma l’olimu ande w’esambishelo. Waonga wele oko ngandji, lɔsɛngɔ ndo ɔlɔlɔ wakɛnamaka hwe lo yoho yakandasɛnaka l’anto wakɔsamaka oko anto w’anyanya lo tshunda. (Mateu 9:36) Tɔshi ɛnyɛlɔ ka dikambo dimɔtshi diakakɔndɔla ɔpɔstɔlɔ Joani. Sho mbadiaka ɔnɛ: “Lam’akatetaka Jesu, ndi akenyi untu lakuto tshungu.” Ambeki wa Yeso vɔ lawɔ wakɛnyi pami kɛsɔ, koko wakawɔshi oko otshi wa pɛkato. Vɔ wakambola ɔnɛ: “Akona akatshi [pɛkato], untu one kana ambutshi andi?” Asukanyi waki pami kɛsɔ nto wakawɛnaka, koko vɔ wakawɔsaka tsho oko kanga djɔmbɔ. Vɔ wakate vate: “Aha nd’ako lakadjaseka alomba one?” Koko, le Yeso, kanga tshungu ɔsɔ aki onto laki l’ohomba w’ekimanyielo. Nde akatɛkɛta la kanga tshungu ɔsɔ ndo akɔkɔnɔla.—Joani 9:1-8.
Wetshelo akɔna wakondjayɛ oma lo dikambo sɔ lo kɛnɛ kendana la woho wa yimba yaki la Kristo? Ntondontondo, Yeso kɔmɔnyɔlaka anto wakɔsamaka oko anto w’anyanya, koko nde akawaokaka ngandji ndo kɛtshi. Dui dia hende, nde akɔsaka yɛdikɔ dia kimanyiya anto akina. Onde wɛ mɛnaka dia wɛ ndjelaka ɛnyɛlɔ kakatshike Yeso? Onde wɛ mbɔsaka anto woho wakawaɔsaka Yeso? Onde wɛ mbashaka ekimanyielo kewɔ latɔ ohomba dia vɔ nyomonga la lɔsɛnɔ la dimɛna ndo dia vɔ monga l’elongamelo lo kɛnɛ kendana la nshi yayaye? Kana onde wɛ tolangaka paka kimanyiya anto wa lokumu koko minyaka anto k’anto yimba? Naka wɛ mbɔsaka anto woho wakawaɔsaka Yeso, kete wɛ mɛtɛ ekɔ lo ndjela ɛnyɛlɔ kakandatshike.—Osambu 72:12-14.
Lonyuma ndo dɔmbɛlɔ
Ɛkɔndɔ wa lo Evanjiliɔ mɛnyaka dia Yeso akalɔmbaka Nzambi mbala la mbala. (Mako 1:35; Luka 5:16; 22:41) Etena kakandakambaka olimu ande lanɛ la nkɛtɛ, Yeso akayatshungwɛka etena dia nɔmba. Ombeki Mateu akafunde ate: “Lam’akandashidiya nyanganya elui w’antu, [Yeso] akambela lu akuna ndame dia ntolomba.” (Mateu 14:23) Yeso akakondja wolo oma l’etena kɛsɔ kakandetsha dia sawola la She lele l’olongo. (Mateu 26:36-44) Woho akɔ wamɛ mbele ɛlɔ kɛnɛ anto wele la lonyuma la mɛtɛ nyangaka waaso wa sawola la Nzambi, nɛ dia vɔ mbeyaka dia dui sɔ diayokeketsha diɔtɔnganelo diele lam’asawɔ l’Otungi ndo diɔ mbâkimanyiyaka dia ndeka mbokoya Kristo lo ekanelo kawɔ ka yimba.
Mbala efula, Yeso aketshaka wɛnya efula lo nɔmbaka. (Joani 17:1-26) Ɛnyɛlɔ, la ntondo ka nde sɔna apami 12 wakahombe koma apɔstɔlɔ ande, Yeso “akatshu lu dikona dia tolomba. Ndi akakolamela nomba [Nzambi] utshu tshe.” (Luka 6:12, sho mbɛnganyisha alɛta ango.) Kânga mbele bu mɛtɛ ohomba dia paka nɔmba otsho w’otondo, wanɛ wele la lonyuma la dimɛna ndjelaka ɛnyɛlɔ ka Yeso. La ntondo ka mbɔsa tɛdikɔ ta weke lo lɔsɛnɔ, vɔ mbɔsaka etena k’ɔlɔlɔ dia nɔmba Nzambi, lo nyanga ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma k’ekila dia vɔ sala ɛsɔnwɛlɔ wayowakimanyiya dia nyomoleka monga la lonyuma la dimɛna.
Woho wakalɔmbaka Yeso Nzambi l’otema ɔtɔi ekɔ nto ɛnyɛlɔ kahombaso mbokoya etena kalɔmbaso. Tende kɛnɛ kakate Luka lo kɛnɛ kendana la woho wakalɔmbɛ Yeso la dikɔlɔ dia la ntondo ka nyɔi kande. “Lam’akindi las’eku la nyoi, ndi akaleki nomba wulu. Dungu diandi diakatumbi uku apopo a waki wa dikila mbalo la kete.” (Luka 22:44, sho mbɛnganyisha alɛta ango.) Ekɔ mɛtɛ dia la ntondo ka lâsɔ, Yeso akalɔmbaka la wolo, koko lo diaaso sɔ, lam’akinde la ntondo k’ohemba wakaleke tshɛ etena kakinde lanɛ la nkɛtɛ, nde akalɔmbɛ ‘la wolo woleki,’ ko Nzambi akôkadimola. (Heberu 5:7) Anto wele la lonyuma la mɛtɛ ndjelaka ɛnyɛlɔ ka Yeso. Etena kahomanawɔ l’ekakatanu wa wolo, vɔ nɔmbaka Nzambi ‘la wolo woleki’ dia mbasha nyuma k’ekila, dia mbalɔmbɔla ndo mbasukɛ.
Lam’ele akɛnamaka hwe dia Yeso akalɔmbaka efula, komonga dui dia diambo dia ambeki ande nyanga dia mbôkoya lo dikambo sɔ. Ɔnkɔnɛ, vɔ wakawombola vate: “Khumadiondjo utetsha lama nomba.” (Luka 11:1) Woho akɔ wâmɛ mbele ɛlɔ kɛnɛ, anto wele la lonyuma la dimɛna ndo walanga nɔmbwama la nyuma k’ekila ka Nzambi ndjelaka ɛnyɛlɔ ka Yeso lo woho walɔmbawɔ Nzambi. Lonyuma la dimɛna kakatana efula la dɔmbɛlɔ.
Lonyuma ndo esambishelo ka lokumu l’ɔlɔlɔ
Sho tanaka l’Evanjiliɔ wa Mako ɔkɔndɔ wɛnya woho wakakɔnɔla Yeso anto efula waki la hemɔ l’otsho w’efula. La yosose, etena kakandalɔmbaka ele ndamɛ, apɔstɔlɔ ande wakaye ndo wakawotɛ dia anto efula wakôyangaka ondo dia nde mbakɔnɔla. Koko, Yeso akawatɛ ate: “Tutshu l’ahuli akina, lu esumba weli lasuki, dia dimi ntusambisha ndu leko.” Oma lâsɔ, Yeso akâlembetshiya lande na kakandate ngasɔ lo kotsha ate: “Ne dia dikambu diako mbakamayi.” (Mako 1:32-38; Luka 4:43, sho mbɛnganyisha alɛta ango.) Kânga mbele kɔnɔla anto aki dikambo di’ohomba le Yeso, sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diaki Nzambi mbaki olimu wa ntondo wakandatomama.—Mako 1:14, 15.
Kânga ɛlɔ kɛnɛ, mbewoya anto akina akambo wendana la Diolelo diaki Nzambi ekɔ yoho mɔtshi yeyama wanɛ wele la yimba ya Kristo. Yeso akadjangɛ wanɛ tshɛ walanga monga ambeki ande ate: “Okone nyutshu, nyete wedja tshe ambeki, . . . nyuwaetshaki dia ntsha akambu tshe wamumunyutela.” (Mateu 28:19, 20) Ndo nto, Yeso akate ate: “Lukumu l’ololo lone la diulelu layusambishama lu kete tshe, uku omenyi le wedja tshe. L’okongo diku, ekumelu kayuya.” (Mateu 24:14) Lam’ele Ɔtɛkɛta wa Nzambi mɛnyaka dia olimu w’esambishelo wekɔ lo salema oma lo wolo wa nyuma k’ekila, lâsɔ ndjasha l’ohetoheto l’olimu ɔsɔ mɛnyaka di’onto ekɔ la lonyuma la mɛtɛ.—Etsha 1:8.
Sambisha anto wa l’andja w’otondo losango la Diolelo nɔmbaka welo wosanganyemi kâmɛ wa miliyɔ y’anto. (Joani 17:20, 21) Wanɛ wayasha l’olimu ɔsɔ nɔmbamaka dia monga aha tsho anto wele la lonyuma la dimɛna koko wele lo okongamelo wa dimɛna wa l’andja w’otondo. Onde wɛ mbeyaka anto wayela wanya wa Kristo ndo wasambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo l’andja w’otondo?
Onde wɛ ekɔ lo kotsha tshɛ kalɔmbama dia monga la lonyuma la mɛtɛ?
Ekɔ awui akina wɛnya dia onto ekɔ la lonyuma la mɛtɛ, ko onde wɛ kotshaka wanɛ wambotɔsɛdingola? Dia wɛ mbeya dikambo sɔ, yambola ɔnɛ: ‘Onde dimi mbadiaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi, Bible mbala la mbala ndo kanaka yimba la kɛnɛ kadiami? Onde dimi kɛnɛmɔlaka elowa wa nyuma lo lɔsɛnɔ lami? Onde dimi nɔmbaka mbala la mbala? Onde dimi nangaka monga kâmɛ l’anto wasambisha l’andja w’otondo lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diaki Nzambi?’
Ɔsɛdingwelo wa l’otema ɔtɔi wa ambola asɔ mbeyaka kokimanyiya dia wɛ shikikɛ woho wele lonyuma layɛ. Tambokokeketsha dia wɛ takola wanya wahombama kakianɛ dia wɛ kondja “lɔsɛnɔ ndo wɔladi.”—Romo 8:6; Mateu 7:13, 14; 2 Petero 1:5-11.
[Kiombo/Esato wa lo lɛkɛ 5]
AWUI WƐNYA DIA ONTO EKƆ LA LONYUMA LA MƐTƐ
◆ Monga la ngandji k’Ɔtɛkɛta wa Nzambi
◆ Kɛnɛmɔla elowa wa nyuma
◆ Nɔmbaka Nzambi mbala la mbala ndo l’otema ɔtɔi
◆ Sambisha anto akina lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo