“Etena ka nembohala”
YOKEDI mɔtshi y’edjedja y’ase ehotwelo ka wonya mbutaka ɔnɛ: “Tɛkɛta ekɔ fɛsa koko nɛmbɔhala ekɔ paonyi.” Lo ndjela diksiɔnɛrɛ dimɔtshi (Brewer’s Dictionary of Phrase and Fable) yokedi yele oko yɔ ya lo Hɛbɛru mbutaka ɔnɛ: “Naka tɛkɛta ekɔ la nɛmɔ dia shɛkɛlɛ ɔtɔi kete nɛmbɔhala ekɔ la nɛmɔ dia tɔshɛkɛlɛ tohende.” Ndo Sɔlɔmɔna, nkumekanga ka l’Isariyɛlɛ w’edjedja akafunde ate: “Engo tshe keko la etena kato, dikambu tshe l’esi ulungu dieko la etena kadio: . . . etena ka nembohala, la etena ka nteketa.”—Und. 3:1, 7
Ko etena kakɔna kele ekɔ dimɛna nɛmbɔhala lo dihole dia tɛkɛta? Tɔtɛkɛta “nɛmbɔhala” ndo “tshikala ki” tanemaka mbala efula lo Bible. Woho wakawakambe la tɔtɛkɛta tɔsɔ mɛnyaka ohomba wa tshikala ki lo awui asato wa lo lɔsɛnɔ. Nyɛsɔ tɔsɛdingole woho wele tshikala ki ekɔ djembetelo ya dilɛmiɛlɔ, ya yewo ndo ya shɛnɔdi ndo dui diakimanyiya dia kana yimba.
Djembetelo ya dilɛmiɛlɔ
Nɛmbɔhala ekɔ djembetelo ya dilɛmiɛlɔ. Ɔprɔfɛta Habakuka akate ate: “[Jehowa] eko l’etemwelo kandi k’ekila. Kete tshe yayali ki la ntundu kandi.” (Hab. 2:20) Atɛmɔdi wa mɛtɛ pombaka ‘konga panda ka Jehowa lo mbɔlama ki.’ (Del. 3:26) Omembi w’esambo akembe ate: “Uyalaki ki la ntundu ka [Jehowa], ûkungaki la kolamelu. Tuyatshumuyaki ne dia one latuhumoka lukulu l’olo lu mbuka yandi.”—Osam. 37:7.
Onde sho kokaka tombola Jehowa aha la tɛkɛta? Shi tena dimɔtshi sho mongaka la diambo etena kɛnaso dimɛna dia diangɔ diakatongama polo lo sho pomba ka tɛkɛta? Kana yimba lo woke woke wa diangɔ sɔ ekɔ yoho mɔtshi ya tombola Otungi l’etema aso. Omembi w’esambo Davidi akatatɛ memba osambo ande ɔmɔtshi lo mbuta ɔnɛ: ‘Aha la londjo mbokɛma, wɛ Nzambi ekɔ lo tombɔma la Siɔna ndo anto wayokotsha alɔkɔlɔkɔ wakawatshike le yɛ.’—Osam. 65:1.
Woho wahomba Jehowa nɛmiyama mbahomba nɛmiyama ndo ɛtɛkɛta ande. Ɛnyɛlɔ, etena kakalakana Mɔsɛ ɔprɔfɛta waki Nzambi nde la wodja w’Isariyɛlɛ, nde la ɛlɔmbɛdi wakatɛ anto tshɛ waki lawɔ ɔnɛ: “Nyuyali ki . . . , nyukitanyiaki aui wa [Jehowa, Nzambi k]anyu.” Kânga ana w’ase Isariyɛlɛ wakalɔmbama dia tshikala ki ndo mpokamɛ etena kakawatshumana dia mbadia Ɛlɛmbɛ waki Nzambi. Mɔsɛ akate ate: “Kanyusanganya antu, apami, amantu, ana wa tshitshe . . . dia vo . . . mbeka.”—Euh. 27:9, 10; 31:11, 12.
Ekɔ ohomba efula dia atɛmɔdi waki Jehowa wa nshi nyɛ vɔ lawɔ mpokamɛka la dilɛmiɛlɔ tshɛ wetshelo walongolawɔ lo nsanganya y’Akristo! Etena ketshawɔ akambo wa mɛtɛ w’ohomba efula wa lo Bible oma lo lɔyɛnga, shi hatotɛnya dilɛmiɛlɔ lo Ɔtɛkɛta wa Nzambi ndo le okongamelo ande naka sho sawolaka awui w’anyanya l’anto wodjashi la so? Wonya wasalema losanganya ekɔ etena ka nɛmbɔhala ndo mpokamɛ.
Kânga etena kasawolaso lam’asaso, mpokamɛ la yambalo ekɔ djembetelo ya dilɛmiɛlɔ. Ɛnyɛlɔ, owandji wa nkumbo Jɔbɔ akatɛ wanɛ wakɔsɔngwɛla akambo ate: “Nyumbetsha, ku dimi layolembohala.” Jɔbɔ aketawɔ dia nɛmbɔhala ndo mpokamɛ etena kakawatɛkɛtaka. Ndo lam’akakome etena ka nde tɛkɛta, nde akalɔmbɛ ate: “Nyolembohali, nyunkimo ntekete!”—Jobo 6:24; 13:13.
Djembetelo ya yewo ndo ya shɛnɔdi
Bible mbutaka ɔnɛ: “Untu latulamaka elomo andi, eli kanga yewo.” “Kanga ewu atolembohalaka.” (Tuk. 10:19; 11:12) Tɔsɛdingole woho wakɛnya Yeso yewo ndo shɛnɔdi lo nɛmbɔhala. Lam’akandɛnyi dia ndoko ohomba tɛkɛta la atunyi ande wakayangaka mbosalɛ kɔlɔ, “Jesu akatshikala ki.” (Mat. 26:63) L’ɔkɔngɔ, etena kakolomboshaka Pilato, Yeso “kumbukaluya nduku diui.” La yewo tshɛ nde akatshike dia awui wakandasale lo sɛkɛ tɛkɛta lo dikambo diande.—Mat. 27:11-14.
Ayonga dui dia lomba dia sho lawɔ nama enyɔ aso djekoleko etena katosolawɔ. Yokedi mɔtshi mbutaka ɔnɛ: “One lahuki kele esadi, atuyalaka la yimba efula. Keli one latumalaka esadi, atuhamiaka akambu w’enginya.” (Tuk. 14:29) Etena keso la kɛlɛ, sho mbeyaka tondja ɛtɛkɛta wakokaso ndjonyanga l’ɔkɔngɔ. Lo tena dia ngasɔ, sho mbeyaka ndjotondja ɛtɛkɛta wa kɔlɔ ndo ndjonyanga l’ɔkɔngɔ.
Tayɛnya dia tekɔ la yewo naka sho namaka enyɔ aso la ntondo ka anto wa kɔlɔ. Etena kahomanaso l’anto watɔnyɔla l’esambishelo, tshikala ki mbeyaka monga okadimwelo wa dimɛna. Ndo nto, ayonga dui dia lomba tshikala ki ndo mbewɔ mbɔla diaha mɛnya dia tekɔ lo mbetawɔ tɔsɛkɛsɛkɛ ta awui wa sɔnyi tasala asekaso wa la kalasa kana wa l’olimu. (Ef. 5:3) Omembi w’esambo akafunde ate: “Dimi layudihaka unyo ami khu, lam’ayuyala untu a kolo la ntundu kami.”—Osam. 39:1.
“Kanga ewu” hashola toseke. (Tuk. 11:12) Okristo wa mɛtɛ pombaka sala la wolo diaha mbishola toseke. Djekoleko dikumanyi dia Akristo pombaka sala la wolo diaha mbishola toseke dia ase etshumanelo tetemala mbɛkɛ etema le wɔ.
Nɛmbɔhala ekɔ ohomba efula. Lo kɛnɛ kendana la onto ɔmɔtshi lakasɛnaka lo nshi yande, Sydney Smith, ofundji ɔmɔtshi w’ose wodja wa Angleterre wa lo ntambe ka 19 akafunde ate: “Woho wakandɔsaka yɛdikɔ ya tshikala ki tena dimɔtshi aketɛka sawo ɔlɔ efula.” Lo mɛtɛ, etena kasawola anto ahende, vɔ pombaka mbishanaka diaaso dia onto l’onto tɛkɛta. Onto leya sawola dimɛna l’anto ekɔ onto leya mpokamɛ.
Sɔlɔmɔna akewola ɔnɛ: “Lu elula k’aui, kolo keko. Keli untu latulamaka elomo andi, eli kanga yewo.” (Tuk. 10:19) Ɔnkɔnɛ, onto lahaleke tɛkɛta haleke mbishola toseke. Lo mɛtɛ, “kanga enginya lam’atundolembohalaka, atalemaka l’onongo w’akanga a yimba. Ndu lam’atundudihaka elomo andi, ndi atalemaka kame l’akanga a bewu.” (Tuk. 17:28) Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ tɔlɔmbake Jehowa dia nde tokimanyiya dia sho ‘namaka ɛlɔmɔ aso.’—Osam. 141:3.
Dui diakimanyiya dia kana yimba
Lo kɛnɛ kendana la onto layela mboka k’ɔlɔlɔ, Afundelo totɛka dia nde “atukanaka yimba dia elembe [wa Nzambi] ndu la yanyi ndu l’utshu.” (Osam. 1:2) Diaaso diakɔna dioleki dimɛna diakimanyiya onto dia kana yimba ngasɔ?
Isaka w’ɔnaki owandji wa nkumbo Abarahama ‘akatshu l’ekambɔ dia tokana yimba la dikɔlɔ.’ (Etat. 24:63) Nde akasɔnɛ dihole ndo etena ka dimɛna dia kana yimba. Nkumekanga Davidi akakanaka yimba l’otsho. (Osam. 63:6) Kânga Yeso laki onto la kokele akasalaka la wolo dia nde monga ndamɛ lo mangana la mindjo y’anto, lo ntshɔ lo akona lo eswe ndo lo ahole akina wakandakokaka monga ndamɛ dia kana yimba.—Mat. 14:23; Luka 4:42; 5:16.
Aha la tâmu, tshikala ki ekɔ dui di’ohomba efula le so. Nɛmbɔhala kokaka tokimanyiya dia sho ndjasɛdingola, dui diahombama dia sho ndjalowanya. Nɛmbɔhala kokaka mbututadia yimba. Kana yimba wenya weso lo dihole dia ki kokaka tokimanyiya dia sho monga la wɛdimo ndo la okitshakitsha ndo dui sɔ kokaka fudia lowando lele laso lo akambo woleki mɛtɛ ohomba lo lɔsɛnɔ.
Kânga mbele nɛmbɔhala ekɔ dui dia dimɛna, “etena ka nteketa” kekɔ. (Und. 3:7) Ɛlɔ kɛnɛ atɛmɔdi wa mɛtɛ wekɔ lo ndjasha efula l’esambishelo ka lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo dia Nzambi “lu kete tshe.” (Mat. 24:14) Londjo la ɔngɛnɔngɛnɔ lekɔ lo mbokɛma etena katahame lofulo la atɛmɔdi wa mɛtɛ. (Mika 2:12) Lo weho akɔ tshɛ, nyɛsɔ tonge l’atei w’anto wasambisha l’ohetoheto tshɛ lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo ndo wewoya akambo wa diambo waki Nzambi. Etena kayashaso l’olimu w’ohomba ɔsɔ, nyɛsɔ tosale dia yoho yaso ya lɔsɛnɔ mɛnya dia lo tena dimɔtshi nɛmbɔhala ekɔ dui di’ohomba efula.
[Osato wa lo lɛkɛ 3]
Sho pombaka mpokamɛka ndo kondjaka wetshelo lo nsanganya y’Akristo
[Osato wa lo lɛkɛ 4]
Nɛmbɔhala mbeyaka monga okadimwelo wa dimɛna etena katosolawɔ l’esambishelo
[Osato wa lo lɛkɛ 5]
Nɛmbɔhala kimanyiyaka dia kana yimba