Wɛ koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ

1. Naa “ohomba aso wa lo nyuma” ndo ngande walemanɛ ɔngɛnɔngɛnɔ aso la dui sɔ?

ƆNGƐNƆNGƐNƆ wa mɛtɛ bu tsho nsaki kaya lo tshanda mɔtshi tsho k’oma laasɔ tɔ nshila. Onto koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo lɔsɛnɔ lande l’otondo. Lo ngande? Lo Dako diande dia lo dikona Yeso akalembetshiya ate: “Ɔngɛnɔngɛnɔ le wanɛ weya ehomba awɔ wa lo nyuma.” (Mat. 5:3) Yeso akeyaka di’anto wakatongama la nsaki k’efula ka mbeya ndo ntɛmɔla Otungi awɔ, Jehowa Nzambi. Ɔsɔ mbele ‘ohomba aso wa lo nyuma.’ Ndo lam’ele Jehowa ekɔ “Nzambi k’ɔngɛnɔngɛnɔ,” wanɛ wɔtɛmɔla vɔ lawɔ koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ.​—1 Tim. 1:11.

2-3. a) Lo ndjela Yeso, waa na nto wakoka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ? b) Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo nɛ, ndo lande na kele dui sɔ diekɔ ohomba?

² Onde sho koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ paka l’etena keso bu ndooko l’okakatanu? Ndooko. Lo Dako diande dia lo dikona, Yeso akate dui dimɔtshi dia diambo. “Wanɛ walela,” mbuta ate wanɛ wambɔkɔmɔ l’ɔtɛ wa pɛkato yawɔ kana l’ɔtɛ wadiɛnɛwɔ l’awui amɔtshi wa lo lɔsɛnɔ koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Yeso akate ɛtɛkɛta akɔ waamɛ lo dikambo dia “wanɛ wahɛnyahɛnyama l’ɔtɛ wasalawɔ kɛnɛ kele ɔlɔlɔ” kana wanɛ ‘watɛngama’ l’ɔtɛ wayelawɔ Kristo. (Mat. 5:4, 10, 11) Ko ngande wakokaso monga mɛtɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo ntena dia ngasɔ?

³ Yeso akatetsha dia ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ ndjaka aha oma l’akambo w’amɛna wahomana laso lo lɔsɛnɔ, koko oma l’okotshelo w’ehomba aso wa lo nyuma ndo oma lo diɔtɔnganelo dia ma ma diele lam’asaso la Nzambi. (Jak. 4:8) Ngande wakokaso nsala dui sɔ? Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola awui asato wayotokimanyiya dia sho monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ.

ADIAKA NDO EKAKA BIBLE

4. Naa dui dia ntondo diakoka tokimanyiya dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ? (Osambo 1:1-3)

⁴ DUI DIA 1: Dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ, sho pombaka ndɛka mbo ya ndɛ ya lo nyuma. Anto la waa nyama wekɔ l’ohomba wa mbo ya ndɛ ya l’emunyi dia nsɛna. Koko, paka anto mbakoka ndɛ mbo ya ndɛ ya lo nyuma. Ndo tekɔ l’ohomba wa mbo ya ndɛ shɔ. Diakɔ diakate Yeso ate: “Onto hayala la lɔsɛnɔ oma lo mbo ya ndɛ tsho, koko ndjalaka la lɔ oma lo ɔtɛkɛta tshɛ watomba oma l’onyɔ wa Jehowa.” (Mat. 4:4) Diakɔ diele, hatohombe mbetsha lushi aha la ndɛ mbo ya ndɛ ya lo nyuma y’oma l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi wa nɛmɔ, Bible. Omembi w’esambo akate ate: ‘Ɔngɛnɔngɛnɔ le ɔnɛ langɛnangɛna lo ɛlɛmbɛ wa Jehowa ndo ladia ɛlɛmbɛ akɔ la yanyi ndo l’otsho.’​—Adia Osambo 1:1-3.

5-6. a) Kakɔna kakokaso mbeka oma lo Bible? b) Lo toho takɔna takoka wadielo wa Bible tokimanyiya?

⁵ Lam’ele Jehowa tolangaka, nde tɛnyaka lo Bible kɛnɛ kakokaso nsala dia monga la lɔsɛnɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Sho mbekaka sangwelo diande lo kɛnɛ kendana la nsɛnɔ yaso. Sho mbekaka woho wakokaso ndeka ndjasukanya la nde ndo wakokaso nkondja edimanyielo ka pɛkato yaso. Sho mbekaka woho wakokaso monga la elongamelo ka diambo lo kɛnɛ kendana l’alaka ande wa lo nshi yayaye. (Jɛr. 29:11) Akambo wa mɛtɛ wekaso lo Bible asɔ ndodiaka etema aso l’ɔngɛnɔngɛnɔ!

⁶ Oko wadieyaso, Bible ndola tɔɔ l’alako w’eshika wendana la lɔsɛnɔ laso la lushi la lushi. Naka sho ndjela alako asɔ, kete sho koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Etena tshɛ kakɔmɔyɛ l’ɔtɛ w’ekakatanu wa lo lɔsɛnɔ, ɔsa etena ka mbadiaka Ɔtɛkɛta wa Jehowa ndo kanaka la wɔ yimba. Yeso akate ate: “Ɔngɛnɔngɛnɔ le wanɛ woka ɔtɛkɛta wa Nzambi ndo wawokitanyiya!”​—Luka 11:28.

7. Kakɔna kakoka kokimanyayiya dia nkondja wahɔ efula oma lo wadielo w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi?

⁷ Etena kadiayɛ Ɔtɛkɛta wa Nzambi, ɔsa etena ka ngɛnangɛna la kɛnɛ kadiayɛ. Ɛnyɛlɔ, ondo wɛ ambohomanaka la dui nɛ. Onto ɔmɔtshi ambokokatɛ mbo ya ndɛ yalekayɛ nanga. Koko lam’ele wɛ bu mɛtɛ l’etena ka ndjilɛ kana ekɔ l’akambo efula wakotshindja yimba, wɛ ambɔlɛ esadi esadi aha la mbɔsa etena ka ngɛnangɛna mɛtɛ la mbo ya ndɛ yakɔ. Ndo l’ɔkɔngɔ wa wɛ nshidiya ndɛ wɛ amboshihodia dia wɛ akayimɛnyi epiko ndo wɛ ota dia wɛ otɔsa etena ka ngɛnangɛna mɛtɛ la yɔ. Koka monga woho akɔ wamɛ etena kadiaso Bible, lo ntena dimɔtshi sho koka kiadia esadi esadi amboleka ko hatɔshi etena ka nkondja wahɔ oma lo kɛnɛ katetsha Jehowa. Ɔsa etena ka nkondja wahɔ oma lo wadielo w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi; nsala oko wekɔ lo mɛna akambo akɔ, nkanyiya wendjo w’awui ndo nkana yimba la kɛnɛ kamboyadia. Naka wɛ nsala akambo asɔ tshɛ, kete wɛ ayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ.

8. Ngande wakotsha “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ” ɔkɛndɛ ande? (Enda nto ndo nɔtɛ.)

⁸ Yeso akasɔnɛ “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ” dia toshaka mbo ya ndɛ ya lo nyuma yahombama, ndo sho tekɔ mɛtɛ lo ndeshama dimɛna lo nyuma.b (Mat. 24:45) Afundelo wakasambiyama mbele mbo ya ndɛ ya ntondo yaleka ntondja okongamelo. (1 Tɛs. 2:13) Mbo ya ndɛ ya lo nyuma shɔ tokimanyiyaka dia sho mbeya tokanyi ta Jehowa oko wɛnyamidiɔ lo Bible. Ɔsɔ mbele ɔkɔkɔ wadiaso Tshoto y’Etangelo ndo Emɔ! Periodikɛ ndo asawo akina wa lo jw.org. Sho ndjalɔngɔsalaka lo nsanganya ya l’atei wa lumingu ndo ya lo wikɛndɛ l’etshumanelo. Ndo sho mendaka ekongelo ka ngɔndɔ tshɛ ka JW Televiziɔ. Naka sho ndjashikikɛ dia ntetemala mbadia ndo mbeka Bible, kete tayonga l’akoka wa nsala dui dia hende diahombaso nsala dia sho monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ.

NSƐNA LO YOHO YƆTƆNƐ L’ATƆNDƆ WA JEHOWA

9. Naa dui dia hende diakoka tokonya l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ?

⁹ DUI DIA 2: Dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ, sho pombaka nsɛna lo yoho y’ɔtɔnɛ l’atɔndɔ wa Jehowa. Omembi w’esambo akafunde ate: “Ɔngɛnɔngɛnɔ le onto tshɛ loka Jehowa wɔma, ɔnɛ lakɛndakɛnda lo mboka Yande.” (Os. 128:1) Mboka Jehowa wɔma, nembetshiyaka monga la dilɛmiyɛlɔ di’efula otsha le nde ndo mbewɔ dia nsala oseka dui tshɛ diakoka mbonyangiya. (Tok. 16:6) Ɔnkɔnɛ, sho pombaka nsala la wolo dia ndjaɔtɔnganyiya la atɔndɔ wa Nzambi wendana la ɔlɔlɔ la kɔlɔ oko wofundamidiɔ lo Bible. (2 Kɔr. 7:1) Tayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ naka sho nsala akambo wa langa Jehowa ndo ntona akambo wa hetshande.​—Os. 37:27; 97:10; Rɔmɔ 12:9.

10. Londjela Rɔmɔ 12:2, ɔkɛndɛ akɔna wele laso?

¹⁰ Adia Rɔmɔ 12:2. Onto ɔmɔtshi mbeyaka mbeya dia Jehowa kele la lowandji la nshikikɛ kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɛnɛ kele kɔlɔ, koko nde pombaka nto mbetawɔ atɔndɔ wa Jehowa. Ɛnyɛlɔ, onto ɔmɔtshi koka mbeya dia ewandji wa laadiko mbele la lotshungɔ la mbidja ɛlɛmbɛ l’elelo wa lowango lakoka ndawɔ toshufɛlɛ lo shinga. Koko mbeyaka monga ko nde bu suke dia mbetawɔ ɛlɛmbɛ ɛsɔ wendana la elelo ɛsɔ ndo mbalɛmiya. Etombelo wayonga la dui sɔ ele, nde ayolawɔka lowango oko walangande. Sho mɛnyaka oma lo lɔkɛwɔ laso dia sho mbetawɔka dia ndjela atɔndɔ wa Jehowa wendana la lɔkɛwɔ mbele yoho ya lɔsɛnɔ yoleki dimɛna. (Tok. 12:28) Davidɛ akayaoke woho akɔ waamɛ, diakɔ diakandatɛ Jehowa ate: “Wɛ mɛnyakami mboka ka lɔsɛnɔ. Ɔlɔ w’efula wekɔ laleyɛ, ndo ɔngɛnɔngɛnɔ mongaka lo lonya layɛ l’omi pondjo pondjo.”​—Os. 16:11.

11-12. a) Etena katshimbaso wɔɔngɔ kana keso l’ɔkɔmwɛlɔ, lo na ahombaso nsɛna wolo? b) Ngande wakoka ɛtɛkɛta wele lo Filipɛ 4:8 tokimanyiya etena kasɔnaso tɔkɛnyɔ?

¹¹ Etena katshimbaso wɔɔngɔ kana kakɔmɔso, sho mongaka l’ohomba wa woho ɔmɔtshi w’ɔkɔkwɛlɔ wa demba wayotokimanyiya dia mendjola ekakatanu wele laso. Dui sɔ mbokɛmaka hwe, koko sho pombaka nsɛna wolo diaha sho nsala dui dimɔtshi diahetsha Jehowa.​—Ɛf. 5:10-12, 15-17.

¹² Lo mukanda wakandafundɛ ase Filipɛ, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akakeketsha Akristo dia ntetemala nsɛdingola akambo “wosembwe, . . . wele pudipudi, . . . wakoka nangema, [ndo] wakoka mandɔma.” (Adia Filipɛ 4:8.) Kaanga mbele Pɔɔlɔ kofunda akambo asɔ paka lo kɛnɛ kendana la tɔkɛnyɔ, kɛnɛ kakandafunde koka monga la shɛngiya lo tɔkɛnyɔ tasɔnaso. Hemba nsala dui nɛ: Dihole tshɛ diɛnayɛ tshɛkɛta “akambo” lo divɛsa, hɛnya tshɛkɛta yakɔ la “esambo,” “tovidɛo,” “abuku,” kana “tɔkɛnyɔ ta lo tovidɛo.” Nsala ngasɔ koka kokimanyiya dia wɛ nshihodia woho wa tɔkɛnyɔ tetawɔma le Nzambi ndo tɔnɛ tahandetawɔ. Sho nangaka mbɔtɔnganyiya nsɛnɔ yaso l’atɔndɔ wa Jehowa wa laadiko. (Os. 119:1-3) Oma laasɔ, la nkum’otema ka pudipudi, sho koka nsala dui diayela dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ.​—Ets. 23:1.

ETSHA ƆTƐMWƐLƆ WA JEHOWA LO DIHOLE DIA NTONDO

13. Naa dui dia sato diakoka tokonya dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ? (Joani 4:23, 24)

¹³ DUI DIA 3: Toyashikikɛ dia mbetsha ɔtɛmwɛlɔ wa Jehowa lo dihole dia ntondo lo nsɛnɔ yaso. Oko wende Otungi aso, Jehowa mbahombaso ntɛmɔla. (Ɛny. 4:11; 14:6, 7) Ɔnkɔnɛ, dui dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ laso pombaka monga mbɔɔtɛmɔla lo yoho yakombolande sho mbɔɔtɛmɔla, mbuta ate “lo nyuma ndo lo mɛtɛ.” (Adia Joani 4:23, 24.) Sho nangaka dia nyuma kaki Nzambi nɔmbɔla ɔtɛmwɛlɔ aso dia vɔ mbɔtɔnɛ la mɛtɛ katanema l’Ɔtɛkɛta ande. Ɔtɛmwɛlɔ aso pombaka mbeta lo dihole dia ntondo oyadi tekɔ lo nsɛna l’ɛtshi ka nkɛtɛ kele olimu aso wekɔ l’elelo kana wamboshimbama. Ɛlɔ kɛnɛ, anangɛso l’akadiyɛso ndekana 100 wekɔ lo nkanu l’ɔtɛ wewɔ tsho Ɛmɛnyi wa Jehowa.c Kaanga mbediɔ ngasɔ, l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ vɔ wekɔ lo nsala kɛnɛ tshɛ kakokawɔ nsala dia nɔmba, mbeka ndo mbutɛ anto akina awui wendana la Nzambi kaso ndo la Diolelo diande. Etena katɛngamaso kana kahɛnyahɛnyamaso, sho koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo mbeya ɔnɛ Jehowa ekɔ kaamɛ la so ndo nde ayotofuta.​—Jak. 1:12; 1 Pe. 4:14.

ƐNYƐLƆ KA LƆSƐNƆ LA MƐTƐ

14. Kakɔna kakakomɛ ɔnangɛso ɔmɔtshi l’ɔlɔngɔlɔngɔ la Tadjikistan ndo lande na?

¹⁴ Anangɛso l’akadiyɛso amɔtshi wakahomana l’ekakatanu wa wolo efula, koko vɔ wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ nɛ dia vɔ wakasale akambo asato wambotɔsɛdingola. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Jovidon Bobojonov lele l’ɛnɔnyi 19, ladjasɛ la Tadjikistan, lakatone nkamba olimu w’ɔsɔlayi. Lo Ngɔndɔ ka dikumi 4, 2019, nde akatondjama la wolo oma lakawɔ ko wakawodje lo lokanu l’edja ka ngɔndɔ mɔtshi, ndo wakosalɛka akambo oko ondjakanyi. Awui waha la losembwe wakawosalɛ wakewoyama lo tita nsango ta lo wedja efula. Tɔ takate dia nde akakɔmama ndo akatshutshuyama la wolo dia mbɔtɔ l’olimu w’ɔsɔlayi ndo ndɔta ahɔndɔ w’asɔlayi. L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, wakate dia nde aki l’onongo ndo nde akatomama lɛnɛ akawakambishaka anto elimu la wolo, polo l’etena kakayodimanyiyaka owandji wa wodja ndo ndjosha lotshungɔ dia vɔ mbotshungola. L’etena kɛsɔ tshɛ, Jovidon akatetemala nama olowanyi ndo ɔngɛnɔngɛnɔ ande. Lo woho akɔna? Lo mbeyaka nshi tshɛ ehomba ande wa lo nyuma.

15. Ngande wakakondjaka Jovidon mbo ya ndɛ ya lo nyuma etena kakinde lo lokanu?

¹⁵ Etena kakinde lo lokanu, Jovidon akalɛka mbo ya ndɛ ya lo nyuma, kaanga etena kakinde komonga la Bible ndo kaanga l’okanda aso ɔtɔi. Ngande wakakoke dui sɔ salema? Anangɛso l’akadiyɛso wa l’ɛtshi kande ka nkɛtɛ wakofundɛka divɛsa dia lushi la lushi lo kisaka kakawawɛmbɛka mbo ya ndɛ. Ngasɔ mbakandonge l’akoka wa mbadiaka Bible ndo kanaka la tɔ yimba lushi tshɛ. L’ɔkɔngɔ wa vɔ mbotshungola oma lo lokanu, nde akalake wanɛ wele watahomanaka l’ehemba wa wolo wa ngasɔ ate: “Nyu pombaka nkamba la lotshungɔ lele lanyu dia mpamia ewo kanyu kendana la Jehowa, lo mbadiaka Ɔtɛkɛta ande ndo ekanda aso.”

16. Lo na akayasha Jovidon?

¹⁶ Ɔnangɛso akasɛnɛ lo ndjela atɔndɔ wa Jehowa. Lo dihole dia nde ndjasha lo nsaki y’akambo wa kɔlɔ ndo nsala akambo wa kɔlɔ, nde akayasha le Jehowa ndo lo kɛnɛ kɔsande la nɛmɔ. Jovidon akangɛnangɛnaka l’etongelo ka diambo ka Jehowa. Nkembo ya tofudu yakawemolaka pindju tshɛ. L’otsho nde akasɛdingolaka ngɔndɔ la tɔɔtɔ. Nde akate ate: “Weshasha w’oma le Jehowa ɛsɔ wakambisha ɔngɛnɔngɛnɔ ndo wakakeketsha.” Etena keso la lowando lo mbo ya ndɛ ya lo nyuma ndo ya lo demba yatosha Jehowa, sho mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ l’otema, ndo ɔngɛnɔngɛnɔ ɔsɔ koka nkeketsha dikoka diaso dia mbikikɛ.

17. Ngande wakoka ɛtɛkɛta wa lo 1 Petero 1:6, 7 nkimanyiya onto latanema la ntondo ka woho w’okakatanu wakahomana la Jovidon?

¹⁷ Jovidon aketsha nto ɔtɛmwɛlɔ wa Jehowa lo dihole dia ntondo. Nde akeyaka ohomba wa ntetemala monga l’olowanyi le Nzambi ka mɛtɛ. Yeso akate ate: “Jehowa Nzambi kayɛ kahombayɛ ntɛmɔla ndo paka ndamɛ oto kahombayɛ kambɛ olimu w’ekila.” (Luka 4:8) Ewandji w’asɔlayi ndo asɔlayi wakalange dia Jovidon ntshika monga Ɔmɛnyi wa Jehowa. Koko, nde akalɔmbaka Jehowa l’etete la yanyi ndo l’otsho dia nde mbokimanyiya diaha nde mpekɔ ndo diaha nde manguna mbetawɔ kande. Kaanga mbakawosalɛka akambo aha la losembwe, Jovidon akatetemala ntshikala la kɔlamelo. Etombelo wele la dui sɔ ele lo mbidjama lo lokanu, mbetawɔ kande kamboleka nkeketala nɛ dia tɔ kambohembama.​—Adia 1 Petero 1:6, 7.

18. Ngande wakokaso ntetemala nama ɔngɛnɔngɛnɔ aso?

¹⁸ Jehowa mbeyaka kɛnɛ keso l’ohomba dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ. Naka wɛ nsala akambo asato wakoka nkonya l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ, kete wɛ koka ntetemala monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ oyadi l’atei w’ekakatanu wa wolo. Wɛ lawɔ ayonga l’akoka wa mbuta ɔnɛ: “Ɔngɛnɔngɛnɔ le anto wele Jehowa kele Nzambi kawɔ!”​—Os. 144:15.