ƆKƆNYA | FAN YU
Onto ɔmɔtshi lasala waa prɔgramɛ ya l’ɔrdinatɛrɛ ambolembetshiya mbetawɔ kande
DR. FAN YU akatatɛ olimu ande wendana la eyangelo lo awui w’akumi lo kalasa ka la Chine kelɛwɔ Institut chinois de l’énergie atomique, suke la Pékin. L’etena kɛsɔ nde kombetawɔka ɔnɛ Nzambi ekɔ koko aketawɔka wetshelo w’ohilwelo. Koko kakianɛ, Dr. Yu eetawɔ dia lɔsɛnɔ lakatongama ndo Nzambi mbakalitonge. Emɔ! akawombola awui wendana la mbetawɔ kande.
Lam’alangɛ ototɛ awui wendana la lɔsɛnɔ layɛ.
Lakotɔ lo 1959 l’osomba wa Fuzhou, prɔvɛnsɛ ka Jiangxi lo wodja wa Chine. Etena kakimi la ɛnɔnyi enanɛi, wodja waki lo diɛnɛ la etombelo w’oma lo kɛnɛ kelamɛ nshi nyɛ ɔnɛ Révolution culturelle. Papa kami aki ɛjɛniyɛrɛ, ndo wakawodjangɛ dia mbika mboka keteta kawolo etale efula lo oswe wa shɛnga. L’edja k’ɛnɔnyi efula, nde akatembolaka paka mbala ɔtɔi l’ɔnɔnyi. L’etena kɛsɔ, dimi lakadjasɛka kaamɛ la mama laki ombetsha lo kalasa ya totshitshɛ. Takadjasɛka lo kalasa yaketshaka mama. Lo 1970, takonɔ otsha la Liufang, ngelo kɛmɔtshi kaki l’etena kɛsɔ lo shamba lo distrikɛ dia Linchuan, lɛnɛ aki diangɔ dia ndɛ kondekaka tanema.
Awui akɔna waketawɔka ase nkumbo kayɛ?
Papa kami kondjashaka lo awui w’ɔtɛmwɛlɔ kana wa pɔlitikɛ. Mama kami aki ose ɔtɛmwɛlɔ wa Buda. La kalasa, laketshama dia lɔsɛnɔ lakayahilɔka oma lo diangɔ diakatongama ndo dimi laketawɔka kɛnɛ kakambitɛ embetsha ami.
Lande na kakayayoyasha l’awui w’akumi?
Lakayoyashaka lo awui w’akumi lam’ele vɔ nɔmbaka dia nyanga mɛtɛ lo tshimbo ya ekanelo ka yimba ka dimɛna. Lakatshu lo kalasa y’adidi yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa Mao Tse-tung laki ɔnɔmbɔdi wa révolution mvɔ lo 1976. Lakasɔnɛ akumi oko kɛnɛ kakamalekaka nanga. L’ɔkɔngɔ wa dimi nkondja dipɔlɔmɛ dia maîtrise, olimu ami wa ntondo wakendanaka la eyangelo lo akumi dia ntondja ɛngɔ kasala waa réacteurs nucléaires.
Kakɔna kakakambiya ntondo lo Bible?
Lo 1987, lakayoya l’États-Unis dia ndjotetemala la kalasa ya doctorat lo kalasa mɔtshi y’adidi ya la Texas. Lakayokashimɔ dia l’Amɛrikɛ, anto efula waki la mbetawɔ le Nzambi ndo wakadiaka Bible. Ndo nto, lakoke dia Bible ndola tɔɔ la lomba l’oshika, ɔnkɔnɛ lakate dia dimi pombaka kiadia.
Wetshelo wa lo Bible mbokɛmaka hwe. Koko, lakɛnyi dia tenyi dimɔtshi dia lo Bible diekɔ wolo nshihodia ndo kombeta edja lakatshike kiadia.
Ngande wakayokalolaka nsaki kayɛ lo Bible?
Kanyi y’ɔnɛ Otungi ɔmɔtshi ekɔ aki oyoyo le mi, diakɔ diele lakɔshi yɛdikɔ ya dimi nsala eyangelo ami hita lo dikambo sɔ
Lo 1990, Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔmɔtshi akaye lo luudu lami ndo akamɛnya kɛnɛ kata Bible lo dikambo dia nshi yayaye y’amɛna yakongɛɛ anto. Nde akɔshi yɛdikɔ ya atshukanyi amɔtshi ndja ndjokimanyiya woho wa dimi nshihodia Bible. L’ɔkɔngɔ diko, Liping ya wadɛmi laketshaka physique lo kalasa ya sekɔndɛrɛ ya la Chine ndo laki kombetawɔka nde lawɔ ɔnɛ Nzambi ekɔ, akatatɛ mbeka Bible. Takeke kɛnɛ kata Bible lo dikambo dia woho wakatatɛ lɔsɛnɔ. Kanyi y’ɔnɛ Otungi ɔmɔtshi ekɔ aki oyoyo le mi, diakɔ diele lakɔshi yɛdikɔ ya dimi nsala eyangelo ami hita lo dikambo sɔ.
Ngande wakayatatɛ nsala eyangelo ɛsɔ?
Oko wakimi manyi lo akumi, lakalowanyema dia nkamba akumi lo woho wakatatɛ akambo. Lakeke nto ɔnɛ dia lɔsɛnɔ ndja oyaya paka prɔtɛinɛ yambotongi. Diakɔ diele lakatatɛ nkamba akumi dia mbeya woho wakamɛ prɔtɛinɛ aha l’ɛlɔmbwɛlɔ ka shikaa. Prɔtɛinɛ yekɔ l’atei wa molécules ya diambo yeyama efula ndo tɔtshɔngu tasɛna koka monga la nunu dia prɔtɛinɛ yotshikitanyi yakamba olimu l’ahole shikaa. Oko wakashihodia anto akina, lakashihodia dia mbuta ɔnɛ prɔtɛinɛ salemaka mbandjikuyi, ekɔ dui diahakoke salema! Ndooko ɛngɔ kakamadia kendana la wetshelo w’ohilwelo kakambisha elembetshielo w’eshika lo woho wakoka waa molécules ya diambo ndjatonga yɔamɛ, mbuta ate woho wakokayɔ tanema lo ɛngɔ kɛmɔtshi kakatongama. Le mi, awui asɔ tshɛ mɛnyaka dia Otungi ekɔ.
Kakɔna kakaketawoya ɔnɛ Bible ndja oma le Nzambi?
Etena kakamatetemalaka la mbeka Bible l’ekimanyielo k’Ɛmɛnyi wa Jehowa, lakeke dia Bible kekɔ la prɔfɛsiya efula yakakotshama. Lakatatɛ nto nkondja wahɔ lo nkamba l’atɔndɔ w’oma lo Bible. Lakayambolaka nte: ‘Ngande wakoka afundji wa Bible wakasɛnaka ɛnɔnyi nunu mfunda ɛtɛkɛta wele la lomba wele ohomba polo ndo ɛlɔ kɛnɛ?’ Yema yema, lakayoshihodiaka dia Bible ekɔ Ɔtɛkɛta wa Nzambi.
Kakɔna katetemala koshikikɛ dia Otungi ekɔ?
Etena kakanyiyami awui efula wendana la diangɔ diakatongama, ndooko kakokami nsala ele paka monga la mbetawɔ le Otungi. Nshi nyɛ lekɔ lo nsala waa prɔgramɛ ya lo waa ɔrdinatɛrɛ ndo mbala efula dimi mongaka la diambo lo woho wele wɔɔngɔ aso wekɔ la akoka wa ntondja prɔgramɛ ya l’ɔrdinatɛrɛ. Ɛnyɛlɔ woho wele wɔɔngɔ aso l’akoka wa nshihodia doyi di’onto ekɔ dui dia diambo efula. Efula ka l’atei aso koka nshihodia esadi eto doyi di’onto kaanga naka nde hamanyi ntɛkɛta, koka nshihodia tɔɔla, lɔkɔsu, dikokoma, wondjo w’ɔtɛkɛta, londjo, londjo l’olui w’anto kana woho walela telefɔnɛ. Wɛ mbeyaka mfɔnya dia dui sɔ diekɔ wolo nshihodia. Koko wanɛ wasala waa prɔgramɛ ya l’ɔrdinatɛrɛ mbeyaka awui akina. Wɔɔngɔ w’onto ndeka la fwa prɔgramɛ ka l’ɔrdinatɛrɛ kaleka mbeya doyi di’onto.
Otshikitanyi la waa ɔrdinatɛrɛ efula woleki weke, wɔɔngɔ aso koka nshihodia nsaki, mbeya wondjo w’ɔtɛkɛta ndo nshihodia wanɛ watɛkɛta oma lo ɛtɛkɛta awɔ. Wanɛ wasala waa prɔgramɛ ya l’ɔrdinatɛrɛ wekɔ lo nsala eyangelo dia mbeya woho wakoka waa ɔrdinatɛrɛ mbokoya akoka wele la wɔɔngɔ w’onto wa mbeya ɛtɛkɛta. Lekɔ l’eshikikelo dia lo nsala ngasɔ vɔ wekɔ lo mbeka olimu wa anya waki Nzambi.