SAWO DIA WEKELO 35
Nyotetemale “keketshana onto la wonyande”
“Nyotetemale keketshana onto la wonyande.”—1 TƐS. 5:11.
OSAMBO 90 Tokeketshanake
AWUI WAYƆTƐKƐTAMAa
1. Lo ndjela 1 Tɛsalɔnika 5:11, olimu akɔna wa wokelo washaso sho tshɛ lonya lɔkɔ?
ONDE etshumanelo kanyu kambokaka kana kambɔlɔngɔsɔlaka Mbalasa ka Diolelo lushi lɔmɔtshi? Naka eelo, kete aha la taamu wɛ mbohɔka losanganya la ntondo lakanyɔtɔ lo mbalasa k’oyoyo kɛsɔ. Wɛ aki la lowando l’efula le Jehowa. Lo mɛtɛ, ondo wɛ akakɛdia asɔyi w’ɔngɛnɔngɛnɔ woho wele wɛ akonge l’okakatanu dia memba osambo wa mbɔtwɛlɔ. Mbalasa yaso ya Diolelo yakahikama dimɛna mbishaka Jehowa lotombo. Koko sho mbotombolaka lo yoho yoleki etena kakeketshaso anto waya l’ahole w’ɔtɛmwɛlɔ asɔ. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akakanyiyaka dikambo sɔ etena kakandafunde ɛtɛkɛta watanema lo 1 Tɛsalɔnika 5:11, divɛsa diɔsami ɔtɛ wa sawo diaso.—Adia.
2. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo nɛ?
2 Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ aki ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula k’onto ɔmɔtshi lakeyaka woho wa nkeketsha asekande ambetawudi. Nde akawaokaka kɛtshi. Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola woho wakandakimanyiya anango l’akadiyɛnde 1) dia mbikikɛ ehemba, 2) dia monga la wɔladi lam’asawɔ, ndo 3) dia nkeketsha mbetawɔ kawɔ le Jehowa. Nyɛsɔ teende woho wakokaso mbookoya ndo nkeketsha anangɛso l’akadiyɛso ɛlɔ kɛnɛ.—1 Kɔr. 11:1.
PƆƆLƆ AKAKIMANYIYA ANANGO L’AKADIYƐNDE DIA MBIKIKƐ EHEMBA
3. Naa kanyi yele la wɛdimo yaki la Pɔɔlɔ?
3 Pɔɔlɔ akokaka anango ngandji k’efula. Nde akeyaka ekakatanu waki lawɔ, diakɔ diele, nde akakoke mboka asekande ambetawudi kɛtshi ndo ndjadja lo dihole diawɔ etena kakawalɔshanaka la ehemba. L’etena kɛmɔtshi, Pɔɔlɔ komonga l’akuta ndo nde akahombe ntana olimu dia nkotsha ehomba ande ndo w’asekande. (Ets. 20:34) Nde akasalaka mvudu y’apɛma. Lam’akandakome la Kɔrɛtɔ, nde akakambe ntondo kaamɛ l’Akula la Piriskila wanɛ wakasalaka mvudu y’apɛma. Koko “sabato tshɛ” nde akahombaka nsambisha ase Juda ndo ase Ngirika. Oma laasɔ, lam’akakome Silasɛ la Timɔte, “Pɔɔlɔ akatatɛ ndjasha tshɛ l’ɔtɛkɛta wa Nzambi.” (Ets. 18:2-5) Pɔɔlɔ kombohɛ pondjo dui diakaleke ohomba lo lɔsɛnɔ lande, mbuta ate kambɛ Jehowa. Lam’ele Pɔɔlɔ akasha ɛnyɛlɔ ka dimɛna lo kɛnɛ kendana la ndjasha l’olimu w’esambishelo ndo lo nkotsha ehomba ande hita, nde aki l’akoka wa nkeketsha anango l’akadiyɛnde. Nde akawaohola diaha vɔ mbetawɔ di’ekakatanu wa lo lɔsɛnɔ ndo ɔkɛndɛ waki lawɔ wa nkotsha ehomba wa lo nkumbo mbakonya dia minya yimba lo “akambo woleki ohomba,” mbuta ate akambo tshɛ wendana l’ɔtɛmwɛlɔ wa Jehowa.—Flpɛ. 1:10.
4. Ngande wakakimanyiya Pɔɔlɔ la Timɔte asekawɔ ambetawudi dia ntondoya ɔlɔshamelo?
4 Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ w’etshumanelo ka la Tɛsalɔnika kengama, ambetawudi w’eyoyo asɔ wakahomana l’ɔlɔshamelo wa wolo. Etena kaki olui ɔmɔtshi w’andɔshi kotana Pɔɔlɔ la Silasɛ, vɔ wakande “anangɛso amɔtshi ko wakatshu la wɔ le ewandji w’osomba,” ndo wakate la dui dia wolo vate: “Anto [anɛ] tshɛ wekɔ lo ndɔshana l’ɛlɛmbɛ wa Kayisa.” (Ets. 17:6, 7) Ohokanyiya wɔma wakakoke monga l’Akristo w’eyoyo asɔ etena kakawɛnyi di’anto wa l’osomba wambakadimwɛ. Vɔ wakakoke nshisha ohetoheto l’olimu wa Jehowa, koko Pɔɔlɔ kombetawɔ dia dui sɔ mbaakomɛ. Kaanga mbele Pɔɔlɔ la Silasɛ wakamɔ oma l’osomba ɔsɔ, vɔ wakayashikikɛ di’ehomba w’etshumanelo kɛsɔ kotshamaka dimɛna. Pɔɔlɔ akohola ase Tɛsalɔnika ate: “Takatome Timɔte lele ɔnangɛso . . . , dia nde ndjonyokeketsha ndo ndjonyosamba lo kɛnɛ kendana la mbetawɔ kanyu, diaha ɔmɔtshi la l’atei anyu ndjɛkayɛka l’ɔtɛ w’asui asɔ.” (1 Tɛs. 3:2, 3) Ondo Timɔte akahomana l’ɛhɛnyɔhɛnyɔ l’osomba ande wa lootɔ wa Lustɛra. Nde akɛnyi woho wakakeketsha Pɔɔlɔ anango wa lɛkɔ. Oko wakandɛnyi ekimanyielo kakasha Jehowa anango asɔ, Timɔte akakoke nshikikɛ anango l’akadiyɛnde w’eyoyo di’awui wayeta dimɛna ndo le wɔ.—Ets. 14:8, 19-22; Hɛb. 12:2.
5. Wahɔ akɔna wakakondja ɔnangɛso lelɛwɔ Bryant oma lo ekimanyelo kakawosha ekumanyi kɛmɔtshi?
5 Naa yoho kina yakakeketsha Pɔɔlɔ asekande ambetawudi? Lam’akawakalola dia teembola ase Lustɛra, ase Ikɔniyo ndo ase Atiyɔka, Pɔɔlɔ la Barnabasɛ “wakasɔnɛ dikumanyi lo tshumanelo tshɛ.” (Ets. 14:21-23) Aha la taamu, apami wakasɔnama asɔ wakonge tshondo y’ekeketshelo le etshumanelo, oko wasala dikumanyi dia nshi nyɛ. Tolembete kɛnɛ kakate ɔnangɛso ɔmɔtshi lelɛwɔ Bryant ate: “Etena kakimi l’ɛnɔnyi 15, papa akamɔ oma la ngelo ndo mama akatshanyema oma l’etshumanelo. Dimi lakayaoke okalema ndo lakakɔmɔ.” Kakɔna kakakimanyiya Bryant dia mbikikɛ etena ka wolo kɛsɔ? Nde mbutaka ate: “Tony, ekumanyi kɛmɔtshi akasawolaka la mi etena kakamatshɔka lo nsanganya ndo lo ntena dikina. Nde akambutɛ dikambo dia wanɛ wakahomana la ehemba, koko wakatetemala monga la ɔngɛnɔngɛnɔ. Nde akambadiɛ Osambo 27:10 ndo mbala efula nde akambutɛka dia Hɛzɛkiya, ɔnɛ lakakambɛ Jehowa la kɔlamelo tshɛ kaanga mbaki she komonga ɛnyɛlɔ ka dimɛna.” Etombelo akɔna wakonge l’ekimanyielo ka dimɛna kɛsɔ le Bryant? Bryant mbutaka ate: “Diɛsɛ la ekeketshelo kaki Tony, lakatatɛ nkamba olimu wa lo ntena tshɛ.” Dikumanyi le, nyonge suke dia nkimanyiya anto wele oko Bryant wele l’ohomba wa “tshɛkɛta” yakeketsha.—Tok. 12:25.
6. Ngande wakakambe ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ l’ɛkɔndɔ wa lɔsɛnɔ dia nkeketsha anango l’akadiyɛnde?
6 Pɔɔlɔ akohola asekande atɛmɔdi dia “olui a woke w’ɛmɛnyi” wakakikɛ ekakatanu nɛ dia Jehowa akawasha wolo w’efula. (Hɛb. 12:1) Pɔɔlɔ akashihodia di’ɛkɔndɔ w’anto wa lo nshi yakete, wanɛ wakakikɛ weho tshɛ w’ekakatanu kokaka mbisha anango l’akadiyɛnde dihonga ndo mbakimanyiya dia vɔ mbika washo lo “osomba wa Nzambi kasɛna.” (Hɛb. 12:22) Dui sɔ diekɔ mɛtɛ ndo ɛlɔ kɛnɛ. Onto akɔna lahatakeketshamaka etena kakandadia woho wakakimanyiya Jehowa Ngidiyɔna, Baraka, Davidɛ, Samuɛlɛ ndo anto akina efula? (Hɛb. 11:32-35) Ko kayotota dikambo dia bɛnyɛlɔ dia nshi nyɛ dia mbetawɔ? Lo waa filialɛ ya l’andja w’otondo, sho nongolaka mbala efula mikanda oma le anangɛso l’akadiyɛso wele mbetawɔ kawɔ kakakeketshama l’ɔkɔngɔ wa vɔ mbadia ɔkɔndɔ ɔmɔtshi wa lɔsɛnɔ w’okambi ɔmɔtshi wa Jehowa wa kɔlamelo wa nshi nyɛ.
PƆƆLƆ AKƐNYA ANANGO L’AKADIYƐNDE WOHO WA MONGA LA WƆLADI LAM’ASAWƆ
7. Wetshelo akɔna wakondjayɛ oma lo dako dia Pɔɔlɔ diofundami lo Rɔmɔ 4:19-21?
7 Sho keketshaka anangɛso l’akadiyɛso etena kasalaso akambo wakeketsha etshumanelo. Sho hatetawɔ dia tokanyi taso totshikitanyi mbidja diatɔnelo lam’asaso. Ndo sho hatotshininala l’awui weso la lotshungɔ lɔkɔ naka ndooko tɔndɔ dia l’Afundelo diɔnywama. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi. Etshumanelo ka la Rɔmɔ kakakengama l’Akristo w’ase Juda ndo l’ambetawudi w’ase Wedja. Lam’akakomɛ Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, atɛmɔdi wa Jehowa takawahombe nkitanyiya atɔndɔ amɔtshi wendana la olelo wa weho ɛmɔtshi wa mbo ya ndɛ. (Makɔ 7:19) Ntatɛ oma l’etena kɛsɔ, Akristo amɔtshi w’ase Juda wakɛnyi dia wekɔ la lotshungɔ la ndɛ weho tshɛ wa mbo ya ndɛ. Koko Akristo akina w’ase Juda kɔmɛnaka akambo lo yoho shɔ. Etshumanelo kakatɔna lo dikambo sɔ. Pɔɔlɔ akake epole ɔsɛkɛ l’ohomba wa nama wɔladi ndo akate ate: “Ndeka dimɛna aha ndɛ onatshi kana nnɔ wanu kana nsala dikambo dikina tshɛ diakoka takanya ɔnanyɔ.” (Adia Rɔmɔ 14:19-21.) Ɔnkɔnɛ, Pɔɔlɔ akakimanyiya asekande ambetawudi dia vɔ mɛna etombelo wa kɔlɔ wakakoke monga l’ewanu ɛsɔ le anto ndo l’etshumanelo k’otondo. Ndo nde aki suke dia ntshikitanya dionga diande dia mbewɔ ntakanya anto akina. (1 Kɔr. 9:19-22) Sho lawɔ kokaka nkeketsha anto akina ndo nama wɔladi naka sho mbewɔ diaha mbɔtɔ lo awui w’anto akina.
8. Kakɔna kakasale Pɔɔlɔ etena kakatombe dikambo dimɔtshi di’ohomba diakahombe mbidja wɔladi wa l’etshumanelo lo waale?
8 Pɔɔlɔ akasha ɛnyɛlɔ ka dimɛna lo kɛnɛ kendana la nama wɔladi lam’asande l’anto waki kombetawɔka awui w’ohomba efula. Ɛnyɛlɔ, anto amɔtshi wa l’etshumanelo ka lo ntambe ka ntondo wakahikaka di’Akristo w’ase Wedja minya mpota, ondo dia mbewɔ di’anto wa l’andja w’etshumanelo mbaɔnyɔla. (Ngal. 6:12) Pɔɔlɔ kombetawɔ kanyi shɔ kaanga yema, koko lo dihole dia nde ntshininala di’anto ndjela kanyi yande, l’okitshakitsha tshɛ nde akalɔmbɛ dako oma le apɔstɔlɔ ndo oma le dikumanyi dia la Jɛrusalɛma. (Ets. 15:1, 2) Etombelo wakonge la dui sɔ ele, lɔkɛwɔ lande lakakimanyiya Akristo asɔ dia ntetemala nama ɔngɛnɔngɛnɔ ndo wɔladi l’atei w’etshumanelo.—Ets. 15:30, 31.
9. Ngande wakokaso ndjela ɛnyɛlɔ ka Pɔɔlɔ?
9 Naka owanu ɔmɔtshi ambotomba, sho mbidjaka wɔladi lo nyanga ɛlɔmbwɛlɔ oma le wanɛ wakasɔnama oma le Jehowa dia nama etshumanelo. Mbala efula, ɛlɔmbwɛlɔ kohikami lo Bible koka tanema l’ekanda aso kana lo ɛlɔmbwɛlɔ katosha okongamelo. Naka sho mbika washo lo alako asɔ lo dihole dia nsukɛ tokanyi taso hita, kete tayosala dia wɔladi monga l’etshumanelo.
10. Naa dui dikina diakasale Pɔɔlɔ dia mbidja wɔladi l’etshumanelo?
10 Pɔɔlɔ akasale dia wɔladi monga lo mbika washo lo waonga w’amɛna w’anango l’akadiyɛnde, koko aha lo wandja awɔ. Ɛnyɛlɔ, otsha l’ekomelo ka mukanda ande le ase Rɔmɔ, Pɔɔlɔ akashile nkombo y’anto efula ndo mbala efula nde akataka awui w’ɛlɔlɔ lo dikambo diawɔ. Sho koka mbokoya Pɔɔlɔ lo shilaka mbala la mbala waonga w’anangɛso l’akadiyɛso. Etena kasalaso dui sɔ, sho mbishaka anangɛso l’akadiyɛso diaaso dia vɔ monga la diɔtɔnganelo dia ma ma lam’asawɔ, ndo dui sɔ keketshaka ngandji ka lam’asa ase etshumanelo.
11. Ngande wakokaso mbidja wɔladi etena katomba ekakatanu?
11 Lo ntena dimɔtshi, ekakatanu kana ewanu mbeyaka ntomba lam’asa Akristo wambotshunda. Dui sɔ diakatombe lam’asa Pɔɔlɔ la Barnabasɛ, ɔngɛnyi ande wa ma ma. Apami ahende asɔ waki l’owanu wa wolo lo kɛnɛ kendana l’otshwelo wa Makɔ lo lɔkɛndɔ lawɔ lakayele la misiɔnɛrɛ. Ndo l’ɔtɛ wa dui sɔ, vɔ “wakokana nkɛlɛ k’efula” lam’asawɔ ndo vɔ wakakakitɔna mboka. (Ets. 15:37-39) Koko Pɔɔlɔ, Barnabasɛ, la Makɔ wakadje wɔladi lam’asawɔ, lo mɛnya dia vɔ wakɔsaka wɔladi ndo kaamɛ ka l’etshumanelo la nɛmɔ di’efula. L’ɔkɔngɔ diko, Pɔɔlɔ akayɔtɛkɛtaka dimɛna lo dikambo dia Barnabasɛ nde la Makɔ. (1 Kɔr. 9:6; Kɔl. 4:10) Sho lawɔ pombaka nkandola ekakatanu wele lam’asaso l’anto akina l’etshumanelo ndo ntetemala mbika washo lo waonga awɔ w’amɛna. Lo nsala ngasɔ, tayosala dia wɔladi ndo kaamɛ monga.—Ɛf. 4:3.
PƆƆLƆ AKAKEKETSHA MBETAWƆ K’ANANGO L’AKADIYƐNDE
12. Naa ekakatanu ɛmɔtshi wahomana l’anangɛso l’akadiyɛso?
12 Sho keketshaka anangɛso l’akadiyɛso etena kakeketshaso mbetawɔ kawɔ le Jehowa. Anto amɔtshi wekɔ lo mɔnywama oma le ase nkumbo yawɔ wele bu ambetawudi, oma le asekawɔ wa l’olimu kana wa la kalasa. Anto akina wekɔ lo ndɔshana l’ekakatanu wa wolo wendana la yoonge ndo wekɔ lo ndɔ ta dia ta dia minya tokanyi ta kɔlɔ tele lawɔ. Le Akristo akina, aya ɛnɔnyi efula wambowobatizama ndo wambowokongɛ ekomelo ka dikongɛ di’akambo nɛ. Awui asɔ koka mbidja mbetawɔ k’Akristo l’ohemba ɛlɔ kɛnɛ. Akristo wa l’etshumanelo ka lo ntambe ka ntondo wakahomana l’ekakatanu akɔ waamɛ. Kakɔna kakasale Pɔɔlɔ dia nkeketsha anango l’akadiyɛnde?
L’ɛnyɛlɔ k’ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ, ngande wakokaso nkeketsha anto akina? (Enda odingɔ 13)b
13. Ngande wakakimanyiya Pɔɔlɔ wanɛ wakɔnywamaka l’ɔtɛ wa dietawɔ diawɔ?
13 Pɔɔlɔ akakambaka l’Afundelo dia nkeketsha mbetawɔ k’anango l’akadiyɛnde. Ɛnyɛlɔ, ondo Akristo w’ase Juda kombeyaka kɛnɛ ka mbutɛ ase nkumbo yawɔ wakataka di’ɔtɛmwɛlɔ w’ase Juda ndeka Lokristo la mɛtɛ. Aha la taamu, mukanda wakafundɛ Pɔɔlɔ ase Hɛbɛru wakakeketsha Akristo asɔ lo yɛdikɔ y’efula. (Hɛb. 1:5, 6; 2:2, 3; 9:24, 25) Ekanelo kande ka yimba kakakoke mbaakimanyiya dia vɔ mbeya kɛnɛ kakawahombe mbutɛ ase nkumbo yawɔ waki komonga ambetawudi. Ɛlɔ kɛnɛ, sho koka nkimanyiya asekaso ambetawudi wahomana la diɔnyɔ dia vɔ nkamba l’ekanda aso walembetshiya Bible dia vɔ nembetshiya anto ɛkɔkɔ wa mbetawɔ kawɔ. Ndo naka ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka aso wekɔ lo sɔkama l’ɔtɛ wetawɔwɔ etongelo, kete sho koka mbaakimanyiya dia ntana awui w’ohomba lo biukubuku La vie a-t-elle été créée? ndo Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie dia mɛnya anto lande na ketawɔwɔ dia lɔsɛnɔ lakatongama.
L’ɛnyɛlɔ k’ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ, ngande wakokaso nkeketsha anto akina? (Enda odingɔ 14)c
14. Kaanga mbaki Pɔɔlɔ l’olimu efula wa nsambisha ndo mbetsha, kakɔna kakandasale?
14 Pɔɔlɔ akakeketsha anango ndo akadiyɛnde dia mɛnya ngandji oma lo “etsha w’ɛlɔlɔ.” (Hɛb. 10:24) Nde akakimanyiya anango ndo akadiyɛnde aha tsho oma lo kɛnɛ kakandataka, koko ndo oma lo kɛnɛ kakandasalaka. Ɛnyɛlɔ, etena kakadiɛnɛka asekande ambetawudi wa la Judeya la ndjala ka kasha, Pɔɔlɔ akawaɛmbɛ diangɔ dimɔtshi diaki lawɔ ohomba. (Ets. 11:27-30) Lo mɛtɛ, kaanga mbaki Pɔɔlɔ l’olimu efula wa nsambisha ndo wa mbetsha, nde akayangaka mbala tshɛ toho ta nkimanyiya wanɛ waki l’ohomba w’ekimanyielo ka l’emunyi. (Ngal. 2:10) Lo nsala ngasɔ, nde akakeketsha asekande ambetawudi dia ntetemala monga l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa ayokotsha ehomba awɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, etena kakambaso la wenya aso, la wolo aso ndo l’akoka aso la lolango dia mbisha ekimanyielo etena katomba mpokoso, sho keketshaka mbetawɔ k’anangɛso l’akadiyɛso. Sho koka nto nsala dikambo sɔ etena kakimɔso weshasha mbala la mbala dikambo di’olimu wakambema l’andja w’otondo. Lo toho tɔsɔ ndo lo toho tokina, sho kimanyiyaka anangɛso l’akadiyɛso dia vɔ monga l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa haakalɛki pondjo.
L’ɛnyɛlɔ k’ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ, ngande wakokaso nkeketsha anto akina? (Enda odingɔ 15-16)d
15-16. Ngande wahombaso salɛ wanɛ wambɔla lo mbetawɔ akambo?
15 Pɔɔlɔ kompekɔ dia nkeketsha wanɛ wakɔlɛ lo mbetawɔ. Nde akawaokaka kɛtshi ndo akatɛkɛtaka la wɔ la wangasanu ndo lo yoho yakeketsha. (Hɛb. 6:9; 10:39) Ɛnyɛlɔ, lo mukanda wakandafundɛ ase Hɛbɛru, nde akakambe mbala efula la tshɛkɛta “sho,” lo nsuya dia nde lawɔ akahombaka nkamba l’alako akɔ. (Hɛb. 2:1, 3) L’ɛnyɛlɔ ka Pɔɔlɔ, sho hatohekɔ wanɛ wambɔla lo mbetawɔ. Koko, sho mbaakeketshaka lo ndjasha l’otema ɔtɔi le wɔ. Lo nsala ngasɔ, sho mbashikikɛka dia sho mbaokaka ngandji. Wangasanu aso ndo wondjo aso wa dui koka mbakeketsha oleki kɛnɛ tshɛ kakokaso mbatɛ.
16 Pɔɔlɔ akashikikɛ anango ndo akadiyɛnde dia Jehowa akɛnaka etsha awɔ w’ɛlɔlɔ. (Hɛb. 10:32-34) Sho koka nsala woho akɔ waamɛ etena kakimanyiyaso osekaso ombetawudi ɔmɔtshi lambɔla lo mbetawɔ. Sho koka mbɔɔlɔmba dia nde totɛ woho wakandetawɔ akambo wa mɛtɛ kana mbokeketsha dia nde mbohɔ waaso wakandɛnyi osukɔ wa Jehowa. Sho koka nkamba la diaaso sɔ dia mbooshikikɛ dia Jehowa hohɛki ngandji kakandawoke lo nshi yakete ndo ɔnɛ nde hatowokalɛ lo nshi yayaye. (Hɛb. 6:10; 13:5, 6) Asawo asɔ wayolomialomia nsaki kande ka ntetemala kambɛ Jehowa.
“NYOTETEMALE KEKETSHANA ONTO LA WONYANDE”
17. Akoka akɔna wakokaso ntetemala mpamia?
17 Oko wakoka ombiki wa mvudu ɔmɔtshi mpamia akoka ande mbala la mbala, mbakokaso sho lawɔ ndeka keketshana onto la wonyande. Sho koka nkimanyiya anto akina dia mbikikɛ ehemba, lo nkana yimba kaamɛ la wɔ la bɛnyɛlɔ dia wanɛ wakakikɛ ehemba lo nshi yakete. Sho koka mbidja wɔladi lo tɛkɛtaka akambo w’ɛlɔlɔ wɛnaso le anto akina, lo nama wɔladi lo ntena diele wolo nsala dikambo sɔ, ndo lo mbidja wɔladi etena katomba ekakatanu. Ndo sho koka ntetemala nkeketsha mbetawɔ k’anangɛso l’akadiyɛso lo kanaka la wɔ yimba l’akambo wa mɛtɛ w’oma lo Bible, lo mbashaka ekimanyielo ka shikaa ndo lo nsukɛ wanɛ wambɔla lo nyuma.
18. Kakɔna kamboyoyashikikɛ dia nsala?
18 Wanɛ wakamba lo wokelo wa mvudu y’okongamelo wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo l’ɔlɔ. Sho koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena kakeketshaso mbetawɔ k’anangɛso l’akadiyɛso wa l’etshumanelo. Otshikitanyi la wokelo wa mvudu yakoka ndjolana l’ɔkɔngɔ, etombelo w’oma l’olimu aso wa nkeketsha anto koka ntshikala pondjo pondjo! Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ toyashikikɛ dia “[ntetemala] keketshana onto la wonyande.”—1 Tɛs. 5:11.
OSAMBO 100 Nyaalongole dimɛna
a Lɔsɛnɔ la lo dikongɛ nɛ di’akambo lekɔ wolo efula. Anangɛso l’akadiyɛso wekɔ lo ndɔshana l’ekakatanu efula. Sho koka monga tshondo y’ɔtshɔkɔ le wɔ lo nyanga toho ta mbaakeketsha. Lo dikambo sɔ, ekɔ ohomba sho nsɛdingola ɛnyɛlɔ k’ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ.
b ELEMBETSHIELO W’OSATO: Papa kɛmɔtshi ɛnya ɔnande la womoto woho wakokande ntana awui wa lo ekanda aso dia nshika tanga la ntondo ka shɛngiya ya nsala fɛtɛ ka Nɔɛlɛ.
c ELEMBETSHIELO W’OSATO: Wadi l’omi watande lɔkɛndɔ otsha l’ɛtshi ka nkɛtɛ kekina ka lo wodja awɔ dia tokimanyiya wanɛ wambohomana la mpokoso k’oma lo diangɔ diakatongama.
d ELEMBETSHIELO W’OSATO: Ekumanyi kɛmɔtshi embola ɔnangɛso ɔmɔtshi lambɔla lo mbetawɔ. Nde ekɔ lo mɛnya ɔnangɛso akɔ foto mɔtshi yakawɔtɔ lo Kalasa k’ambatshi mboka kakawɔtɔ ambeta ɛnɔnyi ɛmɔtshi. Foto shɔ yambowaohola ntena di’ɔngɛnɔngɛnɔ diakawetsha kaamɛ. Ɔnangɛso ambotatɛ nkaloya ɔngɛnɔngɛnɔ waki lande etena kakandakambɛka Jehowa. L’ɔkɔngɔ diko, nde akakalola l’etshumanelo.