SAWO DIA WEKELO 32
Ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka le, nyotetemale mpama l’ɔkɔngɔ wa batisimu
“Nyɛsɔ tohame l’akambo tshɛ.”—ƐF. 4:15.
OSAMBO 56 Akambo wa mɛtɛ wayale waso
AWUI WAYƆTƐKƐTAMAa
1. Naa akambo w’amɛna wamboshilaka ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka efula nsala?
ƆNƆNYI tshɛ nunu di’ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka batizamaka. Onde wɛ akatakola nna sɔ? Naka ngasɔ, kete anangɛyɛ l’akadiyɛyɛ wa lo nyuma, mbidja ndo Jehowa wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo dikambo diayɛ! (Tok. 27:11) Ohokanyiya yema akambo w’amɛna wamboyoshila la nsala. Wɛ akeke Bible la yambalo tshɛ ondo l’edja k’ɛnɔnyi efula. Wekelo ayɛ wakaketawoya dia Bible kekɔ Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Laadiko dia laasɔ, wɛ akakome dia mbeya ndo nanga Kiɔkɔ ya dibuku di’ekila sɔ. Ngandji kokayɛ Jehowa kakahame polo lo wɛ ndjakimɔ ndo batizama oko Ɔmɛnyi ande. Wɛ mɛtɛ akɔshi yɛdikɔ ya dimɛna efula!
2. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo nɛ?
2 Aha la taamu, mbetawɔ kayɛ kakadjama l’ohemba lo toho efula etena kakayatahamaka otsha lo batisimu. Koko etena katayole wɛ ayohomana l’ehemba ekina. Satana ayohemba dia nkitshakitsha ngandji kokayɛ Jehowa ndo koshimba dia mbokambɛ. (Ɛf. 4:14) Tetawɔke dia dikambo sɔ kokomɛ. Kakɔna kayokokimanyiya dia ntetemala ntshikala la kɔlamelo le Jehowa ndo ntetemala nkotsha daka diayɛ dia mbokambɛ? Wɛ pombaka ntetemala “nsala la wolo” dia nkoma Okristo wambotshunda lo nyuma. (Hɛb. 6:1) Ngande wakokayɛ nsala dui sɔ?
AKOKAYƐ NSALA DIA NKOMA OKRISTO WAMBOTSHUNDA LO NYUMA?
3. Ehamelo akɔna wahomba Akristo tshɛ nsala l’ɔkɔngɔ wa batisimu?
3 L’ɔkɔngɔ wa batisimu, sho tshɛ pombaka ndjela dako diakasha ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ Akristo wa lo Ɛfɛsɔ. Nde akaakeketsha dia nkoma Akristo “wambotshunda.” (Ɛf. 4:13) Kɛsɔ akalembetshiyaka dia vɔ wakahombe ‘ntetemala mpama lo nyuma.’ Sho koka nshihodia kɛnɛ kakalange Pɔɔlɔ nembetshiya etena kakandɛdika ohamelo wa lo nyuma la wa lo demba w’ɔna. Ambutshi nangaka ɔnawɔ l’ashashi ndo vɔ mongaka l’ofunu lo dikambo diande. Koko nde hatotshikala ɔna ashashi pondjo pondjo. L’etena kɛmɔtshi, nde ayoyotshika dia ‘mɛna akambo oko dikɛnda.’ (1 Kɔr. 13:11) Woho akɔ waamɛ mbediɔ ndo le Akristo. L’ɔkɔngɔ wa batisimu, sho pombaka ntetemala mpama. Nyɛsɔ tɔsɛdingole awui amɔtshi wayotokimanyiya dia nsala dui sɔ.
4. Dionga diakɔna diakoka tokimanyiya dia nsala ehamelo wa lo nyuma? Lembetshiya. (Filipɛ 1:9)
4 Fudia ngandji kokayɛ Jehowa. Wɛ amboshilaka mboka Jehowa ngandji k’efula. Koko ngandji kawokayɛ koka nyomofula. Lo ngande? Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ shilaka yoho mɔtshi yofundami lo Filipɛ 1:9. (Adia.) Pɔɔlɔ akalɔmbɛ dia ngandji k’ase Filipɛ ‘ntetemala mfula.’ Ɔnkɔnɛ, sho kokaka mfudia ngandji kaso. Sho kokaka nsala dui sɔ lo monga la “ewo k’oshika ndo la shɛnɔdi tshɛ.” Lam’ayototalekaka mbeya Jehowa mbayotalekaka mfula ngandji kawokaso ndo mbayototalekaka nshihodia lonto lande ndo yoho yasalande akambo. Sho mongaka la nsaki k’efula ka mbɔngɛnyangɛnya ndo hatokombola pondjo mbonyangiya. Sho salaka la wolo dia nshihodia ele lolango lande ndo woho wakokaso lisala.
5-6. Ngande wakokaso mfudia ngandji kokaso Jehowa? Lembetshiya.
5 Yeso akokoya lonto la Jehowa lo yoho ya kokele. Ɔnkɔnɛ, naka sho mbeya Yeso dimɛna dimɛna, kete ngandji kokaso Jehowa kayofula. (Hɛb. 1:3) Yoho yoleki dimɛna ya mbeya Yeso ele lo mbeka ɛkɔndɔ wa lo Evanjiliɔ ɛnɛi. Naka wɛ atonge la mbekelo ka dimɛna ka mbadiaka Bible lushi tshɛ, lande na kahayatatɛ oma ko kakianɛ? Etena katayadia ɛkɔndɔ wendana la Yeso, leka mbidja yimba lo waonga ande. Nde akadjaka anto lo demba ndo akɛmbaka ana w’akɛnda la ngandji tshɛ. (Makɔ 10:13-16) Yeso aki ɔlɔlɔ ndo nde akasalɛka ambeki ande akambo la lɔngɛnyi tshɛ, ndo vɔ kombokaka wɔma mbotɛ woho wakawayaokaka. (Mat. 16:22) Lo dikambo sɔ, Yeso akokoya She lele l’olongo. Jehowa nde lawɔ mbidjaka anto lo demba efula. Sho kokaka ndjasha le nde lo dɔmbɛlɔ. Etena kalɔmbaso, sho kokaka mbɔkɛnɛmɔlɛ etema aso. Tekɔ l’eshikikelo dia nde hatotanya. Nde tokaka ngandji ndo nde ndjakiyanyaka dikambo diaso.—1 Pe. 5:7.
6 Yeso akokaka anto kɛtshi. Ɔpɔstɔlɔ Mateo mbutaka ate: “Lam’akandɛnyi elui w’anto, nde akawaoke kɛtshi, nɛ dia vɔ wakahɛnyahɛnyamaka ndo komonga la okimanyedi oko ɛkɔkɔ waha la olami.” (Mat. 9:36) Ko ngande wayaoka Jehowa? Yeso akate ate: “Papa lele l’olongo hangɛnangɛna kaanga 1 ɔmɔtshi wa l’atei w’anto wa totshitshɛ anɛ nshishɔ.” (Mat. 18:14) Ande woho wananda ɛtɛkɛta ɛsɔ otema lee! Etena katataleke mbeya Yeso dimɛna, kataleke ngandji kokaso Jehowa mfula.
7. Ngande wakoka kokimanyiya lɔngɛnyi la l’Akristo wambotshunda lo nyuma?
7 Wɛ koka nto mbeka dia nyomoleka monga la ngandji ndo nkoma Okristo wambotshunda lo nyuma lo mbetsha wenya kaamɛ l’anangɛyɛ l’akadiyɛyɛ wa l’etshumanelo. Lembetɛ woho wewɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula. Vɔ hawonyange lo kɛnɛ kendana la yɛdikɔ yakawɔshi ya kambɛ Jehowa. Lɔmbawɔ dia vɔ kotɛ awui efula wakahomana lawɔ l’olimu wa Jehowa. Etena kalangayɛ mbɔsa yɛdikɔ mɔtshi y’ohomba, lɔmbawɔ alako. Eya dia “dikambo ndowanaka lam’ele andaki efula.”—Tok. 11:14.
Ngande wakokayɛ ndjalɔngɔsɔla etena kahomanayɛ la wetshelo w’ohilwelo la kalasa? (Enda odingɔ 8-9)
8. Kakɔna kakokayɛ nsala naka wɛ ekɔ la taamu lo kɛnɛ kata Bible?
8 Nya taamu tele layɛ. Oko wakadiatami l’odingɔ 2, Satana ayohemba dia koshimba dia nsala ehamelo wa lo nyuma. Yoho mɔtshi yakokande nsala dui sɔ ele lo monɛ taamu l’otema ayɛ lo kɛnɛ kendana la wetshelo ɛmɔtshi wa lo Bible. Ɛnyɛlɔ, anto amɔtshi wayohemba dia ketawoya dia Nzambi kototonga, koko takahilɔ lohilɔ. Etena kakiyɛ dikɛnda ondo wɛ kombidjaka yimba kaanga yema lo dikambo sɔ, koko etena kayayɛ opalanga ondo woketsha awui wendana la dikambo diakɔ la kalasa. Kɛnɛ kata embetsha ayɛ dia nsukɛ wetshelo w’ohilwelo mbeyaka mɛnama dia kekɔ mɛtɛ ndo mbokɛmaka. Koko, mbala mɔshi mbeyaka monga ko ndooko lushi lakawayange dia mbeya dia kana Otungi ɔmɔtshi ekɔ. Ɔhɔka tɔndɔ diatanema lo Tokedi 18:17 diata ɔnɛ: “Onto latɛkɛta ntondo lo kilombo mɛnamaka dia nde mbasɔ, polo lam’ayoya onto okina ko mbooka ambola efula.” Lo dihole dia mbetawɔ tokanyi tokayɛ la kalasa wetawetawɔ, sɛdingola la yambalo tshɛ akambo wa mɛtɛ watanema l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi, mbuta ate Bible. Sala eyangelo l’ekanda aso. Sawola l’anangɛso l’akadiyɛso waketawɔka wetshelo w’ohilwelo lo nshi yakete. Lɔmbawɔ dia vɔ kotɛ kɛnɛ kakawaetawoya ɔnɛ Otungi ɔmɔtshi watoka ngandji ekɔ. Asawo wakeketsha wa ngasɔ koka kokimanyiya dia ntana tolembetelo tɛnya dia Otungi ɔmɔtshi ekɔ.
9. Wetshelo akɔna wamboyokondja oma lo ɛnyɛlɔ ka Melissa?
9 Kadiyɛso kɛmɔshi kelɛwɔ Melissa akakondja wahɔ w’efula oma l’eyangelo wakandasale lo dikambo di’etongelo.b Nde mbutaka ɔnɛ: “La kalasa, embetsha nembetshiyaka wetshelo wohilwelo lo yoho yakonya anto dia mfɔnya dia vɔ wekɔ mɛtɛ. L’etatelo, laki l’okakatanu dia minya taamu tami. Dimi konanga nsala eyangelo nɛ dia lakokaka wɔma dia layoyoshola dia wetshelo w’ohilwelo wekɔ mɛtɛ. Koko lakakane yimba lo woho wele Jehowa nangaka dia sho mbokambɛ l’ɛkɔkɔ w’eshika. Ɔnkɔnɛ lakalɔshana la taamu tami. Lakadia dibuku Y a-t-il un créateur qui se soucie de vous? Ndo biukubuku La vie a-t-elle été créée ndo Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie. Kɛsɔ mbakimi mɛtɛ l’ohomba. Kɛsɔ mbakamakombolaka mbeya oma k’edjedja.”
10-11. Kakɔna kakoka kokimanyiya dia ntetemala monga pudipudi lo lɔkɛwɔ? (1 Tɛsalɔnika 4:3, 4)
10 Oka lɔkɛwɔ la kɔlɔ ɔkɔngɔ. Lo nshi y’ɔlɔngɔlɔnɔgɔ kana y’osekaseka, nsaki ya dieyanelo koka monga wolo, ndo lo ntena dimɔshi anto amɔtshi kokaka kotshutshuya dia ndjakimɔ l’awui wa mindo wa dieyanelo. Satana nangaka dia wɛ nsala awui asɔ. Kakɔna kakoka kokimanyiya dia wɛ ntetemala monga la lɔkɛwɔ la pudipudi? (Adia 1 Tɛsalɔnika 4:3, 4.) Lo alɔmbɛlɔ ayɛ, tɛ Jehowa woho wayaokayɛ mɛtɛ ndo lɔmbande dia nde kokeketsha. (Mat. 6:13) Ohɔka dia Jehowa nangaka dia kokimanyiya, koko aha dia kaanya. (Os. 103:13, 14) Ɔtɛkɛta wa Nzambi kokaka nto kokimanyiya. Melissa lakatatɛkɛtshi la diko akasale la wolo dia nshika tanga la ntondo ka tokanyi ta mindo. Nde mbutaka ate: “Wadielo wa Bible wa lushi la lushi wakakimanyiya diaha dimi mpekɔ. Wadielo ɔsɔ wakambohola dia dimi lekɔ onto laki Jehowa ndo dimi nangaka mbokambɛ.”—Os. 119:9.
11 Toyangake dia nkandola ekakatanu ayɛ wɛmɛ. Sawola la ambutshi ayɛ lo kɛnɛ kendana la wɔ. Lo mɛtɛ, bu wɔdu mbutɛ anto akina akambo wendana laso, koko ekɔ ohomba nsala dui sɔ. Melissa mbutaka ate: “Lakalɔmbɛ dia monga la dihonga ndo oma laasɔ latakɛ papa okakatanu ami. L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, lakayaoke dimɛna. Lakeyaka dia Jehowa aki l’ofunu lo dikambo diami.”
12. Ngande wakokayɛ mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna?
12 Lɔmbwamaka l’atɔndɔ wa lo Bible. Wɛ ayotakondjaka lotshungɔ yema yema dia mbɔsa tɛdikɔ tayɛ hita. Koko eke akambo efula wahayateye. Ngande wakokayɛ mbewɔ dia nsala munga kakoka ndjolanya lɔngɛnyi layɛ la Jehowa? (Tok. 22:3) Kadiyɛso kɛmɔtshi kelɛwɔ Kari nembetshiyaka kɛnɛ kakokimanyiya dia mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna. Nde akashihodia di’Akristo wambotshunda bu l’ohomba w’ɔlɛmbɛ l’oseka dikambo tshɛ. Nde mbutaka ate: “Laki l’ohomba wa nshihodia atɔndɔ wa lo Bible lo dihole dia nshihodia paka ɛlɛmbɛ.” Etena kasalayɛ wadielo wa Bible, yambola wate: ‘Kakɔna kambitɛ divɛsa nɛ lo kɛnɛ kendana la yoho yɛna Jehowa akambo? Onde diɔ diekɔ l’atɔndɔ wakoka kimanyiyami dia nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ? Naka eelo, wahɔ akɔna wayomokondja naka dimi nkamba la wɔ?’ (Os. 19:7; Isa. 48:17, 18) Naka wɛ mbadia Bible ndo kanaka yimba l’atɔndɔ wele lɔkɔ, kete wɛ hatonga l’okakatanu dia mbɔsa tɛdikɔ tangɛnyangɛnya Jehowa. Etena katayatetemala mpama, wɛ ayɛna dia wɛ bu l’ohomba w’ɛlɛmbɛ l’oseka dui tshɛ nɛ dia wɛ ayoshihodia kanyi ya Jehowa l’akambo akɔ.
Weho akɔna w’angɛnyi wakasɔnɛ kadiyɛso kɛmɔtshi k’osekaseka? (Enda odingɔ 13)
13. Shɛngiya yakɔna yakoka monga l’angɛnyi w’amɛna le yɛ? (Tok. 13:20)
13 Sɔna angɛnyi woka Jehowa ngandji. Oko wakadiatɛkɛtami l’etatelo, angɛnyi wasɔnayɛ koka kokimanyiya dia wɛ monga Okristo wambotshunda lo nyuma. (Adia Tokedi 13:20.) Kadiyɛso kɛmɔtshi kelɛwɔ Sara akashisha ɔngɛnɔngɛnɔ ande. Oma laasɔ, dui dimɔtshi diakahomana lande diakokimanyiya dia monga nto l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Sara mbutaka ate: “Lakakondja angɛnyi w’amɛna l’etena ka dimɛna. Dimi la kadiyɛso kɛmɔtshi k’osekaseka takekaka Tshoto y’Etangelo kaamɛ lomingu tshɛ. Ɔngɛnyi ami okina akakimanyiya dia ntatɛ mbisha kɔmatɛrɛ lo nsanganya. L’ɔtɛ wa shɛngiya y’angɛnyi ami, lakatatɛ nsala wekelo w’onto ndamɛ ndo nɔmba l’etete. Lakatatɛ monga la lɔngɛnyi la wolo la Jehowa ndo lakatatɛ monga nto l’ɔngɛnɔngɛnɔ.”
14. Ngande wakakondja Julien angɛnyi w’amɛna?
14 Ngande wakokayɛ mbɔtɔ lɔngɛnyi l’anto wayonga la shɛngiya ya dimɛna le yɛ? Julien lakamba nshi nyɛ oko ekumanyi mbutaka ate: “Etena kakimi dikɛnda, lakonge l’angɛnyi w’amɛna lo nsambisha kaamɛ lawɔ. Vɔ waki l’ohetoheto ndo vɔ wakakimanyiya dia dimi mɛna woho wakoka olimu w’esambishelo mbisha onto ɔngɛnɔngɛnɔ. Lakatatɛ ndjadjɛ oyango wa nkamba olimu wa lo tena tshɛ. Lam’ele lakasɔnaka angɛnyi paka l’atei w’anto wa lɔlɔnga lami, lakayoshihodiaka l’ɔkɔngɔ dia lakahandjaka anto w’amɛna wa mbekesanɛ la wɔ ndo wa mbɔtɔ la wɔ lɔngɛnyi. L’ɔkɔngɔ diko, lakayɔtɔka lɔngɛnyi l’ase Bɛtɛlɛ. Ɛnyɛlɔ kawɔ kakakimanyiya dia sɔnaka tɔkɛnyɔ t’amɛna ndo dui sɔ diakakimanyiya dia monga la diɔtɔnganelo dia ma ma la Jehowa.”
15. Ɔhɛmwɛlɔ akɔna wendana la lɔngɛnyi wakasha Pɔɔlɔ Timɔte? (2 Timɔte 2:20-22)
15 Kakɔna kayoyosala naka wɛ amboshihodia di’onto ɔmɔtshi la l’etshumanelo bu ɔngɛnyi wa dimɛna le yɛ? Pɔɔlɔ akeyaka di’anto amɔtshi wa l’etshumanelo ka lo ntambe ka ntondo komonga la lonyuma la dimɛna, diakɔ diakandewola Timɔte dia mbaewɔ. (Adia 2 Timɔte 2:20-22.) Lɔngɛnyi laso la Jehowa lekɔ ohomba efula. Takasale la wolo dia monga la dimama dia wolo lam’asaso la Jehowa, laasɔ hatohombe mbetawɔ di’onto ɔmɔtshi ndjolanya dimama sɔ.—Os. 26:4.
NGANDE WELE NDJADJƐ EYANGO KOKAKA KOKIMANYIYA DIA MPAMA LO NYUMA?
16. Weho akɔna w’eyango wahombayɛ ndjadjɛ?
16 Yadjɛ eyango w’amɛna. Sɔna eyango wayokeketsha mbetawɔ kayɛ ndo wayokokimanyiya dia ntshunda lo nyuma. (Ɛf. 3:16) Ɛnyɛlɔ, wɛ mbeyaka mbɔsa yɛdikɔ dia ndowanya wekelo ayɛ wa Bible w’onto ndamɛ ndo wadielo ayɛ wa Bible. (Os. 1:2, 3) Kana wɛ koka nsala dia nɔmbaka mbala la mbala ndo oma k’ɛse otema. Ondo wɛ koka monga la ndjakimɛ k’efula l’ɔsɔnwɛlɔ ayɛ wa tɔkɛnyɔ ndo lo yoho ya nkamba la wenya ayɛ. (Ɛf. 5:15, 16) Naka Jehowa mɛna welo wadjayɛ dia wɛ nyomoleka mpama, kete dui sɔ diayowɔngɛnyangɛnya.
Oyango akɔna wakandayadjɛ? (Enda odingɔ 17)
17. Ɔngɛnɔngɛnɔ akɔna wakondjaso lo nkimanyiya anto akina?
17 Wɛ ayokoma Okristo wambotshunda lo nyuma etena kakimanyiyayɛ anto akina. Yeso akate ate: “Ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo mbisha ndeka wa nongola.” (Ets. 20:35) Wɛ ayokondja wahɔ w’efula naka wɛ nkamba la ntena diayɛ dimɔtshi ndo la wolo ayɛ w’ɔlɔngɔlɔngɔ dia nkimanyiya anto akina. Ɛnyɛlɔ, wɛ koka ndjadjɛ oyango wa nkimanyiya esombe ndo anto wele la dikɔmɔ wa l’etshumanelo kayɛ. Ɛnyɛlɔ wɛ koka mbakimanyiya lo ntshɔ tasombɛ diangɔ kana lo mbaɛnya woho wa nkamba la telefɔnɛ kana la tablɛtɛ yawɔ. Naka wɛ ekɔ ɔnangɛso, kete wɛ koka ndjadjɛ oyango wa nkoma okambi wakimanyiya l’oyango wa nkambɛ anangɛyɛ l’akadiyɛyɛ. (Flpɛ. 2:4) Wɛ mɛnyaka nto ngandji kokayɛ anto wa l’andja w’etshumanelo lo mbasambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo. (Mat. 9:36, 37) Naka kokaka, wɛ koka ndjadjɛ oyango wa nkamba olimu wa lo ntena tshɛ.
18. Ngande wakoka olimu wa lo ntena tshɛ kokimanyiya dia mpama lo nyuma?
18 Olimu wa lo ntena tshɛ koka kosha waaso efula wa mpama lo nyuma. Naka wɛ ekɔ ombatshi mboka, kete wɛ koka monga l’akoka wa mbɔtɔ lo Kalasa k’esambisha wa Diolelo. Wɛ koka monga l’akoka wa nkamba lo Bɛtɛlɛ kana lo wokelo wa mvudu y’okongamelo. Kadiyɛso kɛmɔtshi k’osekaseka kele ombatshi mboka kelɛwɔ Kaitlyn mbutaka ate: “Mbetsha wenya l’olimu w’esambishelo kaamɛ l’anangɛso l’akadiyɛso wambohokɔ akambo akakimanyiya dia dimi mpama dimɛna lo nyuma l’ɔkɔngɔ wa batisimu kami. Ɛnyɛlɔ kawɔ kakakimanyiya dia nyomoleka mfudia ewo kami ka Bible ndo ndowanya dikoka diami dia mbetsha.”
19. Ɛtshɔkɔ akɔna wayoyokondja naka wɛ ntetemala mpama lo nyuma?
19 Naka wɛ ntetemala mpama lo nyuma, kete wɛ ayokondja ɛtshɔkɔ efula. Wɛ hatokamba la wolo ayɛ dia nsala akambo wele bu ohomba. (1 Jni. 2:17) Ndo wɛ hatodiɛnɛ l’etombelo waya lo mbɔsa tɛdikɔ ta kɔlɔ. Koko wɛ ayotondoya ndo ayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ. (Tok. 16:3) Ɛnyɛlɔ kayɛ ka dimɛna kayokeketsha asekayɛ ambetawudi oyadi akɛnda kana epalanga. (1 Tim. 4:12) Ndo kɛnɛ koleki ohomba ele, wɛ ayonga la wɔladi ndo l’ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo ngɛnyangɛnya Jehowa ndo lo monga la diɔtɔnganelo dia ma ma la nde.—Tok. 23:15, 16.
OSAMBO 88 Ombetsha mboka yayɛ
a Ekambi wa Jehowa tshɛ ngɛnangɛnaka etena kabatizama ɛlɔngɔlɔngɔ. Lo mɛtɛ, l’ɔkɔngɔ wa batisimu ambeki w’eyoyo tshɛ pombaka ntetemala mpama lo nyuma. Dia etshumanelo k’otondo nkondja wahɔ, sawo nɛ diayoka epole ɔsɛkɛ lo toho tayokimanyiya ɛlɔngɔlɔngɔ weke kabatizama dia ntetemala mpama ndo nkoma Akristo wambotshunda lo nyuma.
b Nkombo mɔtshi yakatshikitanyema.