Awui wakimanyiya dia nkumbo monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ

Woho wa ntondoya ɔnɔnyi wa ntondo wa diwala

Omi akate ate: “Lambamba dia mɛna dia dimi la wadɛmi ntshikitana efula. Ɛnyɛlɔ, dimi nangaka memɔ la lɔkɛsɛ, koko nde ndjolalaka paka l’ɔkɔngɔ. Woho watotshikitanaka eongelo kande nyangiyakami. Dikambo dikina ele, nde mɔnyɔlakami efula etena kakatɛmi nɛ dia dimi kitolaka anya l’ɛtshi ka dihɔndɔ kakɔ ɔtɔi kakitolami alɔnga.”

Wadi akate ate: “Omɛmi ekɔ onto lahatɛkɛta efula, koko dimi mbokoyaka ase nkumbo kami nɛ dia vɔ tɛkɛtaka efula, djekoleko wonya w’olelo. Ndo nto, etena kahɛ omɛmi, nde kitolaka anya l’ɛtshi ka dihɔndɔ kakɔ ɔtɔi kakitolande alɔnga. Dikambo sɔ momadiakami. Lande na kele apami awui wolo nganɛ? Ngande wakoka atshukanyi ntondoya awala awɔ?”

NAKA nyeke katshukana, onde ndo nyu mbele l’ekakatanu wa ngasɔ? Onde mɛnamaka dia olonganyi ayɛ aya la waonga wakiyɛ kɔmɛnaka etena kakanyembwanaka? Ngande wakokanyu nkitshakitsha “asui [wa] lu dimba” watongaka l’atshukanyi?​—1 Koreto 7:28.

Ntondotondo, tɔfɔnyake dia woho wakayatshike dɔkɔlɔkɔ lushi la diwala dia monga la kɔlamelo lam’asayɛ l’olonganyi ayɛ mbakimanyiya dia nyu ntondoya ekakatanu wa lo diwala dianyu. Ondo wɛ akakondja waonga w’amɛna etena kakiyɛ onyemba ndo ondo vɔ wakayolowanyema etena kakanyembwanaka dia ntshukana. Koko, waonga asɔ wayɔtɔ l’ohemba lo toho tokina l’ɔkɔngɔ wa nyu ntshukana ndo dui sɔ diayoyokɔlɔmba dia wɛ nyomoyonga la waonga akina. Onde wɛ ayosala munga? Ndoko onyake. Onde wɛ kokaka monga la waonga wele la yɛ ohomba? Ngasɔ mbediɔ.

Yoho yoleki dimɛna ya ndowanya waonga wakoka monga la so ele mumbola wanɛ wele tomanyi kanyi ndo nkamba l’alako wayowotosha. Jehowa Nzambi mbele manyi yoleki tshɛ l’akambo wa diwala. Ngasɔ mbediɔ nɛ dia nde mbakatotonge la nsaki ka ntshukana. (Etatelu 2:22-24) Ɛsɔ tende woho wakoka Bible, Ɔtɛkɛta ande kokimanyiya dia wɛ ntondoya ekakatanu wayohomana la yɛ ndo monga la waonga weyɛ l’ohomba dia ntondoya ɔnɔnyi wa ntondo wa diwala diayɛ.

DIONGA 1. NYEKE DIA MUMBWANAKA TOKANYI

Okakatanu akɔna wele la dikambo sɔ? Keijia ladjasɛ lo wodja wa Japon akohɛka mbala mɔtshi dia tɛdikɔ takandɔsaka takanyangiyaka wadɛnde. Nde mbutaka ate: “Laketawɔka leeta la ntshɔ dihole dimɔtshi aha la mumbola wadɛmi. L’ɔkɔngɔ diko, lakayɛnaka dia wadɛmi komongaka la diaaso dia ntshɔ otsha lo randevu ɛsɔ.” Allen ladjasɛ lo Australie akate ate: “Lakafɔnyaka dia kema ohomba dia omi mumbola wadɛnde kanyi lo kɛnɛ kendana la yɛdikɔ yahombande mbɔsa.” Ngasɔ mbakakanyiyaka anto wa lo dihole diakandodiama. Ngasɔ mbakidiɔ ndo lo dikambo dia Dianne lodjashi lo wodja wa Grande-Bretagne. Nde mbutaka ate: “Lakambolaka ase nkumbo kami tokanyi. Ɔnkɔnɛ, l’ɔkɔngɔ wa sho ntshukana, dimi komumbolaka omɛmi kanyi la ntondo ka mbɔsa tɛdikɔ.”

Ngande wakokanyu mbokandola? Tohɛke dia Jehowa Nzambi mbɔsaka atshukanyi oko “untu otoi.” (Mateu 19:3-6) Lo washo ande, ndoko diɔtɔnganelo diɛdimi la nɛ diele lam’asa wadi l’omi. Ekɔ ohomba dia atshukanyi sawolaka dimɛna dia vɔ nama dimama diele lam’asawɔ sɔ.

Wadi l’omi kokaka mbeya akambo efula lo nsɛdingola yoho yakasawolaka Jehowa Nzambi nde la Abarahama. Ɛnyɛlɔ, lam’alangayɛ, adia sawo diakasawola Jehowa nde la Abarahama diofundami lo Etatelu 18:17-33. Lembetɛ dia Nzambi akɔshi Abarahama la nɛmɔ lo toho tosato. 1) Jehowa akôlembetshiya kɛnɛ kakandalangaka nsala. 2) Nde akahokamɛ Abarahama etena kakandashaka tokanyi tande. 3) Lo yɛdikɔ yakakoke, Jehowa akasale akambo lo yoho yɔtɔnɛ la kɛnɛ kakɔlɔmbɛ Abarahama. Ngande wakokayɛ ndjela ɛnyɛlɔ kɛsɔ etena kambolayɛ olonganyi ayɛ kanyi?

HEMBA NSALA NGANƐ: Etena kasawolanyu akambo wendana ndo la olonganyi ayɛ, 1) tɛnde woho wakombolayɛ dia akambo akɔ salema, koko ɛnya dia kanyi mboshayɛ koko aha yɛdikɔ mbɔshiyɛ; 2) lɔmba olonganyi ayɛ dia nde mbisha kanyi yande ndo eya dia nde ekɔ la lotshungɔ la mbisha kanyi yotshikitanyi la yayɛ; 3) sala dia ‘ekanelo kayɛ k’ɔlɔlɔ’ mbeyama lo mbetawɔ kanyi y’olonganyi ayɛ naka kokaka.​—Filipi 4:5.

DIONGA 2. NYEKE DIA MONGA L’ƆKƆMI

Okakatanu akɔna wele la dikambo sɔ? Lo ndjela nkumbo kayɛ kana dihole diakayole, wɛ mbeyaka monga la mbekelo ka mbishaka kanyi yayɛ l’eshikikelo tshɛ aha l’ɔkɔmi. Ɛnyɛlɔ, Liam lodjashi lo wodja ɔmɔtshi wa l’Erɔpɛ mbutaka ate: “Anto bu l’ɔkɔmi lɛnɛ akamodiama. Yoho yakamasawolaka la wadɛmi aha l’ɔkɔmi yakônyangiyaka mbala efula. Lakahombe mbeka dia tɛkɛtaka la yewo tshɛ.”

Ngande wakokanyu mbokandola? Tɔfɔnyake dia olonganyi ayɛ nangaka dia anto mbotɛ akambo woho watɛkɛtayɛ. (Filipi 2:3, 4) Dako diakasha ɔpɔstɔlɔ Paulo misiɔnɛrɛ ɔmɔtshi kokaka nkimanyiya ndo wanɛ weke katshukana. Nde akafunde ate: “Ukambi a Khumadiondjo hahumbi ndjala la tamu, keli ayali la memakana.” Lo Grɛkɛ kakafundama Bible, tshɛkɛta yokadimɔmi ɔnɛ “memakana” kokaka kadimɔma nto ɔnɛ “ɔkɔmi.” (2 Timote 2:24) Ɔkɔmi ekɔ dikoka dia nshihodia dia ekɔ ohomba monga la yewo la ntondo ka dikambo dimɔtshi ndo dikandola la kɛsɔ tshɛ aha la nyangiya onto.

HEMBA NSALA NGANƐ: Naka olonganyi ayɛ ambokonyangiya, ɔsa dia wɛ ekɔ lo nsawola la ɔngɛnyi ayɛ w’oshika kana la owandji ayɛ wa l’olimu, koko aha l’olonganyi ayɛ. Onde wɛ ayokamba la wondjo wa dui akɔ wâmɛ kana ayɔsɔna ɛtɛkɛta wa wɛ mbuta? Oma lâsɔ, kana yimba l’ɛkɔkɔ wakotshutshuya dia wɛ nsawola l’olonganyi ayɛ la dilɛmiɛlɔ tshɛ ndo l’ɔkɔmi oleki ɔngɛnyi ayɛ w’oshika kana owandji ayɛ wa l’olimu.​—Kolosai 4:6.

DIONGA 3. NYEKE DIA NDJAEKESANYIYA LA ƐKƐNDƐ WAYA LA NYU

Okakatanu akɔna wele la dikambo sɔ? L’ɔkɔngɔ wa diwala, mbeyaka monga ko omi hakambe la lowandji lande dimɛna kana wadi hasha tokanyi tande l’ɔkɔmi. Ɛnyɛlɔ, Antonio lodjashi lo wodja wa Italie akate ate: “Papa komumbolaka mama kanyi la ntondo ka mbɔsa tɛdikɔ tendana la nkumbo. Ɔnkɔnɛ, l’ɔkɔngɔ wa dimi ntshukana, lakalɔmbɔlaka nkumbo kami wate kana oko pandashala.” Debbie ladjasɛ lo wodja wa Canada mbutaka ate: “Lakadjangɛka omɛmi dia ndeka monga kɔmba, koko lam’ele dimi kombotɛka dui sɔ la dilɛmiɛlɔ, nde akalekaka momala.”

Ngande wakoka omi mbokandola? Waomi amɔtshi mbɔsaka dia wadi pombaka nkitanyiya waomɛwɔ woho walɔmba Bible ana dia vɔ nkitanyiya ambutshi awɔ. (Kolosai 3:20; 1 Petero 3:1) Koko, kânga mbata Bible dia omi ayohomba “[mamana] la wadendi, ko vo ahendi wayuyala untu otoi,” tɔ hatote dia ambutshi wayosala woho akɔ wâmɛ l’ana awɔ. (Mateu 19:5) Jehowa akate dia wadi ekɔ okimanyedi w’omɛnde. (Etatelu 2:18) Ndoko lushi lakandate dia ana wekɔ akimanyedi w’ambutshi awɔ. Oko le yɛ, naka omi salɛka wadɛnde akambo oko ɔna, onde nde ekɔ lo mbɔsa diwala la nɛmɔ?

Lo mɛtɛ, Ɔtɛkɛta wa Nzambi kokeketshaka dia wɛ salɛ wadɛyɛ akambo woho wasalɛ Yeso etshumanelo k’Akristo akambo. Wɛ kokaka nkimanyiya wadɛyɛ dia nde kɔsa oko owandji ande naka 1) wɛ holongamɛka dia nde mbetawɔ kanyi yayɛ mbala kakɔ ɔtɔi ndo tshɛ lo tshɛ ndo 2) wɛ nanga wadɛyɛ oko demba diayɛ kânga l’etena katomba ekakatanu.​—Efeso 5:25-29.

Ngande wakoka wadi mbokandola? Etawɔ dia omɛyɛ ekɔ owandji ayɛ wakasɔnama oma le Nzambi. (1 Koreto 11:3) Naka wɛ mbɔsa omɛyɛ la nɛmɔ, kete wɛ ayɔsa ndo Nzambi la nɛmɔ. Naka wɛ ntona lowandji lande, kete wɛ ayɛnya woho wɔsayɛ aha tsho lowandji l’omɛyɛ, koko ndo lowandji laki Nzambi la wadjango ande.​—Kolosai 3:18.

Etena kasawolanyu lo kɛnɛ kendana l’ekakatanu wele la nyu, ta woho wa nkandola ekakatanu akɔ, koko tɔlɔshake dionga di’omɛyɛ. Ɛnyɛlɔ, Ɛsta nkumekanga ka womoto akakombola dia omɛnde nkumekanga Ahasuɛrɔ minya awui amɔtshi wa wɛngiya. Lo dihole dia nde mɛndja nkumekanga onongo, nde akasawola la nde l’ɔkɔmi tshɛ. Omɛnde aketawɔ kanyi yande ndo akayosala kɛnɛ kaki dimɛna. (Esta 7:1-4; 8:3-8) Ondo omɛyɛ ayoleka kôka ngandji naka 1) wɛ mbosha etena ka nde ndjaekesanyiya dimɛna l’ɔkɛndɛ ande w’oyoyo w’owandji wa nkumbo ndo 2) wɛ mbɔlɛmiya efula oyadi etena kasalande munga.​—Efeso 5:33.

HEMBA NSALA NGANƐ: Lo dihole dia wɛ mfunda etshikitanu wahomba olonganyi ayɛ nsala, sala listɛ l’etshikitanu wahombayɛ nsala. Omi: Naka wɛ nyangiyaka wadɛyɛ lo yoho yakambayɛ la lowandji layɛ, kete mbolande woho wakokayɛ ndjalowanya ndo funda alako wayondokosha. Wadi: Naka omɛyɛ mbɔsaka dia wɛ hɔlɛmiya, kete mbolande woho wakokayɛ ndjalowanya ndo funda alako wayondokosha.

Nyoyadje eyango wakokanyu nkotsha

Mbeka dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo la wɛdimo lo diwala ekɔ oko onto leka dikalo. Wɛ ayɔkɔka emuse tena dimɔtshi etena kayayeke dia nkɛndjakɛndja dikalo dimɛna. Woho akɔ wâmɛ mbele, wɛ pombaka nongamɛ dia wɛ ayosalaka munga mɔtshi etena kayayakondja diewo dia lɔsɛnɔ la lo diwala.

Salaka yema ya shɛkɛsɛkɛ. Ɔsaka kɛnɛ kakotɛ olonganyi ayɛ la nɛmɔ, koko eka dia mbɔlaka naka wɛ ambosala munga. Yanga waaso wa ngɛnyangɛnya olonganyi ayɛ l’ɔnɔnyi wa ntondo wa diwala dianyu. (Euhwelu k’Elembe 24:5) Lâdiko di’akambo tshɛ, etawɔ di’Ɔtɛkɛta waki Nzambi nyɔlɔmbɔla lo diwala dianyu. Naka wɛ nsala ngasɔ, kete diwala dianyu diayolomba pondjo pondjo.

[Nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi]

YAMBOLA ƆNƐ . . .

▪ Onde dimi mbɔsaka olonganyi ami oko onto la ntondo lahombami mbutɛka toseke ko kana dimi kombolaka mumbola anto akina kanyi?

▪ Loyi lushi l’otondo, kakɔna mɛtɛ kakamasale kakɛnya dia dimi mbokaka olonganyi ami ngandji ndo mbɔlɛmiyaka?

[Kiombo/​Esato wa lo lɛkɛ 15]

Bible kakashimbɛ diwala diaso

Toru nde la Akiko wakokanaka ngandji l’etatelo ka diwala diawɔ. Koko ngɔndɔ enanɛi tsho l’ɔkɔngɔ, atshukanyi asɔ wa lo wodja wa Japon wakɔshi yɛdikɔ ya ndjaka diwala. Vɔ kɔndɔlaka kɛnɛ kakete lo mbuta ɔnɛ:

Toru: “Lakayosholaka dia dimi la wadɛmi kɔmbɔtɔnɛka otshikitanyi la woho wakamafɔnyaka ntondo. Ɛnyɛlɔ, etena kakatendaka televiziɔ, onto l’onto aki la tɔkɛnyɔ takandalangaka menda. Dimi lakalangaka tasembolaka ekolo, koko nde akalangaka ntshikala la ngelo.”

Akiko: “Toru akasalaka kɛnɛ tshɛ kakawodjangɛka nkumbo kande, koko nde komumbolakami kanyi. Lakawombola dimi nte: ‘Akɔna oleki ohomba le yɛ? Dimi kana mama kayɛ?’ Ndo nto, lakanyangaka efula nɛ dia Toru akataka kashi. Dimi lakawotɛ nte: ‘Kashi mbatotaka kashi ndo naka wɛ hatshike mbuta kashi, kete diwala diaso diayovɔ.’”

Toru: “Lakanyangaka efula ndo lakalɔmbɛ osekami la l’olimu lakambolɛ dako lo woho wakamakoke nkandola ekakatanu waki lam’asami la wadɛmi. Nde akambutɛ ate: ‘Tɛnde wate: Diha onyɔ. Naka nde hoke, ko wɛ mbosokola.’ Mbala kɛmɔtshi, lakakɔmɔla Akiko lowala l’elungi ndo lakakɔsha mɛsa la nkɛtɛ. Takalɔ ta dia wolo ndo nde akakɔ. Dimi lakatowɔsaka lɛnɛ akandatodjasɛka l’ɔtɛlɛ waki l’osomba wa Tokyo. L’ekomelo a shimu, takɔshi yɛdikɔ ya ndjaka diwala. Etena kakamatatshɔka otsha l’olimu la wedi a pindju, lakatshike wadɛmi akanda eshikɔ ande.”

Akiko: “Etena kakamatatɔlaka eshikɔ ami otsha lo lokuke, ngunga ka lokuke la la sɛkɛ kakalele. Ndjihole nganɛ ko mama kɛmɔtshi emadi. Nde aki Ɔmɛnyi wa Jehowa. Lakawotɛ dia nde mbɔtɔ.”

Toru: “Etena kakamakome l’olimu, lakɛnyi dia kema dimɛna ndjaka diwala ko lakakalola la ngelo esadi eto. Etena kakamakome la ngelo, lakatane Akiko asawola la mama kɛsɔ. Mama kakɔ akambutɛ ate: ‘Nyu ahende pombaka nsala dikambo dimɔtshi kâmɛ. Onde nyu nangaka mbeka Bible?’ Lakawotɛ dimi nte: ‘Eelo, lekɔ suke dia nsala dui tshɛ diakoka shimbɛ diwala diaso.’”

Akiko: “Mama kakɔ akayalɔngɔsɔla dia ntatɛ mbeka la so Bible. Akambo wakatshikitana etena kakamadia kɛnɛ kata Bible lo dikambo dia diwala. Tɔ mbutaka ɔnɛ: ‘Uma lu dikambu ne, pami ayutshika shi la nyangu, ayumamana la wadendi, ku vo wayuyala dimba otoi.’”​—Etatelu 2:24.

Toru: “Lakashihodia kɛnɛ kakataka divɛsa sɔ mbala kakɔ ɔtɔi. Ɔnkɔnɛ lakatotɛka ambutshi ami nte: ‘Oma ko kakianɛ, wadɛmi mbayomombolaka kanyi la ntondo ka dimi mbɔsa tɛdikɔ.’ Ndo nto, lakayotshika dia nnɔ wanu efula. Ndo etena kakameke dia Nzambi mpetshaka kashi, lakayotatɛka mbuta paka mɛtɛ keto.”

Akiko: “Dimi lawɔ nto lakatshikitana. Ɛnyɛlɔ, dimi kombokɛka Toru, koko etena kakamayɛnaka woho wakandakitanyiyaka atɔndɔ wa lo Bible, lakayoleka mbosukɛ. (Efeso 5:22-24) Kakianɛ, ambeta ɛnɔnyi ndekana 28 weso la lɔsɛnɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo diwala diaso. Mbeyana dimɛna ndo nkamba l’alako wa lomba watanema lo Bible akatokimanyiya dia ntondoya ekakatanu waki la so.”