Awui wakimanyiya dia nkumbo monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ
Woho wa mbodia ana weya mɛmba ɛkɛndɛ awɔ
George:a “Takakalolɛka akambo akɔ wâmɛ dikɔlɔ tshɛ. Michael ɔnami la pami laki l’ɛnɔnyi ɛnɛi akahandjolaka diangɔ diakakɛnyaka la nde lo luudu l’otondo. Lakasalaka la wolo dia nde tadilɔngi la ntondo ka nde tolala. Koko, Michael akômalaka ndo akalelaka woho w’anyanya. Mbala mɔtshi, lakômalaka ndo lakohangwɛka koko dui sɔ diakalekaka mfukutanya akambo. Lakakombolaka dia nde monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ la ntondo ka nde ndala. Ɔnkɔnɛ, lakatshike mbêmbiya dia nde talɔngaki diangɔ ko lakadilɔngaka dimɛ.”
Emily: “Ekakatanu wakatatɛ etena kakamɛ ɔnami la womoto laki l’ɛnɔnyi 13 le Jenny monga l’okakatanu dia nshihodia ɛlɛmbɛ wendana l’adevɔara wakawawoshaka la kalasa. Lushi lɔmɔtshi Jenny akalele l’edja k’oshidi a tango lam’akandakalola la ngelo. Lakokeketsha dia nde nyanga ekimanyielo la kalasa, koko Jenny akatɛtɛ ɔnɛ ombetsha ande ekɔ awui wolo ndo nde bu la dihonga dia tosawola la nde. Kɔkɔ ate kwɛ tshike lakatshu la kalasa dia towana l’ombetsha ɔsɔ. Lakɔsaka dia ndoko onto lele la lotshungɔ la nyangiya ɔnami.”
ONDE ndo wɛ mbatoyaokaka oko wakayaoke George nde la Emily? L’ɛnyɛlɔ k’ambutshi asɔ, anto efula hawotolangaka dia ekakatanu komɛ anawɔ kana dia vɔ nshisha ɔngɛnɔngɛnɔ. Ambutshi wokongaka la mbekelo ka nyanga dia nkokɛ anawɔ. Koko, akambo wakatatɛkɛtshi la diko ango wakasha ambutshi asɔ diaaso dia vɔ mbetsha anawɔ dia vɔ mbeya mɛmba ɛkɛndɛ awɔ. Lo mɛtɛ, aha wetshelo wakoka ɔna lele l’ɛnɔnyi 4 nkondja mbakoka ndo ɔna lele l’ɛnɔnyi 13 nkondja.
Kɛnɛ kele mɛtɛ ele, wɛ hatongaka laawɔ nshi tshɛ dia nkokɛ ɔnayɛ oma l’ekakatanu wayohomanaka la nde. L’ekomelo a shimu, ɔna tshɛ ayokakitɔna l’ambutshi ande ko “ayemba wutshu andi ndame.” (Ngalatiya 6:5; Etatelu 2:24) Dia nkimanyiya anawɔ dia vɔ ndjakotshɛ ehomba awɔ, ambutshi pombaka ndjadjɛ oyango wa mbaetsha diaha vɔ monga la lokaki, ndjakiyanya dikambo di’anto akina ndo mɛmba ɛkɛndɛ awɔ vɔamɛ. Ɔsɔ kema dikambo dia wɔdu.
Diɛsɛ ko, Yeso akatshikɛ ambutshi ɛnyɛlɔ ka dimɛna lo kɛnɛ kendana la woho wakandasalɛka ambeki ande akambo. Yeso komonga la ana. Koko, oyango waki la nde etena kakandasɔnɛ ambeki ande ndo kakandalowanya aki dia mbasha wolo wa vɔ ntetemala nkamba olimu w’esambishelo kânga l’ɔkɔngɔ wa wodelo ande otsha l’olongo. (Mateu 28:19, 20) Kɛnɛ kakasale Yeso fɔnaka l’oyango wakombola ombutshi tshɛ nkotsha etena kodiande anande dia vɔ nkoma epalanga weya mɛmba ɛkɛndɛ awɔ. Ɛsɔ tɔsɛdingole akambo asato ato wendana la ɛnyɛlɔ kakatshikɛ Yeso ambutshi.
Nyosha ananyu ɛnyɛlɔ Otsha l’ekomelo ka lɔsɛnɔ lande la la nkɛtɛ, Yeso akatɛ ambeki ande ate: “Dimi lambunyusha djimbitelu ya ndu nyu ntsha, uku unyutshedimi.” (Joani 13:15) Woho akɔ wâmɛ mbele, ambutshi pombaka nembetshiya anawɔ ndo mbaɛnya oma l’ɛnyɛlɔ kɛnɛ kalembetshiya monga opalanga weya mɛmba ɛkɛndɛ ande.
Yambola wate: ‘Onde dimi mbatɛka mbala la mbala dia dimi ngɛnangɛnaka mɛmba ɛkɛndɛ ami hita? Onde dimi mbatatɛka ɔlɔ watomokondjaka lo nkamba olimu l’etete lo wahɔ w’anto akina? Kana onde dimi tokiyanaka ndo toyaɛdikaka la wanɛ wɛnama dia wekɔ la lɔsɛnɔ la dimɛna?’
Ekɔ mɛtɛ dia ndoko onto lele kokele. Onto tshɛ la l’atei aso toyaokaka tena dimɔtshi dia aya l’akambo wamboleka. Koko, ondo ɛnyɛlɔ kashanyu ananyu mbele yoho yoleki dimɛna yakokanyu mbakimanyiya dia vɔ mɛna dia ekɔ ohomba vɔ mbeya mɛmba ɛkɛndɛ awɔ.
HEMBA NSALA NGANƐ: Naka kokaka, kotshɔke l’ɔnayɛ l’olimu tena dimɔtshi ndo kowɛnyake kɛnɛ kasalayɛ dia ntana falanga ya sɛnya nkumbo. Kimanyiya onto ɔmɔtshi lele l’ohomba w’ekimanyielo wɛ l’ɔnayɛ. L’ɔkɔngɔ diko, nyosawole di’ɔngɛnɔngɛnɔ wakanyakondjisha lo nkotsha ɔkɛndɛ ɔsɔ.—Etsha 20:35.
Nyosha ananyu elimu wakokawɔ nsala Yeso akeyaka dia nshi mɔtshi yakahombe mbeta la ntondo k’ambeki ande ndjonga suke dia mɛmba ɛkɛndɛ wakandalongamɛka dia vɔ mɛmba. Mbala kɛmɔtshi, nde akawatɛ ate: “Dimi la akambu akina efula wa nyutela, keli nyu hanyeyi mbalungula kakiane.” (Joani 16:12) Yeso kɔnɔmba ambeki ande dia vɔ ndjasalɛ oseka dikambo tshɛ vɔamɛ mbala kakɔ ɔtɔi. Lo dihole dia nsala ngasɔ, nde aketsha wenya efula dia mbaetsha akambo efula. Yeso akayotomaka ambeki ande vɔamɛ paka l’ɔkɔngɔ wa nde mɛna dia waya l’akoka wa nsala dikambo sɔ.
Woho akɔ wâmɛ mbele, honga dimɛna di’ambutshi nɔmba ana dia vɔ mɛmba ɛkɛndɛ wahomba epalanga mɛmba la ntondo ka vɔ monga l’akoka wa mbaɛmba. Kânga mbediɔ ngasɔ, ambutshi pombaka mbeya elimu wakokawɔ nsɛngɔla ana dia nsala etena katawole. Ɛnyɛlɔ, ambutshi pombaka mbetsha anawɔ dia vɔ ndjalɔngɔsɔlaka, mɔmbaka luudu lawɔ la ndala, nɛmiyaka wonya ndo kambaka la dikuta lo yoho ya dimɛna. Etena katatɛ ana mbɔtɔ kalasa, ambutshi pombaka mbatɛ dia vɔamɛ mbahomba salaka adevɔara wawashawɔ la kalasa.
Ambutshi hawohombe komɛ tsho lo mbisha anawɔ ɛkɛndɛ, koko vɔ pombaka mbakimanyiya ndo dia vɔ ntondoya lo welo wadjawɔ. George lakatatɛkɛtshi dikambo diande la diko akayɛna dia ɔkɔkɔ ɔmɔtshi wakatshutshuyaka Michael dia nde ntona dia nɔnga diangɔ diakakɛnyaka la nde aki nɛ dia akɛnamaka dia olimu ɔsɔ waki wolo le nde. George mbutaka ate: “Lo dihole dia dimi mpangwɛ Michael dia nde ntɔngɔna diangɔ diakakɛnyaka la nde, lakawetsha woho wa nde salaka dikambo sɔ.”
Kakɔna mɛtɛ kakandasale? Nde mbutaka ate: “Ntondotondo, lakasɔnɛ wonya shikaa wakamahombe tɔngɔnaka diangɔ sɔ la dikɔlɔ tshɛ. Oma lâsɔ, lakatatɛ ditɔngɔna la Michael lo tetetaka lo shambrɛ la shambrɛ. Nde akatatɛ mbɔsa olimu ɔsɔ oko kɛnyɔ ndo takatatɛ nsusana dia mɛna onto layomana ntɔngɔna ntondo. Kombeta edja, Michael akayongaka la mbekelo ka tɔngɔnaka diangɔ diakakɛnyaka la nde la ntondo ka nde ndala. Lakôlakaka dia naka nde ntɔngɔna esadi esadi, kete layowokotshiya ɔkɔndɔ ɔtɔi lâdiko di’ɛkɔndɔ wahombami mbadiya la ntondo ka nde ndala. Koko, naka nde hatɔngɔnyi esadi esadi, kete ɛkɔndɔ wahombami mbadiya la ntondo ka nde ndala wayosusama.”
HEMBA NSALA NGANƐ: Shikikɛ olimu wakoka ɔna l’ɔna nkamba di’ose nkumbo tshɛ mbisha lonya l’elimu wakambema lo nkumbo. Yambola wate: ‘Onde ekɔ elimu ɛmɔtshi wâkamasalɛ anami wewɔ l’akoka wa nsala vɔamɛ?’ Naka ngasɔ, kete kimanyiya anayɛ edja ndo wɛ ambɛna dia vɔ kokaka nkamba elimu akɔ vɔamɛ. Tɛwɔ dia vɔ wayokondja etombelo w’amɛna kana wa kɔlɔ lo ndjela woho wayowokamba olimu wowashayɛ. Oma lâsɔ, tɛwɔ dia vɔ pombaka mbetawɔ etombelo ɛsɔ ndo ɛnyawɔ ɛlɔlɔ wakokawɔ nkondja.
Nyowasha wetshelo wahombama L’ɛnyɛlɔ k’ombetsha w’ɔlɔlɔ tshɛ, Yeso akeyaka dia yoho yoleki dimɛna ya mbetsha onto dikambo dimɔtshi ele lo mbɛnya woho wa nde disala. Ɛnyɛlɔ, etena kakɛnyi Yeso dia ambeki ande waya l’akoka, nde akâtome “ahendi ahendi la ntundu kandi lo esumba tshe ndu lu ahuli tshe wakandalangi ntsho.” (Luka 10:1) Koko, nde kombatoma aha la vɔ nongola alako amɔtshi. La ntondo ka nde mbatoma, nde akawasha alako wahombama. (Luka 10:2-12) Etena kakakalola ambeki ndo kakawɔkɔndɔlɛ akambo wakateta lɛkɔ, Yeso akawândola ndo akâkeketsha. (Luka 10:17-24) Nde akawatɛ dia nde ndjaɛkɛka l’akoka wele la wɔ ndo akawaɔshi oko ambeki ande.
Kakɔna katoyosalaka etena katokambaka anayɛ elimu wɔsawɔ oko elimu wa wolo? Onde wɛ nyangaka dia nkokɛ anayɛ oma l’akambo wawaotsha wɔma, mbuta ate wawakɔmɔla ndo wawakonya dia mbɔsa dia vɔ hawototondoya? Dikambo dia ntondo diakoka koyɛ lo yimba ele nkimanyiya ɔnayɛ kana mbɛmbɛ oshikɔ ɔsɔ.
Yambola wate: Mbala tshɛ katomosasɛka dia nkimanyiya anami lo yoho mɔtshi, kakɔna katomowaɛnyaka? Onde dimi mbaɛnyaka dia dimi ndjaɛkɛka le wɔ ndo mbetawɔka dia wekɔ l’akoka? Ko kana dimi mbaɛnyaka dia lâkawaɔshi oko ana w’akɛnda wahombami salɛka oseka dikambo tshɛ?
Ɛnyɛlɔ, ngande wakasale Emily lakatatɛkɛtshi dikambo diande la diko dia nkandola okakatanu waki la ɔnande la womoto? Lo dihole dia nde ndjatambiya lɔkɔ, nde akɔshi yɛdikɔ ya tshikɛ Jenny diaaso dia nde tosawola la ombetsha ande. Emily la Jenny vɔ akɔ ahende wakasale listɛ la ambola wakahombe Jenny tokamba la wɔ dia nsawola la ombetsha ande. Oma lâsɔ, vɔ wakakɛtshana lo kɛnɛ kendana l’awui wakahombe Jenny tosawola l’ombetsha ande. Vɔ wakasale ndo wɛnyɛlɔ wa woho wakahombe sawo sɔ tosalema. Emily mbutaka ate: “Jenny akasawola l’ombetsha ande la dihonga ndo ombetsha ande akawandola lo kɛnɛ kakandasale. Jenny aki l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo kɛnɛ kakandasale ndo dimi lawɔ laki l’ɔngɛnɔngɛnɔ.”
HEMBA NSALA NGANƐ: Funda okakatanu wahomana l’ɔnayɛ. Oma lâsɔ, funda kɛnɛ kakokayɛ nsala dia nkimanyiya ɔnayɛ dia nde ntondoya okakatanu akɔ lo dihole dia wɛ mbotondoyɛwɔ. Nyosale wɛnyɛlɔ wa woho wahombande ntondoya okakatanu akɔ. Tɛ ɔnayɛ dia wɛ ndjaɛkɛka l’akoka wele la nde.
Naka wɛ kokɛka ɔnayɛ nshi tshɛ oma l’ekakatanu wawokomɛ, kete mbeyaka monga ko wɛ hawosha diaaso dia nde nkamba la dikoka diele la nde dia mbatokomɛ. Lo dihole dia nsala ngasɔ, kimanyiya ɔnayɛ dia nde mbetawɔ mɛmba ɛkɛndɛ ande. Naka wɛ nsala ngasɔ, kete ɔsɔ mbele woshasha woleki nɛmɔ wayoyowosha.
[Nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi]
a Nkombo yakatshikitanyema.
YAMBOLA ƆNƐ . . .
▪ Onde dimi mbishaka anami elimu wakokawɔ nsala?
▪ Onde dimi mbatɛka ndo mbaɛnyaka kɛnɛ kahombawɔ nsala dia ntondoya?
▪ Lushi lakɔna lakamakomɛ nkeketsha anami kana mbândola?