1-3. a) Lande na kele Jashua ekɔ ɛnyɛlɔ ka dimɛna k’onto lakasale ɔsɔnwɛlɔ wa dimɛna lo lɔsɛnɔ? b) Kakɔna kahombaso namaka lo yimba etena keso la ntondo ka tɛdikɔ ta mbɔsa?

TSHƐKƐTA ‘nsɔna’ yekɔ la nkudu k’efula. Onto lasala ɔsɔnwɛlɔ ɔmɔtshi ekɔ l’ɔkɛndɛ ndo la waaso wa nɔmbɔla lɔsɛnɔ lande lo yoho ya dimɛna kana bu. Ɛnyɛlɔ, ohɔsa dia pami kɛmɔtshi ekɔ lo tatshu lo dihole dimɔtshi ko mbala kakɔ ɔtɔi, ambokoma l’asanga. Oko le yɛ, lo mboka kakɔna kahombande mbeta? Naka nde mbeyaka lɛnɛ atandatshu dimɛna, kete nde ayeta lo mboka kayowokonya lɛkɔ ko ntshika kɛnɛ kakoka mbaanganya etale la lɛnɛ atandatshu.

² Bible kekɔ la bɛnyɛlɔ efula di’anto waki la ntondo k’ɔsɔnwɛlɔ wa ngasɔ. Ɛnyɛlɔ, Kɛna akakoke nsɔna dia nsala akambo lo ndjela nkɛlɛ kande kana kiahemɛ. (Etat. 4:6, 7) Jashua nde lawɔ akakoke nsɔna dia kambɛ Nzambi ka mɛtɛ kana ntɛmɔla nzambi ya kashi. (Jas. 24:15) Lam’ele Jashua aki l’oyango wa ntshikala suke la Jehowa, nde akasɔnɛ mboka kakookimanyiya dia nkotsha oyango ɔsɔ. Koko lam’ele Kɛna komonga l’oyango wa ngasɔ, nde akasɔnɛ mboka kakawanganya la Jehowa.

³ Lo tena dimɔtshi, sho lawɔ koka monga la ntondo ka yɛdikɔ mɔtshi ya mbɔsa. L’etena kɛsɔ, tatohɛke oyango aso, mbuta ate wa mbisha Jehowa lotombo lo akambo tshɛ wasalaso ndo mbewɔ oseka kiambokambo tshɛ yakoka tanganya la nde. (Adia Hɛbɛru 3:12.) Lo sawo nɛ ndo diayela, tayɔsɛdingola akambo esambele wahatahombe mbetawɔ dia vɔ tanganya la Jehowa.

OLIMU WA L’EMUNYI

4. Lande na kele olimu wa l’emunyi wekɔ ohomba?

⁴ Akristo tshɛ wekɔ l’ɔkɛndɛ wa ndjakotshɛ ehomba awɔ wa l’emunyi ndo w’ase nkumbo yawɔ. Bible mɛnyaka dia naka onto halange nkotsha ehomba w’ase nkumbo kande, kete nde amboleka ndo onto lele bu ombetawudi kɔlɔ. (2 Tɛs. 3:10; 1 Tim. 5:8) Lo mɛtɛ, olimu wa l’emunyi wekɔ ohomba lo lɔsɛnɔ, koko naka hatɔkɛbi, kete vɔ koka taanganya la Jehowa. Lo ngande?

5. Naa akambo wahombaso mbidja yimba lɔkɔ etena kakondjaso olimu?

⁵ Tɔshi dia wɛ ekɔ lo nyanga olimu wa nkamba. Naka wɛ mbidjasɛ lo wodja wele elimu hawoleke mɛnama, kete ondo wɛ koka pembama dia mbetawɔ woho w’olimu akɔna tshɛ. Ko ayoyosala naka olimu akɔ ndɔshanaka l’atɔndɔ wa lo Bible? Ayoyosala naka wenya wayoyokambaka olimu akɔ kana wayoyɔkɛlakɛlaka lɛkɔ wayokodjɛka wekamu lo akambo wa lo nyuma kana wayokanganyaka etale la nkumbo kayɛ? Onde wɛ ayetawɔ woho w’olimu akɔna tshɛ, lo mbuta ɔnɛ wola wa lombo ko ndɛka otoko? Tohɛke dia nsɔna mboka ka kɔlɔ ayokanganya la Jehowa. (Hɛb. 2:1) Oyadi wɛ ekɔ lo nyanga olimu wa nkamba kana ekɔ lo menda kana wɛ pombaka ntetemala nkamba olimu ɔmɔtshi, ngande wakokayɛ mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna?

6, 7. a) Ɛkɔkɔ akɔna wakoka totshutshuya dia nkamba olimu ɔmɔtshi? b) Ko ɔkɔkɔ akɔna wakoka tokimanyiya dia sho ndeka ndjasukanya la Jehowa, ndo lande na?

⁶ Oko wakataditshi oma l’etatelo, ɔsɔnwɛlɔ ayɛ nemanɛka la kɛnɛ kalangayɛ nsala lo lɔsɛnɔ. Yambola wate: ‘Ɛkɔkɔ akɔna watshutshuya dia dimi nkamba olimu ɔnɛ?’ Naka ɔkɔkɔ ayɛ wa ntondo ekɔ wa nkotsha ehomba w’ase nkumbo kayɛ dia nyu ntetemala kambɛ Jehowa, kete nde ayɔtshɔkɔla welo wadjayɛ. (Mat. 6:33) Jehowa mbeyaka woho wakokande kokimanyiya etena kashishayɛ olimu kana kahomanayɛ l’ekakatanu wendana l’ekondjelo. (Is. 59:1) Nde “mbeyaka woho wa nshimbɛ anto woomamema oma l’ehemba.”​—2 Pet. 2:9.

⁷ Ko kayotota naka ɔkɔkɔ wa ntondo wakotshutshuya dia nkamba olimu ɔmɔtshi ekɔ wa ngɔna? Ondo mɛtɛ wɛ mbeyaka ngɔna. Koko wɛ kɔngɔnaka, tohɛke dia wanɛ wamboyashikikɛ dia monga “ɛngɔnyi” ndjotalaka lo djonga yele wolo ndjatshungola. (Adia 1 Timɔte 6:9, 10.) Naka oyango ayɛ ekɔ paka wa ngɔna ndo wa monga la olimu wa kawotake, kete wɛ ayoyaanganya la Jehowa.

8, 9. Kakɔna kahomba ambutshi nsɛdingola lo kɛnɛ kendana la dionga diele la wɔ lo dikambo di’olimu wa l’emunyi? Lembetshiya.

⁸ Naka wɛ ekɔ ombutshi, kete kana yimba lo shɛngiya yakoka monga la ɛnyɛlɔ kayɛ le an’ayɛ. Kakɔna koleki ohomba kɛnawɔ le yɛ, olimu ayɛ wa l’emunyi kana diɔtɔnganelo diele lam’asayɛ la Jehowa? Naka vɔ mɛnaka dia olimu wa kawotake, lokumu ndo ɔngɔnyi mbɔsaka dihole dia ntondo lo lɔsɛnɔ layɛ, shi kete vɔ wayoyela ɛnyɛlɔ kayɛ ka kɔlɔ? Onde kɛsɔ howakonya dia nshisha dilɛmiɛlɔ diakoshawɔ oko ombutshi? Osekaseka ɔmɔtshi w’Okristo akate ate: “Dimi mbohɔka dia l’etena kɛmɔtshi, papa kami akalekaka ndjasha paka lo olimu ande. Oma l’etatelo, akɛnamaka dia nde akakambaka olimu la wolo tshɛ nɛ dia nde akalangaka dia nkumbo kaso ndeka monga la lɔsɛnɔ la dimɛna. Koko lo ɛnɔnyi weke kambeta ɛnɛ, akambo wakaleke ntshɔ otsha lo kɔlɔ. Nde akɔtɔ yinyi lo olimu ande, akatatɛ ndjasha lo osombelo wa diangɔ dioleki oshinga wolo, lo dihole dia nsomba tsho nɛ dioleki ohomba. Etombelo wakonge la dui sɔ ele, nkumbo kaso kakayeyamaka oko nkumbo k’akanga w’ɛngɔnyi, koko aha nkumbo kakeketsha anto dia vɔ mbesa eyango wa lo nyuma. Dimi nangaka dia papa ndeka nsala la wolo dia nkumbo kaso ndeka monga suke la Jehowa, lo dihole dia nde ndjakiyanyaka tsho dia monga ɔngɔnyi.”

⁹ Ambutshi le, tanyoyanganyake la Jehowa lo ndeka ndjakiyanya paka di’olimu anyu wa l’emunyi. Oma l’ɛnyɛlɔ kanyu, nyɛnya an’anyu dia nyu mbetawɔka ɔnɛ ɔngɔnyi wa lo nyuma mboleki ohomba, koko aha lomombo la l’emunyi.​—Mat. 5:3.

10. Awui akɔna wendana l’olimu wahomba ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka nkana la wɔ yimba?

¹⁰ Naka wɛ eke ɔlɔngɔlɔngɔ kana osekaseka wayanga olimu wa nkamba, ngande wakokayɛ nsɔna mboka ka dimɛna? Oko wakataditshi, wɛ pombaka mbeya lɛnɛ ayokokonya ɛsɔnwɛlɔ ayɛ. Onde kalasa y’ɔtwɛ kana yasangoyayɛ mbɔtɔ, olimu wayangayɛ dia nkamba kana wakambayɛ, koshaka diaaso dia wɛ ndeka ndjasha l’akambo wa lo nyuma, ko kana vɔ wayokanganya la Jehowa? (2 Tim. 4:10) Onde oyango ayɛ ekɔ wa mbokoya anto wele l’ɔngɛnɔngɛnɔ paka l’ɔtɛ wewɔ la falanga lo bankɛ kana l’ɔtɛ wewɔ la diangɔ efula? Kana onde wɛ ayokana yimba la ɛtɛkɛta ɛnɛ wɛnya woho wakayaɛkɛka Davidɛ le Jehowa etena kakandafunde ate: “Dimi laki olongo a pami, ku laya usumbi, keli latenyi untu ololo asekama, kuyanga an’andi walomba ma”? (Osam. 37:25) Tohɛke dia ekɔ mboka hiende, mboka kayokanganya la Jehowa ndo kɛnɛ kayokokimanyiya dia wɛ ndjonga la lɔsɛnɔ la dimɛna pondjo pondjo. (Adia Tukedi 10:22; Malaki 3:10.) Ko wɛ, mboka kakɔna kayoyɔsɔna?a

ƆKƆKWƐLƆ WA DEMBA NDO TƆKƐNYƆ

11. Kakɔna kata Bible lo kɛnɛ kendana l’ɔkɔkwɛlɔ wa demba ndo tɔkɛnyɔ, ko kakɔna kahombaso namaka lo yimba?

¹¹ Bible hashimbe di’onto nkɔkɔla demba ndo nkɛnya tɔkɛnyɔ tɔmɔtshi lo tena dimɔtshi. Koko Pɔɔlɔ akatɛ Timɔte ate: “Osutshesutshelo wa demba keema la wahɔ efula.” (1 Tim. 4:8) Bible mbutaka nto dia ekɔ “etena ka mbola” ndo “etena ka no weny[ɛ]” ndo tɔ tokeketshaka dia sho momuyaka woho wakoka. (Und. 3:4; 4:6) Koko naka wɛ hendji ɔlɔlɔ, kete ɔkɔkwɛlɔ ayɛ wa demba ndo tɔkɛnyɔ takɛnyayɛ mbeyaka kanganya la Jehowa. Lo ngande? Waale wakoka ndja lo dikambo sɔ mendanaka la akambo ahende anɛ: Weho wa tɔkɛnyɔ ndo lofulo la wenya wetshayɛ dia tikɛnya.

12. Akambo akɔna wahombayɛ nsɛdingola la ntondo ka wɛ ndjasha lo tɔkɛnyɔ tɔmɔtshi?

¹² Ntondotondo, tɔtɛkɛtɛ dia weho wa tɔkɛnyɔ. Ekɔ mɛtɛ dia tɔkɛnyɔ t’amɛna tekɔ. Koko tɔkɛnyɔ efula ta nshi nyɛ keketshaka kɛnɛ kahetsha Nzambi, tekɔ l’awui wa ngala, w’ɛdiɛngɛ ndo wa mindo wa dieyanelo. Ɔnkɔnɛ, wɛ pombaka nsɛdingola dimɛna weho wa tɔkɛnyɔ talangayɛ nkɛnya. Shɛngiya yakɔna yayonga la tɔ le yɛ? Onde tɔkɛnyɔ takɔ keketshaka akambo wa ngala, wa shɛmanedi kana wa ngandji ka wodja? (Tuk. 3:31) Onde tɔ, komanɛka dikuta? Onde tɔ takanyaka anto akina? (Rɔmɔ 14:21) Tɔkɛnyɔ takɔ tayokokonya dia wɛ monga la weho w’angɛnyi akɔna? (Tuk. 13:20) Onde tɔ nomialomiaka nsaki kayɛ ka nsala akambo wa kɔlɔ?​—Jak. 1:14, 15.

13, 14. Kakɔna kahombayɛ nsɛdingola lo kɛnɛ kendana la lofulo la wenya lahombayɛ mbetsha lo tɔkɛnyɔ?

¹³ Tɔtɛkɛtake kakianɛ dia lofulo la wenya letshaso lo tɔkɛnyɔ. Yambola ɔnɛ: ‘Onde dimi mbetshaka wenya efula lo tɔkɛnyɔ polo ndo lo ndjohomba wenya wa ndjasha l’akambo wa lo nyuma?’ Naka wɛ mbetshaka wenya efula lo tɔkɛnyɔ ndo l’ɔkɔkwɛlɔ wa demba, kete wɛ mbeyaka ndjohomba ndo wenya wa nsala akambo akina w’ohomba. Lo mɛtɛ, wanɛ wahetsha wenya efula lo tɔkɛnyɔ mongaka la diaaso dia nyomotikɛnya nto. Lande na? Nɛ dia vɔ mbeyaka ɔnɛ vɔ salaka ntondo “akambo woleki ohomba,” ndo vɔ ndjokondjaka diaaso dia nkɔkɔla demba lo yoho ya dimɛna.​—Adia Filipɛ 1:10, 11.

¹⁴ Kaanga mbele mbetsha wenya efula lo tɔkɛnyɔ mbeyaka mɛnama oko bu kɔlɔ, dui sɔ koka tanganya la Jehowa. Kadiyɛso kelɛwɔ Kim kele l’ɛnɔnyi 20 akakondja wetshelo oma lo dikambo sɔ. Nde mbutaka ate: “Lushi la tanu, la samalo ndo la lomingu tshɛ, lakatshɔka dia tenda kɛnyɔ mɔtshi. Koko kakianɛ, lambɛna dia lekɔ l’akambo w’ohomba efula wa nsala. Ɛnyɛlɔ oko wemi ombatshi mboka, dimi memɔka la pindju ka pɛɛ dia nsambisha kaanga wonya ɔtɔi kana ehende. Dimi mbeyaka di’aha tɔkɛnyɔ tshɛ mbele kɔlɔ, koko tɔ kokaka monga dui di’ekola yimba. Oko wakokadiɔ monga lo akambo akina, lambɛna dia dimi pombaka nkitsha tɔkɛnyɔ lo dihole diatɔ.”

15. Ngande wakoka ambutshi kimanyiya an’awɔ dia vɔ ngɛnangɛna la tɔkɛnyɔ?

¹⁵ Ambutshi wekɔ l’ɔkɛndɛ wa nkotsha ehomba wa l’emunyi, wa lo nyuma ndo wa longandji w’ase nkumbo yawɔ. Kɛsɔ mendanaka ndo la awui wa tɔkɛnyɔ. Naka nyekɔ ombutshi, kete tanyongake akanga w’awui wolo lo mbuta ɔnɛ tɔkɛnyɔ tshɛ tekɔ kɔlɔ. Koko nyɔsɛnɛ wolo di’aha tɔ monga la shɛngiya ya kɔlɔ le ase nkumbo kanyu. (1 Kɔr. 5:6) Naka nyu mbidja welo wa l’otema ɔtɔi, kete nyu kokaka ntana tɔkɛnyɔ takoka monga la wahɔ le ase nkumbo kanyu.b Naka nyu nsala akambo lo yoho shɔ, kete nyu l’ase nkumbo kanyu nyayɔsɔna mboka kayonyosukanya la Jehowa.

DIƆTƆNGANELO L’OSE NKUMBO LAMBOTSHANYEMA

16, 17. Kakɔna katoshaka ambutshi efula ɔkɛi, ndo lande na keyaso ɔnɛ Jehowa shihodiaka ɔkɛi awɔ ɔsɔ?

¹⁶ Ngandji kokana ombutshi l’ɔna kekɔ wolo efula, ndo Jehowa kambaka la diɔtɔnganelo sɔ dia mɛnya ngandji k’okande ekambi ande. (Is. 49:15) Diakɔ diele ambutshi mongaka la ɔkɛi w’efula etena kasɛka ose nkumbo ɔmɔtshi Jehowa. Kadiyɛso kɛmɔtshi kele l’ɔna womoto lakatshanyema oma l’etshumanelo akate ate: “Lakonge la ɔkɛi w’efula ndo lakayambola ɔnɛ: ‘Lande na kamondɔsɛka Jehowa?’ Lakayaɛndja onongo.”

¹⁷ Jehowa mbeyaka kandji katongaka l’ambutshi lo tena dia ngasɔ. Nde “akanyangi efula” etena kakɔsɛkɛ Adama ndo etena kakɔɔtɔmbɔkwɛ anto wakasɛnaka la ntondo ka Mvula k’elola. (Etat. 6:5, 6) Mbeyaka monga tshondo y’okakatanu le anto wahatahomanaka l’akambo wa ngasɔ dia mbeya ɔkɛi w’efula wonga la dui sɔ. Koko, hatonga dui dia lomba dia sho mbetawɔ dia wotshanyemelo w’ose nkumbo ɔmɔtshi tanganya la Jehowa. Ko ngande wakokanyu ndɔshana l’ɔkɛi waya l’ɔtɛ wambɔsɛka ose nkumbo ɔmɔtshi Jehowa?

18. Lande na kahahombe ambutshi ndjaɛndja onongo etena kasɛka ɔnawɔ ɔmɔtshi Jehowa?

¹⁸ Ambutshi le, naka dui dia ngasɔ diambonyokomɛ, kete tanyoyaɛndjake onongo. Lam’ele Jehowa akasha onto tshɛ lotshungɔ la nsala ɔsɔnwɛlɔ ɔmɔtshi, ose nkumbo tshɛ lamboyakimɔ le Jehowa ndo lambobatizama “ayɛmba wotsho ande hita.” (Ngal. 6:5) L’ekomelo a shimu, Jehowa ayoyokoya paka la ɔnɛ lakasale pɛkato l’ɔtɛ w’ɛsɔnwɛlɔ wakandasale. (Ezek. 18:20) Ndo nto, tɛndjake anto akina onongo ndo lɛmiya yɛdikɔ y’ohokwelo wambosha Jehowa ɔnayɛ. Tomalɛke dikumanyi diasala la wolo dia nkokɛ ɛkɔkɔ, koko hangakalɛ Diabolo.​—1 Pet. 5:8, 9.

19, 20. a) Kakɔna kakoka ambutshi w’ɔna lambotshanyema nsala dia mbikikɛ ɔkɛi wele la wɔ? b) Elongamelo kakɔna kakoka monga l’ambutshi asɔ?

¹⁹ Lo wedi okina, naka wɛ mbɔsa yɛdikɔ yayonyangiya Jehowa, kete wɛ ayoyanganya la nde. Lo mɛtɛ, kɛnɛ kele ose nkumbo kanyu lambotshanyema la ohomba ele, yɛdikɔ yanyu ya mbetsha Jehowa la ntondo k’akambo tshɛ, mbidja ndo diɔtɔnganelo diele lam’asa ase nkumbo. Laasɔ, dia ntondoya okakatanu ɔsɔ, nyokoke lonyuma lanyu. Tanyoyanganyake l’anangɛnyu ndo l’akadiyɛnyu w’Akristo wele la kɔlamelo. (Tuk. 18:1) Nyɔkɛnɛmɔlɛ Jehowa nsaki yanyu lo dɔmbɛlɔ. (Osam. 62:7, 8) Tanyoshake tɛkɛ nɛndɛ dia monga la diɔtɔnganelo l’ose nkumbo lambotshanyema lo woshɛshɛ, ɛnyɛlɔ lo tomanɛ la nde mesajɛ lo telefɔnɛ kana l’Ɛtɛrnɛtɛ. (1 Kɔr. 5:11) Nyoleke ndjasha l’akambo wa lo nyuma. (1 Kɔr. 15:58) Kadiyɛso kakatatɛkɛtshi la diko mbutaka ate: “Dimi mbeyaka dia dimi pombaka monga la akambo efula wa nsala l’olimu wa Jehowa ndo monga la lonyuma la wolo, dia naka ɔnami lakatshanyema ambokalolɛ Jehowa, kete layonga l’akoka wa ndeka mbokimanyiya.”

²⁰ Bible mbutaka dia ngandji “nongamɛka akambo tshɛ.” (1 Kɔr. 13:4, 7) Bu kɔlɔ nyu nongamɛ ɔnɛ ose nkumbo kanyu ayokalolɛ Jehowa lushi lɔmɔtshi. Ngasɔ mbediɔ nɛ dia ɔnɔnyi tshɛ, nyemba nyemba y’atshi wa pɛkato wekɔ lo ndjatshumoya ndo wekɔ lo nkalola l’okongamelo wa Jehowa. Jehowa halamɛ wanɛ wamboyatshumoya tokumbɛkumbɛ, koko nde ekɔ ‘suke dia mbadimanyiya.’​—Osam. 86:5.

TOSALE ƐSƆNWƐLƆ W’AMƐNA

21, 22. Yɛdikɔ yakɔna yamboyɔsa lo kɛnɛ kendana la nkamba la lotshungɔ layɛ la nsala kɛnɛ kalangayɛ?

²¹ Jehowa akatonge anto tshɛ la lotshungɔ la nsala kɛnɛ kalangawɔ. (Adia Euhwelu k’Elembe 30:19, 20.) Koko dui sɔ nembetshiyaka dia tekɔ l’ɔkɛndɛ wa nsala ɛsɔnwɛlɔ w’amɛna. Okristo tshɛ pombaka ndjambola ɔnɛ: ‘Lo mboka kakɔna kemi? Onde layetawɔ di’olimu wa l’emunyi, tɔkɛnyɔ, ɔkɔkwɛlɔ wa demba ndo diɔtɔnganelo dia l’ose nkumbo lambotshanyema manganyami la Jehowa?’

²² Ngandji koka Jehowa ekambi ande hakitakita pondjo. Yoho yaamɛ yakokaso ndjanganya la Jehowa ele, naka sho nsɔna dia ndjela mboka ka kɔlɔ. (Rɔmɔ 8:38, 39) Koko tatetawɔke pondjo dia dui dia ngasɔ tokomɛ. Ɔnkɔnɛ, tosale la wolo di’aha kaanga ɛngɔ ɔtɔi tanganya la Jehowa. Lo sawo diayela, tayɔtɛkɛta akambo akina anɛi wakokaso mɛnya yɛdikɔ yambotɔsa yaha ndjanganya la Jehowa.

1, 2. a) Naa “toho ta mayɛlɛ” takamba la Satana dia tokesa? b) Kakɔna kayotokimanyiya dia ndjasukanya la Nzambi?

JEHOWA NZAMBI akatotonge la ohomba wa sho ndjasukanyaka la nde. Koko, Satana nyangaka dia tetawoya ɔnɛ sho bu la ohomba wa Jehowa. Ɔsɔ ekɔ kashi kakate Satana ntatɛ oma ko etena kakandakese Eva l’ekambɔ k’Ɛdɛna. (Etat. 3:4-6) Lonyangu ko l’edja k’ɔkɔndɔ w’ana w’anto, anto efula wekɔ lo nkalolɛ munga kakɔ kaamɛ.

² Koko, sho hatohombe mbetawɔ kesama oma le Satana, “nɛ dia sho mbeyaka toho ta mayɛlɛ takamba la nde.” (2 Kɔr. 2:11) Satana ekɔ lo mpemba dia tanganya la Jehowa lo totshutshuya dia sho nsala ɛsɔnwɛlɔ wa kɔlɔ. Koko, oko wakatadiɛnyi lo sawo dietshi, sho koka nsala ɛsɔnwɛlɔ w’amɛna lo kɛnɛ kendana l’olimu, tɔkɛnyɔ ndo la diɔtɔnganelo l’ose nkumbo lambotshanyema. Lo sawo nɛ, tayanga ntɛkɛta awui akina anɛi wakamba la Satana dia tohemba, mbuta ate: Tshulatshula, yoonge, falanga la ofunu ndo naka sho nsala ɛsɔnwɛlɔ w’amɛna, kete sho koka “n[dj]asukanya la Nzambi.”​—Jak. 4:8.

TSHULATSHULA

3. Ngande wakokaso nkamba l’ɔrdinatɛrɛ lo yoho ya dimɛna kana ya kɔlɔ?

³ L’andja w’otondo, ehamelo wendana la tshulatshula waya efula. Nkamba la dihomɔ sɔ lo yoho ya dimɛna koka tela wahɔ. Koko, naka sho nkamba la diɔ lo yoho ya kɔlɔ, kete tayoyanganya la Shɛso lele l’olongo. Tɔshi ɛnyɛlɔ k’ɔrdinatɛrɛ. Tshoto y’Etangelo yatateke nyɛ yakafundama ndo yakatondjama l’ekimanyielo k’ɔrdinatɛrɛ. Ɔrdinatɛrɛ ekɔ ehomɔ ka dimɛna ka nsala eyangelo, ka nsawola ndo tɔ koka nkimanyiya onto lo tena dimɔtshi dia ndjasha lo awui wa tɔkɛnyɔ. Koko, sho koka ndjokoma ɛhɔmbɔ w’ɔrdinatɛrɛ naka hatɔsɛnyi wolo. Amundji w’okanda wekɔ lo mpemba dia tetawoya la mayɛlɛ tshɛ ɔnɛ sho pombaka monga la diangɔ dieke kaatomba. Ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi wakakombolaka monga l’ɔrdinatɛrɛ ɔmɔtshi w’oshinga wolo akayokoma polo lo nsondja diwondo diande dimɔtshi l’oyango wa mbosomba. Ande dui dia kɔlɔ diakandasale lee!

4. Kakɔna kakasale Okristo ɔmɔtshi dia nde ntshika okambelo wa kɔlɔ w’ɔrdinatɛrɛ?

⁴ Ayonga mɛtɛ dui dioleki tshɛ kɔlɔ dia wɛ nambola diɔtɔnganelo diele lam’asayɛ la Jehowa l’ɔtɛ w’okambelo wa kɔlɔ wa la dihomɔ dia tshulatshula. Jona Okristo wele l’ɛnɔnyi 28, mbutaka ate: “Dimi mbeyaka dia Bible totɛka dia sho ‘ndjatshungolɛka etena’ ka ndjashaka l’akambo wa lo nyuma. Koko, laketshaka wenya efula la ntondo k’ɔrdinatɛrɛ ndeka ndo wenya wakametshaka dia nsala akambo wa lo nyuma.” Jon akatshikalaka la ntondo k’ɔrdinatɛrɛ polo ndo la kati k’otsho. Nde kotshaka ate: “Oyadi kaanga lambɔlɛmba, aki wolo dia dimi ndjiha ɔrdinatɛrɛ kana ntshika menda esato wele lɔkɔ kaanga mbele aha esato akɔ tshɛ mbaki amɛna.” Dia nde ntshika mbekelo ka kɔlɔ kɛsɔ, Jon akakongɛ ɔrdinatɛrɛ lo woho wahombawɔ dimalaka naka wonya wa nde ndala ambokoka.​—Adia Ɛfɛsɔ 5:15, 16.

5, 6. a) Ɔkɛndɛ akɔna wele l’ambutshi otsha le anawɔ? b) Ngande wakoka ambutshi mbeya ɔnɛ anawɔ wekɔ l’angɛnyi w’amɛna?

⁵ Ambutshi le, ekɔ mɛtɛ dia nyu hanyohombe monga oko apulushi dia talamaka ananyu dia mbeya kɛnɛ tshɛ kasalawɔ, koko nyu pombaka mbeyaka kɛnɛ kele lo ɔrdinatɛrɛ kana lo telefɔnɛ yawɔ. Tanyetawɔke dia vɔ mendaka esato wɛnyawɔ awui wa mindo, wa ngala, w’ɛdiɛngɛ ndo monga l’angɛnyi wa kɔlɔ paka tsho dia vɔ monga la dui dimɔtshi dia nsala l’oyango wa vɔ nyonyɛ disanya. Naka nyu nsala ngasɔ, kete vɔ mbeyaka ndjɔfɔnya ɔnɛ ‘lam’ele papa la mama hawodje yimba, ondo kɛnɛ kasalaso kekɔ dimɛna.’ Oko wenyu ambutshi, nyekɔ l’ɔkɛndɛ wa nkokɛ ananyu oma l’akambo tshɛ wakoka mbawanganya la Jehowa, oyadi ɛnɔnyi akɔna wele la wɔ. Shi kaanga nyama kokɛka anatɔ oma lo waale? Ohonyokanyiya kɛnɛ kakoka Laondo nsala naka lɔ lambɛna di’ɔnalɔ aya lo waale!​—Ɛdika la Hosea 13:8.

⁶ Nyokimanyiya ananyu dia mbɔtɔ lɔngɛnyi la Akristo washa ɛnyɛlɔ ka dimɛna, oyadi epalanga kana akɛnda mbewɔ. Ndo nyohɔke di’ananyu nangaka dia nyu mbetshaka wenya kaamɛ la wɔ. Vɔ nangaka dia nyu mbetshaka wenya kaamɛ la wɔ. Ɔnkɔnɛ, nyoyatshungolɛke etena ka sawolaka kaamɛ, kɛnyaka kaamɛ, kambaka olimu kaamɛ ndo “ndjasukanya[ka] la Nzambi” kaamɛ.b

YOONGE

7. Lande na kakombolaso sho tshɛ dia monga la yoonge ya dimɛna?

⁷ “Ngande demba?” Dimbola sɔ tooholaka dui dimɔtshi dia lonyangu, mbuta ate: Woho watataso hemɔ l’ɔtɛ wakaanganya Satana Adama l’Eva vɔ la Jehowa. Hemɔ kotshɛka oyango waki Satana, nɛ dia etena katataso sho mongaka l’okakatanu dia kambɛ Jehowa. Ndo naka tambovɔ, kete hatoyowokambɛ nto. (Osam. 115:17) Diakɔ diahombaso nsala kɛnɛ tshɛ keso l’akoka dia monga la yoonge ya dimɛna.c Ndo nto, sho pombaka ndjakiyanya dia yoonge ndo di’ɔlɔlɔ w’asekaso Akristo.

8, 9. a) Lande na kahombaso mbewɔ ndjakiyanya amboleka lo dikambo dia yoonge yaso? b) Ɛlɔlɔ akɔna waya lo monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ?

⁸ Koko, kaanga mbakokaso ndjakiyanya dia yoonge yaso, hatohombe ntamba elelo. Anto amɔtshi mbetshaka wenya efula lo nsawola awui wendana l’okilelo wa mbo ya ndɛ mɔtshi, esakelo ɛmɔtshi kana yoonge ndo etombelo w’ɛlɔlɔ waya lo nnɔ ekanga ɛmɔtshi, oleki ndo wenya w’etshawɔ dia nsambisha awui wa Diolelo diaki Nzambi. Efula kawɔ fɔnyaka ɔnɛ wekɔ lo nkimanyiya anto akina. Koko kaanga mbakokadiɔ monga ngasɔ, bu dimɛna nsawola awui wendana l’esakelo lo Mbalasa ka Diolelo kana ka Nsanganya ya weke kana nsala piblisite k’ekanga ɛmɔtshi. Lande na?

⁹ Nɛ dia sho tshɔka lo nsanganya dia tetshama akambo wa lo nyuma ndo dia tofudia ɔngɛnɔngɛnɔ aso wele olowa wa nyuma k’ekila kaki Nzambi. (Ngal. 5:22) Mbisha alako wendana la yoonge kana la esakelo ɛmɔtshi oyadi wakatombodi kana bu etena keso lo nsanganya, dui sɔ koka nshisha oyango wele la nsanganya yaso ndo nshishɛ anto akina ɔngɛnɔngɛnɔ. (Rɔmɔ 14:17) Totshike di’anto vɔamɛ mbɔsa tɛdikɔ tawɔ hita lo kɛnɛ kendana la esakelo awɔ. Laadiko dia laasɔ, ndoko onto lele l’akoka wa nsaka oseka hemɔ tshɛ l’andja ɔnɛ. Oyadi adɔkɔtɛlɛ wa tomanamana tshundaka esombe, tataka hemɔ ndo mvɔka. Ndo oyadi sho koyakiyanyaka amboleka lo dikambo dia yoonge yaso, aha kɛsɔ mbayotɔkɔlɔnganya. (Luka 12:25) Diakɔ mbata Bible ɔnɛ “utema w’ongenongeno eli ukanga w’ololo.”​—Tuk. 17:22.

10. a) Kakɔna kaleka Jehowa ngɛnangɛna le so? b) Ngande wakokaso ngɛnangɛna lo woho weso?

¹⁰ Woho akɔ waamɛ mbele, bu kɔlɔ ndjakiyanya lo kɛnɛ kendana la ɛnamelo kaso. Koko, hatohombe mpemba minya tolelembetelo tɛnya ɔnɛ sho tambotshunda. Tolembetelo tɔsɔ mbɛɛnya dia taya epalanga, toshaka kɛnɛmɔ ndo mɛnyaka dimɛna diaso dia l’etei k’otema. Ɛnyɛlɔ, Bible mbutaka ɔnɛ: “Ote wa ndjui eli lufule la nemo, [naka] vo watutanemaka lu mbuka k’ololo.” (Tuk. 16:31) Jehowa mbɔsaka loto laso la l’etei k’otema la nɛmɔ di’efula oleki ɛnamelo kaso ka l’andja ndo sho lawɔ pombaka monga l’ekanelo ka ngasɔ. (Adia 1 Petero 3:3, 4.) Onde ekɔ dui dia lomba dia mbidja yoonge yaso lo waale lo nyanga ekanga kana esakelo ɛmɔtshi l’oyango wa ndjala la ɛnamelo ka demba kakotola yambalo y’anto? Oyadi ɛnɔnyi akɔna wele la so kana yoonge ya ngande yele la so, dimɛna dia mɛtɛ ndjaka oma lo monga la “ongenongeno wa [Jehowa].” (Neh. 8:10) Ekɔ paka l’andja w’oyoyo mbayototonga la yoonge ya kokele ndo mbayotokalola alemba aso ashashi oko akɛnda. (Jobo 33:25; Is. 33:24) Ɔnkɔnɛ, etena kakatakonge akambo asɔ, tosale ɛsɔnwɛlɔ w’amɛna ndo tonge la mbetawɔ l’alaka waki Jehowa, nɛ dia dui sɔ diayotokimanyiya dia ngɛnangɛna woho weso ndo aha ndjakiyanya amboleka dia yoonge yaso.​—1 Tim. 4:8.

FALANGA

11. Ngande wakoka falanga monga tshondo ya djonga?

¹¹ Bu kɔlɔ monga la falanga kana ndjiyanga la losembwe. (Und. 7:12; Luka 19:12, 13) Koko, naka sho monga la “ngandji ka falanga,” kete ndoko onyake dui sɔ diayotanganya la Jehowa. (1 Tim. 6:9, 10) “Ekiyanu wa l’andja ɔnɛ,” ndjakiyanya amboleka dia nkotsha ehomba aso wa l’emunyi, koka mbɔdia lonyuma l’onto. Ɔnkɔnɛ, “lokeso lele la ɔngɔnyi” kokaka tokonya dia sho mfɔnya ɔnɛ falanga mbasha onto ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ ndo ekokelo. (Mat. 13:22) Yeso akate hwe dia “ndoko onto” lakoka kambɛ Nzambi ndo ɔngɔnyi olimu.​—Mat. 6:24.

12. Ngande watala anto efula lo djonga ya falanga ɛlɔ kɛnɛ, ndo ngande wakokaso mbewɔ dui sɔ?

¹² Monga la kanyi ya kɔlɔ lo dikambo dia falanga kokaka nkonya onto dia nsala akambo wa kɔlɔ efula. (Tuk. 28:20) Lo tshutshuyama dia ngɔna esadi eto, anto amɔshi wakayasha lo woshɛshɛ lo tɔkɛnyɔ ta falanga ndo lo akelemba wa lokeso. Akina kesamaka lo mbetawɔ nsɔmba falanga dia vɔ ndjokaloya la wahɔ w’efula, lonyangu ko ndo Ɛmɛnyi wa Jehowa mbatanema l’atei w’anto asɔ. Koko, tatetawɔke dia dui dia ngasɔ tokomɛ, tonge l’ekane k’ɔlɔlɔ ndo teye dia, aha ɔnɛ wambotolakiya dia ngɔna, kete ɔnɛ tayɔngɔna mɛtɛ.

13. Ngande wotshikitanyi kanyi ya Jehowa la y’anto wa l’andja ɔnɛ lo dikambo dia falanga?

¹³ Etena ketshaso “Diolelo la losembwe laki Nzambi” lo dihole dia ntondo, Jehowa tɔtshɔkɔlaka lo woho wadjaso welo wa la wɛdimo dia ndjakotshɛ ehomba aso. (Mat. 6:33; Ɛf. 4:28) Nde halange dia sho nyingɔnyingɔka djɔ lo nsanganya l’ɔtɛ wakambaso olimu amboleka kana kanyiyaka akambo wendana la falanga wonya wa nsanganya. Anto efula wotodingi mbutaka ɔnɛ dia vɔ ndjonga la nshi yayaye y’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo la lɔsɛnɔ la dimɛna, vɔ pombaka ndjasha tshɛ dia nyanga falanga. Efula kawɔ tshutshuyaka anawɔ dia ndjadjɛ eyango akɔ waamɛ. Koko, Yeso akɛnya dia ɔsɔ bu ekanelo ka yimba ka dimɛna. (Adia Luka 12:15-21.) Dui sɔ toholaka Ngɛhazi lakafɔnyaka dia nde akakoke ntetemala monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Jehowa aha la ntshika yimba yande ya lokaki.​—2 Khum. 5:20-27.

14, 15. Lande na kele bu dui dia lomba mfɔnya ɔnɛ falanga koka tosha ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ? Sha ɛnyɛlɔ.

¹⁴ Lo mɛtɛ, kaanga fudu ya mpongo koka ntambɛ l’ashi kana mbokala waale naka yɔ nyanga dia mɛmba lose la wotsho leyɔ bu l’akoka wa mɛmba. Onde dui dia ngasɔ koka komɛ Okristo? Ekumanyi kɛmɔtshi kelɛwɔ Alex mbutaka ate: “Dimi lekɔ la kiandji ya mamba ya dikuta ndo laki lalɛ yema loomba yema.” Alex akayoyashaka efula l’awui w’okanda lo mfɔnya dia naka nde ambokondja falanga efula, kete nde ayotshika olimu akɔ ko ntatɛ nkamba olimu w’ombatshi mboka. Ɔnkɔnɛ, nde akatatɛ ndjasha lo wekelo wa diangɔ dia weho la weho ndo lo nsango yendana l’awui w’okanda. Nde akɔshi falanga yande tshɛ yakandombaka ndo akasɔmbɛ kina, l’oyango wa monga l’adepo efula wa diangɔ diakawasalɛka piblisite ɔnɛ diayonga la nɛmɔ di’efula lo nshi yayaye. Koko, diangɔ diakandasombe sɔ tshɛ diakayoshilaka nɛmɔ. Alex mbutaka ate: “Lakɔshi yɛdikɔ ya paka dimi nkondja wahɔ lo falanga yakamashisha. Lakafɔnyaka nte naka dimi dilama, kete diayoyodɛ oshinga.”

¹⁵ L’edja ka ngɔndɔ mɔtshi, Alex akayokoma lo kanyiyaka paka dia falanga yande tsho. Nde akayongaka l’okakatanu wa ndjasha l’akambo wa lo nyuma ndo akayotatɛ ndala engondo. Koko diangɔ diakandombe diakataholɔka eshinga mpolɔ tsho. Alex akayoshishaka falanga tshɛ ko ndjosondja ndo lokombo lande. Nde mbutaka ate: “Lakasalɛ nkumbo kami kɔlɔ ka mamba.” Koko nde akayokondjaka wetshelo w’ohomba efula. Nde kotshaka ate: “Kakianɛ, lamboshihodia di’onto tshɛ layaɛkɛ lo andja waki Satana ɔnɛ, ayotshama sɔnyi ndoko onyake.” (Tuk. 11:28) Lo mɛtɛ, naka sho nkitsha elongamelo kaso lo falanga kana lo dikoka diele la so dia ndjikondja efula, kete tayɛnya dia tekɔ lo ndjaɛkɛ le Satana lele “nzambi k’andja ɔnɛ.” (2 Kɔr. 4:4; 1 Tim. 6:17) L’ɔkɔngɔ diko, Alex akayetɛka lɔsɛnɔ lande ɔsɛlɛngɛ l’oyango wa ndeka ndjasha l’esambishelo ka “lokumu l’ɔlɔlɔ.” Nde totɛka dia dui sɔ diakayookimanyiyaka dia nde l’ase nkumbo kande ndeka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ ndo ndeka ndjasukanya la Jehowa.​—Adia Makɔ 10:29, 30.

OFUNU

16. Otshikitanu akɔna wele lam’asa ofunu wa dimɛna la wa kɔlɔ?

¹⁶ Monga l’ofunu lo akambo w’ɛlɔlɔ koka monga dimɛna. Ɛnyɛlɔ, sho kokaka monga l’ofunu l’ɔtɛ weso Ɛmɛnyi wa Jehowa. (Jer. 9:24) L’ɔtɛ wa dikambo sɔ, sho salaka la wolo dia mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna ndo ndjelaka atɔndɔ waki Nzambi wa laadiko. Koko, ndjaɔsa la nɛmɔ amboleka lo woho weso kana l’ɔtɛ wa dihole diele la so, koka tanganya la Jehowa.​—Osam. 138:6; Rɔmɔ 12:3.

17, 18. a) Shila bɛnyɛlɔ di’anto waki l’okitshakitsha ndo waki etako. b) Ngande wakewɔ ɔnangɛso ɔmɔtshi di’otako mbanganya la Jehowa?

¹⁷ Bible ndola tɔɔ la bɛnyɛlɔ di’anto waki l’otako ndo di’anto waki l’okitshakitsha. Ɛnyɛlɔ, nkumekanga Davidɛ akayange ɛlɔmbwɛlɔ kaki Jehowa l’okitshakitsha tshɛ ndo nde akɔtshɔkɔla. (Osam. 131:1-3) Koko Jehowa akakitshakitsha nkumekanga Nɛbukadinɛza nde la nkumekanga Bɛlɛshaza l’ɔtɛ wakiwɔ etako. (Dan. 4:30-37; 5:22-30) Ɛlɔ kɛnɛ, tekɔ lo mpomana l’akambo wakoka mbidja okitshakitsha aso l’ohemba. Ɛnyɛlɔ Ryan lele okambi wakimanyiya wele l’ɛnɔnyi 32 akonɔ l’etshumanelo kɛmɔtshi. Nde mbutaka ate: “Lakalongamɛka dia monga ekumanyi aha la ntshimbatshimba. Koko ɔnɔnyi w’otondo wakete aha la dimi ndowɔma.” Onde Ryan akahombe momala kana mfɔnya ɔnɛ dikumanyi hawowɔshi la nɛmɔ? Onde nde akahombe ntshika wɔtwɛlɔ wa nsanganya, lo mbetawɔ di’otako mbanganya la Jehowa ndo l’ekambi Ande? Ko wɛ, kakɔna kotoyosala?

¹⁸ Ryan mbutaka ate: “Dimi lakadiaka kɛnɛ tshɛ kele l’ekanda aso dia mbeka woho wa monga la solo dia lotutsha.” (Tuk. 13:12) Nde kotshaka ate: “Lakayoshihodia dia lakahombe monga la solo dia lotutsha ndo l’okitshakitsha. Laki l’ohomba wa ndowanyema oma le Jehowa.” Ryan akayotshika ndjakiyanya paka dikambo diande, akatatɛ ndjasha dia kambɛ anto akina l’etshumanelo ndo l’esambishelo. Kombet’edja, nde akatatɛ nɔmbɔla wekelo wa Bible watahame. Nde mbutaka ate: “L’ɔkɔngɔ w’ɔnɔnyi ɔtɔi l’etenyi, lakasɔnama oko ekumanyi ndo dui sɔ diakakashimola. Dimi kotetemala ndjakiyanya lo kɛnɛ kendana la dui sɔ nɛ dia lakayotatɛ ngɛnangɛna olimu w’esambishelo efula.”​—Adia Osambu 37:3, 4.

TOTSHIKALAKE SUKE LA JEHOWA

19, 20. a) Kakɔna kahombaso nsala diaha kaanga ɛngɔ ɔtɔi tanganya la Jehowa? b) Bɛnyɛlɔ di’anto akɔna wakatshikala suke la Jehowa diakokaso mbokoya?

¹⁹ Akambo tshɛ wambotɔtɛkɛta lo sawo nɛ ndo dietshi, wekɔ ohomba lo nsɛnɔ yaso. Sho kokaka monga l’ofunu l’ɔtɛ weso ekambi waki Jehowa. Monga la nkumbo kele l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo la yoonge ya dimɛna ekɔ l’atei wa weshasha wakatosha Jehowa. Ndo sho mbeyaka dia olimu ndo falanga koka nkotsha ehomba aso. Tɔkɛnyɔ koka monga la wahɔ le so ndo sho koka nkamba la dihomɔ dia tshulatshula. Koko, mbesa diangɔ sɔ l’etena kahakoke, lo yoho yamboleka kana yakoka todjɛ wekamu dia sho ndjasha l’akambo wa lo nyuma, koka tanganya la Jehowa.

²⁰ Lo mɛtɛ, kɛsɔ mbakombola Satana dia tɔ tokomɛ. Koko sho pombaka nsala la wolo dia ndjakokɛ ndo nkokɛ nkumbo kaso. (Tuk. 22:3) Toyasukanya la Jehowa ndo totshikale suke la nde. Tekɔ la bɛnyɛlɔ efula dia lo Bible diakoka tokimanyiya dia sho nkotsha dui sɔ. Ɛnyɛlɔ, Bible mbutaka ɔnɛ Ɛnɔkɛ nde la Nɔa “[w]akakendakendaka la [Nzambi]” ka mɛtɛ. (Etat. 5:22; 6:9) Mɔsɛ nde lawɔ, “akatshikala nge oko onto lɛna Ɔnɛ lahɛnama.” (Hɛb. 11:27) Yeso lo wedi ande akatetemala sukamɛ oma le Nzambi, nɛ dia nde akasalaka nshi tshɛ kɛnɛ kangɛnyangɛnya She lele l’olongo. (Jni. 8:29) Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ tosale la wolo dia mbokoya anto asɔ. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akatolake ate: “Nyɔngɛnangɛnake nshi tshɛ. Nyotetemale nɔmba. Nyoshake Nzambi losaka lo akambo tshɛ.” (1 Tɛs. 5:16-18) Ndo sho lawɔ, tatetawɔke dia kaanga ɛngɔ tanganya la Jehowa!