BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • Toyâlame Dikambo Dia Simonie!
    Tshoto y’Etangelo—1998 | Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 1
    • Toyâlame Dikambo Dia Simonie!

      SIMƆNA k’Ose Samariya akalɛmiamaka efula lo ngelo kawɔ. Nde akasɛnaka l’eleko ka ntondo T.D., ndo anto wakɔ̂ngɛnangɛnaka efula l’ɔtɛ w’alɔhɔ wakandatshaka ko wakataka dikambo diande ɔnɛ: “Untu one eko wulu a [Nzambi], wetawo vati: Wuki.”​—⁠Etsha 8:​9-11.

      L’ɔkɔngɔ wa Simɔna koma Okristo wambobatizama, nde akasuya ɔnɛ wolo ɔmɔtshi woleki wɔnɛ waki lande ntondo wekɔ. Ɔsɔ aki wolo wakawasha apɔstɔlɔ wa Yeso, wakiwɔ ndo l’akoka wa mbisha anto akina weshasha wa diambo wa nyuma k’ekila. Simɔna akambe heyama ko nde akasha apɔstɔlɔ falanga ndo akâlɔmbɛ ate: “Nyumbisha ndu dimi wulu one, dia untu tshe layumahe anya, ku ndi nungula [n]yuma [“k’ekila,” NW].”​—⁠Etsha 8:​13-19.

      Kele ɔpɔstɔlɔ Petero akahangwɛ Simɔna ate: “Fesa yaye yavu la ye! ne dia we ambukana wati: Dimi layulungula ushasha a [Nzambi] la falanga. We kema la etenyi kana leke lu dikambu ne, ne dia utema aye kema ololo lu ashu a [Nzambi].”​—⁠Etsha 8:​20, 21.

      Oma l’ɔkɔndɔ wa lo Bible ɔsɔ mbakatɔngɔ tshɛkɛta “simonie,” kitshimudi ate: “pɛkato katsha onto lam’asondjande kana asombande dihole kana pɛtɛ l’atei w’ɔtɛmwɛlɔ.” La nouvelle Encyclopédie catholique (lo Angɛlɛ) suyaka ɔnɛ djekoleko oma l’eleko ka 9 polo ka 11 “mbakaleke diangana tshelo shɔ ya simonie lo waa kuva, l’asa andjashi Nzambi, episkɔpɔ, ndo le wa papa l’ɔrɔma.” Etenyi ka 9 ka Encyclopædia Britannica (1878) mɛnyaka ɔnɛ: “Naka sho mbeka ɔkɔndɔ wa nganɛ wakâhɔnaka waa Papa ya l’Ɔrɔma lo nsanganya yakawɔtɔka, kete tayɛna dia ndoko lushi lakawatɔka longanda dia mbidja papa kɛmɔtshi lo lowandji naka nde hasumbi dihole sɔ losomba, etena kele l’akambo efula, tshelo ya simonie yakɛnamaka la washo lo nsanganya yakawɔtɔka, dui dia sɔnyi efula, koko diakawalekaka ntsha.”

      Nshi nyɛ, Akristo wa mɛtɛ pombaka ndjâlama lo dikambo dia simonie. Oko ɛnyɛlɔ, anto amɔtshi mbishaka wanɛ wakoka mbasha waɛsɛ wa lâdiko dilɛmiɛlɔ di’efula kana weshasha wa la lolango la lɔɔngɔ la kondja waɛsɛ amɔtshi wa lâdiko. Diokanelo dia ngasɔ dia la wanɛ wakoka mbishana waɛsɛ mbeyaka ndjâkonya lo vɔ senya kana monga la shɔnɔdi otsha le wanɛ wele l’akoka​—⁠ndo ondo wakombola monga la waɛsɛ akɔ​—⁠di’aha vɔ mbâkondja. Vɔ akɔ ahende: oyadi ɔnɛ lakimɔ kana la longola weshasha ɛsɔ kɔ̂ka lo simonie, etena kele Afundelo mɛnyaka hwe ɔnɛ tshelo shɔ bu dimɛna. Petero akatɛ Simɔna ate: “Ukadimuli utema uma lu kolo kene, olombe Khumadiondjo, kana ndi ayukudimanyia tukanyi ta utema aye [“lokeso layɛ,” Bible de Jérusalem]. Ne dia dimi lambena nti: We eko la losongu l’ululu ndu lu dimama di’akambu wa kolo.”​—⁠Etsha 8:​22, 23.

      Diɛsɛ ko, Simɔna akɛnyi ɔnɛ nde ambokongola onongo a woke oma lo sɔngu kande ka kɔlɔ. Nde akasɛngasɛnga ɔpɔstɔlɔ ate: “Nyonombele Khumadiondjo, akambu wutshinyu tawuyalaki le mi.” (Etsha 8:24) Naka vɔ ndjela wetshelo w’ohomba efula wele l’ɔkɔndɔ ɔnɛ, kete Akristo w’eshika wayotsha tshɛ dia mbewɔ woho tshɛ wa simonie.

  • Wambohetshama L’ɔkɔkɔ Wa Mbetawɔ Kawɔ
    Tshoto y’Etangelo—1998 | Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 1
    • Wambohetshama L’ɔkɔkɔ Wa Mbetawɔ Kawɔ

      “Nyu nyayuhetshama le antu [tshɛ] ne dia lukumbu lami.”​—⁠MATEU 10:⁠22.

      AYA MBALA efula yambowonda kɔmɛlɛsa kɛmɔtshi k’ɔlɔlɔ ka lo disɛnga dia Kɛrɛtɛ, ndo wambɔ̂tɔla lo tuminadi t’Ase Ngirika mbala ko mbala. Lo tshɛtshɛ, nde ambɔtɔ lo lokanu ɛnɔnyi esamalo lo dihole dianganyi la wadɛnde l’anande atanu. La Japon, wakatshanya ombeki ɔmɔtshi w’ɛnɔnyi 17 oma lo kalasa, kânga mbênde la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ la kalasa, ndo mbakandakite pidi lo kalasa kawɔ k’ana 42. La France, wakanya anto amɔtshi oma l’olimu, kânga mbeyamawɔ efula oko anto wayasha l’olimu awɔ ndo wakamba l’otema ɔtɔi. Lo na afɔna anto tshɛ lo ndjela awui wakâkomɛ na?

      2 Vɔ tshɛ wekɔ Ɛmɛnyi wa Jehowa. ‘Akawakongola’ na? Ɔnɛ leengo le, vɔ mbayela ɔtɛmwɛlɔ awɔ. Dia kitanyiya wetshelo waki Yeso Kristo, kɔmɛlɛsa kɛsɔ akatɛka anto akina awui wetawɔnde. (Mateu 28:​19, 20) Wakɔ̂kɔsha l’ɔlɛmbɛ w’edjedja w’Ase Ngirika lo mbut’ɔnɛ nde ntshaka kɔlɔ lo woho wakonyande anto akina ambetawudi. Ombeki lo wedi ande, wakawonya lo kalasa l’ɔtɛ w’ɔnɛ nkum’otema kande kakalowanyema l’awui wa lo Bible mboshimbaka nde kɛnya kɛnyɔ mɔtshi y’Ase Japon ya kɔtanaka tokuwa yâtshutshuyawɔ la wolo dia vɔ ndjikɛnya. (Isaya 2:⁠4) Ndo wanɛ wakawanya l’olimu la France wakawatɛ ɔnɛ: hawowanyisha l’ɔtɛ wa dui dikina, koko paka l’ɔtɛ w’ɔnɛ vɔ ndjatondjaka sɛkɛ oko Ɛmɛnyi wa Jehowa.

      3 Eheka wa ngasɔ mbêke kamɛna Ɛmɛnyi wa Jehowa wa lo wedja ɛmɔtshi. Koko Ɛmɛnyi wa Jehowa efula hawoleke sowa ngasɔ l’anya w’anto akina. L’andja w’otondo, Ɛmɛnyi wa Jehowa mbeyamaka oma lo lɔkɛwɔ lawɔ l’ɔlɔlɔ, ko dui sɔ hasha anto diaaso dia mbahɛnyahɛnya. (1 Petero 2:​11, 12) Vɔ hawɔtɔ toseke ta tshɛ anto akina kɔlɔ. (1 Petero 4:15) Koko vɔ ntshaka tshɛ dia kitanyiya alako wa lo Bible lo nsɛnɔ yawɔ, dia nɛmbɛɛ Nzambi ntondo, ko ewandji wa mbolamatadi l’ɔkɔngɔ. Vɔ futaka elambo wa lɛɛta ndo ntshaka la wolo dia “mbidjase la antu tshe ki.” (Romo 12:18; 13:​6, 7; 1 Petero 2:​13-17) Etena katawetsha anto Bible, vɔ mbâkeketshaka dia kitanyiya ɛlɛmbɛ, nɔngɔsɔla lɔsɛnɔ la lo nkumbo, ndo monga la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ. Mandji efula mbawândolaka lo woho wakitanyiyawɔ ɛlɛmbɛ. (Romo 13:⁠3) Koko, oko wakatadiɛnyi l’odingɔ wa ntondo, mbala efula, atunyi mbâhɛnyahɛnyaka lo wedja ɛmɔtshi, kana lɛɛta mbashimbaka di’aha vɔ sambisha. Onde dui sɔ kokaka tâmbiya?

      “Ushinga” wa Ndjâla Ombeki

      4 Yeso Kristo akalembetshiya ɔlɔlɔ elɛwɔ monga ombeki ande. Nde akatɛ ambeki ande ate: “Ukambi haleki uwandji andi. Naka vo wakansuya, wayunyusuya ndu nyu.” Wakahetsha Yeso ‘tshanana.’ (Joani 15:​18-20, 25; Osambu 69:4; Luka 23:22) Ambeki ande wakahombe nongamɛ ɔnɛ wayowahetsha ndo vɔ lawɔ tshanana. Mbala efula, nde akawaewola ate: “Nyu nyayuhetshama.”​—⁠Mateu 10:22; 24:⁠9.

      5 Diɔ diakɔ diakalɔmbɛ Yeso wanɛ wakahombe ndjonga ambeki dia vɔ “ntediki ushinga” wa ndjâla ambeki. (Luka 14:28) Lande na na? Aha ɔnɛ kele wênde kana vɔ kokaka mbɔsa yɛdikɔ ya ndjâla ambeki kana bu, koko dia vɔ ndjashikikɛ dia kotsha kɛnɛ kalɔmbama. Sho pombaka ndjalɔngɔsɔla dia mbikikɛ ehemba kana pâ tshɛ yakokaso mɛna l’ɔtɛ wa mbetawɔ diɛsɛ dia ngasɔ. (Luka 14:27) Ndoko onto latotshutshuya la wolo dia kambɛ Jehowa oko ambeki wa Kristo. Ɔsɔ ekɔ yɛdikɔ yahomba onto ndamɛ mbɔsa; yɔ yekɔ nto yɛdikɔ y’ɔsa onto oma lo ewo kande. Sho tokêyaka ɔnɛ lâdiko di’ɛtshɔkɔ wa weke wayotokondja lo woho wambotosanga ɔngɛnyi la Nzambi oma lo ndjakimɔ kaso le nde, anto ‘wayotohetsha.’ Omalɔkɔ, hatokashimɔ lam’ahomanaso l’ehemba. Sho ‘takɛ̂dikola oshinga,’ ndo tamboyâlɔngɔsɔlaka dia futa oshinga ɔsɔ.​—⁠1 Petero 4:​12-14.

      6 Bonde kele anto amɔtshi, ndo emboledi wa mandji mɔtshi ndɔshanaka l’Akristo wa mɛtɛ na? Dia sho kondja okadimwelo, nyɛsɔ tɔsɛdingole awui wendana la weho ehende w’ɛtɛmwɛlɔ wa l’eleko ka ntondo T.D. Ɛtɛmwɛlɔ akɔ ehende wakahetshamaka, koko l’ɛkɔkɔ wotshikitanyi.

      Wakɔnywama Heyama ndo Wakahetshama

      7 Oya l’eleko ka ntondo T.D., Isariyɛlɛ akakome la tshina di’ɛlɔmbwɛlɔ k’Ase Rɔmɔ, la k’Ase Juda, mbut’ate: dikongɛ di’ɔtɛmwɛlɔ di’Ase Juda, wele lo tshɛ kawɔ, wakahɛnyahɛnyamaka wolo la tshina di’ewandji ɛnɛ: afundji l’Afarisɛ. (Mateu 23:​2-4) Ewandji ɛsɔ waki l’ohetoheto otsha l’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ wakafukutanya ɔlɛmbɛ wakataka dia vɔ ndjakakitola l’ase wedja dia kondja yɛkɛ nɛndɛ ya mbahetsha. L’edjedja ka wonya, wakayotongaka ɔtɛmwɛlɔ waki la lohetsho otsha le Ase Wedja ko lo wedi awɔ, Ase Wedja ndjokitɛ lo petsha Ase Juda.

      8 Komonga wolo le ewandji ɛsɔ w’ɛtɛmwɛlɔ w’Ase Juda dia vɔ sokoya anto dia petsha Ase Wedja, nɛ dia Ase Juda wa lo nshi shɔ wakawaɔsaka oko ditongami di’anyanya. Ewandji ɛsɔ w’ɛtɛmwɛlɔ waketshaka ɔnɛ aha omoto l’Ose Juda memala ndamɛ oto l’Ose Wodja, nɛ dia vɔ ‘waki akanga a monanyi.’ Pami k’Ose Juda takandahombaka ‘mbidjasɛ kâmɛ lawɔ nɛ dia wakawaɔsaka oko andjakanyi.’ Takawakokaka nɔ awɛlɛ wakâmulaka Apanganu onyake kana Ose Juda ɔmɔtshi aki lawɔ dia mendaka woho wâmulande. Oma lo shɛngiya y’ewandji awɔ, Ase Juda wakayohamiyaka kanyi ya mbewêwɔka anto akina l’awui tshɛ.​—⁠Ɛdika la Joani 4:⁠9.

      9 Wetshelo wa ngasɔ wa woho wakawɔsaka Ase Wedja kôkeketsha diokanelo di’ɔlɔlɔ l’asa Ase Juda l’Ase Wedja. Vɔ wakayɔ̂saka Ase Juda oko apetshanyi w’anto tshɛ. Tacite, ɔkɔndɔdi ɔmɔtshi w’ɛkɔndɔ w’Ose Rɔmɔ (wakotɔ oya lo 56 T.D.) akate dikambo di’Ase Juda ɔnɛ “vɔ mbɔsaka anto akina tshɛ oko atunyi wahetshawɔ hakoke.” Tacite akate nto ɔnɛ waketshaka Ase Wedja wanɛ wakakome ambetawudi dia petsha wedja awɔ wa lôtɔ ndo aha mbɔsa nkumbo l’angɛnyi awɔ la nɛmɔ. Mbala efula, Ase Rɔmɔ kombidjaka Ase Juda anya nɛ dia vɔ waki anto efula, ndo vɔ kokokaka mbâsɔmbwɛ. Koko lam’akatɔmbɔkɔ Ase Juda lo 66 T.D., aha la mbaoka kɛtshi, Ase Rɔmɔ wakahangakala, ko wakâlɔsha polo ndo Jerusalɛma ndjolanyema lo 70 T.D.

      10 Ngande wakatshikitana yoho shɔ yakawɔsaka angɛndangɛnda la kɛnɛ kakalɔmbaka Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ na? Ɛlɛmbɛ wakataka dia ndjakakitola l’ase wedja, koko ɔsɔ aki dia kokɛ Ase Isariyɛlɛ, djekoleko ɔtɛmwɛlɔ awɔ wa pudipudi. (Jashua 23:​6-8) Kânga mbakidiɔ ɔsɔku, Ɛlɛmbɛ wakâlɔmbaka dia vɔ salɛ angɛndangɛnda akambo w’ɔlɔlɔ ndo waha la shɔnɔdi la mbâlongolaka edja tshɛ kahawatâtshe ndoko dui diɛnya ɔnɛ wambɔ̂nyɔla Ɛlɛmbɛ w’Ase Isariyɛlɛ. (Akambu w’Asi Lewi 24:22) Lam’akawatakɔ kitshimudi y’oshika y’Ɛlɛmbɛ lo kɛnɛ kendana l’angɛndangɛnda, ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’Ase Juda wa lo nshi ya Yeso wakayotondjaka yoho mɔtshi y’ɔtɛmwɛlɔ yakahetshanaka ndo yakahetshamaka. Ekomelo a shimu ko Jehowa akayokadjaka wodja w’Ase Juda wa l’eleko ka ntondo.​—⁠Mateu 23:⁠38.

      11 Onde sho kokaka kondja wetshelo ɔmɔtshi oma lo dikambo sɔ? Eelo. Wanɛ tshɛ wayaɔsa oko vɔ mbele anto w’ɔlɔlɔ, wayaɛnya oko vɔ mboleki akina ko mɔnyɔlaka wanɛ wahasangi lawɔ ɔtɛmwɛlɔ ɔtɔi ndo mbetawɔ kâmɛ hawâmɛ ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi waki Jehowa, ndo dikambo sɔ hadiɔngɛnyangɛnya. Tɔshi ɛnyɛlɔ k’Akristo wa kɔlamelo wa l’eleko ka ntondo. Vɔ kopetshaka anto akina waha Akristo, ndo vɔ kɔ̂tɔmbɔkwɛ Ase Rɔmɔ. Koko, ‘anto wakâhetshaka.’ Lande na na? Ndo waa na wakahetshaka na?

      Waa Na Wakahetshaka Akristo wa Ntondo?

      12 Oma lo wetshelo ande, Yeso akɛnya dimɛna di’ambeki ande memala lo wɛdimo lo woho wahombawɔ mbɔsa wanɛ waha Akristo. Lo wedi ɔmɔtshi, nde akate ɔnɛ ambeki ande wayohomba kakitɔna l’andja ɔnɛ, mbut’ate, vɔ wakahombe mbewɔ dionga la lɔkɛwɔ lahɔtɔnɛ la mboka ya Jehowa y’osembwe. Vɔ wakahombe tshikala lomange l’akambo w’ata la wa pɔlitikɛ. (Joani 17:​14, 16) Lo wedi okina, lo dihole dia vɔ mbutɛ anto dia vɔ petsha wanɛ waha Akristo, Yeso akatɛ ambeki ande dia vɔ ‘nanga atunyi awɔ.’ (Mateu 5:44) Ɔpɔstɔlɔ Paulo akakɔkɔmiya Akristo ate: “Keli, naka utunyi aye eko la ndjala, uwusha mbu ya nde; naka ndi la pusa, uwusha dia no.” (Romo 12:20) Nde akatɛ Akristo nto dia vɔ ‘ntshɛɛ anto tshɛ ɔlɔlɔ.’​—⁠Ngalatiya 6:⁠10.

      13 Koko aha la tshimbatshimba, elui esato w’anto wakatatɛ ‘petsha’ ambeki wa Kristo. Ntondotondo, ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’Ase Juda. Tamu kema dia Akristo wakatatɛ kotola yambalo yawɔ esadi eto! Akristo waki la kɔlamelo y’efula ndo wakakitanyiyaka ɛlɛmbɛ wa lâdiko wendana la lɔkɛwɔ, ndo nto, vɔ wakasambishaka l’ohetoheto wa mamba losango lakasambiyama lasha anto elongamelo. Nunu di’anto diakatombe oma l’ɔtɛmwɛlɔ w’Ase Juda ko wakayokomaka Akristo. (Etsha 2:41; 4:4; 6:⁠7) Ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’Ase Juda wakɔsaka ambeki wa Yeso oko ɛtɔlɔki (apostats)! (Ɛdika l’Etsha 13:45.) Vɔ waki la nkɛlɛ k’efula, wakafɔnyaka ɔnɛ Lokristo la mɛtɛ ambolengola ɛlɛmbɛ awɔ w’ashidi. Wakataka ɔnɛ vɔ mbatona ndo kanyi yaki lawɔ otsha le Ase Wedja! Tatɛ oma lo 36 T.D., Ase Wedja wakakoke koma Akristo wele la mbetawɔ ndo la waɛsɛ akɔ wâmɛ oko Akristo w’Ase Juda.​—⁠Etsha 10:​34, 35.

      14 Dui dia hende, Akristo wakahetshama nto oma le atɛmɔdi w’apanganu. Oko ɛnyɛlɔ, l’Ɛfɛsɔ w’edjedja, anto wakakondjaka falanga efula lo nɛngaka ahole woleki ekila wa lo tɛmpɛlɔ ka nzambi ka womoto kakawêlɛka Artémis. Koko lam’akasambisha Paulo lɛkɔ, Ase Ɛfɛsɔ efula waketawɔ, ko wakamɔ oma l’ɔtɛmwɛlɔ waki Artémis. Lam’akawɛnyi di’okanda awɔ hayɔkɛndakɛnda, etshudi wa fɛsa wakatondja londjo la mamba. (Etsha 19:​24-41)

Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
Tomba
Ɔtɔ
  • Ɔtɛtɛla
  • Kahana l'onto
  • Nango
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
  • Awui wa sheke
  • Paramètres de confidentialité
  • JW.ORG
  • Ɔtɔ
Kahana l'onto