Tshapita 17
“Nyutamanya Mbukana Ngandji”
MBALA efula, etena k’ɔtɔ onto ɔmɔtshi mbala ka ntondo lo losanganya la l’etshumanelo k’Ɛmɛnyi wa Jehowa, nde mambiamaka oma lo ngandji kɛnyama lɛkɔ. Nde tɛnaka ngandji kakɔ oma lo lɔngɛnyi la wangasanu lakakatanya ase etshumanelo ndo lo menda woho wawolongolawɔ.
2 Lam’atosalemaka sanganya ya weke, angɛndangɛnda tɛnaka di’efula k’ampokami wekɔ la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ. Ofundji ɔmɔtshi a sango akafunde dikambo di’endana la woho akɔ a losanganya la ngasɔ ate: ‘Ndoko onto ladjɔ kândji kana wanu. Hawode ekoko. Esolanyi kema. Hawosokɔna. Hawôkanɛ tokidi kana tɛngana. Hawoyasha lo tɔkɛnyɔ ta mindo kana tɛkɛta akambo wa mindo. Ndoko edinga a fɔka. Wovi kema. Ndoko onto lakasha mbo ya mindo wokashakasha. Mɛtɛ, ɔsɔ ekɔ dikambo diahasalema le anto efula.’ Kɛsɔ tshɛ kekɔ tolembetelo ta ngandji, ngandji kakɔ ‘hatshe akambo w’otshatsha ndo hayange paka ɔlɔlɔ w’onto ndamɛmɛ.’—1 Kor. 13:4-8.
3 Ele oma lo ngandji kokanawɔ kahomba mbeyama Akristo wa mɛtɛ tshɛ. (Joa. 13:35) Lo yɛdikɔ yatatahame yema yema lo nyuma, sho pombaka tɛ̂nyaka dionga diakɔ l’ɔlɔlɔ tshɛ. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akalɔmbɛ dia ngandji k’anango “katamanya mbula.” (Fil. 1:9; 1 Tes. 3:12) Ndo nto, Petero akalɔmbɛ anyande w’Akristo dia vɔ tshikɛ ngandji dihole dia tɔ kokanɛ l’atei a “[nkumbo k’otondo k’anangɛso, NW].” (1 Pet. 2:17) Ngandji kaso pombaka tosokoya di’aha paka mbɔtɔka tsho lo sanganya kâmɛ l’anangɛso, koko tayoyangaka ndo woho wa mbaeya l’onto ndo l’onto. Tɔ mpikaka dia ntsha akambo akina efula ladiko dia mbishanaka paka “mɔyɔ” wa lo tena oto. Ɔpɔstɔlɔ Joani akɛnya dia ngandji kaso pombaka monga la lomba la ndjâkimɔ oko olambo. Nde akafunde ate: “Dia dikambu ne, mbeyasu ngandji, ne dia ndi [Ɔna Nzambi] akatukimwela lumu. Ku dieli la su dia nkimwela anyasu lumu.” (1 Joa. 3:16; Joa. 15:12, 13) Mɛtɛ, tatâtshaka dikambo sɔ. Ko onde, hatokoke kimɔ nyumu yaso dikambo di’anangɛso oka? Ko ngande na, polo ndo lo yɛdikɔ yakɔna yambotoyasha ɛlɔ kɛnɛ dia mbakimanyiya oyadi kânga la ntondo k’asui na?
4 Lâdiko di’etsha wɛnya ɔnɛ tekɔ la lomba la ndjâkimɔ oko olambo, ekɔ ohomba nto di’asolo aso pahanaka la ngandji k’efula otsha le anangɛso. Dui dia Nzambi tokeketshaka ɔnɛ: “Nyukani ngandji uku untu l’onango.” (Romo 12:10) Sho tshɛ tôngaka la ngandji ka woho ɔsɔ otsha le anto amɔtshi. Ko onde, hatokoke kokanya ngandji kakɔ kɛsɔ le anto akina oka? Etena kele ekomelo ka dikongɛ nɛ di’edjedja kekɔ lo tasukana, ekɔ ohomba efula dia sho nyomoleka kakatana l’anangɛso w’Akristo. Bible kotolaka yambalo yaso dia dikambo sɔ lam’atatɔ ɔnɛ: “Ekumelu k’akambu tshe kaya suki, . . . Ladiku dia akambu tshe, nyutamanya mbukana ngandji, ne dia ngandji atukumbaka [pɛkato, NW] efula.”—1 Pet. 4:7, 8.
5 Mɛtɛ, edja tshɛ kekeso ekokele, ayotokomɛka dia sho tshelɛ anyaso anto kɔlɔ tena dimɔtshi. Ndo vɔ lawɔ nto wayotosalɛka munga lo weoho wotshikitanyi. (1 Joa. 1:8) Ko naka wɛmɛ ambotanema la ntondo ka woho a dikambo dia ngasɔ, ahombayɛ ntsha na?
KƐNƐ KAHOMBASO NTSHA LAM’ATOMBA EKAKATANU
6 Afundelo toshaka alako wahombama. Koko, alako akɔ mbeyaka monga ko hawɔtɔnɛ la tokanyi taso oko weso ekokele. (Romo 7:21-23) Koko, naka sho mbidja wolo dia mbâkotsha, kete tayɛnya ɔnɛ lolango laso ele dia ngɛnyangɛnya Jehowa l’otema ɔtɔi ndo ngandji kokaso anyaso kayokeketshama.
7 Mbala mɔtshi, etena kandamawɔ la lɔkɔnyɔ, anto amɔtshi toyangaka woho wa sɔmbɔya anto wakâsalɛ kɔlɔ. Koko, dui sɔ tokonyaka dikambo diakɔ wolo efula. Naka dilanya mbahombama, kete tayohomba tshika l’anya wa Nzambi. (Tuk. 24:29; Romo 12:17-21) Akina totonaka mɛna ɔnɛ lakawatshelɛ kɔlɔ kânga la asho ndo tewɔka di’aha mbɔtɔnɛ lande. Koko, hatohombe tshelɛ anyaso atɛmɔdi awui wa ngasɔ. Nɛmɔ di’ɔtɛmwɛlɔ aso kimamɛka lo wedi ɔmɔtshi lo ngandji kele laso otsha le anangɛso. (1 Joa. 4:20) Onde na, sho kokaka mbuta l’otema ɔtɔi ɔnɛ sho mbokaka onto lahatasawola lande ngandji kana onto lahatalange mɛna kânga la asho oka? Sho pombaka nyanga woho wa kandola dikambo diakɔ. Woho akɔna na?
8 Dia dikambo diakɔ, ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Nyukikaneli kolo. Nyudimanyanyia kolo yanyu, naka untu eko la ukina dikambu. Uku akanyudimanyia Khumadiondjo kolo, dieli la nyu, ndu nyu dia nyimanyiana.” (Kol. 3:13) Onde na, wɛ kokaka ntsha ngasɔ oka? Kakɔna kayoyotsha naka onto ɔmɔtshi ambokotshelɛ kɔlɔ mbala la mbala lo weoho wotshikitanyi na?
9 Woho wa dimbola dia ngasɔ mbâki kânga l’ɔpɔstɔlɔ Petero, ndo nde akɛnya dia ondo nde kokaka pemba dia kimwɛ onango ɔmɔtshi polo lo mbala esambele. Yeso akôkaloya dui ate: “Dimi hankutedi nti: Edja ndu tena esambeli, keli nti: Edja ndu akumi esambeli tena esambeli.” Dikambo kona ngasɔ na? Yeso akalembetshiya dui sɔ l’ekimanyielo ka wɛla ɔmɔtshi wakakɛnɛmɔlaka efula ka dibasa diele laso le Nzambi lo mbɛdika la nɛ diokoki onto ɔmɔtshi kolama le so. (Mat. 18:21-35) Mɛtɛ, lo akambo efula, sho tshɛ̂ka Nzambi pɛkato oseka lushi tshɛ—mbala mɔtshi oma lo otshelo ɔmɔtshi wa lokaki, mbala efula oma lo kɛnɛ katɛkɛtaso kana kakanaso, kana lam’ahekɔso dia kotsha ɔkɛndɛ aso. Esangɔ ɛmɔtshi oma lo wengengo aso, hatoteyaka ɔnɛ: akambo amɔtshi wakatasale waki kɔlɔ. Kana oma lo woho a lɔsɛnɔ latatatshanya lotshanya, mbeyaka monga ko hatokanyi lomba ɔlɔlɔ lo munga yaso oko ahombaso sala. Nzambi kokaka nemanya nsɛnɔ yaso la difuto dia pɛkato yaso. (Romo 6:23) Koko, nde ekɔ lo tetemala la tôka kɛtshi. (Osam. 103:10-14) Omalɔkɔ, kema dikambo dia tshamba diko dia nde tɔlɔmba dia sho mbokanaka kɛtshi woho akɔ wâmɛ. (Mat. 6:14, 15; Ef. 4:1-3) Lo dihole dia momba kumbɛkumbɛ l’otema, naka tayotsha ɔsɔku, kete tayɛnya ɔnɛ: tambokondja woho wa ngandji ka “hadia akambu wa kolo.”—1 Kor. 13:4, 5; 1 Pet. 3:8, 9.
10 Ondo ayonga mbala mɔtshi yayotɛna dia, oyadi kânga sho hatohetsha ɔnangɛso ɔmɔtshi, koko, nde mbeyaka monga la dui dimɔtshi dia kɔlɔ oya le so. Kakɔna kahombaso sala na? Aha la mbetsha wenya, sho pombaka mbɔtɛkɛtsha ndo mbidja wolo dia kaloya diokanelo dia wɔladi lasaso lande. Bible tokeketshaka dia sho takula nna dia ntondo. (Mat. 5:23, 24) Ɔsɔ kema dui dia wɔdu dia ntsha. Diɔ nemanɛka la ndjâla la ngandji ndo l’okitshakitsha. Onde waonga asɔ mbikama edio le yɛ woho a wɛ ndjelaka alako w’oma lo Bible oka? Ɔsɔ ekɔ oyango w’ohomba wahombayɛ mbidja wolo dia kotsha.
11 Lo wedi okina, naka onto ɔmɔtshi mbakosalɛ dikambo diakonyangiya—kete ndo anto akina mbakokande salɛ ɔsɔku. Onde na, hoyala ɔlɔlɔ di’onto ɔmɔtshi tɛkɛta lande dikambo diakɔ oka? Ondo ɔsɔku mbahombama. Naka wɛ ayowolembetshiya dikambo sɔ wɛmɛmɛ lo woho w’ɔlɔlɔ, kete dui sɔ mbeyaka tondja etombelo w’amɛna. Koko la ntondo, wɛ pombaka ndjambola wate: ‘Onde, kɛnɛ kasalande hɔtɔnɛ mɛtɛ l’Afundelo oka? Ko kana, onde dui sɔ tomba oma lo dikambo di’ɔnɛ: kabila kami tshikitana la kande ndo woho wakamôle tshikitana lande oka?’ Naka ngasɔ, kete yalama di’aha wɛ mbɛdikola ndo nomboya ɔnanyɔ lo ndjela tokanyi tayɛ hita. (Jak. 4:11, 12) Jehowa nongolaka anto w’oma lo bɛkɛ tshɛ aha la shɔnɔdi ndo nde ekɔ l’otema a lotutsha otsha le wɔ etena katawahame lo nyuma.
12 Koko, naka onto ɔmɔtshi la l’atei w’etshumanelo ambotsha dui dia kɔlɔ efula, kete tɛdikɔ tahombama pombaka mbɔsama esadi esadi. Ko akɔna ahomba mbɔsa tɛdikɔ takɔ na? Oko wele mbekelo, tɛdikɔ takɔ tayɔsama oma le dikumanyi. Koko, naka ekɔ dui di’endana l’akambo w’ekanda l’asa onto l’ɔnango, kana nde akahɔsɔ lolemi lo tshɛkɛta mɔtshi yakalanya lokumu l’onto ɔmɔtshi woho wa kɔlɔ, kete la ntondo, ayohombama di’ɔnɛ lakawatshɛ kɔlɔ ntshɔ dia tɛnana la ɔnɛ lakôtshelɛ kɔlɔ dia tohemba woho wa mbokimanyiya. Anto amɔtshi kokoka mɛna dui sɔ ɔnɛ diekɔ wolo ntsha. Koko, ɔsɔ mbele dako diasha Yeso lo Mateu 18:15-17. Ngandji kaso otsha le ɔnangɛso ndo lolango laso la l’otema ɔtɔi la mbɔ̂saka nshi tshɛ oko ɔnangɛso ayotokimanyiya dia sho ntsha dikambo sɔ woho wele naka ayokoka, kete tayonanda otema wa ɔnɛ lalanga minganɛ.—Tuk. 16:23.
13 Etena katomba dikambo dimɔtshi, oyadi dia woke kana dia tshitshɛ, sho kimanyiyamaka naka tayodja weolo dia mpotɔ lokanyi laki Jehowa lo dikambo diakɔ. Nde halange pɛkato lo weoho atɔ tshɛ, koko nde kiɛnaka le so sho tshɛ. L’etena kahombama, wanɛ wahakadimɔ oma lo pɛkato yawɔ wayonyema oma l’atei w’ɔlɔngɔswamelo ande. Ko kayotota lo dikambo di’atshikadi a l’atei aso na? Tshɛ kaso, sho tokondjaka wahɔ oma lo lotutsha lande la kɛtshi kande. Nde toshaka ɛnyɛlɔ kahombaso ndjelaka. Lo ntsha ngasɔ, sho kɛnɔmɔlaka ngandji kande.—Ef. 5:1, 2.
“NYUDIHULI NDU NYU ETEMA ANYU HWE”
14 Ɔpɔstɔlɔ Paulo aketsha ngɔndɔ efula la Grɛsɛ dia keketshaka etshumanelo ka la Kɔrɛto. Nde akakambe olimu wolo efula dia kimanyiya anangɛso wakandokaka ngandji, wanɛ wâki l’osomba akɔ. Koko, amɔtshi a l’atei awɔ kombôkaka ngandji oko akandawaokaka. Vɔ wakɔtɛndaka woho w’anyanya. Diakɔ diakandakeketsha dia vɔ mɛnya ngandji kawɔ lo ‘ndjihola etema awɔ hwe.’ (2 Kor. 6:11-13; 12:15) Sho tshɛ pombaka sɛdingola lo yɛdikɔ yakɔna yɛnyaso ngandji kaso otsha le akina ndo nyanga weoho wa ‘ndjihola etema aso hwe.’—1 Joa. 3:14; 1 Kor. 13:3.
15 Onde na, sho mɛnaka di’ekɔ wolo dia sho mbɔtɔnɛ l’onto ɔmɔtshi la l’atei w’etshumanelo oka? Naka ɔsɔku, kete todihe asho lo munga ya totshitshɛ tshɛ yakawatondjɛ oko alangaso dia vɔ totshelɛ ndo sho lawɔ, dui sɔ diayotokimanyiya dia salanganya lɔngɛnyi lele lam’asaso. (Tuk. 17:9; 19:11) Asolo aso otsha le wɔ kokaka ndowana nto naka tayoyanga dia nembetɛ waonga awɔ w’ɛlɔlɔ ndo mbahɛ lomba laso paka lâwɔ. Onde mɛtɛ takalembetɛ woho wakamba Jehowa olimu l’anangɛso asɔ oka? Mɛtɛ, dikambo sɔ diayotokimanyiya woho wa ngandji kaso otsha le wɔ pama.—Luka 6:32, 33, 36.
16 Mɛtɛ, ɔlɔlɔ wahombaso salɛ anto akina wekɔ l’elelo. Mbeyaka monga wolo dia mbisha oseka onto tshɛ mɔyɔ lo losanganya la losanganya. Mbeyaka monga wolo nto dia sho mbelɛ oseka onto tshɛ dia ndjosanga laso lonya lo dambo dimɔtshi. Sho tshɛ tokôngaka l’angɛnyi aso watotetshaka wenya efula kâmɛ lawɔ oleki wɛnɛ wetshaso l’akina. Ko ngande na, hatokoke ‘ndjihola etema aso hwe oka’? Onde na, hatokoke mbɔsaka taahe tɔmɔtshi ta wenya oseka lomingu tshɛ dia mbeyana ɔlɔlɔ l’onto ɔmɔtshi la l’atei w’etshumanelo kaso lele atonge ɔngɛnyi aso wa mamba oka? Onde na, hatokoke mbelɛ ɔmɔtshi a l’atei awɔ dia sho tomba lande mbala kɛmɔtshi l’olimu w’esambishelo oka? Naka mɛtɛ tekɔ lo mbokana ngandji ka mamba lam’asaso, kete mɛtɛ tayokondjaka tena la weoho wa mɛnyaka ngandji kakɔ.
17 Sanganya ya weke y’Akristo toshaka waaso wa sho ‘ndjihola etema aso hwe’ lo kɛnɛ k’endana la ngandji. Nunu la nunu di’anangɛso mbeyaka monga lawɔ. Hatokoke mbeyana awɔ vɔ tshɛ. Koko sho kokaka ndjalɔmbɔla shoamɛ lo woho wahomba mɛnya ɔnɛ: sho mbetshaka ɛlɔlɔ awɔ la ntondo k’akambo walangaso, oyadi kânga tatêyanaka lawɔ. Ndo sho kokaka mɛnya ɔnɛ: tayashakɔ le wɔ lam’atakulaso nna dia ntondo dia sawola la wanɛ wotodingi lo wonya wa diumuyelo. Lushi lɔmɔtshi, anto tshɛ wasɛna la kɛtɛ wayonga onto l’ɔnango, wosanganyi l’ɔtɛmwɛlɔ wa Nzambi kaso ndo Shɛso sho tshɛ. Ande ɔngɛnɔngɛnɔ wayonga dia mbaeya vɔ tshɛ, ndo mbishola waonga awɔ w’efula wotshikitanyi lee! Ngandji k’efula otsha le wɔ kayotosokoya dia sho ntsha ngasɔ. Lande na kahatakoke tatɛ kakianɛ na?
[Wembola]
1, 2. (a) Kakɔna katâmbiaka anto w’eyoyo tena efula lam’ɔtɔwɔ lo sanganya y’Ɛmɛnyi wa Jehowa na? (b) Woho akɔna wɛnama dionga dia ngasɔ lo sanganya yaso ya weke na?
3. (a) kakɔna kayotohomba mɛna l’edjedja ka wonya lo kɛnɛ k’endana la ngandji kaso na? (b) Lo ndjela ɛnyɛlɔ ka Kristo, woho akɔna a ngandji wahombaso monga latɔ na?
4. (a) Lo woho akɔna okina wakokaso mɛnya ngandji kaso l’ɔlɔlɔ tshɛ na? (b) Lande na kele ekɔ ohomba efula wa mɛnya ngandji ka mɛtɛ lam’asaso na?
5. Lande na kele ekɔ kɔlɔ dia sho nongamɛ ɔnɛ: ndoko ekakatanu wakoka tomba l’asa anto wa l’atei w’etshumanelo ɔtɔi na?
6. (a) Lande na kele alako wa Bible amɔtshi mbeyaka monga ko hawɔtɔnɛ la tokanyi taso na? (b) Ko kakɔna kayotomba naka tayokamba l’alako akɔ olimu na?
7. (a) Naka onto ɔmɔtshi ambotɔsɔmbwɛ, lande na kahatahombe sɔmbɔya na? (b) Lande na kahatahombe mbewɔ ɔnangɛso lakatongɛ na?
8, 9. (a) Naka tekɔ la dikambo dimɔtshi otsha le ɔnangɛso, kakɔna kele dimɛna ntsha na? (b) Ko kayototsha naka nde ekɔ lo totshelɛ kɔlɔ mbala la mbala na? (c) Lande na kahombaso kandola dikambo lo woho ɔsɔ, ndo kakɔna kayotokimanyiya dia ntsha ngasɔ na?
10. Kakɔna kayotohomba ntsha naka ɔnangɛso ɔmɔtshi ekɔ laso la dikambo na?
11. Naka ɔnangɛso ɔmɔtshi salaka akambo watonganyiya, ahombaso sala lo dikambo sɔ na?
12. (a) Naka pɛkato ka woke kambosalema l’atei w’etshumanelo, akɔna ayendana latɔ na? (b) Ko la ntondo ka dikambo diakɔna diele ekɔ ɔkɛndɛ waki ɔnɛ lakawatshɛ kɔlɔ dia nde takula nna dia ntondo na? Oweso akɔna wayonga lande na?
13. Naka dui dimɔtshi diambotomba lam’asaso l’ɔnangɛso okina, kakɔna kayotokimanyiya dia sho menda dikambo sɔ la sso di’ɔlɔlɔ na
14. (a) Lande na kakakeketsha Paulo Ase Kɔrɛto dia vɔ ‘ndjihola etema awɔ hwe’ na? (b) Woho akɔna wele avɛsa woshilami lanɛ mɛnyaka dia sho pombaka kana lomba l’ɔlɔlɔ tshɛ lɔkɔ na?
15. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia sho pama lo ngandji otsha le wanɛ weso hatokotwama le wɔ na?
16. Kânga mbeso hatokoke mbodisala otsha le anto tshɛ, woho akɔna akokaso ‘ndjihola etema aso hwe’ lo dikambo dia ngandji kɛnyaso wanɛ wele l’atei w’etshumanelo kaso na?
17. Etena kadingamaso l’anangɛsɔ weso tateyanaka lawɔ, kakɔna kayɛnya ɔnɛ tekɔ la ngandji ka mɛtɛ otsha le wɔ na?
OVUSWELO A LƆKƐTSHANYA
● Etena katomba ekakatanu l’asa onto l’ɔnango kana la kadiyɛnde, woho akɔna ahombawɔ kandwama na? Lande na?
● Lo yɛdikɔ yatatahame lo nyuma, lo weoho akɔna wahomba ndo ngandji kaso pama?
● Woho akɔna akokaso mɛnya ngandji ka mɛtɛ otsha le efula ka wanɛ wele kema angɛnyi aso wa mamba na?