l’onto l’onto, koko vɔ komongaka la akoka wa tetemala sawola dimɛna. Lo dihole dia vɔ monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna efula lam’asawɔ, mbala efula vɔ wakawanaka.

Ngande wakoka wadi la omi nshidiya ekakatanu watomba lam’asawɔ lo wɔladi ndo mbewoyana tokanyi dimɛna? Ondo wɛ ayɔngɛnangɛna dia mbeya dia alako woleki amɛna lo dikambo sɔ tanemaka aha lo dibuku dia nshi nyɛ di’ondaki ɔmɔtshi w’atshukanyi, koko lo Bible, dibuku di’edjedja ndo diele aya ɛnɔnyi nkama wɔsamadiɔ la nɛmɔ.

Awui wakoka kokimanyiya dia sawolaka la olonganyi ayɛ

‘TAKAMAHOMBI mɛtɛ tɛkɛta yoho shɔ.’ ‘Hambokiyisha kanyi yami dimɛna.’ Onde wɛ atayaokaka ngasɔ l’ɔkɔngɔ wa sawola l’olonganyi ayɛ? Sawo ekɔ dikoka diahomba onto mbeka dia monga ladiɔ. Oko wediɔ lo kɛnɛ kendana l’oseka dikoka tshɛ, anto amɔtshi mbodiekaka esadi, kele le akina, nɔmbamaka etena k’otale. Koko oyadi l’olui w’anto wahomba mbɔsa etena k’otale dia monga la dikoka sɔ mbeyɛ, wɛ koka mbeka woho wa kɛnɛmɔla tokanyi tayɛ lo yoho ya dimɛna, mbuta ate sawolaka dimɛna.

Mbala mɔtshi, dihole diodjashi onto mongaka la shɛngiya lo dionga diande otsha le olonganyi ande. L’ahole amɔtshi, vɔ mbetshaka apami ‘diaha tɛkɛta efula.’ L’ahole asɔ, anto hawɔshi apami watɛkɛta efula la nɛmɔ, ndo vɔ mbaɔsaka oko anto wahakotsha kɛnɛ katawɔ. Bible mbutaka ɔnɛ: ‘Onto tshɛ onge suke dia mpokamɛ, ɔkɔkɛ dia tɛkɛta.’ (Jakoba 1:19) Dako sɔ mendanaka la apami ndo la wamato ndo diɔ mɛnyaka dia sawo halembetshiya tsho tɛkɛta. Anto ahende mbeyaka tɛkɛta lam’asawɔ lo tshanda mɔtshi, ko kakɔna kayotomba naka onto l’onto hahokamɛ osekande? Ondo l’etena kɛsɔ, ndoko sawo dia dimɛna diayowosawola. Oko wadiɛnya divɛsa diele la diko, kɛnɛ koleki ohomba lo sawo ele mbeya mpokamɛ.

Sawo diaha la ɛtɛkɛta

Lo ahole amɔtshi, bu dimɛna dia womoto mbewoya tokanyi ndo nsaki yande. Lo ahole asɔ, waomi minyaka yimba l’okonda l’akambo wendana la nkumbo. Le anto wele la mbekelo kɛsɔ dia omi kana wadi mbeya kɛnɛ kalanga olonganyi ande, paka nde fɔnya lɔfɔnya. Wamato amɔtshi waya tomanyi lo mbeya ehomba wa waomɛwɔ mbakotshiyɛkawɔ aha la tshimbatshimba. Lo tena dia ngasɔ, wadi la omi tetemalaka sawola aha la ɛtɛkɛta. Koko, mbala efula, onto ɔtɔi oto mbasala la wolo dia mbeya nsaki yele la olonganyi ande. Etena kasala womoto la wolo dia mbeya nsaki ndo tokanyi ta omɛnde, omi haleke ndjasha dia monga la dikoka sɔ.

Lo ahole amɔtshi, waomi sɛdingolaka ehomba wa wadɛwɔ ndo mbakotshiyɛkawɔ. Koko, kânga lo ahole asɔ, awala efula koka kondja wahɔ naka atshukanyi sawolaka dimɛna.

Sawo ekɔ ohomba efula

Sawola dimɛna mbeyaka kimanyiya dia mbewɔ kananɛ kɔlɔ kana fɔnya awui lɔfɔnya. L’etatelo ka ɔkɔndɔ w’Isariyɛlɛ, dioho dia Rubɛna, dia Ngada ndo etenyi ka dioho dia Manase, wanɛ wakadjasɛka lo ɛstɛ k’ɔkɛdi wa Jɔrɔdana wakahike ‘ediakelo ka woke’ suke la Jɔrɔdana. Waoho akina komboka dimɛna lande na kakawasale dikambo sɔ. Lo fɔnya dia anangɛwɔ asɔ wambɔtɔmbɔkwɛ Jehowa, waoho wakadjasɛka lo owɛstɛ wakayalɔngɔsɔla dia ndɔsha anangɛwɔ wakawɔshi lo ndjela tokanyi tawɔ ɔnɛ wambɔtɔmbɔkɔ. Koko, la ntondo ka vɔ mbalɔsha, wakatome anto dia tosawola la wɔ. Ɔsɔ mɛtɛ aki dui dia lomba! Vɔ wakatɛnaka dia ediakelo kɛsɔ kosalema dia tshumbaka kana nambolaka elambo waki kombetawɔmaka lo ɛlɛmbɛ. Koko, waoho waki lo ɛstɛ wakoke wɔma dia lo nshi yayaye waoho akina mbeyaka ndjowatɛ vate: “Lusambi lakona lenyu la [Jehowa].” Ediakelo kɛsɔ kakahombe mɛnya dia ndo vɔ mbaki atɛmɔdi wa Jehowa. (Jashua 22:10-29) Vɔ wakɔlɛ ediakelo kɛsɔ lokombo ɔnɛ: “Ede (kitshimudi ati: Omenyi), ne dia to keli omenyi l’asasu la nyu ati: [Jehowa] keli [Nzambi ka mɛtɛ].”​—Jashua 22:34.

Elembetshiyelo awɔ akakonya waoho akina dia tshikitanya kanyi yaki lawɔ ya ndɔsha dioho dia Rubɛna, dia Ngada ndo etenyi ka dioho dia Manase. Eelo, sawo dia dimɛna sɔ akakimanyiya diaha ta tomba. L’ɔkɔngɔ diko, etena kakayɔtɔmbɔkwɛka Isariyɛlɛ Jehowa Nzambi, laki omɛwɔ la didjidji, nde akawatɛ dia nde ayɔtɛkɛta la wɔ la nkɛtshi tshɛ ‘dia minanda etema awɔ.’ (Hosea 2:14) Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ ɛnyɛlɔ ka dimɛna le atshukanyi! Eelo, salaka la wolo dia sawolaka dimɛna woho wa minanda otema w’olanganyi ayɛ dia nde mbeya nsaki yele layɛ. Kɛsɔ kekɔ ohomba, djekoleko naka awui wa longandji mbasawolanyu. Pattie Mihalik, jurunalistɛ mɔtshi ya lo États-Unis akate ate: “Anto amɔtshi mbutaka dia ɛtɛkɛta bu wolo tondja, koko vɔ mbeyaka monga la nɛmɔ diahakoke mbɛdikama. Ndo kânga mbele anto amɔtshi mbeyaka mɛna wolo kɛnɛmɔla nsaki yawɔ, etombelo waya oma lo kɛnɛmɔla nsaki koka kimanyiya efula oleki momba falanga lo bankɛ.”

Nyotetemale ndowanya akoka anyu wa sawo

Atshukanyi amɔtshi mbeyaka mbuta ɔnɛ: ‘Oma k’etatelo, akɛnama dia diwala diaso komonga dimɛna.’ Ndo akina koka mbuta nto ɔnɛ: ‘Akɛnamaka dia diwala nɛ diayovɔ.’ Akina mbeyaka fɔnya dia vɔ hawokokaki pondjo ndowanya akoka awɔ wa sawo l’ɔkɔngɔ wa diwala diawɔ. Ko ohokanyiya anto wele l’ahole wele ewotɔ mbatshukanya anto. Anto efula wa lo ahole asɔ ndjosawolaka dimɛna lo awala awɔ.

Anto akina mbakalɔngɔsɔla diwala dia Isaka la Rɛbɛka. Ose olimu ɔmɔtshi akatomama oko kɛndji etale dia toyangɛ Isaka wadi. Koko, atshukanyi asɔ wakasɛnɛ ambeta ndekana ɛnɔnyi 4 000 wakasawolaka dimɛna efula lam’asawɔ. Isaka akahomana la pami kakatomama oko kɛndji nde la Rɛbɛka lakandahombe tshuka l’ekambɔ. Pami kakatomama oko kɛndji “akasanyia Isaka akambu tshe wakandatshi.” Ɔkɔndɔ wa lo Bible wendana la diwala sɔ tetemalaka mbuta ɔnɛ: “Isaka akatshu la Rebeka, akatoto la ndi lu luudu la dipema laki Sara nyangu [dia mɛnya lo sɛkɛ ɔnɛ wambotshukana]. Rebeka akayala wadendi. Isaka akawukaka ngandji.”​—Etatelu 24:62-67.

Tolembete dia Isaka akahokamɛ ntondo alapɔlɔ wa kɛndji, ‘oma lâsɔ’ nde akɔshi Rɛbɛka, lakakome wadɛnde. Kɛndji aki ose olimu l’oshika, lakatɛmɔlaka Nzambi kakatɛmɔlaka Isaka. Isaka aki la shadiya dia mbɛkɛ otema le pami kɛsɔ. Oma lâsɔ, Isaka ‘akokaka Rɛbɛka wa wadɛnde ngandji efula.’

Onde Isaka la Rɛbɛka wakasawolaka dimɛna? Lam’akatshuke ɔnawɔ Esau wamato ahende w’ase Hiti, okakatanu wa mamba wakatombe lo nkumbo. Rɛbɛka “akatela” Isaka ate: “Dimi la wutshu efula l’utema ami dikambu dia ana amantu w’asi Hiti. Naka Jakoba [ɔnawɔ la koshi] ayutshuka wadi uma l’atei wa ana amantu w’asi Hiti . . . , na waho wa dimi ntshikala la lumu ntu?” (Etatelu 26:34; 27:46) Nde akewoya dimɛna okiyanu shikaa waki lande.

Isaka akatɛ Jakɔba, diasa dia Esau diaha nde tshuka ɔna womoto l’ose Kanana. (Etatelu 28:1, 2) Rɛbɛka akewoya kanyi yaki lande lo dikambo sɔ. Atshukanyi asɔ wakasawola dimɛna etena kakatombe okakatanu wa wolo lo nkumbo. Ɔsɔ ekɔ ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula le so ɛlɔ kɛnɛ. Ko kakɔna kahomba salema naka atshukanyi hawokana lo dikambo dimɔtshi?

Etena katomba ekakatanu

Naka wɛ la olonganyi ayɛ nyambonga l’okakatanu ɔmɔtshi wa wolo, totonake dia mbɔtɛkɛtsha. Sala ngasɔ ayɛnya hwe dia wɛ bu l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo wɛ halange dia ndo olonganyi ayɛ monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Koko, mbeyaka monga ko olonganyi ayɛ hashihodia dimɛna kɛnɛ kalangayɛ ndo nsaki yayɛ.

Ayonga ohomba dia wɛ la olonganyi ayɛ sawola dimɛna. Naka dikambo diakɔ koka nyangiya olonganyi ayɛ, kete mbeyaka monga wolo dia wɛ tshikala ki. Abarahama la Sara, ambutshi waki Isaka wakakakatana wolo mbala kɛmɔtshi. Lam’ele Sara aki ekomba, nde akayele mbekelo kaki lo nshi shɔ ndo akasha Abarahama Hangara, okambi ande wa womoto oko wadi la hende dia nde mbota la nde. Hangara akote la Abarahama ɔna pami lakawɔlɛ Ishamɛlɛ. Koko, l’ɔkɔngɔ diko Sara akayotshɔ diemi, ko akote la Abarahama ɔna lakawɔlɛ Isaka. Etena kakahombe Isaka kila diwɛlɛ, Sara akɛnyi dia Ishamɛlɛ aki lo mbɔla ɔnande. Ɔnkɔnɛ, Sara akɛnyi dia ɔnande aki lo wâle, oma lɔkɔ nde akatshutshuya Abarahama dia mbitshanya okambi wa womoto la Ishamɛlɛ. Sara akewoya hwe kanyi yande lo dikambo sɔ. Koko Abarahama kɔngɛnangɛna kânga yema kɛnɛ kakalɔmbɛ Sara.

Ngande wakakandɔma okakatanu ɔsɔ? Ɔkɔndɔ wa lo Bible mbutaka ɔnɛ: “Keli [Nzambi] akatela Abarahama ati: Tunyangaki dikambu dia on’aye Ishamele, kana dia ukambi aye a umuntu. Etawo tshe kakakutedi Sara, ne dia uma le Isaka kayutumba tukanula taye ta mete, mete.” Abarahama akahokamɛ ɛlɔmbwɛlɔ kakawosha Jehowa Nzambi ndo akasale awui lo yoho yɔtɔnɛ la ɛlɔmbwɛlɔ kakɔ.​—Etatelu 16:1-4; 21:1-14.

Wɛ koka mbuta wate: ‘Hatototshimbatshimba dia mbokana naka Nzambi tɛkɛta la so oma l’olongo.’ Kɛsɔ tokonyaka lo dikambo dikina di’ohomba efula diɛnya woho wa kandola ekakatanu wa lo diwala. Atshukanyi koka nonga kɛnɛ kawatɛ Nzambi. Woho akɔna? Lo mbadiaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi kâmɛ ndo mbetawɔ ɛlɔmbwɛlɔ k’oma le Nzambi kele l’Ɔtɛkɛta akɔ.​—1 Tesalonika 2:13.

Womoto ɔmɔtshi l’Okristo lambohokɔ akambo akate ate: “Mbala efula, etena kaya osekaseka