Tetawɔ dia ohokwelo wa Jehowa tolowanya
‘Alako ayɛ watɔnɔmbɔlaka ndo l’ɔkɔngɔ diko, wɛ ayokonya lo lotombo.’—OSAM. 73:24.
1, 2. a) Kakɔna kahombaso nsala dia monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Jehowa? b) Wahɔ akɔna wayotokondja lo nsɛdingola ɛkɔndɔ wa lo Bible wɛnya woho waketawɔka ekambi waki Nzambi ohokwelo ande?
“DIA dimi nsukana lasuki la [Nzambi] mbeli ololo. Dimi latushamaka le ye, we Khumadiondjo, [Jehowa].” (Osam. 73:28) Oma l’ɛtɛkɛta ɛsɔ, omembi w’esambo akɛnya dia nde ndjaɛkɛka le Nzambi. Kakɔna kakayookonya dia nde mbuta ɛtɛkɛta ɛsɔ? Ntondotondo, l’ɔkɔngɔ wa nde nsɛdingola woho waki atshi wa pɛkato l’ɔngɛnɔngɛnɔ, omembi w’esambo akakɔmɔ yema. Nde akate la lonyangu tshɛ ate: “Dimi lakalongosolaka utema ami olongosolalongosola, lakayakimelaka ukimelakimela.” (Osam. 73:2, 3, 13, 21) Koko, etena kakandɔtɔ “lu luudu la [Nzambi],” dui sɔ diakokimanyiya dia ntshikitanya tokanyi tande ndo ntetemala monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Nzambi. (Osam. 73:16-18) Dui sɔ mbishaka ekambi wa Nzambi tshɛ wawoka wɔma wetshelo w’ohomba efula ɔnɛ: Monga l’atei w’ekambi waki Nzambi, mbetawɔ alako ndo nkamba la wɔ, ekɔ ohomba efula dia monga la diɔtɔnganelo dia ma ma la Jehowa.—Osam. 73:24.
2 Sho lawɔ ngɛnangɛnaka dia monga la diɔtɔnganelo dia ma ma la Nzambi ka mɛtɛ. Dia nkotsha oyango ɔsɔ, ekɔ ohomba efula dia sho mbetawɔ dia alako ndo ohokwelo ande tolowanya dia sho monga anto wetawɔma le nde. Lo nshi y’edjedja, la kɛtshi tshɛ Nzambi akashaka anto ndo wedja diaaso dia mbetawɔ ohokwelo ande. Ɛkɔndɔ wendana la woho wakawetawɔka ohokwelo ande wakafundama lo Bible “dia tosha wetshelo” ndo “dia tɔhɛmɔla sho wanɛ wasɛna lo ekomelo k’etena kɛnɛ.” (Rɔmɔ 15:4; 1 Kɔr. 10:11) Naka sho nsɛdingola ɛkɔndɔ ɛsɔ la yambalo tshɛ, kete tayoshihodia lonto la Jehowa ndo tayɛna woho wakokaso nkondja wahɔ oma l’olowanyelo ande.
WOHO WAKAMBA OKENGI LA LOWANDJI LANDE
3. Lo ndjela Isaya 64:8 ndo Jeremiya 18:1-6, ngande wɛnyama lowandji la Jehowa otsha le anto? (Enda osato wele la diko ongo.)
3 Lo ntɛkɛta dikambo dia lowandji lele la Jehowa laadiko di’anto ndo wedja lo yoho ya didjidji, Isaya 64:8 mbutaka ɔnɛ: “[Jehowa] li, we keli shesu. Diwumba mbesu, we keli ukingi. Shu tshe teli ulimu w’anya aye.” Okengi wa diwomba ekɔ la lowandji la nkenga diwomba diakɔ lo nsala woho w’ɛngɔ tshɛ kalangande. Diwomba ndooko kaanga la dui dia mbuta. Ngasɔ mbediɔ lo dikambo di’onto nde la Nzambi. Onto hakoke mbutɛ Nzambi woho wahombande nsala la nde oko wahakoke diwomba mbutɛ okengi adiɔ ndooko dui.—Adia Jeremiya 18:1-6.
4. Onde Jehowa ndowanyaka anto kana wedja lo nkonya amɔtshi oko poke y’awomba ya kɔlɔ ndo akina y’amɛna? Lembetshiya.
4 Jehowa akɛnya ase Isariyɛlɛ w’edjedja dikoka diande dia nsala kɛnɛ kakoka okengi nsala la diwomba. Koko, Jehowa tshikitana l’okenge wa poke la fwa. Okengi kokaka nsala ɛngɔ tshɛ kalangande nsala la diwomba. Onde Jehowa ndowanyaka anto kana wedja lo nkonya amɔtshi oko poke y’awomba ya kɔlɔ ndo akina y’amɛna? Aha ngasɔ mbetsha Bible. Jehowa akasha onto tshɛ woshasha w’ohomba efula, mbuta ate lotshungɔ la nsala kɛnɛ kalangande. Nde hakambe la lowandji lande lo mɔnyɔla lotshungɔ lakandasha anto lɔsɔ. Anto pombaka mbetawɔ dia ndowanyema oma le Jehowa lele Otungi awɔ.—Adia Jeremiya 18:7-10.
5. Etena katona anto dia ndowanyema oma le nde, ngande wakamba Jehowa la lowandji lande?
5 Etombelo akɔna wayonga naka anto ntona l’okonda tshɛ dia ndowanyema oma le Okengi wa Woke? Ko, ngande wakamba Nzambi la lowandji lande? Tokanyiya yema kɛnɛ kakoka nsala okengi la diwomba diahandayokoka nkenga ɛngɔ kɛmɔtshi ka woke. Shi nde koka nkamba la diɔ dia nkenga yangɔ kina kana dikadja? Mbala efula, okengi mbatowɛndjaka onongo naka ɛngɔ kakandakenge hatombi dimɛna. Hatokoke pondjo mbuta ngasɔ lo dikambo dia Jehowa lele Okengi aso. (Euh. 32:4) Mbala tshɛ katona onto ɔmɔtshi dia ndowanyema oma le Jehowa, ndamɛ mbele l’onongo wa dui sɔ. Jehowa kambaka la lowandji lande lo ɛnyɛlɔ k’okengi laadiko di’anto lo ntshikitanya yoho yande ya mbasalɛ akambo lo ndjela woho wetawɔwɔ dia ndowanyema oma le nde. Wanɛ wetawɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ dia ndowanyema oma le nde kondjaka wahɔ efula. Ɛnyɛlɔ, Akristo w’akitami wekɔ “diwomba diahomba mbokama kɛtshi” ndo vɔ wekɔ lo kengama dia monga “ɛngɔ ka nɛmɔ efula.” Lo wedi okina, wanɛ watona l’okonda tshɛ dia ndowanyema oma le Nzambi wayokomɛ lo monga “diangɔ dia diwomba diahomba mbokama nkɛlɛ ndo ndanyema.”—Rɔmɔ 9:19-23.
6, 7. Ngande wakatshikitana nkumekanga Davidɛ nde la nkumekanga Saolo lo kɛnɛ kendana l’alako wakawasha Jehowa?
6 Yoho mɔtshi yatolowanya Jehowa ele lo tosha alako kana lo tohokola. Sho koka mɛna woho wakambande la lowandji lande otsha le wanɛ walowanyande lo nsɛdingola ɛnyɛlɔ ka nkumi ya dikanga hiende ya l’Isariyɛlɛ w’edjedja, mbuta ate Saolo nde la Davidɛ. Etena kakasale nkumekanga Davidɛ loseka nde la Batɛ-shɛba, dui sɔ diakonge la shɛngiya ya kɔlɔ le nde ndo le anto akina. Kaanga mbaki Davidɛ nkumekanga, Jehowa kotshika dia mbosha ohokwelo wa wolo. Nzambi akatome omvutshi Natana le Davidɛ dia towotɛ losango la lonyangu efula. (2 Sam. 12:1-12) Ko kakɔna kakasale Davidɛ? Otema ande wakaatshatshema la lonyangu ndo nde akayatshumoya. Davidɛ akayokama kɛtshi oma le Nzambi.—Adia 2 Samuele 12:13.
7 Otshikitanyi la Davidɛ, nkumekanga Saolo kakalɔmbɔlaka ntondo ka nde, kokitanyiya alako wakawawosha. Jehowa akadjangɛ Saolo lo tshimbo y’omvutshi Samuɛlɛ dia nde tolanya ase Amalɛka la dongalonga diawɔ tshɛ. Koko Saolo kokitanyiya didjango sɔ. Nde akatshike nkumekanga Anganga la lɔsɛnɔ ndo nyama ya weke yaki l’osomba. Lande na? Ɔkɔkɔ ɔmɔtshi ele, nde akakombolaka di’anto mbotombola. (1 Sam. 15:1-3, 7-9, 12) Etena kakawawosha dako, Saolo akahombe ndjatshumoya ndo mbetawɔ dia ndowanyema oma le Okengi wa Woke. Lo dihole dia nsala ngasɔ, Saolo akatone ndowanyema. Nde akasha tɛkɛ nɛndɛ lo kɛnɛ kendana l’etsha ande. Nde akɛnya dia kɛnɛ kakandasale kaki dimɛna, nɛ dia vɔ wakakoke ndjokamba la nyama yakɔ dia nambola Jehowa ndo nde kɔmbɔsa dako diakawosha Samuɛlɛ la nɛmɔ. Jehowa akayonya Saolo oma lo lowandji ndo nde komonga nto la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Nzambi ka mɛtɛ.—Adia 1 Samuele 15:13-15, 20-23.
Saolo akɔnyɔla ndo akatone alako. Nde akatone dia ndowanyema! (Enda odingɔ 7)
Otema wa Davidɛ wakatshatshema ndo nde aketawɔ dako. Nde aketawɔ dia Nzambi mbolowanya. Onde ndo wɛ mbetawɔ alako? (Enda odingɔ 6)
NZAMBI KEEMA LA SHƆNƆDI
8. Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo kɛnɛ kakasale ase Isariyɛlɛ lo kɛnɛ kendana l’olowanyelo wa Jehowa?
8 Jehowa mbishaka aha tsho anto koko ndo wedja diaaso dia mbetawɔ ndowanyema oma le nde. Ɛnyɛlɔ, lo 1513 N.T.D., ana w’ase Isariyɛlɛ wakatshungɔma oma lo lɔhɔmbɔ la l’Edjibito ndo wakadje sheke vɔ la Nzambi. Isariyɛlɛ wodja wakasɔnama mbaki la diɛsɛ dia ndowanyema oma le Nzambi lele Okengi wa Woke. Kaanga mbakidiɔ ngasɔ, wodja ɔsɔ wakatetemala nsala kɛnɛ kele kɔlɔ lo washo wa Jehowa ndo wakayokoma polo ndo lo ntɛmɔla tozambizambi taki lo wedja waki suke la wɔ. Jehowa akatomaka amvutshi ande mbala la mbala dia tokimanyiya ase Isariyɛlɛ dia vɔ mbokalolɛ, koko vɔ kombahokamɛ. (Jer. 35:12-15) L’ɔtɛ wa dikambo sɔ, ase Isariyɛlɛ wakahokwama wolo efula. Oko diwomba diahomba ndanyema, waoho dikumi w’oma lo nɔrdɛ ka diolelo sɔ wakalɛndjama oma le ase Asuriya ndo waoho ahende akina wakalanyema woho akɔ waamɛ oma le ase Babilɔna. Shi ɔsɔ ekɔ wetshelo w’ohomba efula le so! Olowanyelo wa Jehowa wayotokimanyiya paka naka sho mbowetawe l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ.
9, 10. Kakɔna kakasale ase Niniva lo kɛnɛ kendana l’ɔhɛmwɛlɔ waki Nzambi?
9 Jehowa akasha ndo ase Asuriya kapitalɛ ka osomba wa Niniva diaaso dia vɔ nkitanyiya ɔhɛmwɛlɔ ande. Nde akatɛ Jɔna ate: “Unela, utshu la Niniva, usumba a wuki; utûleli, ne dia kolo kawo kambumbela pulu la ntundu kami.” Ase Niniva wakahombe mɛtɛ ndanyema.—Jona 1:1, 2; 3:1-4.
10 Koko etena kakawatɛ Jɔna losango l’elanyelo lɔsɔ, “asi Niniva waketawo [Nzambi]. Vo tshe, wa waki ndu wa [to]tshitshe, wakakili mbu ya nde, wakalote akutu.” Nkumekanga kawɔ “akunela uma lu kiti kandi ka diulelu. Ndi akakulula dihondo diandi, akalote dikutu, akadjase l’utuku.” Ase Niniva waketawɔ welo wakadje Jehowa dia mbalowanya ndo wakayatshumoya. Etombelo waki la dui sɔ ele, Jehowa kondjowalanya nto oko wakandadite.—Jona 3:5-10.
11. Naa dionga diakɛnya Jehowa lo woho wakandasalɛ ase Isariyɛlɛ la ase Niniva akambo?
11 Kaanga mbakiwɔ wodja wakasɔnama, ase Isariyɛlɛ wakalongola ohokwelo. Ase Niniva lo wedi awɔ, kɔmbɔtɔ sheke vɔ la Nzambi. Koko, Jehowa akawaewoya losango l’elombwelo ndo akawaoke kɛtshi etena kakawetawɔ ndowanyema oma le nde oko diwomba l’anya w’okengi. Ande woho wɛnya bɛnyɛlɔ sɔ pende diahahanya asolo dia Jehowa Nzambi kaso hasalɛ ndooko onto akambo la “shonodi” lee!—Euh. 10:17.
JEHOWA EKƆ L’EKANELO K’ƆLƆLƆ NDO NDJAƆTƆNGANYIYAKA L’AKAMBO
12, 13. a) Lande na katotshikitanyaka Jehowa kanyi yande etena ketawɔ anto dia ndowanyema oma le nde? b) Kakɔna kalembetshiya woho ‘wakalɛmbɛ [Jehowa] otema’ lo kɛnɛ kendana la Saolo? Ndo lo kɛnɛ kendana la ase Niniva?
12 Yoho yatolowanya Nzambi mɛnyaka dia nde ekɔ l’ekanelo k’ɔlɔlɔ ndo nde ndjaɔtɔnganyiyaka l’akambo. Dui sɔ mɛnamaka oma l’akambo amɔtshi wakonya Jehowa dia mbɔsa tɛdikɔ tohikami l’atɔndɔ ande wosembwe, koko nde ndjotshikitanyaka kanyi yande lo ndjela kɛnɛ kasala anto. Afundelo mbutaka lo kɛnɛ kendana la nkumekanga ka ntondo ka l’Isariyɛlɛ dia Jehowa ‘akanyange l’ɔtɛ wakandadje Saolo nkumekanga.’ (1 Sam. 15:11) Etena kakayatshumoya ase Niniva ndo kakawatshike etsha awɔ wa kɔlɔ, Bible mbutaka ɔnɛ: “[Nzambi] akenyi etsha awo uku akawakalula uma lu mbuka kawo ka kolo. Ndi akalembe utema lu kolo kakandati dia mbatshela, ndi kunkitsha.”—Jona 3:10.
13 Tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yakakadimɔma ɔnɛ ‘nɛmba otema’ nembetshiyaka ntshikitanya kanyi kana dui dimɔtshi diakalangi onto nsala. Jehowa akayotshikitanya kanyi yande aha ɔnɛ nde akayakese lo nsɔna Saolo oko nkumekanga, koko nɛ dia Saolo akayosala akambo oko onto lele bu la mbetawɔ ndo l’ɔtɛ wakinde komonga l’okitanyiya. Nzambi ka mɛtɛ akalɛmbɛ otema lo dikambo di’ase Niniva, lo woho wakandatshikitanya kanyi yande lo dikambo diawɔ. Ande ekeketshelo kakondjaso lo mbeya dia Jehowa Otungi aso ekɔ l’ekanelo k’ɔlɔlɔ, ndjaɔtɔnganyiyaka l’akambo, kanga ɔlɔlɔ ndo kɛtshi, latshikitanya kanyi yande lo menda etshikitanu w’amɛna wasala anto lee!
TATOTONAKE OHOKWELO WA JEHOWA
14. a) Ngande watolowanya Jehowa ɛlɔ kɛnɛ? b) Kakɔna kahombaso nsala etena katolowanya Nzambi?
14 Jehowa tolowanyaka ɛlɔ kɛnɛ ntondotondo lo tshimbo y’Ɔtɛkɛta ande Bible ndo y’okongamelo ande. (2 Tim. 3:16, 17) Onde sho mbetawɔka alako kana ohokwelo walongolaso lo tshimbo ya dihomɔ sɔ? Oyadi tambobatizama edja kana tekɔ l’ɛkɛndɛ efula l’etshumanelo, sho pombaka ntetemala mbetawɔ alako w’oma le Jehowa ndo mbetawɔ ndowanyema oma le nde dia sho nkoma diangɔ dia nɛmɔ.
15, 16. a) Naa tokanyi ta kɔlɔ takoka monga l’onto etena kawoshawɔ ohokwelo wawokonya dia nshisha ɛkɛndɛ? Sha ɛnyɛlɔ. b) Kakɔna kayotokimanyiya dia ndɔshana la tokanyi ta kɔlɔ takoka toyɛ naka wambotohokola?
15 Jehowa mbeyaka tosha ohokwelo ɔmɔtshi oko dako kana engwelo. Koko, lo tena dimɔtshi sho pokwamaka l’ɔtɛ wahatasadi kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Ohokwelo wa ngasɔ mbeyaka nɔmba di’onto nshisha ɛkɛndɛ ande. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Dennisa laki ekumanyi l’etshumanelo. Nde akasale pɛkato l’ɔtɛ wakinde komonga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ lo kɛnɛ kendana la lomombo la l’emunyi ndo nde akalongola lohango la lo woshɛshɛ. Ngande wakayaoke Dennis la dikɔlɔ dia lushi lakawewoya l’etshumanelo dia nde aya bu ekumanyi nto? Nde mbutaka ate: “Lakayaoke oko aha dimi. L’edja k’ɛnɔnyi 30 wakete, laki l’ɛkɛndɛ efula l’etshumanelo. Laki ombatshi mboka wa pondjo, laki ose nkumbo ka Bɛtɛlɛ, laki okambi wakimanyiya, ndo oma laasɔ lakayonga ekumanyi. Laki nto la diɛsɛ dia mbisha sawo mbala ka ntondo lo Losanganya la distrikɛ. Lo kamula ka sso, lakashisha ɛkɛndɛ ɛsɔ tshɛ. Laadiko dia mboka sɔnyi ndo ɔkɔmwɛlɔ w’efula, lakayoyaoka dia laya bu nto la dihole l’okongamelo.”
16 Dennis akahombe ntshikitanya kanyi yande, ntshika nsala awui wa kɔlɔ wakayookonya dia nongola lohango. Ko, kakɔna kakookimanyiya dia ntondoya lo tokanyi ta kɔlɔ taki la nde? Nde mbutaka ate: “Lakɔshi yɛdikɔ ya ntetemala ndjasha l’akambo wa lo nyuma. Ndo kɛnɛ kakaleke kimanyiyami ele, woho wakasukɛ nkumbo k’anto l’ɔnango k’Akristo ndo ekeketshelo kakamakondja oma l’ekanda aso. Sawo dimɔtshi dia lo Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ k’enanɛi 15, 2009, diaki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: ‘Onde wɛ amɛmbaka ɛkɛndɛ? Onde wɛ koka mɛmba nto?’ diaki oko okadimwelo lo alɔmbɛlɔ ami. Lakaleke ngɛnangɛna dako diata ɔnɛ: ‘Etena keyɛ bu l’ɛkɛndɛ efula l’etshumanelo, yasha tshɛ dia nkeketsha lonyuma layɛ.’” Wahɔ akɔna wakakondja Dennis oma l’ohokwelo wakandakondja? L’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi ɛmɔtshi, nde akayota ate: “Jehowa akatshɔkɔla lo nkondja diɛsɛ dia monga okambi wakimanyiya.”
17. Shɛngiya yakɔna yakoka monga la yɛdikɔ ya wotshanyemelo le onto lambosala pɛkato? Sha ɛnyɛlɔ.
17 Mbitshanyema oma l’etshumanelo ekɔ yoho mɔtshi y’ohokwelo yatosha Jehowa. Yɛdikɔ shɔ kokɛka etshumanelo oma lo shɛngiya ya kɔlɔ ndo yɔ kokaka nkimanyiya atshi wa pɛkato dia ndjatshumoya. (1 Kɔr. 5:6, 7, 11) Robert akatshanyema lo yɛdikɔ y’ɛnɔnyi suke la 16, ndo l’etena kɛsɔ ambutshi ande la anango wakakitanyiya la kɔlamelo tshɛ atɔndɔ waki Nzambi tshɛ wɛnya diaha mbekesanɛ l’atshi wa pɛkato ndo diaha mbishana la wɔ kaanga mɔyɔ. Aya ɛnɔnyi kambe wambokaloyama Robert l’etshumanelo ndo nde ekɔ lo tatetemala mpama dimɛna lo nyuma. Etena kakawawombola kɛnɛ kakootshutshuya dia nkalola l’etshumanelo l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi efula ngasɔ, nde akakadimola ɔnɛ yɛdikɔ yakɔshi ase nkumbo kami yaha mbekesanɛ la mi, yakonge la shɛngiya ya wolo le mi. “Otondonga ase nkumbo kami wakekesanɛ la mi kaanga yema tshitshɛ, ɛnyɛlɔ lo mimbolami ɔnɛ ngande demba?, tshike yema ya diɔtɔnganelo ya tshitshɛ shɔ yotɔngɛnyangɛnya ndo ondo totomonga la nsaki ka kalolɛ Jehowa.”
18. Naa woho wa diwomba diahombaso monga l’anya w’Okengi wa woke?
18 Sho hatokombola dia pokwama lo yoho shɔ, ko woho akɔna wa diwomba dieso l’anya w’Okengi wa Woke? Ngande watotosalaka etena katotolongolaka ohokwelo? Onde sho mbokoyaka ɛnyɛlɔ ka Davidɛ, ko kana ka Saolo? Jehowa mbele Okengi wa Woke? Tatohɛke pondjo dia “Jehowa atuhangwelaka one lukandi ngandji, uku atuhangwelaka shi ona lalangandi.” Ɔnkɔnɛ, ‘tatotonake ohokwelo wa Jehowa ndo tatohetshake lohango lande.’—Tuk. 3:11, 12.
a Nkombo yakatshikitanyema.