BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • mwbr22 Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi lk. 1-9
  • Rɛferansɛ wa lo “Dikatshi dia losanganya la Lɔsɛnɔ ndo olimu aso”

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Rɛferansɛ wa lo “Dikatshi dia losanganya la Lɔsɛnɔ ndo olimu aso”
  • Rɛferansɛ wa lo Dikatshi dia losanganya la lɔsɛnɔ ndo olimu aso—2022
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • NGƆNDƆ KA DIKUMI L’ƆTƆI 7-13
  • NGƆNDƆ KA DIKUMI L’ƆTƆI 14-20
  • NGƆNDƆ KA DIKUMI L’ƆTƆI 21-27
  • NGƆNDƆ KA DIKUMI L’ƆTƆI 28–NGƆNDƆ KA DIKUMI L’AHENDE 4
  • NGƆNDƆ KA DIKUMI L’AHENDE 5-11
  • NGƆNDƆ KA DIKUMI L’AHENDE 12-18
  • NGƆNDƆ KA DIKUMI L’AHENDE 19-25
  • NGƆNDƆ KA DIKUMI L’AHENDE 26–NGƆNDƆ KA NTONDO 1
Rɛferansɛ wa lo Dikatshi dia losanganya la lɔsɛnɔ ndo olimu aso—2022
mwbr22 Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi lk. 1-9

Rɛferansɛ wa lo Dikatshi dia losanganya la Lɔsɛnɔ ndo olimu aso

NGƆNDƆ KA DIKUMI L’ƆTƆI 7-13

AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | 2 NKUMI YA DIKANGA 5-6

“Wanɛ wele kaamɛ la so ndeka wanɛ wele kaamɛ la wɔ efula”

it-1-F 728 od. 5

Elisha

Ase Isariyɛlɛ wambotshungɔ oma le ase Suriya. L’etena kakalɔmbɔlaka Jɛhɔrama nkumekanga k’Isariyɛlɛ, ase Suriya wakakongɛ toho ta mayɛlɛ ta ndɔsha ase Isariyɛlɛ. Mbala ndekana ɔtɔi, Elisha akasholɛka Jɛhɔrama toseke takadjaka Bɛnɛ-hadada II dia mbɔlɔsha. L’etatelo, Bɛnɛ-hadada akafɔnyaka dia ekɔ otunyi ɔmɔtshi wele kaamɛ lawɔ lo mpango latosholaka toseke tɔsɔ. Koko etena kakandayoshola kiɔkɔ y’awui asɔ, nde akatome asɔlayi dia todinga osomba wa Dɔtana la pusupusu ya ta l’oyango wa minda Elisha. (PHOTO, vol. 1, p. 950) Okambi waki Elisha akoke wɔma efula, koko Elisha akalɔmbɛ Nzambi dia mbodihola washo, “ɛnyinde ko lɛkɛ l’akona lambololanɛ la mfalasa ndo la pusupusu ya ta ya dja yodingi Elisha.” Etena kakayasukanaka olui w’asɔlayi w’ase Suriya, Elisha akalɔmbɛ dia dihindo dimɔtshi diotshikitanyi salema. “Lam’alangayɛ, etɛ anto anɛ totshungu.” Oma laasɔ, Elisha ambotɛ ase Suriya ate: “Nyondjele,” koko aha la mbalɔmbɔla la lonya, kɛsɔ mbakɛnyaka dia ɔsɔ aki tshungu ya lo yimba koko aha tshungu ya mɛtɛ mɛtɛ. Kaanga mbakawaye ndjowonda, vɔ kombeya Elisha ndo vɔ kombeyaka lɛnɛ akandatawatɔlaka.​—2Ku 6:8-19.

w13 8/15 30 od. 2

Elisha akɛnyi pusupusu ya dja​—Onde ndo wɛ?

Kaanga mbakandadingama l’atunyi la Dɔtana, Elisha komboka wɔma. Lande na? Nɛ dia nde aki la mbetawɔ ka wolo le Jehowa. Sho lawɔ pombaka monga la mbetawɔ ka ngasɔ. Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ tɔlɔmbake Nzambi nyuma ka nde k’ekila dia sho monga la mbetawɔ ndo la waonga akina w’olowa wa nyuma.​—Luka 11:13; Ngal. 5:22, 23.

it-1-F 409 od. 4

Mbolɛ washo

Totshungu taketɛma asɔlayi wase Suriya, lo ndjela ɔtɛkɛta w’Elisha komonga totshungu ta mɛtɛ mɛtɛ koko aki totshungu ta lo yimba. Otondonga asɔlayi asɔ tshɛ waketɛma totshungu ta mɛtɛ mɛtɛ, tshike Elisha otowalɔmbɔla lo mbakimɛ l’anya. Koko ɔkɔndɔ mbutaka tsho ɔnɛ: Elisha akawatɛ ate: “Aha lendo kele mboka ndo aha lendo kele osomba. Nyondjele.” Lo kɛnɛ kendana la dikambo sɔ, William James (Précis de Psychologie, akakadimɔma oma le E. Baudin mpe G. Bertier, Paris, 1910, lok. 141) akate ate: “Wolelo wa washo wa lo tokanyi ekɔ dui dimɔtshi l’atei w’awui woleki ohomba watosalaka diaha tɔtshungu ta lo washo tɛɛmba akambo otsha lo wɔɔngɔ nkamba olimu awɔ dimɛna nto. Koko mbala efula, aha ɔnɛ onto aya bu l’akoka wa mɛna, koko nde aya bu l’akoka wa nsala kɛnɛ kɛɛnande. Dui sɔ koka nembetshiyama nganɛ: Onto amboshisha dikoka dia nkanyiya akambo wɛna washo ndo kɛnɛ kalembetshiya akambo akɔ ndo naka akoka tshɛ wasala dia diɔtɔnganelo monga lam’asa ahole wodjashi akoka aso wa mɛna la ahole wodjashi tokanyi ta weho ekina aya bu, kete dui sɔ koka nkonya di’onto mbolɛ washo wa lo tokanyi.” Mɛnamaka dia ondo woho wa wolelo wa washo ɔsɔ mbakakɔnɔya Jehowa asɔlayi w’ase Asuriya etena kakawakome la Samariya. (2Ku 6:18-20) Ndo ondo yoho ya wolelo wa washo ɔsɔ mbakolɛ apami wa la Sɔdɔmɔ, nɛ dia ɔkɔndɔ mɛnyaka dia lo dihole dia ndjakiyanya lo woho wakawashisha dikoka dia mɛna, vɔ wakatshininala la nyanga soko dia luudu laki Lɔta.​—Eta 19:11.

Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma

w05 10/1 19 od. 2

Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku dia Khumi ya Dikanga ka hende

5:15, 16​—Lande na kaki kombetawɔ Elisha woshasha waki Namana? Elisha akatone woshasha ɔsɔ nɛ dia nde akeyaka dia dihindo dia kɔnɔya Namana diakasalema oma lo wolo waki Jehowa, koko aha lo wolo ande. Otonga dikambo dia kɔlɔ dia nde kondja wahɔ oma l’olimu wakɔsɔnɔla Nzambi dia nde kamba. Lo nshi yaso nyɛ, atɛmɔdi wa mɛtɛ hawoyange dia ndjakondjiyɛ wahɔ oma l’olimu wakambɛwɔ Jehowa. Vɔ namaka l’etema awɔ dako diaki Yeso nɛ: “Nyu nyakalungula ulungulalungula, nyukimo ukimokimo.”​—Mateu 10:8

NGƆNDƆ KA DIKUMI L’ƆTƆI 14-20

AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | 2 NKUMI YA DIKANGA 7-8

“Jehowa akasale dui dimɔtshi diaki anto konongamɛka”

it-1-F 729 od. 1

Elisha

Koko l’ɔkɔngɔ wa laasɔ, Bɛnɛ-hadada II akanyomoya nto ndjɔlɔsha ase Isariyɛlɛ, koko mbala kɛnɛ nde haye la asɔlayi, koko amboya la wolo ndo ambodinga Samariya. Odingelo w’osomba waki wolo efula polo ndo womoto ɔmɔtshi nkoma dia ndɛ ɔnande hita ko wakatotɛ nkumekanga. Oko wakinde kanula y’Ahaba, “ɔna ondjakanyi,” nkumekanga Jɛhɔrama ambotshiba dia ndjaka Elisha. Koko woho wakandatshibe l’esasesase, etshibelo kande kɔtɔ pɛ. Etena kamondokoma lo luudu l’omvutshi kaamɛ la owandji ande w’asɔlayi, Jɛhɔrama ambota dia nde amboshisha elongamelo tshɛ ɔnɛ Jehowa ayowokimanyiya. Elisha amboshikikɛ nkumekanga dia mbo ya ndɛ yayoyala efula lushi lakayele. Owandji w’asɔlayi wa nkumekanga ambodja taamu ndo dui sɔ diambokonya Elisha dia mbotɛ ɔnɛ: “Wɛ ayɛna diangɔ sɔ la washo ayɛ, koko wɛ hatodilɛ.” Jehowa ambosala dia londjo mbokɛma lo mpango k’ase Suriya, ko vɔ wambɔfɔnya dia alembe wa wedja tshɛ wambosangana ndo woyaye dia ndjaalɔsha ko vɔ wambolawɔ wambotshika mbo ya ndɛ tshɛ yaki lo mpango. Etena kamboka nkumekanga Jehɔrama di’ase Suriya wambolawɔ, nde ambokitsha owandji ande w’asɔlayi dia namaka soko di’ase Samariya, ko oma laasɔ, ase Isariyɛlɛ wele la ndjala k’efula wambɔhɔtshahɔtsha owandji w’asɔlayi ande polo nde mvɔ ko ase Isariyɛlɛ wambolawɔ dia tomba mbo ya ndɛ ya lo mpango k’ase Suriya. Nde akɛnyi mbo ya ndɛ koko nde koyilɛ.​—2Ku 6:24–7:20.

Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma

it-2-F 108 od. 6

Tala

Nkumi ya dikanga ya l’ɔlɔndji wa Davidɛ. Jehowa aketɛ Davidɛ nkumekanga lo kiti ka lowandji k’Isariyɛlɛ ndo Davidɛ akalɔmbɔla wodja la lomba diɛsɛ l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Nzambi. Diakɔ diakandelamɛ ɔnɛ: “Tala dia Isariyɛlɛ.” (2Sa 21:17) Lo sheke ya Diolelo yakandadje la Davidɛ, Jehowa akolake ɔnɛ: “Kiti kayɛ ka lowandji kayoshikikala nge pondjo pondjo.” (2Sa 7:11-16) Ɔnkɔnɛ, ɔlɔndji wa nkumbo wakatatɛ mbolɛ oma le Davidɛ polo le ɔnande Sɔlɔmɔna laki oko “Tala” le ase Isariyɛlɛ.​—1Ku 11:36; 15:4; 2Ku 8:19; 2Ɛk 21:7.

NGƆNDƆ KA DIKUMI L’ƆTƆI 21-27

AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | 2 NKUMI YA DIKANGA 9-10

“Nde akasale akambo la dihonga, l’eshikikelo ndo l’ohetoheto”

w11 11/15 3 od. 2

Jehu akasukɛ ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ l’ohetoheto tshɛ

Jehu akalongola ɔkɛndɛ ɔmɔtshi etena kakahɛnyahɛnyamaka wodja w’Isariyɛlɛ oma le Jezabɛlɛ nkumekanga ka womoto ka kɔlɔ wadi aki Ahaba ndo nyango aki nkumekanga Jɛhɔrama. Jezabɛlɛ akasukɛka ɔtɛmwɛlɔ wa Baala lo ndɔshana l’ɔtɛmwɛlɔ wa Jehowa, lo ndjaka aprɔfɛta ande ndo lo nsɛngiya wodja w’Isariyɛlɛ l’awui ande wa “munanyi” ndo wa “aloka.” (2 Khum. 9:22; 1 Khum. 18:4, 13) Jehowa akatɛ Jehu dia ndjaka nkumbo k’Ahaba k’otondo, Jɛhɔrama ndo Jezabɛlɛ.

w11 11/15 4 od. 2-3

Jehu akasukɛ ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ l’ohetoheto tshɛ

L’ɔkɔngɔ wa nde ntona dia nkadimola akɛndji ahende wakawatome le nde, Jehu akahomana la nkumekanga Jɛhɔrama nde l’Ahaziya w’osekande laki nkumekanga k’ase Juda wahemi lâdiko dia pusupusu yawɔ. Jɛhɔrama akawombola ate: “Jehu, lu ki kayayayi?” Nde akôkadimola ate: “Ki kakona keko lam’eki munanyi ya nyo Jezebele, la aloka andi efula okone?” Oko wakinde la wɔma oma l’okadimwelo wakandawosha, Jɛhɔrama akalawɔ. Koko Jehu akôleke pidu. Nde akasɔmɔla lohito, akatsheta nkumekanga Jɛhɔrama l’otema, ko nde akakɔ ndo akakitshiya lâdiko dia pusupusu kande. Kânga mbele Ahaziya akayange dia ndawɔ, Jehu akatshanana la nde ndo akatôdiaka nde lawɔ.​—2 Khum. 9:22-24, 27.

Ose nkumbo kaki Ahaba okina lakadiakema aki Jezabɛlɛ nkumekanga ka womoto. Jehu akawelɛ aha la mengenga ɔnɛ “umuntu lakadjama mananu.” Etena kakandatatshɔka otsha le Jezabɛlɛ, Jehu akawɛnyi awolengɛ oma lo didishi. Aha la ntshimbatshimba, Jehu akatɛ ɔlɔhɛ ɔmɔtshi dia mbokɛ Jezabɛlɛ oma lo didishi. Oma lâsɔ, Jehu akɔ̂hɔtshahɔtsha la mponda yande. Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ, Jehu akatatɛ ndjaka lokema l’ase nkumbo k’Ahaba akina.​—2 Khum. 9:30-34; 10:1-14.

w11 11/15 5 od. 3-4

Jehu akasukɛ ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ l’ohetoheto tshɛ

Ekɔ mɛtɛ dia Jehu akadiake anto efula. Koko Afundelo mbutaka dia Jehu akatshungola ase Isariyɛlɛ oma l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Jezabɛlɛ nde l’ase nkumbo kande la dihonga tshɛ. Otondonga ɔnɔmbɔdi ɔmɔtshi w’ase Isariyɛlɛ akakoke nsala dui sɔ, nde lawɔ otonga onto la dihonga, lahoke wɔma ndo lele l’etete. Diksiɔnɛrɛ dimɔtshi dialembetshiya awui wa lo Bible mbutaka ɔnɛ: “Ɔsɔ aki olimu wa wolo ndo wakasalema l’etete ka mamba. Otondonga akambo kosalema ngasɔ, tshike ondo ɔtɛmwɛlɔ wa Baala totowolanyema l’Isariyɛlɛ.”

Aha la tâmu, ondo wɛ amboka dia nɔmbamaka di’Akristo nkɛnɛmɔla waonga amɔtshi waki la Jehu dia ndɔshana l’ekakatanu wahomana la wɔ. Ɛnyɛlɔ, naka tambohembama dia nsala dui dimɔtshi diatona Jehowa, sho pombaka ditona la shasikɔ, la dihonga ndo la wolo tshɛ. Hatokoke mbetawɔ kânga yema dia ntɛmɔla nzambi kekina lâdiko dia Jehowa.

Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma

w11 11/15 5 od. 7-8

Jehu akasukɛ ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ l’ohetoheto tshɛ

Ondo Jehu akafɔnyaka ɔnɛ dia diolelo di’ase Isariyɛlɛ ntshungɔ oma lo lɔhɔmbɔ l’ase Juda, waolelo asɔ ahende wakahombe nkakitɔna l’awui w’ɔtɛmwɛlɔ. Ɔnkɔnɛ, l’ɛnyɛlɔ ka nkumi ya dikanga y’edjedja ya l’Isariyɛlɛ, nde akahembe dia mbakakitola lo tetemadja ɔtɛmwɛlɔ wa yana ya ngɔmbɛ. Koko dui sɔ diakɛnya dia nde komonga la mbetawɔ le Jehowa lakôkite esɔ dia nde monga nkumekanga.

Jehowa akândola Jehu nɛ dia ‘nde akasale kɛnɛ kaki ɔlɔlɔ lo washo ande.’ Koko, Jehu kombidja yimba “dia nkendakendaka l’utema andi tshe lu elembe wa [Jehowa, Nzambi k]a Isariyele.” (2 Khum. 10:30, 31) Naka wɛ nsɛdingola awui akina wakatasadi Jehu la ntondo, kete wɛ mbeyaka mamba ndo nyanga lo mboka kɛnɛ kakandayosala l’ɔkɔngɔ diko. Dui sɔ mɛtɛ toshaka wetshelo. Hatokoke pondjo mbɔsa diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa oko dui di’anyanya. Lushi tshɛ, sho pombaka nama olowanyi aso otsha le Nzambi lo mbekaka Ɔtɛkɛta ande, lo kanaka la wɔ yimba ndo lo mbɔlɔmbaka l’otema ɔtɔi. Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ tosale la wolo aso tshɛ dia ntetemala nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’ɛlɛmbɛ waki Jehowa l’etema aso tshɛ.​—1 Kor. 10:12.

NGƆNDƆ KA DIKUMI L’ƆTƆI 28–NGƆNDƆ KA DIKUMI L’AHENDE 4

AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | 2 NKUMI YA DIKANGA 11-12

“Womoto la kɔlɔ ndo lalanga lokumu ambolongola dilanya”

it-1-F 217

Ataliya

Oko Jezabɛlɛ ya nyango, Ataliya akatshutshuya omɛnde Jɛhɔrama dia nsala kɛnɛ kaki kɔlɔ lo washo wa Jehowa l’edja k’ɛnɔnyi enanɛi wakandolɛ. (1Ku 21:25; 2Ɛk 21:4-6) Ndo oko wakasale nyango, Ataliya akakɛdia akila w’anto waki komonga l’onongo ɔkɛdiakɛdia. Etena kakavu ahaziya ɔnande la kɔlɔ l’ɔkɔngɔ wa nde mbolɛ ɔnɔnyi ɔtɔi oto, nde akadiake anto akina tshɛ waki l’ɔlɔndji wa nkumekanga onyake Jɛhɔashi laki eke dikɛnda, ɔnɛ lele ɔlɔmbɛdi a laadiko la wadɛnde laki kadiyɔ aki Ahaziya wakawoshɛ. Oma laasɔ, Ataliya akayaetɛ nkumekanga ka womoto l’edja k’ɛnɔnyi esamalo mbuta ate oma lo 905-899 N.T.D. (2Ɛk 22:11, 12) Anande wakave diangɔ di’ekila oma lo tɛmpɛlɔ ka Jehowa ko dilambola Baala.​—2Ɛk 24:7.

it-1-F 217

Ataliya

Etena kakakotsha Jɛhɔashi ɛnɔnyi esambele, Jɛhɔyada ɔlɔmbɛdi a laadiko wakokaka Nzambi wɔma akawotondja oma lɛnɛ akandawoshɛ ndo akawɔlɔtsha dɛmbɔ dia koso ko akokitsha lo kiti ka lowandji. Lam’akandoke londjo, Ataliya akalawɔ tsha lo tɛmpɛlɔ ndo kam’akandɛnyi kɛnɛ kakasalemaka nde akade kioko ɔnɛ: “Wambɔmbɔtwɛ sheke! Wambɔmbɔtwɛ sheke!” Jɛhɔyada ɔlɔmbɛdi a laadiko akadjanga dia vɔ mbotondja l’andja wa tɛmpɛlɔ ko mbodiaka la ntondo ka ɛɔtwɛlɔ ka soko dia Mfalasa; ondo nde mbaki onto l’ekomelo lakadiakema oma lo luudu l’Ahaba. (2Ku 11:1-20; 2Ɛk 22:1–23:21) Ɔkɔndɔ ɔnɛ shikikɛka mɛtɛ k’ɛtɛkɛta ɛnɛ: “Ndooko dui diaki Jehowa diendana la kɛnɛ kakate Jehowa lo dikambo di’ase luudu la Ahaba diahatokotshama”!​—2Ku 10:10, 11; 1Ku 21:20-24.

Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma

it-2-F 1185-1186

Jɛhɔashi

Ndo nto, edja tshɛ kaki ɔlɔmbɛdi a laadiko Jɛhɔyada la lɔsɛnɔ ndo kakinde oko she ndo ondaki waki Jɛhɔashi, awui tshɛ waketaka dimɛna le nkumekanga ka dikɛnda kɛsɔ. Nde akatshuke wadi ahende etena kakinde l’ɛnɔnyi 21, ɔmɔtshi lokombo lande aki Jɛhɔadana, Jɛhɔashi akote la nde ana w’apami ndo wa wamato. Lo yoho shɔ mbaki ɔlɔndji wa dioho dia Davidɛ wakahombe nkonya le Mɛsiya, waki nsuke la nshishɔ wakonge nto.​—2Ku 12:1-3; 2Ɛk 24:1-3; 25:1.

NGƆNDƆ KA DIKUMI L’AHENDE 5-11

AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | 2 NKUMI YA DIKANGA 13-15

“Mbidja welo wa l’otema ɔtɔi mbelaka ɛtshɔkɔ efula”

w10 4/15 26 od. 11

Onde wɛ ekɔ lo ndjela Kristo tshɛ lo tshɛ?

11 Dia mɛnya ohomba wa kambɛ Nzambi olimu l’ohetoheto, tende dikambo diakete lo lɔsɛnɔ la Jɔashi nkumekanga ka l’Isariyɛlɛ. Lam’ele nde akayakiyanyaka lo woho wakadiɛnamaka di’ase Suriya wayodja ase Isariyɛlɛ otshumba, Jɔashi akatshu le Elisha dia tôlelɛ. Ɔprɔfɛta Elisha akɔ̂lɔmbɛ dia nde mboka lohito lo didishi otsha la Suriya dia nde mɛnya dia nde ayowalɛndja l’ekimanyielo ka Jehowa. Dui sɔ diakahombe nkeketsha nkumekanga Jɔashi. Oma lâsɔ, Elisha akatɛ Jɔashi dia nde ntsheta mpito lo nkɛtɛ. Jɔashi akayitsheta mbala shato tsho. Elisha akômala efula l’ɔtɛ wa dikambo sɔ nɛ dia otondotsheta mpito mbala tshanu kana shamalo, dui sɔ diotɛnya dia nde “ayolembia asi Suriya . . . edja ndu lam’ayu[nd]âshila ushiki.” Ɔnkɔnɛ, Jɔashi akahombe nɛndja ase Suriya paka mbala shato tsho. Lam’ele nde kotsheta mpito lo nkɛtɛ l’ohetoheto, Jɔashi akadje etshumba paka yema tshitshɛ tsho. (2 Khum. 13:14-19) Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’ɔkɔndɔ ɔsɔ? Jehowa ayotɔtshɔkɔla efula naka sho nkamba olimu ande l’otema ɔtɔi ndo l’ohetoheto.

w13 11/1 11 od. 5-6

“Ofutshi wa wanɛ wooyanga l’otema ɔtɔi”

Ko Jehowa waa na wafutande? Pɔɔlɔ kadimolaka ate: “Wanɛ wooyanga l’otema ɔtɔi.” Dibuku dimɔtshi diakamba l’akadimudi wa Bible mbutaka dia tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimɔmi ɔnɛ “nyanga l’otema ɔtɔi” halembetshiya “nyanga dia ntana,” koko yɔ nembetshiyaka nyanga Nzambi dia “mbɔtɛmɔla.” Dibuku dikina nembetshiyaka dia vɛrbɛ ya lo Grɛkɛ yokambi la wɔ lanɛ mbelaka kanyi ya mbidja welo w’efula ndo wa l’otema ɔtɔi. Eelo, Jehowa futaka wanɛ watshutshuyama oma lo mbetawɔ dia mbɔtɛmɔla la ngandji ndo l’ohetoheto tshɛ.​—Mateo 22:37.

Ngande wafuta Jehowa atɛmɔdi ande wa kɔlamelo? Nde mbalakaka difuto dimɔtshi di’oshinga wolo lo nshi yayaye diɛnya woke woke wa lokaho ndo wa ngandji kande, difuto diakɔ ko lɔsɛnɔ la pondjo lo Paradiso ka la nkɛtɛ. (Ɛnyɛlɔ 21:3, 4) Kaanga nshi nyɛ, wanɛ wayanga Jehowa l’otema ɔtɔi kondjaka ɛtshɔkɔ efula. L’ekimanyielo ka nyuma kande k’ekila ndo ka lomba latanema l’Ɔtɛkɛta ande, vɔ wekɔ la lɔsɛnɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo lele l’oyango.​—Osambu 144:15; Mateo 5:3.

Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma

w05 10/1 21 od. 3

Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku dia Khumi ya Dikanga ka hende

13:20, 21​—Onde dihindo nɛ sukɛka ɔtɛmwɛlɔ wa emindo? Ndooko. Bible hɛnya dia weka waki Elisha wakatɛmɔma. Ekɔ wolo waki Nzambi mbakasale dihindo nɛ, oko wakidiɔ la ahindo tshɛ wakasale Elisha etena kakinde la lɔsɛnɔ.

NGƆNDƆ KA DIKUMI L’AHENDE 12-18

AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | 2 NKUMI YA DIKANGA 16-17

“Solo dia lotutsha dia Jehowa diekɔ l’elelo”

it-2-F 868 od. 4

Shalamanɛsɛrɛ

Lowandji l’Isariyɛlɛ. L’ɛlɔmbwɛlɔ ka Hɔshɛya nkumekanga k’Isariyɛlɛ, (oya. 758-740 N.T.D.), Shalamanɛsɛrɛ V akatshu tsha la Palɛstinɛ ndo Hɔshɛya akayala okambi ande ndo akawodjangɛ dia futaka elambo ɔnɔnyi tshɛ. (2Ku 17:1-3) Koko yema oma laasɔ, Hɔshɛya akayotona mfuta elambo ndo akadje sheke la So nkumekanga k’Edjibito. (enda SO.) L’ɔtɛ wa dui sɔ, Shalamanɛsɛrɛ akadje Hɔshɛya lo lokanu ndo akadinge Samariya l’edja k’ɛnɔnyi esato. Kaanga mbakahikama mpele wolo diɔ diakayonyukɔ ndo ase Isariyɛlɛ wakatɔlama lo lɔhɔmbɔ.​—2Ku 17:4-6; 18:9-12; ɛdika la Hɔs 7:11; Ɛzk 23:4-10.

it-1-F 403-404

Lɔhɔmbɔ

Oyadi waoho dikumi wa lo diolelo dia lo nɔrdɛ d’Isariyɛlɛ ndo waoho ahende wa Diolelo dia Juda dia lo sidɛ, wakatɔlama lo lɔhɔmbɔ l’ɔtɛ w’ɔkɔkɔ waamɛ, mbuta ate l’ɔtɛ wakawatshike ɔtɛmwɛlɔ wa Jehowa ko ntatɛ ntɛmɔla tozambizambi ta kashi. (Eoh 28:15, 62-68; 2Ku 17:7-18; 21:10-15) Jehowa kotshika ntoma amvutshi ande dia tɔhɛmɔla waolelo ahende asɔ, koko vɔ kotshikitana. (2Ku 17:13) Ndooko nkumekanga ka lo waoho dikumi w’Isariyɛlɛ kakanya tshɛ lo tshɛ ɔtɛmwɛlɔ wa nkashi wakela Jɛhɔrama laki nkumekanga ka ntondo ka wodja ɔsɔ. Juda laki oko waoho dikumi w’Isariyɛlɛ lo sidɛ, akatone ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ndo ɛhɛmwɛlɔ wa Jehowa ndo nde kokondja wetshelo oma lo lɔhɔmbɔ lakatshu ase Isariyɛlɛ. (Jɛr 3:6-10) L’ekomelo ashimu, waolelo ahende asɔ wakatɔlama lo lɔhɔmbɔ ndo diolelo la diolelo diakatɔlama lo lɔhɔmbɔ mbala ndekana ɔtɔi.

Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma

it-2-F 878

Samariya

Etelo k’ɔnɛ “Samariya” tanemaka mbala ka ntondo l’Afundelo l’ɔkɔngɔ wa Diolelo dia waoho dikumi di’ase Samariya nɛndjama lo 740 N.T.D. Etelo kɛsɔ kakendanaka la wanɛ wakadjasɛka lo diolelo dia Nɔrdɛ ntondo ka vɔ nɛndjama l’oyango wa vɔ ntshikitanya angɛndangɛnda wakawela oma lo bɛtshi dia nkɛtɛ dia diolelo di’Asuriya. (2Ku 17:29) Mɛnamaka dia ase Asuriya kɔtɔla ase Isariyɛlɛ tshɛ lo lɔhɔmbɔ, nɛ dia ɔkɔndɔ wa lo 2 Ɛkɔndɔ 34:6-9 (ɛdika la 2Ku 23:19, 20) mɛnyaka dia l’ɛlɔmbwɛlɔ ka nkumekanga Jɔsiya ase Isariyɛlɛ amɔtshi waki lo wodja. L’edjedja ka wonya, etelo k’ɔnɛ “Samariya” kakayendana la tokanula ta wanɛ wakatshikala la Samariya ndo ta wanɛ wakatɔlama l’Asuriya. Ndo nto akina wakotɔ oma lo awala waki lam’asa wedja ehende ɛsɔ. L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, lokombo lɔsɔ lakayendana l’ɔtɛmwɛlɔ koko aha awui wendana la dioho kana la pɔlitikɛ. “Ose Samariya” aki ose djuyi y’ɔtɛmwɛlɔ ɔmɔtshi laki la lɔsɛnɔ la dimɛna sukana la shɛkɛmɛ ka lo samariya ka lo nshi y’edjedja ndo onto ɔsɔ aki la dietawɔ diakatshikitana tshɛ lo tshɛ la di’ase Juda.​—Jni 4:9.

NGƆNDƆ KA DIKUMI L’AHENDE 19-25

AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | 2 NKUMI YA DIKANGA 18-19

“Woho wahemba atunyi aso dia tɔkɔmɔla”

w05 10/1 21 od. 5

Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku dia Khumi ya Dikanga ka hende

18:19-21, 25​—Onde Hɛzɛkiya akadje sheke la ase Edjibito? Ndooko. Awui wakafunde Rabishake waki kashi, kânga mbakandate dia nde akalongola “wulu uma le [Jehowa].” Hɛzɛkiya, nkumekanga ka kɔlamelo akayaɛkɛka le Jehowa.

w10 7/15 13 od. 3

“Tukaki woma, layukukimanyia”

Rabishakɛ akakambe la ɛtɛkɛta wa mayɛlɛ dia monɛ tâmu lo timba t’ekambi wa Nzambi. Nde akate ɔnɛ: “Keli aha lu dikambu [dia Jehowa] mbakalanya Hezekiya alunga ndu diakelu? . . . [Jehowa] ndame kakamvutela ati: Utshu, utolosha wudja one, utûlanya.” (2 Khum. 18:22, 25) Ɔnkɔnɛ, Rabishakɛ akate dia Jehowa hatɔlɔsha dikambo di’ekambi Ande nɛ dia vɔ wakonyangiya. Koko aha ngasɔ mbakidiɔ. Jehowa akangɛnangɛnaka Hɛzɛkiya ndo ase Juda wakakalola l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ.​—2 Khum. 18:3-7.

w13 11/15 19 od. 14

Kitshimudi y’alami w’ɛkɔkɔ esambele l’anto a wake enanɛi

14 Nkumekanga k’ase Asuriya akake mpango la Lakishi lo sidɛ owɛstɛ ka Jɛrusalɛma. Etena kakinde lɛkɔ, nde akatome ɛlɔhɛ ande esato dia vɔ totɛ nkumekanga Hɛzɛkiya dia ndjakimɔ l’anya ande. Yɛmba awui yande yakelamɛka Rabishakɛ akakambe la toho ta mayɛlɛ efula. Nde akatɛ ase Juda l’ɔtɛkɛta wa Hɛbɛru dia vɔ nkesola nkumekanga Hɛzɛkiya ko mbeta lo wedi w’ase Asuriya awakesa ate naka vɔ nsala ngasɔ, kete nde ayowatɔla lo nkɛtɛ yayowotonga la lɔsɛnɔ la dimɛna. (Adia 2 Khumi ya Dikanga 18:31, 32.) Oma laasɔ, Rabishakɛ akate ate Jehowa hatonga l’akoka wa nshimbɛ ase Juda etena kayowalɔsha ase Asuriya woho waki tozambizambi t’ase wedja komonga l’akoka wa nkokɛ atɛmɔdi atɔ. Diɛsɛ ko, ekambi waki Hɛzɛkiya kokadimola Rabishakɛ ndo mbala efula kɛsɔ mbasala ekambi wa Jehowa wa nshi nyɛ.​—Adia 2 Khumi ya Dikanga 18:35, 36.

yb74-F 177 od. 1

Etenyi 2​—Allemagne

Dui dia diambo ko apulushi wa SS, wakalekaka nkamba la toho ta lokeso dia ntshutshuya onto dia nsinya mukanda, wakakadimwɛka wanɛ wakasinyaka mukanda ɔsɔ ndo vɔ wakawahɛnyahɛnyaka oleki woho wakiwɔ la ntondo ka vɔ nsinya mukanda. Karl Kirscht shikikɛka dui sɔ ɔnɛ: “Otshikitanyi l’anto tshɛ, wakasalɛka Ɛmɛnyi wa Jehowa akambo efula wa kɔlɔ lo mpango ya lokanu. Wakasalaka ngasɔ lo mfɔnya ɔnɛ wayowakonya dia nsinya mukanda. Wakatotɛka mbala la mbala dia nsala dui sɔ. Amɔtshi wakasinya, koko mbala efula vɔ wakahombaka nkonga ndekana ɔnɔnyi ɔtɔi la ntondo ka vɔ mbatshungola. L’etena kɛsɔ, ase SS wakaatɛngaka mbala efula lo sɛkɛ wa ta dia vɔ wekɔ ase dungi pende ndo tɔmɔma ndo wakawatɛka dia mbeteta la ntondo k’anangɛwɔ ka vɔ mbasha lotshungɔ la ntomba ma lo mpango.”

Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma

it-1-F 170 od. 4

Emindo

Tɔshi ɛnyɛlɔ, Bible mbutaka dia Sɛnakɛribɛ nkumekanga k’Asuriya akadiakema oma le anande ahende, Adaramɛlɛkɛ la Sharɛzɛrɛ ndo tɔ mbutaka dia Esarɛ-Hadɔna ɔnande okina akokite lo kiti ka lowandji. (2Ku 19:36, 37) Koko yokedi mɔtshi y’ase Babilɔna mbutaka ɔnɛ, lushi la 20 la Tɛbɛtɛ Sɛnakɛribɛ akadiakema oma le ɔnande lakɔtɔmbɔkwɛ. Bɛrɔsɛ ɔlɔmbɛdi w’ose Babilɔna wa lo ntambe ka sato N.T.D., ndo Nabɔnidɛ nkumekanga k’ose Babilɔna ka lo ntambe ka samalo N.T.D., kɔndɔlaka vɔ la wɔ dia Sɛnakɛribɛ akadiakema oma le ɔnande ɔtɔi. Koko, Esarɛ-Hadɔna lakakite Sɛnakɛribɛ ka she akafunde lo emindo weke ka mbishɔma wele la lokombo lande di’anango (l’okitɔ w’efula) wakatɔmbɔkwɛ shɛwɔ ko wakodiake ndo oma laasɔ vɔ wakalawɔ. Lo kɛnɛ kendana la dui sɔ, Philip Biberfeld (Universal Jewish History, 1948, vol. I, p. 27) mbutaka ɔnɛ: “Shimu y’ase Babilɔna, Nabonidɛ, ndo Berosɛ wakayakesaka paka kɛnɛ kata Bible mbele mɛtɛ. Dui sɔ diakashikikɛma oma lo towui wui takafunde Esarɛ-Hadɔna ndo lo kɛnɛ kendana l’ɔkɔndɔ w’ase Suriya l’ase Babilɔna vɔ mbitaka mɛtɛ oleki kɛnɛ kata ase Babilɔna vwamɛ. Dui sɔ diekɔ ohomba efula dia mbɛdika awui wa lo nshi y’edjedja wahɔtɔnɛ la kɛnɛ kata Bible.”

NGƆNDƆ KA DIKUMI L’AHENDE 26–NGƆNDƆ KA NTONDO 1

AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | 2 NKUMI YA DIKANGA 20-21

“Dɔmbɛlɔ diakatshutshuya Jehowa dia mbekɛ lonya”

ip-1-F 394 od. 23

Nkumekanga kɛmɔtshi ambofutama l’ɔtɛ wa mbetawɔ kande

23 Oya l’etena kakatshu Sɛnakɛribɛ dia tɔlɔsha Juda mbala ka ntondo, Hɛzɛkiya akatate hemɔ ka wolo. Isaya akawotɛ dia nde ayovɔ. (Isaya 38:1) Nkumekanga akakiyana efula nɛdia laasɔ ko nde eke paka l’ɛnɔnyi 39 eto. Nde kondjakiyanyaka tsho dikambo dia hemɔ kande, koko akalekaka ndjakiyanya dikambo dia woho wayonga ase wodja ande lo nshi yayaye. Jɛrusalɛma nde la Juda wekɔ lo waale wa ndanyema oma le ase Asuriya. Naka Hɛzɛkiya mvɔ, onto akɔna ayɔlɔmbɔla ta? L’etena kɛsɔ, ko nde atonge l’ɔna pami lakahombe mbɔhɛna lo lowandji. Hɛzɛkiya akalɔmbɛ Jehowa l’otema ɔtɔi dia nde mbooka kɛtshi.​—Isaya 38:2, 3.

w17.03 21 od. 16

Tokambe Jehowa l’otema ɔtɔi!

16 L’ɔkɔngɔ diko, Hɛzɛkiya akatate hemɔ ndo aki suke la mvɔ. L’etena ka wolo kɛsɔ, nde akasɛngasɛnga Jehowa dia nde mbohɔ kɔlamelo yande ndo dia mbokimanyiya. (Adia 2 Nkumi ya dikanga 20:1-3.) Jehowa akoke dɔmbɛlɔ dia Hɛzɛkiya ndo akɔɔkɔnɔla. L’ekimanyielo ka Bible, sho mbeyaka dia ɛlɔ kɛnɛ hatokoke nongamɛ dihindo oma le Nzambi dia nde nkɔnɔla hemɔ yaso kana ntaloya nsɛnɔ yaso. Koko l’ɛnyɛlɔ ka Hɛzɛkiya, sho kokaka ndjaɛkɛ le Jehowa dia nde tokimanyiya. Sho koka mbotɛ ɔnɛ: “Jehowa le, lam’alangayɛ, lambokɔsɛngasɛnga dia wɛ mbohɔ woho wakamakɛndakɛnda la ntondo kayɛ la kɔlamelo ndo la otema ɔtɔi.” Onde wɛ ekɔ la mbetawɔ dia mbala tshɛ Jehowa ayokokokɛka oyadi etena keyɛ la hemɔ?​—Os. 41:3.

g01-F 7/22 13 od. 4

Ngande wakoka dɔmbɛlɔ kimanyiyami?

Lo nshi yakafundamaka Bible, apami waki la mbetawɔ wakakondjaka okadimwelo mbala kakɔ ɔtɔi, lo ntena dimɔtshi lo yoho ya dihindo lo alɔmbɛlɔ awɔ. Ɛnyɛlɔ, etena kakeye Hɛzɛkiya dia nde aya la hemɔ kahakɔnɔ nde akasɛngasɛnga Nzambi dia nde mboshimbɛ. Nzambi akokadimola ɔnɛ: “Dimi lamboka dɔmbɛlɔ diayɛ. Dimi lambɛna asɔyi ayɛ. Dimi layanga kɔkɔnɔla.” (2 Nkumi ya dikanga 20:1-6) Apami ndo wamato akina wakokaka Nzambi wɔma wakashimbamɛ woho akɔ waamɛ oma le Nzambi.​—1 Samuɛlɛ 1:1-20; Danyɛlɛ 10:2-12; Etsha 4:24-31; 10:1-7.

Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma

it-2-F 406 od. 2

Ehomɔ kɛdikawɔ

Vɔ koka nkamba l’ehomɔ kɛdikawɔ dia mbika luudu dimɛna kana dia nshikikɛ dia lɔ layotshikala edja. Jehowa akalake dia nde ayokamba la tɔ lo dikambo dia Jɛrusalɛma yakatɔmbɔkɔ lo mbuta ɔnɛ: “Ndo ɔkɔdi wa yɛdikɔ wakakambe la wɔ la Samariya, dimi layowosembola la Jɛrusalɛma ndo layokamba la ehomɔ kɛdikawɔ dia menda kana diangɔ nsembɔ lo luudu la Ahaba.” Nzambi akɛdika Samariya ndo luudu la nkumekanga Ahaba ko akɛnyi dia vɔ waki la tokanyi ta kɔlɔ ndo dui sɔ diakaakonya l’elanyelo. Woho akɔ waamɛ mbele, Nzambi akatondjɛ kɔlɔ k’ase Jɛrusalɛma ndo k’ewandji awɔ sɛkɛ ndo kɛsɔ mbakakonya dia osomba akɔ ndanyema. Awui asɔ wakasalema lo 607 N.T.D. (2Ku 21:10-13; 10:11) Lo tshimbo ya Isaya wakatɛ akanga wa kɔlɔ waki l’etako ndo ewandji wa wodja wa la Jɛrusalɛma dia mpokoso kakahombe mbakomɛ ndo kɛnɛ kakate Jehowa ɔnɛ: “Dimi layetɛ sambo k’ɔlɔlɔ ɔkɔdi wa yɛdikɔ ndo losembwe ehomɔ ka yɛdikɔ.” Atɔndɔ w’endana la losembwe la mɛtɛ wakɛnya wanɛ waki ekambi wa Nzambi ka mɛtɛ ndo wanɛ waki komonga ekambi wa Nzambi ndo etombelo waki la dui sɔ ele amɔtshi wakashimbamɛ ndo akina wakalanyema.​—Isa 28:14-19.

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto